Rutte overleeft weer een debat waarin zijn geloofwaardigheid centraal staat. Van Buma hoeft hij geen verdediging te verwachten. En Asscher weigert uit te leggen waarom hij moskeefinanciering stil hield voor gemeenten.
Emilie van Outeren, nrc.nl, 26-4-18
BOT WAPEN: Fouten toegevend, herinneringen vaag houdend, af en toe met geheimhouding schermend en immer opgewekt, kletste Mark Rutte zich weer uit een moeizaam debat in de Tweede Kamer. Omdat de oppositie hem niet op een keiharde leugen wist te pakken, noch plausibel kon maken dat de dinsdag gepubliceerde documenten eerder openbaar hadden moeten zijn, bleef de schade beperkt tot een motie van afkeuring. Een bot wapen dat niet veel meer zegt dan ‘foei, minister-president’. Het kreeg steun van de voltallige oppositie – voor zover nog aanwezig na middernacht – min de SGP. Eric Wiebes, die zich moest verantwoorden omdat hij niet de Kamer maar journalisten het bos had ingestuurd door het bestaan van allerhande memo’s te ontkennen, had zelfs een makkelijke avond. En over het nut van het afschaffen van de dividendbelasting – hoe de koopmannen van Wiebes’ nieuwe ministerie het wonnen van de ambtenaren van zijn vorige werkplek – had bijna niemand het meer.
Was er sprake van ‘immer opgewektheid’ bij Rutte tijdens het debat van gisteren? Daar heb ik weinig van gezien op Politiek24. Het probleem volgens mijn waarneming was dat de formele procedures bij een formatie slecht ontwikkeld is en dat de formatiestress zelf ook zo hoog is dat wat er allemaal gebeurt meer op de tast gaat dan dat er veel wordt ‘opgeslagen’ in de hersenen van de onderhandelaars. Zeker omdat deze laatste formatie voor het eerst met 4 partijen heeft plaatsgevonden met ook de splijtzwam in de vorm van spanningen tussen D66 en CU. Hier zijn geen reglementen tegen opgewassen en die zullen nu ook beter moeten worden geregeld, zo luidt mijn conclusie. Mijn subconclusie is dat wat verbaal spektakel betreft er een evenwicht kan worden geconstateerd tussen de vaagheid van Rutte en de agressie van de opposanten, van wie ik Asscher en Klaver de meest irritante vond onder de geroutineerde Kamerleden en Marijnissen en Baudet als de nieuwelingen. Beiden te jong om zo hoog van de toren te blazen.
En ik kon al helemaal niet meegaan in de agressieve aanpak van de oppositiepartijen, die ik te allen tijde afwijs en afkeur. Zo pak je de ontstane problemen niet aan en mijn hoofdconclusie is daarom ook dat een motie van afkeuring (light) of wantrouwen (crisis) absoluut geen grond had, en daarmee zullen velen het niet eens zijn, maar het wordt na dit debat onderdeel van levend staatsrecht dat dus aangevuld moet gaan worden met scherpere formele regels (wellicht met wetgeving). En gecombineerd met een nieuwe regeling van de relatie van de relatie en wisselwerking tussen Wet Openbaar Bestuur (WOB) en de formatieperiode.
De vertrouwelijkheid dient een vanzelfsprekend recht te zijn want als die niet meer mogelijk is vanwege het onderhandelingsproces, wordt het land onbestuurbaar. Omdat geen politicus die verantwoordelijkheid wil dragen. Want nu al is gebleken dat daartussen een potentieel sterk spanningsveld is ontstaan. Daar heeft Rutte uiterst onhandig in geopereerd. En het lijkt er ook op dat hij geen kritische adviseurs in zijn omgeving duldt. Het ‘boeiende’ van deze zichtbare kwetsbaarheden van de persoon Rutte is ook dat hij als liberaal gekant is tegen teveel regelgeving, maar nu heeft ervaren dat dat tekort hem ook kan en op termijn zal opbreken, ook al blijft hij mogelijk nog sterk stemmentrekker. Maar zijn ‘opgeruimde’ karakter wordt steeds meer een masker die zijn perfectionistische aanleg in de weg kan staan. Ook het publiek zal daar steeds beter doorheen kunnen gaan prikken. De premier heeft alleen als troef zijn verbale begaafdheid bij gebrek aan evenwaardige tegenstanders. En de optredens van coalitiepartners Buma, Pechtold en Segers waren sterker dan van Rutte zelf en de premier mag zich gelukkig prijzen dat zijn ‘adjudant’ Dijkhoff in dit verbale geweld opgewassen is vanwege zijn intellectuele kracht. Hij wordt door niemand omver geblazen.
Niet fraai: Toch liepen beide VVD’ers – wéér VVD’ers – en de coalitie een kras op. Beschadiging zit ook in de kracht van de herhaling. Ruttes gebrekkige “geloofwaardigheid” kwam 50 keer aan bod, het woord “eerlijk” viel 52 keer en maar liefst 265 maal werd het al dan niet bestaan van “herinneringen” in twijfel getrokken tijdens het bijna tien uur durende debat. Een woordenspel waarin de Haagse politiek zich opnieuw niet van haar fraaiste kant liet zien, constateren politiek verslaggevers Thijs Niemantsverdriet en Philip de Witt Wijnen.
Dat de VVD weer een kras opliep kan verklaard worden door het technocratische karakter dat het leiderschap van Rutte heeft gekregen; het is het spiegelbeeld geworden van het CDA-‘imperium’ onder Lubbers dat het slothoofdstuk werd van de ‘eeuw van christendemocratische hegemonie’ in onze vaderlandse politieke toneel, maar nu zal onvermijdelijk een gelijksoortige afkalving van de VVD op gangkomen. Overigens voor de goede verstaander: ik heb een allergie voor christendemocratie. Het is dus toch mogelijk onder die omstandigheden met terugwerkende kracht bewondering te hebben voor die Macher van onder vaderlandse politiek, ondanks zijn lubberiaanse taalgebruik. Even erg als de vaagheid van Rutte.
Gebrekkige verdediging: Alexander Pechtold en Gert-Jan Segers kozen dezelfde ‘gebrekkig geheugen’-verdedigingslinie als de premier. Maar Sybrand Buma – in standje contramine en met een onnavolgbare woordenbrei – besloot Rutte helemaal niet te verdedigen. Hij had ook niet de moeite genomen de door de Kamer zo gewenste documenten te lezen, maar wist wel te vertellen wat erin stond. Mede daardoor bleef een zweem van jokken en draaien hangen. Dit kabinet is nog met geen enkel groot wetsvoorstel gekomen, maar ligt wel voortdurend onder vuur over zijn geloofwaardigheid.
Voor mij geldt dat ik het oneens ben met de typering over Buma, die ik zelfs heel verhelderend vond. Het is voor de vraag of er sprake was van ‘kiezen van de ‘gebrekkig geheugen’-verdedigingslinie’ zoals de premier. Onderhandelingen binnen een formatieproces is een hectische aangelegenheid, dat zelfs mag worden getypeerd als ‘qualitate qua’, want dat zal met welke onderhandelingspartners dan ook plaatsvinden. Geen partij uitgezonderd. We leven in een dualistische politiek bestel waarin alle partijwensen tot en met, zelfs agressief, verdedigd moeten worden om de eigen identiteit te garanderen. Alleen een digitaal bestel waarin geregistreerde burgers hun eigen doortimmerde visie op het scherm kunnen plaatsen, maken dan de kans om – bevrijd van een partijapparaat – de zielen van de burgers/electoraat te winnen. Dat is dus mijn oplossing voor het momenteel ontstane probleem met openheid (WOB), wens tot transparantie binnen een besloten overlegcircuit en tegemoetkoming aan electorale verlangens.
Deze aspecten waren gisteravond geheel afwezig en dat maakte dat er geen winnaars maar alleen verliezers zijn ontstaan: verliezers van beide kanten, want niet alleen het kabinet heeft schrammen opgelopen, maar zeker ook – en voor mij zelfs in sterkere mate – de oppositionele partijen waarin maar enkelingen voldoende parlementaire ervaring hadden om te weten waar het formatieproces echt verbeterd kan worden. De afwezigheid van ervaring (alleen Buma heeft daar prachtige eigen voorbeelden van kunnen weergeven) was mijns inziens de oorzaak van het meest irritante debat wat ik in tijden heb meegemaakt.
En met Asscher en Klaver zal dat zo blijven: de ervaringswereld van eerstgenoemde in de vorige periode heeft hem trauma’s opgeleverd; en ik vermoed dat laatstgenoemde in zijn schooljaren iedereen binnen het docententeam tegen zich in het harnas joeg. Tussenhaakjes, Wilders noem ik natuurlijk niet, want zijn politieke lineaire teksten blijven even negatief als altijd, en daaraan hoef ik geen woorden vuil te maken. Kortom, hun bezwaren waren te gemakkelijk en gezien de werkelijke problemen van ons bestel te goedkoop. Een constructieve houding heb ik gemist; omdat ik mijn weerzin om te kijken heb overwonnen, kan ik nu deze woorden en signalementen ‘vereeuwigen’ zodat ik op nader onderzoek kan gaan om oplossingen te bedenken.
# Het hele verhaal: De meeste ochtendkranten zetten het verslag van het met een sisser afgelopen debat niet of nauwelijks op hun voorpagina. NRC kopt met “Rutte beschadigd door debat”. De Telegraaf spreekt van een “martelgang om memo-puinhoop”. “Achterdocht achtervolgt Rutte III nu”, volgens het AD. De Volkskrant focust op de nederlaag van Ruttes tegenstanders: “Oppositie krijgt geen greep op Rutte”. Trouw en het FD op de deemoed van de premier: “Rutte geeft toe: het begint met een fout van mij” en “Premier Rutte erkent ‘fout’ bij omstreden memo’s”.
Een terechte kop van NRC dus: “Rutte beschadigd door debat”, wat ik kan toelichten met de recentelijk overleden Ruud Lubbers: hem was dit debat – of een dergelijk debat – niet overkomen. Lubbers had daar ‘aldoende’ en gaandeweg oplossingen voor bedacht, vanwege zijn uiterst creatieve multitalent voor het vinden van oplossingen. Rutte heeft niets van dat. En vermoedelijk is hij aan het verdrinken in de moerassen van de EU, zodat hij het alleen van zijn politieke overlevingsinstinct op het vaderlandse toneel moet hebben.
#MOSKEEGATE: Het volgende betrouwbaarheidsprobleem dient zich alweer aan, al is daarin ook een hoofdrol weggelegd voor de vicepremier van het vorige kabinet: Lodewijk Asscher. Zijn ministerie van Sociale Zaken hield informatie over financiering van moskeeën door conservatieve Golfstaten verborgen voor gemeenten, terwijl die in 2016 wel aan de Kamer was toegezegd. De huidige PvdA-leider weigert in te gaan op vragen over het beleid waarvoor hij de afgelopen jaren als minister verantwoordelijk was.
Asscher mag zijn borst dus gaan natmaken: want hoe zal hij in staat zijn om zijn ‘geschonden’ blazoen via deze nieuwe ontwikkelingen nog te herstellen? Hij verkeert in dezelfde treurnisvolle omstandigheden als zijn vroegere regeringspartner.
WAT WIJ VOLGEN: Vandaag debatteert de Tweede Kamer over een controversieel voorstel van het kabinet: werkgevers hoeven gehandicapte werknemers alleen nog te betalen naar productiviteit en dat kan dus lager dan het minimumloon uitvallen. Gemeenten zouden het salaris aanvullen, maar onduidelijk is tot welk tarief. Niet alleen de oppositie is kritisch, ook werkgevers zitten er niet op te wachten en volgens het Centraal Planbureau levert het nagenoeg geen extra banen op. In verband met Koningsdag vergadert de ministerraad al vandaag.
Als ik nu lees dat de Kamer vandaag debatteert over gehandicapte werknemers, om hen ‘alleen nog te betalen naar productiviteit en dat kan dus lager dan het minimumloon uitvallen’, dan weet ik zeker dat ook dit thema verkeerd in het regeerakkoord is opgenomen en dus weer een crisis binnen de coalitie gaat betekenen. Omdat ik vanuit mijn arbeidsverleden bekend was met de omstandigheden van de WSW-gehandicapten, weet ik dat je de gehandicapte medemens niet mag binden aan productiviteits’normen’ en targets die in ons productiebestel – op Amerikaanse leest geschoeid – bestaan, want dat is een onmogelijke eis. Daar hebben de onderhandelingspartners binnen de formatie dus ook ‘iets over het hoofd gezien’. Weer een bewijs van doorgeschoten ‘economisme’, maar dan van eenzijdig economisch liberalisme, en dat mag dus ook geen wonder heten met neoliberalen als VVD, D66 en CDA.
NB: Vanwege Koningsdag en het meireces van het parlement verschijnt De Haagse Stemming pas weer op 14 mei.
Voor mij ontstaat dus tijd om de Handelingen van gistermiddag/avond te gaan analyseren. Dus tot het vervolg te komen van deze blog met bewijs voor mijn standpunten die ik hierboven heb geformuleerd. Tot nader nieuws!
QUOTE VAN DE DAG
“Evengoed is het een teken des tijds dat politici vaker debatteren over hun geheugen dan over hun geweten. Liever spreken zij over fysieke imperfecties dan over een innerlijk besef van goed en kwaad.”
[Politiek columnist Tom-Jan Meeus.]
Inderdaad is SGP’er Kees van der Staaij de enige die het geweten verpakt in ethische en christelijke beginselen nog actief gebruikt als geweten van de Kamer, en die eretitel trots uitdraagt. De uithaal van gisteravond door Thierry Baudet naar hem toe was dan ook blamerend en dat tekent zijn atheïstische en gewetenloze inborst via zijn promotor.
