04 Friday Oct 2019
Posted in langetermijnvisie, toekomsvisieEU, Visiegevraagd, wereldvisie
Tags
‘Trumps kritiek is stevig, maar terecht’ (Stéphane Alonso, Buitenland/nrc.nl, 4-10-19)
In een lezing gaf Rutte donderdag zijn kijk op de wereldorde. Over de rol daarin van president Trump was hij opvallend mild.
13 Tuesday Aug 2019
Posted in EU, langetermijnvisie, Visiegevraagd, wereldvisie
Tags
‘De succesformule van het land [bedoeld wordt de VS] moet opnieuw worden vormgegeven. Dat succes berust volgens Friedman en Mandelbaum op de volgende pijlers: openbaar onderwijs, voor een groeiend aantal mensen; de opbouw en het onderhoud van een goede infrastructuur; een ruimhartig immigratiebeleid; regeringssteun voor onderzoek en ontwikkeling; en ten slotte regulering van de markt. Op al die terreinen is sprake van achterstallig onderhoud. Het onvermogen om iets te doen aan staatsschuld – nu al meer dan 100 procent van het bbp – belooft weinig goeds. De verzwakking van de positie van de Verenigde Staten in de wereld gaat hand in hand met een politiek bestel dat door polarisatie is verlamd.’
Deze laatste zin is een waarheid die overal op de wereld speelt en waaruit een universele les of wet uit te halen valt: verzwakking van de politiek, ofwel van het politieke gezag dat mede wordt veroorzaakt door polarisatie, helpt de wereld niet verder, of betekent het startpunt van een nieuw begin en ‘wederopstandstanding’ die leidt tot een nieuw bestel met volledig aangepaste beginselen en analyse van uitgangspunten en strategie waaruit weer een nieuwe wereldmacht kan ontstaan. Dat slag hebben noch de VS, noch de EU geslagen maar het wordt de hoogste tijd dat dit wel gebeurt, op straffe van overvleugeling door andere continenten.
[Citaat ontleend aan Paul Scheffer, De vorm van vrijheid, p.150]
13 Sunday Aug 2017
Posted in Economie, Populisme, toekomsvisieEU, Visiegevraagd, wereldvisie
Han de Jong • Opinie/fd, 11 augustus
Populisme is in opkomst. Maar wat is het eigenlijk? Populisme is geen ideologie zoals socialisme of liberalisme. Je komt populisten in allerlei soorten en maten tegen. The Economist omschreef het onlangs prachtig: ‘Populists may be militarists, pacifists, admirers of Che Guevara or Ayn Rand; they may be tree-hugging pipeline opponents or drill-baby-drill climate change deniers’. Onder politicologen is de visie gangbaar dat populisten de wereld verdelen in het echte volk en de corrupte elite. Populisten zien zichzelf als de enige legitieme vertegenwoordigers van het echte volk. Ze hebben een moreel monopolie terwijl de corrupte elite het contact met het volk heeft verloren. Doordat ze de wereld zo zwart-wit zien, zijn populisten feitelijk antipluralistisch. Populisten die aan het bewind komen, worden autocratisch of nog erger. Doordat een democratie gebaseerd is op pluralisme, kunnen populisten zo een gevaar vormen voor de democratie.
Illustratie: Max Kisman
Latijns-Amerika heeft met afstand de rijkste ervaring met populisme opgebouwd, vooral vanaf de jaren veertig, met leiders als de Argentijn Juan Perón. Die traditie is deze eeuw nog voortgezet door de Kirchners, ook in Argentinië, en Hugo Chavez en Nicolás Maduro in Venezuela. Die geschiedenis roept een aantal vragen op die ook voor ons nu relevant zijn.
Waarom was Latijns-Amerika zoveel bevattelijker voor populisme dan andere regio’s? Politieke wetenschappers schrijven dat toe aan de grotere inkomensongelijkheid op dat continent vanaf het midden van de negentiende eeuw. Globalisering in de tweede helft van de twintigste eeuw ging in Europa hand in hand met de opbouw van de sociale zekerheid. Op die manier kon de pijn worden verlicht van de economische aanpassingen als gevolg van de globalisering. In Latijns-Amerika was de belastingbasis veel te smal om een toereikend stelsel van sociale zekerheid op te zetten. De onvrede die het gevolg was, was wind in de zeilen van populisten.
Gevaar
Komen ze aan het bewind, dan worden populisten autocratisch of nog erger en zo kunnen ze een gevaar vormen voor de democratie
Eenmaal aan het bewind volgen populisten in Latijns-Amerika op economisch gebied een tamelijk vast patroon: een sterk stimulerend economisch beleid waarbij binnenlandse markten veelal worden afgeschermd. Zulk beleid leidt op korte termijn meestal tot hogere economische groei en lijkt dus succesvol. Maar op een zeker moment worden de grenzen van dit beleid bereikt. Overheidstekorten worden onhoudbaar en de tekorten in de buitenlandse handel zijn niet meer te financieren. In plaats van terug te keren naar conventioneel economisch beleid gaat de turbo er dan op en worden de tekorten monetair gefinancierd. Onder de dan vigerende economische omstandigheden is gierende inflatie het gevolg.
In deze passage wordt – indirect – schitterend aangegeven waardoor populisten de mist ingaan: volgens mij schuilt de verklaring in het feit dat deze egotrippers ‘verslaafd’ zijn geraakt aan hun macho-idealen, machtsidealen die je verwerft als deze gebaseerd is op grote volkshelden hun macht hebben verkregen door het enkelvoudige eigenbelang van de arbeidsklasse (die daar nog bestaat) te steunen en dus niet het algemeen belang, want dat vereist een helikopterview en een samenhangend, coherent – intellectualistisch – beleid en daar komen populisten niet/nooit aan toe (zoals bij onelinerbewegingen als PVV zichtbaar: weg met de islam en weg met de economische migranten).
Want het gaat hen alleen om ‘eigen volk eerst’ – dus ‘wij-zij’ denken – en er bestaat geen solidariteit in wereldomvattende zin (gebaseerd op visie en universele abstracte beginselen).
Daarom worden economische uitgangspunten ook verwaarloosd, hetgeen in regeringskringen betekent dat je chaotisch bezig bent en een volksdictatuur als resultante neerzet. Het algemeen belang dient het evenwicht tussen alle inkomenscategorieën na te streven is dat is nooit het geval bij populisten en rechtse (en bij linkse trouwens ook niet!) dictators. Daarom gierende inflatie en nooit inkomenspolitiek en hoge inkomstenbelasting- en dito ‘schalen’. Populisten zijn blinde schapen.
Chaos en een ineenstorting van de economie zijn vervolgens onvermijdelijk. Veel mensen zijn uiteindelijk armer dan voor het hele experiment begon. Niet zelden heeft een dergelijke situatie in Latijns-Amerika tot militair ingrijpen geleid en tot politieke repressie die nog veel erger was dan onder afgezette leiders. Latijns-Amerikaanse populisten hebben zichzelf dus steevast opgeblazen door de economie in chaos te storten, al heeft het vaak wel even geduurd voor het zover was. Venezuela is het meest recente, trieste voorbeeld.
Je kunt je afvragen waarom populisten dan toch regelmatig aan de macht kunnen komen in Latijns-Amerika als immers duidelijk is dat hun beleid steeds in een tranendal eindigt. Misschien is het geheugen van de kiezer kort. En blijkbaar is er toch steeds hoop dat er nu dan toch een leider is gevonden wiens economisch beleid een beter lot beschoren is. Maar misschien is het een simpele en te begrijpen keus voor economische voorspoed op korte termijn die aanlokkelijker is dan de op korte termijn te verwachten resultaten van meer conventioneel economisch beleid. In ieder geval leert de ervaring in Latijns-Amerika dat je populisten niet snel moet afschrijven.
Niet alleen dat ‘het geheugen van de kiezer kort’ is, maar vooral het (over)emotionele temperament van Zuid-Amerikanen (én mediterrane landen, zoals de zuidelijke EU-lidstaten en dan vooral de oud-koloniale landen als Portugal en Spanje!) kennen hetzelfde euvel.
Wegnemen oorzaken
Beste antwoord is wegnemen van oorzaken populisme en het overeind houden van checks and balances in het systeem
Achter de opkomst van populisme in de VS en Europa zitten ongetwijfeld deels andere factoren dan in Latijns-Amerika. Maar zou het toeval zijn dat populisme terrein wint nu aanpassingspijn die gepaard gaat met globalisering niet meer wordt gecompenseerd door uitbouw van sociale zekerheid maar juist samengaat met een vermindering ervan? De laatste economische crisis die tot langdurige bezuinigingen bij ons heeft geleid, heeft de electorale aantrekkingskracht van alternatief, populistisch beleid ongetwijfeld ook vergroot. Geopolitieke factoren spelen eveneens een rol. De Europese hegemonie werd gevestigd in de zeventiende eeuw en heeft een paar eeuwen geduurd. In de twintigste eeuw is Europa voorbij gestreefd door de VS, maar dat was tenminste nog een bondgenoot.
Geopolitieke factoren spelen m.i. geen rol omdat het geheel en alleen gaat om rechtvaardigheid (of ‘gerechtigheid’ zoals ook in Oost-Europese landen – en Turkije – nu meespeelt op basis van hun katholieke orthodoxie!) en dat vereist een systeem van sociale zekerheid dat recentelijk in de eurozone zwaar gesaneerd is vanwege de EMU-normen zodat alle overheidsuitgaven teruggebracht zijn tot het minimale. Dat is dé denkfout van de neoliberale orde binnen de EU geweest die zichtbaar is binnen de EMU, want (extreme) inkomensverschillen spelen geen rol. En dus geen belangstelling voor inkomensverhoudingen, waarin de verschillen zijn uitgewerkt.
Dat type vraagstukken zijn strijdig met de belangen van de hogere inkomenscategorieën. Daar durven de gevestigde politieke partijen niet aan te komen – laat staan te knabbelen – uit angst voor verlies van dat electoraat. Lafheid troef dus, zodat dit de verklaring is dat óók op ons continent een permanent populisme is ontstaan op basis van de geschetste globaliserende economie. Het gaat immers alleen om ‘winsten en omzetgroei’ van het grootbedrijf en multinationals.
Inmiddels dreigt Europa te degraderen tot het spelen van de derde viool en steekt China de VS naar de kroon als het om economische hegemonie gaat. Tegelijkertijd lijkt het Midden-Oosten te imploderen wat een immigratiestroom in Europa oplevert en de terroristische dreiging vergroot. Daarnaast probeert Rusland op slimme en assertieve wijze een eigen, vooraanstaande politieke positie in de wereld te veroveren. Deze ontwikkelingen voeden de behoefte van mensen aan zekerheid. De EU lijkt totaal niet in staat in die behoefte te voorzien. Populisten die inspelen op nationale gevoelens zijn electoraal vaak juist wel succesvol.
Europa, of de EU liever gezegd, dreigt overigens alleen tot het spelen van die derde viool te vervallen vanwege de eigen besluiteloosheid als gevolg van een hopeloos uitgedijde unie, die niet meer regeerbaar is of geen constructieve, unanieme besluiten kan nemen vanwege het eigenbelang van alle lidstaten. Het gaat sinds de ongecontroleerde toelating van nieuwe EU-lidstaten alleen nog maar om de subsidies uit de EU-ruif en de symbolische aanstichter daarvan is zelfs onze Gerrit Zalm geweest die de solidariteitsgevoel van de EU een halt heeft toegeroepen door zijn eis de afdrachtregeling te kortwieken, waar het conservatieve VK van Thatcher ook altijd op heeft aangedrongen. Dat is een onbesliste strijd geworden omdat dat politieke strijdpunt niet binnen de EU hoorde (er bestaat formeel geen ‘links tegen rechts’, de Commissie bestaat immers uit neutrale en niet-lidstaat-gebonden bestuurscommissarissen), maar dat kan/kon materieel natuurlijk niet, want toch/wel – keuze naar eigen voorkeur of perceptie! – politieke organen.
Inmiddels zijn in diverse landen buiten Latijns-Amerika populisten aan de macht: Hongarije, Polen, Turkije maar ook bijvoorbeeld in de Filippijnen en Zuid-Afrika en laten we de VS niet vergeten. Wat mij daarbij opvalt, is dat een aantal van deze regimes een meer conventioneel economisch beleid voert dan de Latijns-Amerikaanse populisten deden. De kans dat ze zichzelf opblazen is daarmee klein. Dat vergroot de schade die ze kunnen berokkenen aan de democratie. Dat geeft te denken.
Dat er buiten Latijns-Amerika ‘populisten aan de macht kwamen: Hongarije, Polen, Turkije maar ook bijvoorbeeld in de Filippijnen en Zuid-Afrika en de VS’, valt te begrijpen door de universele menselijke waarden als ondernemingszin – economische bedrijvigheid -, maar ook het compenserende rechtvaardigheidsprincipe, zoals correctie van te grote inkomensvergaring. Zolang de ‘traditionele’ bestuurslagen en politieke klassen falen in het opzetten en formuleren van een evenwichts’visie’ – en dus een ‘evenwichtige visie’ zoals hierboven uitgelegd – is het verschijnsel populisme – nu wereldwijd – onvermijdelijk geworden en dat verdwijnt niet meer als een nieuw evenwicht uitblijft. Zo simpel werkt het met waarden en principes.
Het beste antwoord op populisme is het waar mogelijk wegnemen van de oorzaken en vooral het overeind houden van de checks and balances in het politieke systeem. Gelukkig zien we die checks and balances in diverse landen ook wel in de praktijk, bijvoorbeeld in de VS.
Hoezo ‘checks and balances’ in de VS? Het viel me al op dat De Jong in zijn redenering nergens concreet werd en dus verbaast het me niet dat hij met de VS een verkeerd voorbeeld aanhaalt. Hij vergeet dat de formele Checks and Balances in de VS geen rol meer spelen en daarom een papieren tijger is geworden met de chaoot als Trump nu als hoogte- (in populistische ogen) of dieptepunt (dit geldt voor mij omdat het electoraat aldaar de verkeerde ‘gok’ heeft genomen). Dit algemene ‘democratische’ kiesstelsel is een algemene ‘gokpartij’ of politieke casino geworden en dat geldt nu wereldwijd. De politiek zal zich aan de nieuwe tijd moeten aanpassen en niet omgekeerd, en dus tegenhouden!
Han de Jong is hoofdeconoom ABN Amro.
https://fd.nl/opinie/1213349/populisme-doet-het-goed-als-het-economisch-minder-gaat
15 Tuesday Mar 2016
Posted in Arbeidsmarktbeleid, EU, VS, wereldvisie
‘Arbeidsmarkt radicaal anders’ (Johan Leupen en Jule Hinrichs, Voorpagina/fd, 15 maart)
Werkgeversclub wil individueel budget voor opleiding en ontslagvergoeding voor alle werkenden
http://fd.nl/economie-politiek/1143362/roer-op-arbeidsmarkt-moet-radicaal-om
Dit artikel sluit naadloos aan bij mijn blog van gisteren over de voorverkiezingen in de VS:
De conclusie luidt dat mondiaal gesproken overal dezelfde trends zich voordoen en dat alle regeringen daarmee rekening mee moeten houden en daarom een consistent beleid moeten maken.
11 Tuesday Aug 2015
Posted in Azie/Australie, Bootvluchtelingen, EU, VS, wereldvisie
Tags
Stelling: Aan een drietal artikelen in de Volkskrant van deze ochtend kan de verwachting worden ontleend dat het kapitalisme zich vanaf nu in de eigen staart gaat bijten en zichzelf opvreet. Om het kort samen te vatten gaat het om een nieuwe wet die ik hierbij lanceer, geredeneerd vanuit de discipline van de politieke filosofie en dus niet vanuit de economische wetenschap: ‘De Wet van de vermeerderde winstopbrengst, die de feitelijke verschillen alleen groter maakt’, in tegenstelling tot de Wet van de toe- of afnemende meeropbrengst, zoals geformuleerd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Productiefactor, die te vrijblijvend is en geen antwoord heeft op de problemen van vandaag.
De drie bedoelde artikelen zijn:
Het gedrang van Afrika naar Europa (Column Ross Douthat, Opinie & Debat/de Volkskrant, 11 augustus)
Europa lijkt niet voorbereid op een Euro-Afrikaanse toekomst [hetgeen een eufemisme is]
Is migratie een godsgeschenk? (Peter de Waard, De kwestie, Economie/de Volkskrant, 11 augustus)
Ook Europeanen waren eens allemaal vreemden in hun land [maar het populisme houdt daarmee geen rekening]
Superbelegger slaat weer toe (Jeroen Trommelen, Economie/de Volkskrant, 11 augustus)
Superbelegger en multimiljardair Warren Buffet, eigenaar van investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway met een huidige marktwaarde van 354 miljard dollar [bikkelharde zakelijke bedrijfsvoering loont dus]
Wat hebben deze drie artikelen ons te vertellen over de huidige wereldorde die geregeerd wordt door het kapitalisme en materialisme?
De feitelijke rijkdom van de VS (gecontrasteerd door immense binnenlandse armoede), de schijnbare rijkdom van de EU (‘schijnbaar’ vanwege de contrasten door de huidige schuldencrisis die vooral zichtbaar is in Griekenland waardoor de hele EU zwaar moet bezuinigen), en tot slot de gedeeltelijke rijkdom van enkele Aziatische landen, alsmede de Australische rijkdom, betekenen gedrieën dat er een immense vluchtelingenstroom op gang is gekomen vanuit de arme gebieden van de wereld, te weten vanuit het Zuiden, naar het Noorden. En die stroom zal niet meer ophouden.
De eerste hypothese luidt dan ook dat ontwikkelingshulp/samenwerking die vanwege de VN-richtlijnen op een 0,7% van het nationale bbp is vastgesteld, geen enkel effect sorteert in relatie tot, en als antwoord op deze vluchtelingenstromen die de rijken in staat stelt om de forse bedragen aan de mensensmokkelaars te betalen, terwijl de armen ‘moeten’ blijven.
Deze hypocriete situatie betekent het faillissement van zowel het ontwikkelingsbeleid als van het huidige kapitalistische stelsel, omdat het rijke Noorden steeds rijker wordt (zoals door Piketty wordt gesteld), en het arme Zuiden daarom steeds armer, zowel absoluut als relatief. Daar valt niet tegen te vechten.
De wet van de Grote Getallen maakt de situatie nog eens extra complex doordat de EU, vooral in contrast met de Australische aanpak van 100% blokkade (alle vluchtbootjes en vaartuigen worden rücksichtslos teruggestuurd), geen antwoord heeft op deze vluchtelingenstromen die niet op de onorthodoxe en onmenselijke wijze mogen worden geweigerd. Maar daarmee komt de EU wel vast te zitten vanwege het dilemma van het vrije verkeer over de interne grenzen, terwijl de EU uit natiestaten bestaat die graag allemaal hun eigen immigratiebeleid uitvoeren. Daarbij komt dan nog de wens van het VK om de soevereiniteit in immigratiebeleid te behouden, terwijl dat land geen nationale identiteitskaart en werkvergunningen kent, waardoor het zichzelf extra in de problemen werkt.
Overigens moet er een oplossing kunnen worden gevonden voor dat genoemde dilemma van het vrije verkeer van personen. Dit omdat het alleen gaat om personen zonder een identiteitsbewijs. Maar het praktische probleem is natuurlijk hoe personen zonder bewijs kunnen worden opgespoord, als de landen van binnenkomst (alle Middellandse Zee-kusten) geen goede procedures kunnen uitvoeren. Dit probleem blijkt dus het grootste struikelblok. Vanwege de omvang van dit probleem zal er ook besloten moeten worden dat deze ‘generatie’ migranten een tijdelijk verblijfsvergunning krijgen toegewezen met de plicht om terug te keren nadat hun land van herkomst weer veilig is verklaard. Daarbij kunnen de VN een bemiddelde of een coördinerende rol spelen.
Maar aangezien dit dilemma van de dagelijkse ‘succesvolle’ vluchtpogingen een schijntje is vergeleken bij de veel grotere, te weten de verdeeldheid tussen de concurrerende instellingen, moet er door de beleidsmakers en het politieke gezag met prioriteit worden gezicht naar praktische en pragmatische oplossingen.
Hier doet zich kortom en concluderend een megaprobleem van bovennationale aard voor die alleen door de grote economische machtsblokken en supranationale instellingen kan worden aangepakt, dus door de EU, Nafta, en VN (waarbij in dit verband het IMF en de Wereldbank kunnen worden geschaard). Er is dus een dringende behoefte om een mondiale, dus wereldwijde visie te ontwikkelen om dit algemene armoedeprobleem, met daarbij het mondiale vluchtelingenprobleem, op te lossen.
Deze visie hebben geen van de wereldleiders ontwikkeld, mede verklaarbaar door de binnenlandse oppositie die in zowel de VS als in de EU aanwezig is, zodat de ware staatslieden (pas) nu de gelegenheid worden gesteld om een noodzakelijke visie te gaan ontwikkelen. Maar dat wordt waarschijnlijk door het overal bestaande, oude en failliete partijenbestellen geblokkeerd; en daarmee is de conclusie gewettigd dat we wereldwijd op het faillissement van dit stelsel afstevenen of op korter termijn afstormen. Dat getij valt niet meer te keren.
Zeker niet met de aanwezigheid van de structurele blokkades van de superrijken van deze wereld zoals de genoemde Warren Buffet. Die willen hun exponentiële rijkdom alleen maar vermeerderd zien worden, en dat gaat noodzakelijkerwijs ten koste van de gezondheid van dit stelsel en deze wereld. Het is niet anders. Maar wij zijn er wel getuige van hoe dit ‘experiment’ kapitalisme ten einde loopt vanwege de inherente onrechtvaardigheden die dit stelsel oproept. Wij wachten de reacties van de massa’s en van de natuur af, want met die beide factoren wordt nooit rekening gehouden. De massa’s komen in opstand en de natuur wreekt zich door de uitputting van de natuur, die alleen maar overstromingen veroorzaakt vanwege menselijke schuld.
