EU in opperste verwarring naar vijfde vluchtelingentop (Jeroen Segenhout en Rik Winkel , Economie & Politiek/fd, 11 november)
# De paniekerige blik van staatssecretaris Klaas Dijkhoff was maandagavond veelzeggend. Op de vraag wie het initiatief moet nemen voor voorstellen om het verdrag van Schengen op de schop te nemen, zocht hij opeens hulp bij zijn ambtelijke entourage.
# Europese bewindslieden die waken over justitiële en binnenlandse zaken waren maandag eensgezind in de constatering dat het huidige vrije verkeer van personen niet meer kan worden gegarandeerd. Maar hoe ze vorm willen gaan geven aan verandering, is nog onduidelijk. De vluchtelingencrisis die de EU nu al maanden in haar greep houdt, lijkt vooral voor veel verwarring te zorgen.
Deze verwarring is onbegrijpelijk aangezien het in het verdrag van Schengen gaat om EU-ingezetenen en dat kunnen de vluchtelingen niet genoemd worden. Zij hebben hooguit een tijdelijke verblijfsvergunning tot hun definitieve status is vastgesteld, maar daarmee hebben ze nog niet dezelfde rechten en plichten als de gemiddelde EU-burger. En daarom hoeft Schengen helemaal niet op de schop te worden genomen, want dan gaat het om het probleem of de spanning die ontstaat als teveel Oost-Europeanen zich in bijvoorbeeld het VK of welk andere EU-lidstaat willen vestigen, terwijl dat als een belasting wordt ervaren, zoals dat nu in Engeland speelt. Er bestaat dus ofwel geen probleem, dan wel is er sprake van een paniek vanwege de kakelende Europese kippen die elkaar maar napraten zonder erover er echt na te denken. Als deze redenering juridisch niet klopt, dan moet Schengen aan dit uitgangspunt worden aangepast. Schengen was immers niet ingesteld en vastgelegd met het oog op deze enorme volksverhuizingen. Daarop moet nu het praktische situatie worden aangepast.
# Tekenend is ook dat onbekend is wat er na donderdag gaat gebeuren. Duitsland heeft dan alweer twee maanden tijdelijke grenscontroles. Volgens bepalingen in het verdrag van Schengen is dat het maximaal toegestane tijdsbestek. Nu houden de EU-landen zich krampachtig vast aan een nieuw overleg in december, als de toekomst van Schengen weer op de agenda staat van Dijkhoff en zijn collega’s. Maar wat gebeurt er in de tussentijd?
# De verwarring wordt versterkt door de verschillende signalen die de politici uitzenden. Enerzijds willen ze uitstralen dat ze steeds meer maatregelen nemen om de vluchtelingenstroom in te dammen. Aan de andere kant klinkt steeds vaker de vrees dat de EU de huidige crisis niet meer aankan.
Dat klopt natuurlijk en daar kan ook niemand omheen.
# De Luxemburgse minister Jean Asselborn, zichtbaar moegestreden doordat hij als EU-voorzitter steeds de meningsverschillen in het vluchtelingenvraagstuk moet overbruggen, zei maandag zelfs dat de Unie ‘binnen enkele maanden’ uiteen kan vallen als de lidstaten zich niet herpakken en in het vluchtelingenvraagstuk hun eigen weg blijven bewandelen.
# Opmerkelijk waren ook de sombere woorden van eurocommissaris Frans Timmermans. Volgens hem komt er nu ‘een bijna perfecte storm’ op Europa af, zo zei hij maandagavond tijdens de Huis van Europa-lezing in Amsterdam. ‘Dit is voor het eerst in mijn bewuste beleving van de Europese samenwerking dat ik denk: het zou echt wel eens kunnen stranden.’
In deze spagaat komen de EU-landen vanaf woensdag bijeen voor tweedaags overleg in Malta. In eerste instantie was deze top bedoeld om Afrikaanse landen te vragen ook een bijdrage te leveren aan de oplossing van het migratieprobleem. Maar misschien is het nu belangrijker dat de Europese regeringsleiders elkaar nogmaals in de ogen kunnen kijken om hun eigen, interne crisis te bezweren.
Het is kortom duidelijk dat de spanningen binnen ‘Brussel’, dus zowel de Commissie als de regeringsleiders te groot zijn geworden vanwege deze in het recente verleden niet te voorziene ontwikkelingen, en dat dus de lidstaten zelf meer betrokken moeten worden bij het mee helpen zoeken naar oplossingen; lidstaten dan niet in de zin van de betrokken regeringen, maar vooral de burgers zelf, waarbij evenwicht moet worden gezocht naar zowel tegenstanders én opbouwende voorstanders, en van beide kampen uit gezien zonder dogma’s en oogkleppen op.