Rutte maakt onvrede tot campagnethema (Ulko Jonker, Economie & Politiek/fd, 24 januari)
# ‘Soms lijkt het wel of niemand meer normaal doet‘, verzucht Mark Rutte maandag paginagroot in een VVD-advertentie in een aantal kranten, waaronder het FD. Rutte gooit daarin behendig buitenlanders ‘die onze waarden afwijzen’, balorige jongeren en treitervloggers op één hoop en plaatst ze tegenover de mensen van goede wil, ‘verreweg de meesten van ons’.
Dit is een heel gevaarlijke verzuchting, want wie bepaalt wat ‘normaal’ is. Zoals Rutte zich gedraagt, zo moeten de reclamemakers gedacht hebben, moet blijkbaar de norm zijn voor alle Nederlanders, maar dat is elitair gedacht. En de suggestie dat alle buitenlanders onze waarden afwijzen, is ook te gemakkelijke marketingtaal, want het gaat alleen om de migranten die klem zijn geraakt in deze spanningsvolle samenleving, die blijft worstelen met de inpassing van migranten. En balorige jongeren is een generatiekwestie en dat geldt dus alle pubers, zowel van Nederlandse geboorte als met buitenlandse ouders. Rutte is met andere woorden op advies van zijn reclamemakers slechts in de oude politieke taal bezig, tegenstellingen scheppend. In plaats van er een neutraal debat van te maken hoe ons Nederlandse gedragspatroon behoort te zijn, inclusief de generatieverschillen, gaat hij er dus met gestrekt been in en dat is een premier onwaardig.
# Rutte spreekt over de mensen die ‘naar ons land zijn gekomen’ die de boel verstieren, die homo’s lastigvallen, vrouwen in korte rokjes uitjouwen of ‘gewone Nederlanders uitmaken voor racisten’. En hij begrijpt best dat mensen dan denken: ‘als je ons land zo fundamenteel afwijst, heb ik liever dat je weggaat’.
Dat het Ruttes oogmerk is de mensen die naar ons land zijn gekomen om de boel ‘te verstieren’, is ook weer een aanpassing aan het populisme, terwijl hij nu 6 jaar de tijd heeft gehad om op een ‘redelijke’ manier orde op zaken te stellen, namelijk zo lang als hij nu premier is. Dat heeft hij nagelaten en daarmee moet hij nu bokkesprongen maken om zich het populisme van het lijf te houden in de gedaante van de PVV’ers. Ruttes fout is dat hij steeds vergeet dat het bijna onmogelijk is om binnen ons pluriforme parlement – lees: Tweede Kamer – om een algemene consensus te bereiken, die onbereikbaar is. En dus heeft de premier ook geen recht van spreken. Pogingen om in de Kamer helderheid en duidelijkheid te scheppen, lopen op niets uit vanwege ons gepolariseerde klimaat, waar Rutte zelf onderdeel van is en waarbij hij steeds gedwongen wordt in de verdediging te gaan. Zijn gedachtewereld vormt een minderheid (alleen de VVD-fractie) in de Kamer. Dat past bescheidenheid. En zeker als je de WRR niet hebt uitgenodigd tot het herschrijven van het Waardenrapport onder Balkenende, want die tekst is inmiddels al door de tijd achterhaald.
# Het is de gekuiste variant van Rutte’s succesnummer in het VPRO-programma Zomergasten, toen hij een opgewonden Turk die ten tijde van de couppoging tegen Erdogan een NOS-cameraman wilde wegsturen verwenste: ‘lazer zelf op. Ga zelf terug naar Turkije. Pleur op.’ Nu is het: doe normaal of ga weg.
Gekuiste variant is niet, in de hier geciteerde passages uit de advertentie komen alleen platitudes aan de oppervlakte en daarmee wordt geen publieke discussie gevoed of gestimuleerd.
# Rutte brengt er politiek een tweesnijdend zwaard mee in stelling. Hij pareert het verwijt van zijn electorale rivaal op rechts Sybrand Buma van het CDA dat hij de afgelopen zes jaar zijn belangrijkste opdracht heeft verzaakt, het tonen van moreel leiderschap. En hij appelleert aan Henk en Ingrid. Ze mogen dan zelf ook niet altijd modelburgers zijn, ze herkennen wel de PVV-code in de woorden van Rutte.
Buma heeft ook geen recht van spreken omdat hij zelf geen vervolg heeft gegeven aan het genoemde WRR-rapport. Dat ‘Rutte’ als opdrachtgever van de advertentie vervolgens appelleert aan Henk en Ingrid, is weer een typische vorm van bijziendheid, want die typetjes appelleren weer aan de graaiers in het bedrijfsleven, met name bij de multinationals en daar gaat Rutte natuurlijk als neoliberaal geheel aan voorbij.
# Zo maakt Rutte een ongrijpbaar sentiment over de vervreemding van de ‘mensen in het land’, zoals Hans Wiegel de potentiële VVD-kiezers graag noemde, tot zijn inzet in de verkiezingsstrijd. De mensen in het land zijn nu ‘fatsoenlijke mensen die normaal doen in een ontzettend gaaf land’. Rutte meent de golflengte te hebben gevonden waarop zij zijn afgestemd.
Omdat de regering, of liever het huidige kabinet Rutte 2, geen aanleiding zag om het WRR-rapport te actualiseren, blijft hij minstens een half bevolkingsdeel negeren of kapittelen door de generalisatie ‘fatsoenlijke mensen moeten normaal doen’, dus hun gedrag dicteren. Dat past een premier van een beschaafd land niet, en zeker niet waar het om ‘een ontzettend gaaf land’ gaat, en dat wordt door hemzelf bepaald, want velen zijn het er helemaal niet mee eens. Als je wel eens herstelwerkzaamheden in eigen huis laat opknappen, dan kom je erachter hoe veel er waardeloos is in dit land. Vanuit hun wereldbeeld gezien hebben ze volkomen gelijk. Er bestaat geen rechtvaardigheid in dit land; overigens in geen enkel land, maar dat hoeft er eigenlijk niet bij vermeld te worden, maar je hebt als individueel land/natiestaat wel de plicht er altijd naar te streven het zo ideaal mogelijk te maken en dat lijkt er in ons land niet op. Zo is er nog steeds geen evaluatie geweest van het crisisbeleid, omdat debatten moeten worden aangevraagd met de meerderheid van de leden van de Tweede Kamer en dat soort ‘behoeften’ krijgen nooit de meerderheid. Als oppositiepartijen hun aanvraag hadden verkocht als ‘noodzakelijk’ debat om ‘ons controlerend werk’ te kunnen doen, dan hadden de coalitiefracties niet kunnen weigeren. Ondertussen kan heel Nederland zich afvragen hoelang de 24%BTW-heffing nog gehandhaafd blijft, want het was een crisismaatregel. Maar de crisis is voorbij en ook daarover is zich nog geen debat geweest. En natuurlijk waren er veel dringender zaken aan de orde. Kortom, een dergelijk parlement heeft zichzelf overbodig gemaakt. Weg ermee. Overstappen op de directe democratie van de burgers zelf!
# Het maakt van de verkiezingscampagne een interessante krachtmeting. Niet de harde feiten over de resultaten van het kabinet-Rutte 2 of de verantwoording daarover, niet de technocratische hervormingen van het belastingstelsel, het pensioenstelsel of de arbeidsmarkt geven in de ogen van de VVD de doorslag voor de kiezer, maar de vraag wie de onvrede het beste verwoordt.
Zo is het maar net, al heb ik dat in geheel eigen bewoordingen weergegeven. Maar ook mijn bewoordingen zijn op een illusie gebaseerd omdat het er toch niet van komt. Maar ik ben er zeker van dat over 10 jaar geen Tweede Kamer meer bestaat en dat ik die verwachting nu netjes op papier heb gezet, zodat iedereen mij kan controleren.
# Want een antwoord geeft Rutte niet. In het verkiezingsprogramma van de VVD komt het woord ‘fatsoen’ maar één keer voor: als het gaat om een ‘fatsoenlijke en sobere’ opvang van statushouders. Verder wordt ook daarin al gezegd dat er ‘geen plek’ is voor mensen die vrijheid, verantwoordelijkheid en verdraagzaamheid niet willen accepteren. Maar nergens wordt uitgelegd wat dat betekent. ‘De oplossing is vooral een mentaliteitskwestie’.
Het lastige van het begrip ‘fatsoen’ is dat er een tegenstrijdig koppel aan betekenis aan vast zitten: 1. ‘Fatsoen’ als uitdrukking van algemene geldige opvattingen over gedragspatronen in de samenleving; 2. ‘Fatsoenlijk’ en dus ook fatsoen als beschavingsnorm, maar vooral in de uitvoerende sfeer. Een ‘fatsoenlijke en sobere’ opvang van statushouders is heel wat anders dan fatsoenlijk gedrag op straat, want dat staat lijnrecht tegenover gedrag van hooligans en motorbendes.
# “Maar ‘heb ik liever dat je weggaat’ uit de mond van de hoogstgeplaatste politicus in dit land is geen vriendelijk verzoek. ‘Doe normaal of ga weg’ is een waarschuwing die voor Henk en Ingrid ook moet klinken als een belofte. Maar hoeveel fatsoen wil Rutte doen? Wie in Nederland de wet overtreedt, kan worden opgesloten. Wie normoverschrijdend gedrag vertoont, kan niet zomaar het land worden uitgezet. Ook dat is onderdeel van de waarden waar Rutte voor staat.
Ik durf erom te verwedden dat een ‘fatsoensdebat’ op grote belangstelling kan rekenen onder de bevolking, en in ieder geval onder ‘het electoraat’, en veel meer dan de gemiddelde – zo niet alle – Kamerdebatten, die gemist kunnen worden kiespijn.
# Rutte spreekt over ‘mensen die in toenemende mate de stemming in ons land aan het bepalen zijn’. ‘Die bereid zijn om alles waar we in Nederland zo hard voor hebben gewerkt omver te gooien’. De ondertoon is zwart en dreigend. Rutte roept een onbestemd gevaar op waartegen hij zich samen met ‘de stille meerderheid’ wapent.
Hier wordt regelrechte onzin uitgekraamd. 1. De mensen die in ‘toenemende mate de stemming in ons land bepalen’, zijn de mensen die wijzelf ruimte verschaffen om die stemming ook te kunnen opzwepen. Rutte maakt zich daar gemakkelijk vanaf. En ‘de bereidheid om ‘alles’ (…) omver te gooien’ wordt door enkele radicalen beweerd maar hoeft niet serieus te worden genomen. We zijn er immers zelf bij. Mocht een dergelijke revolutie als poging plaatsvinden, dan maken wij als burgerij dat onmogelijk.
# Rutte en zijn VVD hebben goed gekeken naar de succesfactoren van twee winnende campagnes in het afgelopen jaar, die van het brexitkamp en van Donald Trump. Beide maakten een sluimerend gevoel van afkeer en walging expliciet, vervormden de werkelijkheid tot een karikatuur en boden verlossing in de vorm van sociale, culturele en economische geborgenheid.
Rutte, zijn partij en zijn reclamemensen hebben zich inderdaad laten meeslepen door de brexitters en de campagne van Trump, waarmee ze zich lieten verleiden om óók paniekgedrag te etaleren. Angst is een slechte raadgever, maar het bewijst eens te meer dat de politiek als institutie failliet is.
https://fd.nl/economie-politiek/1184287/rutte-zet-de-toon-doe-normaal-of-ga-weg
