Kwetsbare systeembanken horen niet te gaan strooien met bonussen van topbestuurders en andere onbenulligheden van ING @fd @ing @tweedekamer

Tags

bankwezen

Uit een voortreffelijk verslag van FD blijkt duidelijk dat de antennes voor de publieke opinie afwezig zijn bij de leiding van ING, zodat ook geen evenwichtig bonusbeleid kon worden gecreëerd vanwege Europese verschillen in waardering. Dus moet iedere systeembank binnen de eurozone terugvallen op eigen nationale normen.

1. ‘Volgens president-commissaris Jeroen van der Veer van ING stelden topambtenaren van het ministerie toen voor om in het kader van een matiging van de topbeloningen de banken niet langer met elkaar te vergelijken maar met Europese bedrijven. De salarissen lagen daar lager.’
Dat verschil in beloningsstructuur was dus toen (2010) op het hoogtepunt van de eurocrisis nog mogelijk.

2. ‘DNB-bestuurder Olaf Sleijpen wees Van der Veer impliciet terecht. Hij wees erop dat de code-banken voorschrijft dat in het kader van het beheerst beloningsbeleid banken altijd het maatschappelijk draagvlak moet worden getoetst. ‘Dat kan alleen door een zeer actieve dialoog met alle stakeholders.’
Met dat advies is dus niets gedaan. En wij als belastingbetalers konden toen voor de schade gaan betalen en daarvoor onze portemonnee opentrekken.

3. ‘Ook de belangenclub voor de banken NVB was opvallend kritisch op het besluit van ING en zei bij monde van voorzitter Chris Buijink dat het ‘verstandig en terecht’ was dat ING het voorstel had ingetrokken. Beide instanties verklaarden zich overigens tegenstander van aanvullende wet- en regelgeving om nieuwe beloningsrellen te voorkomen. ‘We moeten oppassen dat we niet op de stoel van bestuurders gaan zitten’, aldus Sleijpen.
Dit laatste is onjuist omdat er geen sprake was van de belangenclub die op de stoel van bestuurders gaat zitten. Als het hoofdbestuur zelf fouten maakt in de afweging of het publicitair – lees: publieke opinie die automatisch betrokken wordt bij de bekendmaking – dan is een telefoontje van die belangenclub voldoende om de omissie (iets over het hoofd gezien?) duidelijk te maken.

4. ‘Financiën laat desgevraagd weten dat het ministerie tot 2014 iets te zeggen had over het beloningsbeleid van ING. Maar sinds het laatste stukje staatssteun is afgelost, ‘is het aan de raad van commissarissen en de aandeelhouders met inachtneming van de code-banken.’
Financiën zal inmiddels tot het inzicht gekomen moeten zijn dat als je het private – ‘sinds de aflossing’ – bedrijfsleven zijn gang laat gaan, alle ruimte in de hiaten van wet- en regelgeving zal worden benut om de eigen creativiteit erop los te laten, zonder – of zelfs stiekem – met het publieke belang rekening te houden. Van der Veer heeft als oud-CEO van Shell het misverstand in het leven geroepen dat er een formeel verschil bestaat tussen zijn oude club en deze bankenconstructie die sinds de financiële crisis tot systeembanken zijn omgedoopt vanwege hun kwetsbaarheid voor de nationale economie. Shell is met andere woorden kwetsbaar gaan worden vanwege de groeiende invloed van duurzaam beleid die geen fossiele brandstoffen meer toelaat, maar meer tijd kan reserveren en inzetten voor een transitie naar duurzame energie zonder dat de mondiale economie in elkaar stort. Bij een systeembank ligt het anders omdat, vanwege het in rook opgaan van rekening- en spaartegoeden van een fors deel van de nationale bevolking, de economie direct dezelfde dag ‘direct plat ligt’. Leren ze dat niet op Nyenrode?

5. ‘Tegenover een ongebruikelijk unanieme en zeer kritische Kamerdelegatie trok Van der Veer niet alleen het boetekleed aan, maar schetste hij ook het dilemma voor ING dat voor 70% niet-Nederlands is.
Van der Veer suggereert hiermee dat ING een multinational is, en hij heeft alleen formeel gelijk, maar materieel niet: de banken- en eurocrisis hebben geleerd dat linksom of rechtsom de publieke opinie een rol speelt en dat er dus draagvlak moet worden geregeld om dergelijke beloningsbesluiten door te voeren. Niet doorvoeren zoals de vroegere regenten dat deden én konden doen vanwege de afwezigheid toen van een publieke opinie zoals die nu bestaat, maar op een eigentijdse wijze door te voeren met bewust in acht nemen van de rechtvaardigheidsnormen in een zwaar concurrerende maatschappij waarin wij nu leven. Geen vergelijk met vroeger dus. Daarmee hield Van der Veer geen rekening.

6. ‘We dachten dat er wel enig begrip zou zijn voor het Europese denken ten aanzien van het beloningsdossier’, aldus Van der Veer. Dat bleek voor Nederlandse klanten, medewerkers en de publieke opinie een misrekening. ‘We hebben vooral voor het sentiment daarover te weinig oog gehad’, erkende de oud-topman van Shell.
Op school en thuis werd ook gezegd dat ‘we dachten’ niet bestaat want je moet alleen maar ‘zeker weten’. Dat weet Van der Veer nu dus ook weer. Jammer voor hem dat het ‘sentiment daarover’ nu zo’n grote rol is gaan spelen. Het kost je dus de reputatie van je bedrijf.

7. ‘’Moet dan de hele ING de Nederlandse cao volgen? Dat is niet direct logisch’, aldus Van der Veer.’
Dit slaat nergens op want het is geen argument. Het gaat nu alleen op topbestuurders en niet voor personeel op de werkvloer.

8. ‘Hij vindt dat het hele beloningsgebouw van de bank ook ruimte moet bieden voor het aantrekken van het buitenlands talent dat nodig is voor de verdere transformatie en groei van de bank. ‘Een Spanjaard kan ook bij Santander gaan werken, een Fransman ook bij BNP.’
Evenmin een steekhoudend argument en daarom kinderachtig omdat er rechtvaardige beloningsstructuren worden gevraagd en geëist in de moderne tijden en geen puberale argumenten.

9. ‘Van der Veer zei geen morele afweging te hebben gemaakt in de besluitvorming over het salarisvoorstel voor Hamers. ‘Dat is een heel zwaar woord’, vond hij. Hij zei ook dat de €3 mln voor Hamers weliswaar een groot bedrag is, maar niet te vergelijken met de ‘verschrikkelijk hoge en onterechte’ Amerikaanse bedragen.
‘Geen morele afwegingen’ betekent niet alleen een blinde vlek in het denken binnen de bancaire sector, maar zelfs een willend en wetens blinde vlek vanwege de interne overtuiging dat de politiek zich ‘maar beter met andere zaken’ kan/dient te bemoeien. Oude regentenmentaliteit dus en zo is nu al duidelijk dat de politiek de bestaande Codes moet gaan aanscherpen omdat uit de hierbij geciteerde uitspraken blijkt nul en generlei begrip blijkt te bestaan voor de morele aspecten van dit bancaire bestaan dat van hartenlust geld kan creëren omdat het allemaal digitaal geld is. Geldfabrikanten zou dat i n vroegere tijden genoemd zijn, waarover de politiek zich overigens nooit heeft uitgesproken, noch over rechtvaardige inkomensverhoudingen. Van beide kanten dus boter op het hoofd. En overigens is de kwalificatie ‘heel zwaar woord’ voor morele afwegingen eerder een uiting van intellectuele luiheid dan iets anders. Gemakzucht komt de bancaire wereld in dit verband wel goed uit. Ook hebben wij niets te maken met die ‘verschrikkelijk hoge en onterechte’ Amerikaanse bedragen’, want de VS zijn Europa niet. Geen eenheidsworst graag, en dus ook niet op beloningsgebied!

10. ‘ING is vooral op zoek naar wat redelijk is in de Europese context, bleef Van der Veer benadrukken. ‘Het beloningssysteem is vastgelopen. Anders had ik hier niet gezeten. Maar we komen hier niet gemakkelijk uit’, aldus Van der Veer, die op 23 april wordt opgevolgd door collega-commissaris Hans Wijers, D66-coryfee en oud-topman van Akzo.
Goede vragen (m.b.t redelijkheid in Europese context, vastgelopen beloningsstructuur, harmonisatie eurobanken en dus nieuw coherent beleid) die opvolger Hans Wijers zou moeten kunnen oplossen omdat zijn politieke antenne nog steeds aanwezig ‘wordt geacht’ te zijn. Sterker, hij is bij zijn aantreden de aangewezen man om een nationaal debat van de grond te tillen en dat zal worden afgesloten met een Kamerdebat waar nieuwe hanteerbare en uitvoerbare normen worden besproken en vastgesteld.

11. ‘De vertrekkend president-commissaris nodigde het kabinet uit om de discussie met ING te voeren over wat het betekent één van de 30 Europese systeembanken te zijn. ‘Betekent het dat we een semi-overheidsbedrijf zijn zoals een Kamerlid zegt of een commercieel bedrijf zoals wij bij ING denken? En mag Nederland aanvullende eisen stellen aan de Nederlandse systeembanken of willen we een gelijk speelveld voor alle Europese systeembanken waaronder ING.’
Niet alleen met ING maar met alle systeembanken. En niet als een semi-overheidsbedrijf, want het valt niet te vergelijken met onderwijs, zorg- en sociale zekerheidsinstellingen. Haal en betrek er dus alle specialisten uit onze wetenschappelijke wereld bij om zo tot een nieuw evenwichtig en eigentijds beleid te komen.

12. ‘Van der Veer verwacht een lange en taaie discussie ‘Er zijn geen gemakkelijke oplossingen. We moeten luisteren, evalueren, nadenken en overleggen’. Hij riep de Kamerleden op ook de andere kant te zijn. ‘We bouwen een sterke Europese bank die koploper is als het gaat om digitaliseren. Die vorig jaar is uitgeroepen tot beste bank van de wereld. Daar mag Nederland best trots op zijn.’
Het moet een misverstand zijn om een extra bonussen te claimen op basis van ‘koploper te zijn in digitalisering’, ook al blijkt de titel van beste bank ter wereld te zijn binnengehaald. Nooit iets over gelezen. ING heeft immers het bancaire digitaliseringsproces van de oude Postbank overgenomen die toen werd ingelijfd bij ING, maar ook in de jaren negentig is het flitskapitalisme ontstaan vanwege de mogelijkheden die digitalisering onze samenleving – lees: het risicokapitaal – boden. ING zou dus bij een dergelijke uitspraak eerst moeten aantonen waarom zij koploper zijn in vergelijking van de andere systeembanken in ons land. Toekomstige jaarverslagen van ING worden dus pikant leesvoer voor de journalistiek. We mogen ons als lezerspubliek daarom verheugen!

https://fd.nl/economie-politiek/1247723/van-der-veer-beloningsbeleid-ing-was-afgestemd-met-financien

Complimenten in een overgecommercialiseerde maatschappij is wat anders dan goed gemeend complimenten geven @fd #waarden&normen

Tags

waardennormen

Compliment zou eigenlijk overbodig moeten zijn (Column René ten Bos, Opinie/fd, 2-10-17)

(…)

# Maar dat ze betekenisloos zijn, wil niet zeggen dat ze geen sociale effecten hebben.

Hier wordt door de  auteur te gemakkelijk beweerd dat complimenten betekenisloos zijn. Het is immers – dat wordt niet genoemd – bemoedigend voor iemand bedoeld en daarmee uiterst sociaal.

# Een van die sociale effecten is dat complimenten hiërarchiebevestigend zijn. Op het moment dat de vader langs de lijn een compliment maakt in de richting van zijn zoon, meet hij zich ook een superieure positie aan. Die positie stelt hem in staat de vernietigende opmerking over de juiste keuze te maken. Dit is ongetwijfeld ook de reden dat tal van vrouwen mannencomplimenten over hun uiterlijk wantrouwen.

Dit zijn de uitzonderingssituaties die vermoedelijk alleen kunnen bestaan in een doorgeslagen gecommercialiseerde wereld waarin stress, werktempo en prestatiemeting bepalend zijn geworden en dus volkomen onnatuurlijk gedrag. Een psycholoog zal veel vraagtekens plaatsen bij dit filosofische betoog.

# Het compliment is een gebaar. Een gebaar is niets meer dan een middel zonder doel. Als het compliment te nadrukkelijk een oogmerk heeft — de stemming erin houden, de hiërarchische verhoudingen bevestigen of simpelweg laten zien dat je geïnteresseerd bent in seks — dan kan het zo maar zijn dat het compliment verkeerd valt. Wat dat betreft is het met complimenten net als met excuses. Ook het excuus is gebaar. Het herstelt scheurtjes in de gemeenschap.

En compliment kan ook worden opgevat als het stimuleren van zelfcorrigerend gedrag: iemand die zich nooit sociaal opstelt, en bij wie het ‘kwartje valt’, gedraagt zich positiever met compliment dan zonder. Dat een gebaar ‘niets meer dan een middel zonder doel’ is dus gewoon te generaliserend.

https://fd.nl/opinie/1219858/compliment-zou-eigenlijk-overbodig-moeten-zijn

De zinloze debatten over ‘waarden’ @nrc @eu @tweedekamer #referendum @CarolineGruyter

Tags

normen-waarden-debat

Caroline de Gruyter schrijft wekelijks over politiek en Europa

Caroline de Gruyter, nrc, 28 juli 2017

Een kunstenares in Oostenrijk nam een Syrische vluchteling in huis. Voor de oorlog bezat de Syriër huizen, land en renpaarden. Nu is hij alles kwijt. Zijn diploma’s worden in Oostenrijk niet erkend. Gelukkig kan hij goed koken. Nu kookt hij in de buurt op feesten en partijen. Iedereen is trots op hem. Eind goed al goed? Eh, nee. Want het werd Ramadan. De Syriër kwam zijn bed niet uit, was humeurig en stak in huis geen poot meer uit. Na een paar weken zei de kunstenares geïrriteerd: „Wij moeten eens een stevig debat voeren over normen en waarden.”

Normen en waarden. Iedereen heeft het erover. Iedereen wíl het erover hebben. Volgens Donald Trump is de verdediging van westerse waarden hét gevecht van deze tijd. In Warschau probeerde hij laatst uit te leggen wat hij daaronder verstaat: „Wij componeren symfonieën. Wij innoveren. Wij eren oude helden, omarmen tijdloze tradities en gewoontes, wij gaan altijd op onderzoek uit en verkennen steeds nieuwe grenzen.” Daar kun je je wel iets bij voorstellen.

Hoewel. Innoveren Chinezen dan niet? En in mei haalde Trump keihard uit naar „slechte Duitsers” die te veel auto’s verkopen in Amerika. Prompt noemde de Duitse kanselierskandidaat Martin Schulz hém juist een „verwoester van alle westerse waarden”. Daar kun je je óók iets bij voorstellen. Zo gaat dat vaak. De Poolse regering ziet zichzelf als „hoeder van Europese waarden”. Anderen vinden juist dat deze regering die waarden door het slijk haalt.

Het probleem met waarden is, kortom, dat ze geen houvast bieden. Waarden verschuiven in de tijd; de sociologie dankt er mooie boeken aan. Daarom wordt het woord ook in het meervoud gebruikt: ‘de waarde’ bestaat niet.[1] Er zijn veel waarden in een samenleving – Trump noemde er tientallen en toen was hij nog niet klaar. Al die waarden zijn relatief. Sommige zijn vaag, andere omstreden. Er zijn er die in onbruik raken, met de tijd. Wie heeft het nog over ‘offers brengen aan de maatschappij’, familie-eer of heldenmoed?

Afgelopen decennia zagen Europeanen ‘individuele vrijheid’ als belangrijke waarde. Tweehonderd jaar geleden was zoiets voor velen, zeker diegenen met dochters, een horreur. Nu, na een paar terreuraanslagen, scoren ‘veiligheid’ en ‘geborgenheid’ hier weer hoog.

Discussies over waarden begonnen pas in de negentiende eeuw. Dit was een periode waarin oude zekerheden over geloof, politiek en samenleving op de helling gingen. Mensen lijken vooral een beroep te doen op gemeenschappelijke waarden als die er niet meer zijn.

Debatten over waarden geven geen vaste grond onder de voeten. Integendeel. Wat voor de één een waarde is, is voor de ander een klap in het gezicht. Hoe meer je over boerka’s of euthanasie praat, hoe ingewikkelder het wordt. Dat is de paradox: een zoektocht naar gemeenschappelijke waarden leidt vaak tot polarisering, tot aanscherping van conflicten. Sommige deelnemers aan de debatten lijken dat niet erg te vinden. Zochten zij echt naar iets gemeenschappelijks, of waren zij bezig iets door te drukken? Iets wat de staat er niet door kan of mág drukken?

Of je zwart of wit bent, homo, jood of atheïst, gaat de staat niets aan. Je mag er zelfs extreme of verwerpelijke ideeën op nahouden – zolang je geen wet schendt, kan de staat je niets maken. Dit is de essentie van de democratische rechtsstaat: dat ze mensen niet kan dwingen bepaalde waarden te hebben. Ze biedt alleen een wettelijk kader. Daarbinnen zijn mensen vrij om te zijn wie ze willen en te denken wat ze willen. Dat kan bloedirritant zijn, zoals de kunstenares ervoer met haar logé. Maar toch is het beter zo.

Een hele leuke en nuttige beschouwing en de redenering is ook volkomen zuiver op nationaal niveau. Dit laatste omdat het betoog over Europa gaat.

Eén nuttig en leerzaam gegeven ontbreekt eraan. Omdat de sociologie werd genoemd, herinner ik eraan dat de er wel een zinvol ‘geheim’ van waarden (uitgangspunten) en normen (bij waarden behorende gedragsregels) bestaat: wijlen hooggeleerde J.A.A. van Doorn schreef een waar woord in zijn standaardwerk (met collega Lammers) ‘Moderne sociologie’: waarden worden pas maatschappelijk zinvol als er een meerderheid onder de bevolking bestaat die bepaalde waarden draagt. Dat heet tegenwoordig het draagvlak. Maar als de Kamer discussieert over bepaalde immateriële thema’s – materieel kan ook natuurlijk, maar die liggen in partijprogramma’s vast, zoals de omvang van overheidstekorten bijvoorbeeld) – dan kan daarover na besluitvorming in de Kamer een correctief referendum worden gehouden om te onderzoeken of die waarden ook onder de bevolking een meerderheid weet te verkrijgen. In dat geval bestaat er een symmetrie tussen Kamermeerderheid en bevolkingsmeerderheid. Dat hebben we al eeuwen niet meer meegemaakt!

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/28/de-zinloze-debatten-over-waarden-12286640-a1568270?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=5om5&utm_content=&utm_term=20170730

[1] Die andere waarde wel: de waarde van een huis.

Britse, en dus westerse waarden #volkskrant #waarden&normen #europeseidentiteit #nationaleidentiteiten [archief]

Tags

EU, Identiteit, waardennormen

Met dwaallichten ga je niet in gesprek (Column Elma Drayer, Opinie & Debat/de Volkskrant, 24 juli 2015)

# Verder prees hij [Britse premier Cameron] uitvoerig ‘Britse waarden’ als de democratie, de vrije meningsuiting, de vrije pers, de rechtsstaat, de vrijheid om je eigen geloof te belijden, burgerrechten – ongeacht ras, sekse, seksuele geaardheid of religie. Voor die verworvenheden zei de premier, moeten de Britten weer trots zijn en vol zelfvertrouwen durven stáán. Tegelijkertijd was het volgens hem hoognodig om de ideologie der islamisten te ontdoen van alle ‘glamour’.

Hier worden inderdaad veel waarden genoemd die voor West-Europa volkomen vanzelfsprekend zijn en in iedere (noordelijke) EU-lidstaat volkomen worden gedeeld, al zullen er individuele culturele verschillen kunnen bestaan in iedere lidstaat. Waarom maak ik een onderscheid tussen de noordelijke lidstaten en overige windrichtingen? In Oost-Europa heeft het democratisch gedachtegoed een achterstand op het Westen vanwege hun decennialange onderdrukking door het toen almachtige Sovjetblok. Binnen die omstandigheden kon de democratie geen wortelschieten en hebben de huidige bewoners geen generatielange ervaring met de democratische grondgedachten kunnen opbouwen. Daarom hebben de Polen houvast aan het conservatieve katholieke geloofsleer en worstelen alle oud-communistische landen sinds de va van de Berlijnse muur een leerproces doorgemaakt. Er gaan twee generaties overheen voordat onze democratische inborst ook daar innerlijk is gegrondvest.

In de zuidelijke lidstaten heerst er meer een Middellandse zee-sfeer, een bourgondische grondhouding, waar zowel Griekenland als Spanje en Portugal ook dictaturen hebben gekend en daarmee ook geen lange traditie met de Europese democratie bestaat. Kortom, evenals de economieën van al deze landen sterk verschillen van elkaar, zo geldt dat ook op politiek niveau en houding ten aanzien van de democratie.

Kort en goed, de geciteerde woorden van Cameron kunnen als kleinste gemene veelvoud worden beschouwd, die de EU als geheel in ieder geval houvast kunnen bieden in onze zoektocht naar een nationale en EU-identiteit.

Uit Camerons opsomming blijkt ook direct het conflictpunt met islamieten en helemaal met de fundamentalistische tak, het islamisme. Onder democratie wordt de eenheid tussen hun geloof in Mohammed en de maatschappij en politiek verstaan en bestaat er in islamitische landen ook geen scheiding van geloof en staat; al heeft de stichter van het moderne Turkije, Atatürk, wel een seculiere staat ingevoerd, om het land te moderniseren. Maar onder Erdogan bestaat dat seculiere Turkije niet meer. Waarmee dus ook de vrijheid van meningsuiting als een vorm van westerse verdwazing wordt beschouwd aangezien een veelheid aan meningen alleen tot chaos kan leiden, en dat heeft met volwassenheid van de bevolking te maken. Landen met een late bekering tot het modernisme kennen nog volkeren waarbij geen individualisme bestaat maar een collectief eenheidsgevoel; alle neuzen staan dezelfde richting uit. Het verschijnsel van individualisme is een ontwikkelingsfase na het collectivisme, als van burgers wordt verwacht een eigen individuele verantwoordelijkheidsgevoel te (kunnen) dragen. Oosterse volken zijn nog collectivistisch georiënteerd en dat staat dus haaks op het (in sommige westerse landen te) ver doorgevoerde individualisme dat collectivisme en solidariteit uitsluit.

Binnen dit soort collectieve culturen bestaan kortom ook geen vrije pers, geen rechtsstaat want alleen maar een eenheidsdictatuur, geen vrijheid om je eigen geloof te belijden of je geloof af te vallen, en geen burgerrechten die verschillen accentueert en dus zonder het westerse onderscheidingsvermogen, zoals het bekende ‘ongeacht ras, sekse, seksuele geaardheid of religie.’ Iedereen richt zich tot de eenheidsreligie ofwel de soenitische of sjiitische islam.

Conclusie ten aanzien van deze laatste alinea is dat er geen integratie mogelijk is tussen islam en christendom of tussen islam en seculiere samenlevingen. Maar ook de islamaanhangers kampen met geloofsafval of –verflauwing en in de praktijk is een gemiddelde islamitische samenleving of natie ook een seculiere samenleving zoals in het Westen en dat vallen de verschillen ook weg en zeker als het om derde en latere generaties gaat die geheel Westers zijn opgevoed. Zo gezien valt er ook geen gevaar te duchten van een toekomstige godsdienstoorlog. Die zal nooit gebeuren of worden uitgelokt. En integratie van succesvolle migranten maken dat fundamentalisten nooit blijvend voet aan de grond krijgen. Angstfobieën zijn volstrekt onnodig.

Populisten zullen ook ervaren dat hun getroebleerde geest geen permanent draagvlak onder de bevolking zullen vinden op basis van godsdienstige verschillen. De kloof tussen arm en rijk op kansrijk en kansarm is een heel ander verhaal en dan zijn er wel langdurige veenbranden binnen de maatschappij mogelijk. Daarop dient de politiek dus een antwoord te vinden. De opstanden die regelmatig in Franse banlieues plaatsvinden, zijn typerend voor een ouderwets Frans beleid. Maar dat land is ook blijven steken in een centralistisch gestuurd industrieel beleid dat zijn tijd heeft gehad. EMU-discipline zou dat land goed doen, maar de Fransen zijn helaas te eigenwijs. Eigenlijk zou dat land uit de EU gezet moeten worden.

http://www.volkskrant.nl/opinie/met-dwaallichten-ga-je-niet-in-gesprek~a4106777/

Rutte maakt onvrede tot campagnethema, maar het is pas eerste poging discussie te beginnen @fd #waarden&normen #herijking

Tags

TK2017, waardennormen

Rutte maakt onvrede tot campagnethema (Ulko Jonker, Economie & Politiek/fd, 24 januari)

# ‘Soms lijkt het wel of niemand meer normaal doet‘, verzucht Mark Rutte maandag paginagroot in een VVD-advertentie in een aantal kranten, waaronder het FD. Rutte gooit daarin behendig buitenlanders ‘die onze waarden afwijzen’, balorige jongeren en treitervloggers op één hoop en plaatst ze tegenover de mensen van goede wil, ‘verreweg de meesten van ons’.

Dit is een heel gevaarlijke verzuchting, want wie bepaalt wat ‘normaal’ is. Zoals Rutte zich gedraagt, zo moeten de reclamemakers gedacht hebben, moet blijkbaar de norm zijn voor alle Nederlanders, maar dat is elitair gedacht. En de suggestie dat alle buitenlanders onze waarden afwijzen, is ook te gemakkelijke marketingtaal, want het gaat alleen om de migranten die klem zijn geraakt in deze spanningsvolle samenleving, die blijft worstelen met de inpassing van migranten. En balorige jongeren is een generatiekwestie en dat geldt dus alle pubers, zowel van Nederlandse geboorte als met buitenlandse ouders. Rutte is met andere woorden op advies van zijn reclamemakers slechts in de oude politieke taal bezig, tegenstellingen scheppend. In plaats van er een neutraal debat van te maken hoe ons Nederlandse gedragspatroon behoort te zijn, inclusief de generatieverschillen, gaat hij er dus met gestrekt been in en dat is een premier onwaardig.

# Rutte spreekt over de mensen die ‘naar ons land zijn gekomen’ die de boel verstieren, die homo’s lastigvallen, vrouwen in korte rokjes uitjouwen of ‘gewone Nederlanders uitmaken voor racisten’. En hij begrijpt best dat mensen dan denken: ‘als je ons land zo fundamenteel afwijst, heb ik liever dat je weggaat’.

Dat het Ruttes oogmerk is de mensen die naar ons land zijn gekomen om de boel ‘te verstieren’, is ook weer een aanpassing aan het populisme, terwijl hij nu 6 jaar de tijd heeft gehad om op een ‘redelijke’ manier orde op zaken te stellen, namelijk zo lang als hij nu premier is. Dat heeft hij nagelaten en daarmee moet hij nu bokkesprongen maken om zich het populisme van het lijf te houden in de gedaante van de PVV’ers. Ruttes fout is dat hij steeds vergeet dat het bijna onmogelijk is om binnen ons pluriforme parlement – lees: Tweede Kamer – om een algemene consensus te bereiken, die onbereikbaar is. En dus heeft de premier ook geen recht van spreken. Pogingen om in de Kamer helderheid en duidelijkheid te scheppen, lopen op niets uit vanwege ons gepolariseerde klimaat, waar Rutte zelf onderdeel van is en waarbij hij steeds gedwongen wordt in de verdediging te gaan. Zijn gedachtewereld vormt een minderheid (alleen de VVD-fractie) in de Kamer. Dat past bescheidenheid. En zeker als je de WRR niet hebt uitgenodigd tot het herschrijven van het Waardenrapport onder Balkenende, want die tekst is inmiddels al door de tijd achterhaald.

# Het is de gekuiste variant van Rutte’s succesnummer in het VPRO-programma Zomergasten, toen hij een opgewonden Turk die ten tijde van de couppoging tegen Erdogan een NOS-cameraman wilde wegsturen verwenste: ‘lazer zelf op. Ga zelf terug naar Turkije. Pleur op.’ Nu is het: doe normaal of ga weg.

Gekuiste variant is niet, in de hier geciteerde passages uit de advertentie komen alleen platitudes aan de oppervlakte en daarmee wordt geen publieke discussie gevoed of gestimuleerd.

# Rutte brengt er politiek een tweesnijdend zwaard mee in stelling. Hij pareert het verwijt van zijn electorale rivaal op rechts Sybrand Buma van het CDA dat hij de afgelopen zes jaar zijn belangrijkste opdracht heeft verzaakt, het tonen van moreel leiderschap. En hij appelleert aan Henk en Ingrid. Ze mogen dan zelf ook niet altijd modelburgers zijn, ze herkennen wel de PVV-code in de woorden van Rutte.

Buma heeft ook geen recht van spreken omdat hij zelf geen vervolg heeft gegeven aan het genoemde WRR-rapport. Dat ‘Rutte’ als opdrachtgever van de advertentie vervolgens appelleert aan Henk en Ingrid, is weer een typische vorm van bijziendheid, want die typetjes appelleren weer aan de graaiers in het bedrijfsleven, met name bij de multinationals en daar gaat Rutte natuurlijk als neoliberaal geheel aan voorbij.

# Zo maakt Rutte een ongrijpbaar sentiment over de vervreemding van de ‘mensen in het land’, zoals Hans Wiegel de potentiële VVD-kiezers graag noemde, tot zijn inzet in de verkiezingsstrijd. De mensen in het land zijn nu ‘fatsoenlijke mensen die normaal doen in een ontzettend gaaf land’. Rutte meent de golflengte te hebben gevonden waarop zij zijn afgestemd.

Omdat de regering, of liever het huidige kabinet Rutte 2, geen aanleiding zag om het WRR-rapport te actualiseren, blijft hij minstens een half bevolkingsdeel negeren of kapittelen door de generalisatie ‘fatsoenlijke mensen moeten normaal doen’, dus hun gedrag dicteren. Dat past een premier van een beschaafd land niet, en zeker niet waar het om ‘een ontzettend gaaf land’ gaat, en dat wordt door hemzelf bepaald, want velen zijn het er helemaal niet mee eens. Als je wel eens herstelwerkzaamheden in eigen huis laat opknappen, dan kom je erachter hoe veel er waardeloos is in dit land. Vanuit hun wereldbeeld gezien hebben ze volkomen gelijk. Er bestaat geen rechtvaardigheid in dit land; overigens in geen enkel land, maar dat hoeft er eigenlijk niet bij vermeld te worden, maar je hebt als individueel land/natiestaat wel de plicht er altijd naar te streven het zo ideaal mogelijk te maken en dat lijkt er in ons land niet op. Zo is er nog steeds geen evaluatie geweest van het crisisbeleid, omdat debatten moeten worden aangevraagd met de meerderheid van de leden van de Tweede Kamer en dat soort ‘behoeften’ krijgen nooit de meerderheid. Als oppositiepartijen hun aanvraag hadden verkocht als ‘noodzakelijk’ debat om ‘ons controlerend werk’ te kunnen doen, dan hadden de coalitiefracties niet kunnen weigeren. Ondertussen kan heel Nederland zich afvragen hoelang de 24%BTW-heffing nog gehandhaafd blijft, want het was een crisismaatregel. Maar de crisis is voorbij en ook daarover is zich nog geen debat geweest. En natuurlijk waren er veel dringender zaken aan de orde. Kortom, een dergelijk parlement heeft zichzelf overbodig gemaakt. Weg ermee. Overstappen op de directe democratie van de burgers zelf!

# Het maakt van de verkiezingscampagne een interessante krachtmeting. Niet de harde feiten over de resultaten van het kabinet-Rutte 2 of de verantwoording daarover, niet de technocratische hervormingen van het belastingstelsel, het pensioenstelsel of de arbeidsmarkt geven in de ogen van de VVD de doorslag voor de kiezer, maar de vraag wie de onvrede het beste verwoordt.

Zo is het maar net, al heb ik dat in geheel eigen bewoordingen weergegeven. Maar ook mijn bewoordingen zijn op een illusie gebaseerd omdat het er toch niet van komt. Maar ik ben er zeker van dat over 10 jaar geen Tweede Kamer meer bestaat en dat ik die verwachting nu netjes op papier heb gezet, zodat iedereen mij kan controleren.

# Want een antwoord geeft Rutte niet. In het verkiezingsprogramma van de VVD komt het woord ‘fatsoen’ maar één keer voor: als het gaat om een ‘fatsoenlijke en sobere’ opvang van statushouders. Verder wordt ook daarin al gezegd dat er ‘geen plek’ is voor mensen die vrijheid, verantwoordelijkheid en verdraagzaamheid niet willen accepteren. Maar nergens wordt uitgelegd wat dat betekent. ‘De oplossing is vooral een mentaliteitskwestie’.

Het lastige van het begrip ‘fatsoen’ is dat er een tegenstrijdig koppel aan betekenis aan vast zitten: 1. ‘Fatsoen’ als uitdrukking van algemene geldige opvattingen over gedragspatronen in de samenleving; 2. ‘Fatsoenlijk’ en dus ook fatsoen als beschavingsnorm, maar vooral in de uitvoerende sfeer. Een ‘fatsoenlijke en sobere’ opvang van statushouders is heel wat anders dan fatsoenlijk gedrag op straat, want dat staat lijnrecht tegenover gedrag van hooligans en motorbendes.

# “Maar ‘heb ik liever dat je weggaat’ uit de mond van de hoogstgeplaatste politicus in dit land is geen vriendelijk verzoek. ‘Doe normaal of ga weg’ is een waarschuwing die voor Henk en Ingrid ook moet klinken als een belofte. Maar hoeveel fatsoen wil Rutte doen? Wie in Nederland de wet overtreedt, kan worden opgesloten. Wie normoverschrijdend gedrag vertoont, kan niet zomaar het land worden uitgezet. Ook dat is onderdeel van de waarden waar Rutte voor staat.

Ik durf erom te verwedden dat een ‘fatsoensdebat’ op grote belangstelling kan rekenen onder de bevolking, en in ieder geval onder ‘het electoraat’, en veel meer dan de gemiddelde – zo niet alle – Kamerdebatten, die gemist kunnen worden kiespijn.

# Rutte spreekt over ‘mensen die in toenemende mate de stemming in ons land aan het bepalen zijn’. ‘Die bereid zijn om alles waar we in Nederland zo hard voor hebben gewerkt omver te gooien’. De ondertoon is zwart en dreigend. Rutte roept een onbestemd gevaar op waartegen hij zich samen met ‘de stille meerderheid’ wapent.

Hier wordt regelrechte onzin uitgekraamd. 1. De mensen die in ‘toenemende mate de stemming in ons land bepalen’, zijn de mensen die wijzelf ruimte verschaffen om die stemming ook te kunnen opzwepen. Rutte maakt zich daar gemakkelijk vanaf. En ‘de bereidheid om ‘alles’ (…) omver te gooien’ wordt door enkele radicalen beweerd maar hoeft niet serieus te worden genomen. We zijn er immers zelf bij. Mocht een dergelijke revolutie als poging plaatsvinden, dan maken wij als burgerij dat onmogelijk.

# Rutte en zijn VVD hebben goed gekeken naar de succesfactoren van twee winnende campagnes in het afgelopen jaar, die van het brexitkamp en van Donald Trump. Beide maakten een sluimerend gevoel van afkeer en walging expliciet, vervormden de werkelijkheid tot een karikatuur en boden verlossing in de vorm van sociale, culturele en economische geborgenheid.

Rutte, zijn partij en zijn reclamemensen hebben zich inderdaad laten meeslepen door de brexitters en de campagne van Trump, waarmee ze zich lieten verleiden om óók paniekgedrag te etaleren. Angst is een slechte raadgever, maar het bewijst eens te meer dat de politiek als institutie failliet is.

https://fd.nl/economie-politiek/1184287/rutte-zet-de-toon-doe-normaal-of-ga-weg

Moraal stelt duidelijke eisen en nodigt uit tot gesteggel daarover @nrc #moraal #ethiek

Tags

Ethiek&Moraal, PolitiekeFilofosie, waardennormen

oktober)

# Ene psychiater in de ene weekendkrant: „…we durven elkaar niet meer in de ogen te kijken…we zijn bang voor verveling, maar vooral voor de stilte …we vergeten die ander … als we niets doen gaat de boel naar de vaantjes …” Andere psychiater in de andere weekendkrant: „…we zijn heel behoudend en conservatief geworden…te bangelijk…ik wil graag over angst vertellen omdat ik het gevoel heb dat we verkeerd bezig zijn…”

# Ach. En ik was nog wel zo van plan geweest opgewekt aan het werk te gaan. Al dagen dacht ik over de uitgangspunten van de constructieve journalistiek, een vorm van nieuwsproductie die zich bewust is van de effecten van het nieuws. De effecten die een overvloed aan negatieve berichten heeft op de samenleving. Niet dat zo’n constructieve aanpak een vorm van wegkijken is, schrijft onderzoeker Maarten Corten hierover op de site van De Nieuwe Reporter. Het is geen naïeve ophemeling van het positieve, maar draait om een besef van maakbaarheid en om het zoeken naar alternatieven.

# Nu ik al jaren boektitels voorbij zie komen als Culture of Fear, Culture of Narcissism, Age of Greed, Borderline Times, denk ik dat ook sociologen en sociaal-psychiaters zich wel eens bewust mogen worden van de effecten die hun grote intellectuele greep op de maatschappij heeft. Herhaald bij het ontbijt te horen krijgen dat we allemaal verkeerd bezig zijn, heeft op mij niet het opmonterende effect dat de onderzoekers er misschien van verwachten.

# Overdonderd door een golf aan apocalyptische analyses moet ik me daarom even hernemen; na het ontbijt begin ik te rommelen door de moraal. Met die moraal is ook van alles mis, trouwens. De wereld verandert, ongelijkheid en armoede nemen toe, nieuwe technologie en chaos verzwakken het bestuur, en politiek links heeft op de daardoor ontstane vragen tot nu toe geen goed antwoord gevonden. Dat valt, schrijven de serieuzere commentatoren, de linkse politiek kwalijk te nemen als een moreel tekort. E.J. Dionne Jr., in The Washington Post: „This is not just a political mistake but also a moral failing.”

Deze typering van onze maatschappij: ‘De wereld verandert, ongelijkheid en armoede nemen toe, nieuwe technologie en chaos verzwakken het bestuur, en politiek links heeft op de daardoor ontstane vragen tot nu toe geen goed antwoord gevonden’, past geheel in mijn kritiek op het afgelopen weekend gepubliceerde tekst waarmee Monasch zijn kandidatuur voor het lijsttrekkerschap van de PvdA aankondigde.[1]

# Daar knappen we dan nog niet direct van op. Toch is er een verschil tussen de sociaal-psychologische vaststelling dat we niet deugen en de morele klachten daarover. Een morele klacht heeft een vitaliteit die ontbreekt in de gedachte dat we bang zijn voor de stilte en elkaars ogen: moraal stelt duidelijke eisen en nodigt uit tot gesteggel daarover. Een morele oproep aan linkse partijen om zich eindelijk eens het lot van de populistische kiezers aan te trekken is een constructieve aanpak, al was het maar omdat er gedoe van komt. En gedoe is een stuk beter dan gezeur.

# In mijn archief vind ik een stapeltje knipsels over moraal. Veel mensen beschouwen morele normen als een onwrikbaar dictaat. Alsof normen en waarden op een onbekende plek in Den Haag worden gefabriceerd door een managementgroep van rijksambtenaren, waarna ze top-down op de samenleving worden losgelaten. Van zo’n gedachte kun je natuurlijk behoorlijk balorig worden. Een zangeres bezingt in de krant daarom de verdienste van Kurt Cobain. „Kurt heeft me leren schoppen tegen normen en waarden. Weg ermee.”

Een kreet als ‘weg ermee’ is een zinloze, omdat een samenleving niet kan blijven functioneren zonder waarden en normen, vaste en door de grote meerderheid onderschreven maatschappelijke uitgangspunten en de bijbehorende gedragsregels. Maar de huidige postindustriële samenleving is geen Middeleeuwse en daarom zijn de huidige waarden en normen van een geheel andere orde dan die van de Middeleeuwen. Toch hebben beide eenzelfde functie in de samenleving, namelijk een richtinggevende en sturende, toen in (West- en centraal)Europa bepaald door de rk geestelijkheid, nu door het economisme en neoliberalisme, ofwel een puur materiële instelling. Beide samenlevingen hadden daarmee antagonistisch karakter. Dat is dus ook mogelijk met ethiek en moraal, met waarden en normen. Ze bewegen met de tijd mee en dat is maar goed ook, want anders ontstaat er een statische maatschappij, die stilstaat en waar geen evolutie en innovatie plaatsvindt.

# Een briefschrijver, juist heel blij met de vaste voorschriften, maakt bezwaar tegen heilige boeken als de Bijbel en de Koran. Die staan namelijk vol tegenstrijdige berichten en zijn dus vatbaar voor uitleg en interpretatie. „Het zijn grabbeltonnen die de algemeen menselijke moraal op losse schroeven zetten.” Wiebelige beeldspraak, waaruit wel valt op te maken dat de briefschrijver vastigheid wil.

Niet alleen een weibelige beeldspraak, maar ook een onjuist. De menselijke moraal kan niet op losse schroeven gezet worden; de moraal heeft zijn vaste waarde in een bepaald tijdsbestek, maar verandert en moet veranderen van het ene tijdsbestek/tijdsgewricht in het andere. Het is kortom nooit een constante, en het kan nooit met eeuwig geldige of absolute waarheid werken, want op aarde bestaat geen absolute waarheid.

# Een derde knipsel is een interview met het brein achter het boekhoudschandaal bij Enron. Moraal en leven hebben weinig raakvlakken, zegt het brein bij zijn vrijlating uit de gevangenis.[2] Het vak ethiek leren jullie dat zaken zwart of wit zijn.” Maar de verhoudingen, die zijn niet zo. In het echte leven draait alles om grijze gebieden, om achterdeurtjes, ambiguïteit en mazen in de wet. Dan heb je aan vaste normen en waarden niet veel.

Ook hier bij de laatste zin zijn kanttekeningen te plaatsen. Inderdaad draait alles om grijze gebieden, maar het is onjuist te stellen dat je dan niet veel hebt aan vaste normen en waarden. Het hangt er vanaf wat je onder vaste waarden en normen verstaat, want ik heb hierboven uitgelegd dat er geen vaste, in de zin van absolute waarden en normen bestaan, want ze worden haast onmerkbaar gewijzigd zoals ook de jurisprudentie en het rechtssysteem zich aanpast en wijzigt. En zoals gezegd was de Middeleeuwse rechtspraak onvergelijkbare met de huidige. Waarden levert een zeker houvast en kompas waarmee ieders levens richting kan worden gegeven en gedragsnormen zijn de daarbij passende handelingsmores, die je vanuit de opvoeding hebt meegekregen.

# Hoewel het mapje moraal dus beschouwt als een immobiel corpus, reageert men hier met schoppen, daar met voegen en verderop met liegen. En de ironie wil dat juist in deze dynamiek, in deze grabbelton van reacties, zich zoiets aftekent als een maatschappelijke moraal. Wie schopt, schopt niet voor niets, die schopt vanuit een kennelijk diep zittende normatieve overtuiging. Al dat sjacheren en hannesen en harrewarren draagt uiteindelijk met al zijn vitaliteit bij tot het vormen van iets algemeen menselijks.

# En zo, langzaam herstellend van de depressie waarin de psychiaters me hebben gedompeld, vind ik weer hoop in de weinig raakvlakken, zegt het brein bij zijn vrijlating uit de gevangenis. Moraal is rigide en statisch. „Bij het constructieve aanpak van het oneindige onderlinge gedoe.

Gelukkig past deze formulering in het verlengde van mijn kanttekeningen.

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/17/schoppen-vanuit-een-diepe-normatieve-overtuiging-4859699-a1527009

[1] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2016/10/16/in-plaats-van-te-schrijven-over-arrogant-links-schrijft-monasch-over-zichzelf-als-arrogant-politiek-analyst-nrc-pvda-eu-modernetijdenanderepolitiek/

[2] Hier wijkt de digitale tekst af van de papieren krant.

Over de Dikke Ik zullen we niet veel meer horen als de Kamer het niet sociologisch weet te brengen (1) #vk #eu #denhaag #normen-waarden-debat

Tags

Den Haag, EU, normen-waarden-debat

Goede Ik (Column Sheila Sitalsing, Ten eerste/de Volkskrant, 4 september)

Dikke Ik heeft vele, onvermoede gezichten

# Wie Dikke Ik precies is, en waarom hij – toedeledokie! – maar naar Londen moet verhuizen, en wat de politiek gaat doen om die emigratie te bevorderen opdat dit land enkel nog door Goede Ikken zal worden bevolkt die elkaar bescheiden en wellevend tegemoet treden: gisteren zou het duidelijk worden.

Dat het niet duidelijk is geworden en dat we er volgens de columniste niet veel meer van zullen horen (met Balkenende’s normen- en waardendebat in het achterhoofd vermoed ik), ligt aan de aanpak. De fracties die het debat gisteren konden aftrappen, begrepen de kern van het ‘verhufteringsverschijnsel’ – en hoe dit probleem moet worden aangepakt – niet omdat ze dit sociologische verschijnsel niet wisten te duiden. Om het kort en krachtig te duiden wat onder deze sociologische aanpak moet worden verstaan: waarden zijn belangrijke maatschappelijke uitgangspunten die door een duidelijke meerderheid van de bevolking gedragen worden. En vanwege dat draagvlak dat er bestaat ontstaan er (gedrags)normen die aan die (traditionele en gevoelsmatige) vastliggende waarden uiting kunnen – en het liefst dienen te – geven.

Toegepast op het verschijnsel van de verhuftering dat hierboven genoemd is: hufterig gedrag staat tegenover respectvol en beleefd gedrag, waarbij de meerderheid van de bevolking zich prettig voelt en om die reden kan van hufterig gedrag worden vastgesteld dat er sprake is van irritant gedrag waar meerdere mensen zich aan ergeren. Soms ontstaat dat gedrag uit emotionele achtergronden en dus wrevels, maar soms ook uit onopgevoed gedrag.

Wordt het kernprobleem zoals door Diederik Samsom werd geschetst vertaald in het vluchtelingenprobleem en asielzoekers, dan wordt duidelijk dat ‘Dikke Ik’ vindt dat dat vluchtelingenprobleem militair moet worden aangepakt door de vluchtbootjes onklaar te maken in de havens waar ze uitvaren. Want die vluchtelingen mogen het economisch verkeer niet belemmeren. Daarom moet er alles aan gedaan worden om die vluchtelingen tegen te houden omdat toelating betekent dat er veel geïnvesteerd moet worden in die toegelaten vluchtelingen en dat gaat ten koste van het terugdringen van de staatsschulden en het saneren van begrotingstekorten. Die letterlijke weg wordt in Australië gekozen waar alle bootvluchtelingen worden weggestuurd en teruggesleept naar Indonesië, waar ze vandaag blijken te komen.

De EU vindt die optie, die ook door Wilders wordt gesteund, onmenselijk en onbarmhartig en ook strijdig met de mensenrechtenverdragen. Het wonderlijke is overigens dat Australië daarop niet wordt aangesproken; althans daarover heb ik in kranten niets gelezen.

Kortom, de EU kiest voor toegang aan die vluchtelingen die volgens de internationale verdragen toegelaten moeten worden (aangezien die toelatingseisen vastliggen) en dat betekent dat die infrastructuur aanwezig moet zijn binnen de Unie. Wat iedereen binnen de Unie zelf heeft overvallen zijn de aantallen en de omvang van dit probleem, want dat had niemand voelen aankomen. Er is alleen een fictief boek over geschreven, waarvoor aandacht op deze site is gegeven.[1]

Het toeval doet zich voor dat juist vandaag een eyeopener is gegeven door een opinieartikel van Jaap van Manen in FD van vandaag onder de titel ‘Corruptie is oorzaak van stroom vluchtelingen’. [2] Hij omschrijft dat de wereldwijde corruptie, die vooral in minder-ontwikkelede landen ruimschoots voorkomen, de oorzaak zijn van de duizenden vluchtelingen die nu op de VS, EU en Australië afkomen. De EU staat weer kortom niet alleen voor. Het is een wereldwijd probleem geworden en daarop zal de wereld als geheel een antwoord moeten geven. Het liefst natuurlijk in verband met de Verenigde Naties, maar het is de vraag of die VN dat aankan. Zolang er mondiaal niets tot stand wordt gebracht, dient ieder werelddeel zijn eigen verantwoordelijkheid en dus antwoorden te zoeken/vinden.

[1] https://wordpress.com/post/51174045/2588/

[2] http://fd.nl/opinie/1117325/corruptie-oorzaak-stroom-vluchtelingen