Waarom hoort klantbank niet in publieke handen? (Marc Chavannes, Opinie/NRC Handelsblad, 2 april)
‘(…)
‘Publieke voorzieningen, en dat zijn staatsbanken en pensioenen in zekere zin, worden op het marktplein besproken. In de politieke arena worden de uitkeringen vastgesteld. De schending van decennia gewekte verwachtingen bij de pensioenen vind ik eerlijk gezegd schrijnender dan die paar ton die een handvol uitstekend beloonde ABN-bestuurders misliepen – opgeteld 1,5 miljoen volgens de opgestapte beloningscommissaris Wakkie.’
Natuurlijk is de ‘schending van decennia gewekte verwachtingen bij pensioenen schrijnender’ dan ‘die paar ton’ die ‘uitstekend’ beloonde ABN-bestuurders misliepen. Het bijvoeglijk naamwoord ‘uitstekend’ is zo natuurlijk door Chavannes eufemistisch uitgedrukt, maar een scherpere formulering als ‘schandalig goed beloonde’ bestuurders zit dichter bij de werkelijkheid. Maar wij als rekeninghouders waren altijd te bescheiden om deze ontwikkelingen publiekelijk aan de kaak te stellen of van bank te wisselen en naar een ideële bank – zoals Triodos, maar worden de bestuurders daar wel normaal betaald? – over te stappen.
Na mijn aanval van gisteren op de beloningsstructuur en bonuscultuur binnen de bancaire wereld[1], geeft Chavannes mij nu gelukkig weer munitie om de strijd met een verkeerde bankcultuur te vervolgen:
‘De betrokkenen zijn inmiddels goed weggekomen. Gerrit Zalm mocht, ondanks zijn DSB-avontuur, de geredde en gestripte bank weer opbouwen. Met in het huidige ABN-bestuur oud-minister Joop Wijn en oud-financieel-economisch topambtenaar Kees van Dijkhuizen zou je verwachten dat werd gewerkt aan wederopbloei van de bank in harmonie met de Haagse machten.
Niets blijkt minder waar. De laatste dagen zijn onderling wantrouwen en wederzijdse minachting goed zichtbaar geworden. De bankmensen verwijten minister Dijsselbloem dat hij zijn woord niet houdt en draait. De minister verzucht dat de banklui geen enkel gevoel hebben voor het maatschappelijk klimaat en blind hun recht najagen, terwijl zij waarachtig al boven modaal gehonoreerd worden.’
Inderdaad, zijn Gerrit Zalm, Joop Wijn en Kees van Dijkhuizen na hun politieke carrière hun politieke gevoeligheid en antennes direct vergeten toen ze het bedrijfsleven binnenstapten? Ze hebben er dus een potje van gemaakt en gokkend op een stilte van ING-beloningsverbeteringen sinds de bank zijn schulden had afbetaald, en dus een private bank was geworden, dachten het ABN Amro-bestuur ook hun gang te kunnen gaan. Daarmee bewijzen ze glashard dat ze geen notie hebben van maatschappelijke verantwoordelijkheid en zijn ze probleemloos overgestapt naar de Angelsaksische bedrijfscultuur, zonder de notie dat het Europese continent traditioneel een echt andere cultuur kent, te weten het Rijnlandse model. Het zijn gedrieën dus opportunisten van de hoogste soort en ze zullen nu wel alle drie tot aftreden worden gedwongen wegens gebrek aan helicopterview, een kwaliteit die je op dit niveau van verantwoordelijkheid verwacht mag hebben te bezitten. Het is weer zoals altijd: ‘ons kent ons’ en je vriendjes houden je de hand boven het hoofd.
Maar ook de politiek heeft boter op het hoofd omdat de banken nooit geprivatiseerd hadden mogen worden. Het lege liberalisme van de VVD heeft het gunstige neoliberale tijdperk van de jaren negentig onder Kok aangegrepen om alles maar te privatiseren wat er mogelijkerwijs geprivatiseerd kon worden, en ook boekhouder en cijferfetisjist Zalm heeft zijn onkunde over het liberale gedachtegoed nooit onder stoelen en banken gestoken. Kortom, de politieke elite stelt niet alleen in ons land niets voor, maar dat geldt overal, maar dat terzijde. Oud-politici mogen dus gewoon niet meer zo gemakkelijk worden doorgeschoven naar vervangende posten die van te groot maatschappelijk belang zijn.
Omdat onze bevolking alleen behoefte heeft aan een klantenbank, zouden de huidige banken een keuze moeten maken tussen het bestaande onderscheid tussen een zakenbank en anderzijds klantenbank. Zoals Arnoud Boot dit 31 maart al schreef in NRC Handelsblad:
‘ABN Amro is door haar overname en de financiële crisis gedecimeerd, en vooral nog een consumentenbank, maar haar DNA en de belangen van Nederland maken dat de zakenkant van de bank weer een kans moet krijgen. En dat kost tijd.
‘Daarnaast zal zij een maatschappelijke dialoog moeten aangaan. Gerrit Zalm heeft er voor gekozen om ABN Amro volledig buiten het maatschappelijke debat over de toekomst van de financiële sector te plaatsen. Op discussiebijeenkomsten van bijvoorbeeld het Sustainable Finance Lab – een door Herman Wijffels opgericht discussieplatform in Utrecht – schitterde de top van ABN Amro door afwezigheid. ABN Amro is niet zichtbaar in het maatschappelijk debat. Het is toch onbestaanbaar dat een van de belangrijkste financiële spelers van het land zich onttrekt aan deze discussie?’
Dit valt Gerrit Zalm dus zwaar aan te rekenen; zijn afwezigheid in dat debat heeft natuurlijk alles te maken met zijn politiek gebrekkige spreekvaardigheid, maar dan had hij een ander uit zijn bestuur moeten aanwijzen die het strategisch management verbaal tot uitdrukking kon brengen, als hijzelf zich daartoe niet competent achtte. Dat is allemaal niet gebeurd en zijn joviale en bulderende lach blijken achteraf alleen maar een camouflage voor zijn engsoortige economische specialisme. Het past overigens in de VVD-traditie dat alleen maar netwerkers de top bereiken zonder dat ze iets van het liberale erfgoed hebben eigen gemaakt.
Ons land kent dus geen of nauwelijks competente CEO’s; alleen Herman Wijffels kan als oud-hoofdverantwoordelijke en gezagsdrager van Rabobank daarop aanspraak maken. Het wordt voor ons land tijd dat bij gebrek aan eindverantwoordelijken een chef van risicomanagement – in het Angelsaksische jargon CRO’s (Chief Risk Officer) – de plaats van CEO’s overneemt; of in normaal Nederlands gewoon directeur wordt van de betrokken instelling. Er bestaan dus genoeg thema’s om een brede maatschappelijke dialoog op te zetten in ons land en daaraan bestaat zeer beslist behoefte. Het volk wil zich eindelijk kunnen uitspreken nu ze monddood zijn gemaakt tijdens de eurocrisis.
[1] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2015/04/01/oproep-breng-maatschappij-terug-in-de-bank-is-helaas-een-gepasseerd-station-van-fnv-overigens-uit-die-hoek-te-verwachten-maar-dat-afgetreden-commissaris-peter-wakkie-van-abn-amro-z/