Ik hou van dit land (Bas Blokker, Hollands Dagboek 2016/nrc, 24 en 25 december)
# Ze noemt zichzelf een liberaal. „Ik was al liberaal voor ik bij de VVD kwam.” Los van een paar kerntaken, „zoals veiligheid of zorg”, gelooft ze niet „dat bemoeienis van de overheid ook maar iets beter maakt”. Maar de overheid moet van haar wel ingrijpen waar het om ongewenst gedrag gaat. De norm stellen, noemt ze dat.
Dit laatste is inderdaad de achilleshiel die ontstaan is binnen de politiek en de politieke wereld. Vanwege de angst om bevolkingsgroepen te verliezen als electoraat, worden deze gevoelige thema’s niet meer benoemd. Maar het benoemen is noodzakelijker dan ooit vanwege het risico op leegheid dat ontstaat: als de politiek geen grenzen stelt, dan houdt de samenbindende factor in de maatschappij op te bestaan (sociologische wijsheid). De overheid, zo luidt vooralsnog de conclusie, is dat de overheid een nieuwe rol krijgt als normsteller in de samenleving, al klinkt dit als vloeken in de kerk binnen liberale kring. Maar dat zijn ook alleen de klassieke liberalen die geen aansluiting meer hebben met deze samenleving van de diversiteit. Daar was het klassieke liberalisme ook niet op afgestemd of afgesteld.
Het moderne liberalisme en evenzo sociaaldemocratie zullen weer maatschappelijke normen moeten stellen omdat de samenleving daar dringend behoefte aan heeft. Maar dan in constante samenspraak met de bevolking die een platform moet krijgen om met politieke partijen en met de overheid zelf te kunnen communiceren. Gezien de snelle veranderingen in de samenleving dient dit dus ook een permanent debat met de bevolking te worden.
# Zo was ze het helemaal eens met Mark Rutte die „pleur op!” zei, in reactie op tv-beelden van de Rotterdamse Erasmusbrug vol Turkse Nederlanders die voor Erdogan demonstreerden, op Nederland scholden en de tv-journalist intimideerden. Yesilgöz: „Als je zegt: ik heb een hekel aan dit land, ik heb schijt aan de vrije pers. Dan zeg ik ook: wat houdt je hier? Een Nederlander ben je niet alleen door je paspoort, ook door hoe je je gedraagt.”
Ook dit is nooit hardop uitgesproken en het Amsterdamse raadslid heeft de eer om dit thema als eerste bespreekbaar te hebben gemaakt.
# Integratie, zegt ze, is meer dan alleen de taal goed spreken of ergens een baan hebben. „Deel uitmaken van de samenleving betekent ook dat je de normen en waarden van die samenleving onderschrijft. Niet in de zin van: ik neem er kennis van, zoals ‘ik neem kennis van het feit dat homo’s rechten hebben’. Punt. Ik vraag je of je het hebt geïnternaliseerd. Of je daarvoor stáát.”
Hiermee worden de Erdogan-steunbetuigers – na oproepen van de Turkse regering – ook de wacht aangezet, omdat hier werd bewezen dat deze Turkse Nederlanders niet geïnternaliseerd zijn, waarmee hun integratie – ook is het merendeel geboren in NL – mislukt is door een te Turkse opvoeding in eigen huiselijke omgeving. Internalisering betekent immers iets je eigen maken, en dus de gewoonten van het nieuwe woonland tot je nieuwe cultuur maken. wil je die Nederlandse normen en waarden niet (kunnen) onderschrijven, dan belet niemand de terugreis aan het geboorteland.
Is dat liberaal? Om te eisen dat mensen denken zoals de meerderheid wil?
# „Okee, je kunt ze niet dwingen. Maar mijn conclusie is dat we de afgelopen decennia onze samenleving zo hebben ingericht, dat je nooit hoefde na te denken over deze kwesties. Het was vooral: ik heb mijn rechten, ik spreek mijn eigen taal. De vraag is of je daar blij om moet zijn. Ik wil mensen niet dwingen anders te denken, maar ik wil hen ook niet faciliteren in het behoud van intolerant gedrag. De ruimte geven aan radicale religieuze clubs. Dat doen wij nog steeds als overheid. Zo legitimeren we die types.”
Geen faciliteren van intolerante clubs dus. Heel goed uitgedrukt. Er dient in de Kamer een debat te worden gehouden waar de grenzen van meningsuiting botsen op intolerant gedrag. Dat is nooit benoemd. Eindelijk krijgt de overheid – ‘dat zijn we allemaal’! – een taak in de opstelling van waarden, normen en non-legitimatie van intolerantie. Terloops ook op het uiten van louter en alleen simplismen (PVV van Wilders) en modieuze slogans (VNL). met simplismen en slogans wordt geen visionair beleid gevoerd.
# We spreken over krakers en ‘beroepsactivisten’ („daar kan ik moeilijk respect voor hebben”) en over drukte in de stad maar we spreken het meest over burgerschap en identiteit. Of het nu gaat over de opgewonden Erdogan-aanhangers of treitervlogger Ismail Ilgun, Yesilgöz stelt dat hun achtergrond deel van het probleem is. En ze was toch juist kritisch over het vastnagelen van ideeën aan identiteit? „Fair enough”, zegt ze. „Ik denk dat we in Nederland lang niet goed zijn omgegaan met deze kwestie. Hoe kun je een deel van je identiteit behouden én voluit deelnemen aan de democratische samenleving? Als je hier bent, wie je ook bent, en je gebruikt de vrijheden die Nederland heeft, om je tegen ons te keren, dan hebben we echt een probleem. Dat kan behoorlijk botsen.”
Dit laatste hebben de Turkse Nederlanders en met name de nieuwe politieke formatie de groep DENK nog niet begrepen. Dat zal blijven botsen als er pogingen worden ondernomen om een Nederturkse gemeenschap te laten ontstaan; in formele zin wel te verstaan want materieel bestaat die inmiddels al lang en breed. Het wordt tijd dat de Nederlandse politiek zich op dat finale debat gaat beginnen. In de volgende regeerperiode moeten onderstaande zinnen ook tot het verleden horen:
# Waar botste het dan in Rotterdam? „Dat die jongens zeiden: Erdogan is onze leider, dat is erg. Dat ze zeggen dat Nederland een ‘schijt-land’ is. Dat zegt iets over de context waarin ze naar de wereld kijken. Dat vind ik super-zorgelijk.”
# Dat de VVD hier streng over is, dat fractievoorzitter Halbe Zijlstra zegt: ‘Wij zijn hier de baas’, dat minister Edith Schippers zegt: ‘De Westerse cultuur is de beste’, dat vindt Yesilgöz „super-logisch” voor een partij als de VVD „waar onze vrijheden centraal staan”. Ze zegt: „Culturen zijn niet gelijk, alleen individuen zijn gelijk. Als Halbe Zijlstra zegt: wij zijn de baas, dan is ‘wij’: iedereen die zulk gedrag afkeurt. Hij bedoelt niet: het is Nederlanders tegen Turken.”
Halbe Zijlstra heeft hier gelijk dat wij, het collectief van Nederlandse burgers met Nederlands paspoort, hier de baas zijn, maar Edith Schippers heeft apert ongelijk door te stellen dat ‘de Westerse cultuur de beste is’. Dat is om in termen van Gloria Wekker (emeritus hoogleraar etniciteit) modern kolonialisme, superioriteitswaanzin. Culturen zijn niet beter of slechter, zolang er geen fascistische of barbaarse culturen bestaan. Culturen zijn dus gelijkwaardig, hoe verschillend ze ook mogen zijn. Vanuit ethisch gezichtspunt dient niet gekeken te worden naar een hoogontwikkelde, technologische samenleving of een derde wereldland.