Met de euro niet voor een dubbeltje op de eerste rang, dat is geen ramp (Jens van ’t Klooster, opinie/Trouw, 27-5-20)
Het europroject is mislukt, zegt oud-minister Bert de Vries (Letter&Geest, 23 mei). Hij suggereert dat Nederland door terug te keren naar de gulden voor een dubbeltje op de eerste rang kan zitten. Dat is niet waar en helpt het Nederlandse debat niet verder.
Volgens De Vries lijdt Nederland door die euro onder gekorte pensioenen en lage rentes, enkel om Italiaanse staatsschulden laag te houden. Dit hoor je vaak, maar daarom is het nog niet waar. Ons pensioensysteem is bewust ontworpen om rentes in kapitaalmarkten te volgen. Dat brengt risico’s met zich mee. Een pensioensysteem dat betaald wordt uit belastingen heeft dat probleem niet, maar heeft weer andere nadelen.
Het is daarnaast een illusie dat Nederland met een gulden een eigen monetair beleid zou kunnen voeren. Kijk naar Zwitserland. Daar probeert de centrale bank al jaren tevergeefs met lage rentes en opkoopprogramma’s de frank te devalueren.
De Vries stelt ook dat de lage rente bedrijven stimuleert ‘zich vol te proppen met schulden’. De lage rentes maken bedrijfsinvesteringen goedkoper – gefinancierd door aandelen evengoed als door schulden. Dat Nederlandse bedrijven zich financieren door schulden komt vooral doordat rente aftrekbaar is van de vennootschapsbelasting – zie daarvoor het rapport ‘Geld en schuld’ van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2019).
Rentes zijn overal laag, maar in Europa extra laag omdat de economie in de eurozone na 2008 niet is hersteld van de crisis. De Europese Centrale Bank wordt niet moe om uit te leggen: als het beter gaat met de economie, kan de rente omhoog. Daarvoor, zegt de ECB, is echter een Europees investeringsbeleid nodig, wat Nederland – nu als leider van de ‘vrekkige vier’ – steeds weer blokkeert.
De oplossing die De Vries aandraagt, heeft een zweem van magisch denken en veel details blijven onduidelijk. Bedrijven en burgers gaan naast de euro weer guldens en lires gebruiken. Maar hoe zit het met overheden? Gaan die staatsschulden uitgeven in euro’s? Dat lijkt een recept voor rampen. Stel dat de lire straks met 10 procent devalueert ten opzichte van de euro. De schuld krimpt niet mee. Italië moet dan opeens meer dan 10 procent extra belasting heffen om dezelfde schuld af te betalen. Plots wordt de schuld dan onhoudbaar. Of leent Italië straks in lires? Dat klinkt als het einde van de euro.
De Vries ziet daar vooral kansen: “Je geeft de landen weer financieel gereedschap in handen, bijvoorbeeld de wapens van devaluatie en revaluatie”. Een opvallende uitspraak voor iemand die in de jaren tachtig minister was. Voortdurende devaluaties zorgden toen in het zuiden voor inflatie en torenhoge rentes op de staatsschulden. Daarnaast onderhandelden ministers voortdurend over wisselkoersen. Dat het einde van de euro dus tijd en ruzie gaat besparen, is een ijdele hoop.
Geen snelle oplossing
De euro werkt nu niet goed, dat ziet iedereen, en er is jammer genoeg geen quick fix. De Vries vergeet dat de munt ooit bedoeld was als oplossing. Als het ene land meer importeert dan het exporteert, ontstaan onvermijdelijk onevenwichtigheden. De Europese binnenmarkt bracht welvaart, maar zet ook druk op de armere lidstaten. Dit is waarom de euro altijd verbonden was met de belofte van economische convergentie. Daardoor kan elke lidstaat zijn eigen democratie behouden, zonder van crisis naar crisis te hollen.
Hier kan Nederland niet voor een dubbeltje op de eerste rang zitten, maar dat hoeft ook niet. Een sterke Europese economie maakt immers ook Nederland welvarender.
*Mijn conclusie uit dit betoog is dat het te technisch is en dat ik eerst het boek zal moeten lezen omdat het om vele details gaat die niet in de recensie van afgelopen weekend in deze krant stond. Met de nodige creativiteit, zo is mijn verwachting op basis van dat artikel of interview met De Vries zelf, is het verdrag van Maastricht wel degelijk aan te passen.*
[JENS VAN ‘T KLOOSTER, WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEKER, VERBONDEN AAN DE KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN EN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM]
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/954/articles/1143868/17/1