Waarom alle neoliberale regeringsleiders zichzelf onmogelijk hebben gemaakt met hun eenzijdige focus op economisme @fd #focus-op-economie #op-winst&omzet #eu

Waarom burgers in sommige welvarende steden in opstand komen: ze voelen geen rechtvaardigheid (Jeffrey Sachs, Buitenland/fd, 26-10-19)

‘Drie steden die tot de meer welvarende steden in de wereld behoren, zijn dit jaar opeens het toneel van protesten en onlusten. Parijs sinds november 2018, kort nadat de Franse president Macron de belasting op brandstof had verhoogd. Hongkong sinds maart dit jaar, toen regeringsleider Lam met een wetsvoorstel kwam dat uitlevering aan China mogelijk maakte. En de Chileense hoofdstad Santiago, toen president Piñera deze maand een prijsverhoging van het metrokaartje afkondigde.

‘Plaatselijke factoren spelen hier natuurlijk een rol, maar samen vertellen de protesten het grotere verhaal van wat er kan gebeuren als een gevoel van ongelijkheid onder burgers wordt gecombineerd met geringe sociale mobiliteit.

Vanwege deze oorzaak komen alle economistische – lees: neoliberale – regeringen in de knel en zullen gedwongen worden om hun beleid aan te passen: socialer te maken tegen de wens van de gefortuneerden en politiek-economische elite in.

‘Burgers van Hongkong, Frankrijk en Chili vinden dat hun leven op belangrijke punten is vastgelopen’

Afgaande op de traditionele maatstaf van het bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking zijn de drie steden een toonbeeld van economisch succes. Het inkomen per hoofd van de bevolking in Hongkong ligt rond $40.000, ruim $60.000 in Parijs en rond $18.000 in Santiago, toch een van de rijkste steden in Zuid-Amerika.

‘Toonbeeld’ of schijn van de illusie?

Hoewel deze landen bepaald rijk en concurrerend zijn, vinden de burgers van Hongkong, Frankrijk en Chili dat hun leven op belangrijke punten is vastgelopen, zo blijkt uit het ‘World Happiness Report 2019.’ Elk jaar vraagt opiniepeiler Gallup hiervoor mensen in de hele wereld of ze tevreden of ontevreden zijn over hun vrijheid om met hun leven te doen wat ze willen.

Vervoerskosten

Al is Hongkong qua bbp het negende land op de wereldranglijst, het staat op de 66e plaats voor wat betreft het oordeel van burgers over hun persoonlijke vrijheid om hun leven vorm te geven. Dezelfde discrepantie is zichtbaar in Frankrijk (op de 25e plaats met het bbp, maar op de 69e wat betreft keuzevrijheid) en Chili (respectievelijk 48e en 98e plaats).

Wedden dat al die betrokken regeringsleiders van dit contrast niets van begrijpen? Dat geldt dus ook voor ons land. Wat is vervolgens het politieke antwoord op dit probleem? Dat is een compleet nieuw belastingstelsel en fiscale faciliteiten. Inkomens tot 30 mille belastingvrij en daarna verhoogde belastingschijven en dat dient ook te gelden voor ziektepremies. Alle regeringen in de werkelijkheid van ‘oude politiek’ zijn in deze slag op een onoplosbare achterstand gezet. Dat geldt ook voor de SP, want Lilian Marijnissen hamert dit jaar wel op ‘rechtvaardigheid’, maar zonder dat begrip inhoud te geven en dat is haar fundamentele zwakte.

(…)

https://fd.nl/opinie/1321390/zonder-rechtvaardigheid-komen-burgers-in-opstand

‘Onze hele economie draait op het verkeerde algoritme’ en de vraag hoe we onze samenleving willen inrichten @nrc

Tags

technocratie, technologie

‘Onze hele economie draait op het verkeerde algoritme’ (Wouter van Noort, Katern Wetenschap/nrc.nl, 27 april 2018

Interview We moeten technologie niet demoniseren na het Facebook-schandaal, maar snel de fouten repareren, zegt Tim O’Reilly, ‘het orakel van Silicon Valley’. „Ons maatschappelijke systeem draait om manipulatie.”

Vanwege dit onderstaande betoog dat van fundamenteel menselijk belang is, zal het in z’n geheel worden weergegeven om een zuivere publiek debat te bevorderen.

# Het is wel duidelijk dat we door het dataschandaal rondom Facebook en Cambridge Analytica in een situatie terecht zijn gekomen die we zelf niet goed begrijpen, zegt Tim O’Reilly: „We moeten nú leren om de algoritmes die ons dagelijks leven beheersen beter onder controle te krijgen, en daar zijn we nog lang niet. Maar ik denk dat er de laatste weken ook sprake is van flink wat hype en overreactie.”

Is er sprake van in ‘situaties terecht gekomen zijn die we zelf niet goed begrijpen’? Geen sprake van! Er Is misbruik gemaakt vanuit winstoogmerk om mensen te manipuleren met data die de mens kunnen manipuleren waar het om politiek stemgedrag gaat, zoals hieronder wordt beschreven. En dat weet O’Reilly dondersgoed, want anders was hij nooit erkend als orakel van Silicon Valley; maar een materialistisch orakel is nog wel wat anders dan een geestelijk orakel zoals het Orakel van Delphi, waar menselijke kennis nooit in kon doordringen omdat de geestelijke kennis veel grootser is.

# Als Tim O’Reilly spreekt, luistert Silicon Valley. Hij is er al sinds de jaren negentig adviseur, uitgever van invloedrijke technische boeken en organisator van conferenties die zeer populair zijn bij de werknemers van de grote techbedrijven. Hij populariseerde de term Web 2.0 en op zijn conferenties ontstond de open source-beweging. Sindsdien staat hij in Amerikaanse media bekend als ‘het orakel van Silicon Valley’. Zijn nieuwe boek What’s The Future, is net in het Nederlands vertaald, als De nieuwe economie.

# Aan de telefoon spreekt O’Reilly als een wandelende boekenkast: om de paar zinnen refereert hij aan een nieuw boek, een nieuw onderzoek of een recente ontmoeting die hij had met een topmanager uit Silicon Valley. Als hij het over ‘Mark’ heeft, gaat het over Mark Zuckerberg.

BEKEND OM ZIJN VOORUITZIENDE BLIK

# Tim O’Reilly (1954) is veelgevraagd adviseur van grote techbedrijven en de oprichter van O’Reily Media, een uitgever van boeken over technologie en organisator van populaire tech-conferenties in Silicon Valley.

# ’Reilly staat bekend om zijn vooruitziende blik: hij wordt gezien als degene die cruciaal is geweest voor het onstaan van de open source software-beweging.

# In zijn nieuwe boek De nieuwe economie beschrijft hij wat volgens hem de belangrijkste trends zijn in technologie. Hij is daarin zeer kritisch op Silicon Valley.

# Er is de laatste tijd veel haat tegen techbedrijven”, constateert hij. „Het is goed dat ze ter verantwoording worden geroepen. Maar het is ook weer niet zo dat Silicon Valley te vergelijken is met sigarettenfabrikanten die vijftig jaar lang het verband tussen kanker en roken ontkenden, of de energielobby die klimaatverandering decennialang onder het tapijt schoof.”

# „De problemen die door Cambridge Analytica aan het licht zijn gekomen, zijn ongeveer anderhalf jaar oud. Facebook reageert misschien nog niet adequaat maar wel veel sneller dan die andere industrieën. Als ik Mark spreek, lijkt hij dit soort zaken buitengewoon serieus te nemen.”

Controle over algoritmische systemen

# O’Reilly, van nature een optimistische ondernemer, vindt dat we de huidige crisis moeten benutten om de échte vragen over de technologische toekomst te beantwoorden: hoe kunnen we de controle houden over algoritmische systemen? En: hoe zorgen we dat die systemen op basis van data en algoritmes goed passen in de maatschappij die we willen hebben?

„Als je kijkt naar het grotere plaatje hoeven we niet al te verbaasd te zijn dat Facebook-data zijn misbruikt om miljoenen mensen te manipuleren,” zegt hij. „Heel Silicon Valley draait om de vraag: hoe manipuleren we mensen zodat ze op advertenties klikken en de meeste data afgeven? En niet alleen in Silicon Valley, al decennia draait de reclamewereld om manipulatie, zelfs ons politieke systeem. Misleiding en fraude zijn ingebakken in onze samenleving.”

# „Onze hele economie draait om het verkeerde algoritme.” Een algoritme is simpelweg een set instructies die toe werkt naar een doel. „Het doel van onze economie is verkeerd afgesteld, net zoals het doel van Facebook verkeerd staat afgesteld. Facebook dacht: we gaan de wereld met elkaar verbinden, maar creëerde tegelijkertijd een platform voor grootschalige manipulatie en polarisering. Het is tijd dat techbedrijven menselijke zwaktes proberen te verkleinen in plaats van ze te versterken en er geld aan te verdienen.”

# O’Reilly vertelt dat hij groot fan is van Oxford-econoom Kate Raworth, die in haar recente boek De Donuteconomie betoogt dat we onze economische activiteit zo moeten organiseren dat én mensen een prettig leven hebben, én dat we binnen de grenzen van de planeet blijven. „Dat is heel moeilijk te rijmen met het hoofddoel van ons economische algoritme: aandeelhouderswaarde vergroten. Dat leidt juist tot eindeloze groei, die de planeet niet aankan.”

Lees ook dit interview: Econoom Raworth vindt dat we moeten stoppen met streven naar eindeloze economische groei, anders gaat onze planeet eraan

# „De problemen van Facebook zijn zo bezien dezelfde als van elk ander bedrijf dat zegt: ‘Ja, we maken ons product wel iets slechter, maar daardoor wordt onze marge hoger en creëren we toch mooi aandeelhouderswaarde. We verneuken onze klant een beetje, maar we verdienen er wel aan.’”

# Hij wijst op de farmaceutische industrie die jarenlang met succes lobbyde tegen waarschuwingen op verpakkingen van verslavende opiaten in de VS. Dat heeft volgens hem, en veel andere deskundigen, bijgedragen aan de opiatenepidemie in grote delen van de VS.

Op hol geslagen

# „De situatie rondom Facebook moet een leermoment zijn voor onze hele samenleving. Onze economie is zo gefinancialiseerd, grote banken en geld zijn zo dominant. De financiële sector is de grootste sector van de economie, en is al het verst met het automatiseren en loslaten van algoritmes op cruciale beslissingen. In feite is de financiële sector de eerste echte rogue AI, de eerste op hol geslagen kunstmatige intelligentie. Daarvan kunnen we leren hoe het níét moet.”

Hoe zou het dan wel moeten?

# „Kijk naar Google. Dat bedrijf heeft jarenlang veel kritiek gehad op de werking van zijn belangrijkste zoekalgoritme. Google bekijkt zijn kernalgoritmes nu regelmatig met een zeer kritische blik om te zien of het nog wel het beoogde doel bereikt, en past het aan waar nodig. Facebook is nu ook bezig zijn cruciale algoritmes te herzien, maar ik zie de samenleving als geheel dat nog niet doen.”

# O’Reilly zegt bezorgd te zijn geworden door de recente ondervraging van Mark Zuckerberg in het Amerikaanse Congres. „Onze politici hebben duidelijk nog niet eens de basis door van hoe dit soort platforms en algoritmes werken. Ze doen hun best maar slagen er telkens alleen in om ouderwetse beleidsrecepten toe te passen op een wereld waar die recepten niet meer werken.”

# We zullen volgens O’Reilly bijvoorbeeld nieuwe manieren moeten bedenken om tegen monopolies aan te kijken zoals die van Facebook en Google. Er gaan de laatste jaren af en toe stemmen op om de bedrijven dan maar op te splitsen om hun macht te breken. „Maar eigenlijk willen we niet dat deze bedrijven verdwijnen, maar dat ze het béter gaan doen. Het probleem is: er is in feite geen vrije markt meer in deze branches door de schaalvoordelen van de reuzen.”

# Maar of opbreken wenselijk is? „Volgens mij moeten onze overheden veel meer de uitkomsten gaan reguleren, in plaats van processen en mechanismen, zoals hoe de bedrijven georganiseerd zijn. En ze moeten vooruitkijken.”

# O’Reilly wijst naar zelfrijdende auto’s die er over een aantal jaar waarschijnlijk aankomen. „Waarom eisen we niet van fabrikanten zoals Tesla en Waymo dat ze cruciale data over routes en navigeren openbaar maken zodat iedereen ervan kan profiteren? Als data worden gedeeld, neemt de kans op nieuwe monopolies in die branche af.”

Volgens hem zou je dat ook met belangrijke data van bedrijven als Google, Amazon en Facebook kunnen doen. Maar is dat niet veel moeilijker dan het klinkt? Bij het Cambridge Analytica-schandaal bleek toch juist dat er dingen misgaan als derden toegang krijgen tot gevoelige data?

„Je kunt ook niet álles openbaar maken, niet álles verplicht delen. Maar de data over hóé de systemen werken wel. Facebook moet bijvoorbeeld veel transparanter zijn over hoe het algoritme werkt dat bepaalt wat de 2,2 miljard gebruikers dagelijks in hun nieuwsfeed te zien krijgen.”

Facebook kan leren van Google

# Maar is ook dat niet te makkelijk gedacht? Neem het voorbeeld van het Google-algoritme. Google kán niet precies vertellen hoe het allesbepalende zoekalgoritme precies werkt, omdat mensen dat dan kunnen misbruiken om hun eigen bedrijf hoger te laten eindigen in de resultaten. „Het is een delicate balans tussen wat je wel en niet kunt delen. Maar je ziet wel degelijk dat Google veel meer data deelt, en dat dat ook goed is voor het bedrijf. Het groeit hard, maakt enorme winst. Facebook heeft een veel minder transparante benadering tot nu toe, het deelt bijna niets. Ik geloof erin dat Facebook daarin kan leren van Google. Daar ligt mijn belangrijkste focus, ook in mijn boeken en conferenties: zorgen dat bedrijven leren van elkaar in plaats van dat overheden ze vertellen wat ze moeten doen.”

Tim O’Reilly De nieuwe economie Karakter Uitgevers 512 blz., € 29,99

# In de felle publieke reactie op het Facebookschandaal schuilt een groot gevaar, zegt hij. „We moeten erg oppassen dat we technologie niet gaan demoniseren. We moeten dit moment aangrijpen om het te hebben over transparantie van de algoritmes die ons leven beheersen, en over hoe we mensen verantwoordelijk kunnen houden voor die algoritmes. We hebben het antwoord nog niet, dat is juist het punt. We moeten goed kijken naar hoe Facebook problemen oplost zodat we daar allemaal wat aan hebben.”

# „En voor ons allemaal ligt de vraag voor: wat is een eerlijke samenleving, en wat bedoelen we überhaupt precies met eerlijk? Hoe krijgen we die doelen in onze kernalgoritmes?” En dat is volgens hem precies de vraag die Facebook zichzelf nu heel hard stelt. „Als ik met Mark praat, blijkt dat hij veel nadenkt over wat goed is en wat fout.” Daarom is O’Reilly uiteindelijk optimistisch over de huidige crisis rondom Facebook. „Er wordt hard aan oplossingen gewerkt en het is een geweldige kans om het te hebben over de cruciale vragen die onze toekomst gaan bepalen.”

https://www.nrc.nl/nieuws/2018/04/27/onze-hele-economie-draait-op-het-verkeerde-algoritme-a1601146

Eindelijk een tweetal columns in #fd die de nieuwe economische invalshoeken en richting gestalte geven #nieuweeconomischestandaard @marcelcanoy

Tags

Economenstrijd, Economie, Economischetheorie, economischherstel, EU, TweedeKamer

Monetaire normalisatie (Lukas Daalder, Beurs.fd, Katern Ondernemen/fd, 8 augustus)

# Laten we het zekere voor het onzekere nemen, zullen ze bij de Bank of England (BoE) hebben gedacht. Wetende dat de Britse bevolking het niet zo op heeft met grote, ondemocratische instituten, presenteerden ze afgelopen donderdag ‘een pakket gericht op het stimuleren van de Britse economie’. Niet de Franse economie, dus: dat daar geen misverstanden over konden bestaan. Ik hoef er verder geen bigdata-achtige analyse op los te laten om te concluderen dat het niet om een toevallig gekozen kop boven het persbericht ging: de renteverlaging was goed voor Britse consumenten en bedrijven, louter Britse banken mogen meedoen aan het nieuwe ‘funding scheme’ om meer geld aan Britse bedrijven uit te lenen, terwijl het opkoopprogramma van Britse bedrijfsobligaties alleen betrekking heeft op bedrijven die een ‘materiële bijdrage aan de Britse economie leveren’. Brits, Brits, Brits: het zou mij niets verbazen als besproken is of ze het woord niet moesten onderstrepen.

Angsthazen

# Het kan raar lopen: acht maanden geleden werd er nog volop gespeculeerd over de timing van de eerste renteverhoging van de BoE. De Britse centrale bank zou in de voetsporen van de Fed treden om de eerste stap in de richting van normalisatie van het monetaire beleid door te voeren, zo was de algemene verwachting. Van die normalisatie is vervolgens bar weinig terechtgekomen, niet in het Verenigd Koninkrijk, maar ook niet in de Verenigde Staten. Meer dan een kwartje heeft de Federal Reserve de rente vooralsnog niet durven te verhogen. De Amerikaanse werkloosheid en inflatie boden weliswaar meer dan genoeg ruimte, maar bij de Federal Reserve vonden ze telkens weer redenen om het toch nog even uit te stellen: Chinese groeionzekerheid, volatiliteit in de financiële markten en de onzekerheid omtrent de brexit wogen net te zwaar. Je kan veel zeggen over de Britten, maar bij de BoE weten ze tenminste dat het slechts om de Britse economie draait. Bij de Fed staren ze als angsthazen in de koplampen van de grote boze wereldeconomie: dat maakt dat normaliseren er niet makkelijker op.

Opstartfase

# Maar wat is tegenwoordig eigenlijk normaal? Misschien is het gewoon tijd om ons neer te leggen bij het feit dat kwantitatieve verruiming en negatieve rentes niet een tijdelijke uitschieter zijn, maar de nieuwe norm. Dat inflatie iets is waar je je oma over hoort vertellen en dat je jezelf dan afvraagt of ze alles nog wel op een rijtje heeft. Waarom vasthouden aan de ruim vierduizend jaar oude historie dat rentes positief zouden moeten zijn? Dat was de opstartfase! Vanaf nu is negatief het nieuwe normaal!

# Blijkt dat 2016 achteraf gezien toch het jaar van de normalisatie is geworden: de ECB, de Bank of Japan, de BoE, stuk voor stuk kwamen ze dit jaar met hun ‘normalisatie’-maatregelen. Nu alleen de Fed nog.

Eindelijk de eerste heldere uitleg van een econoom die aangeeft wat er werkelijk aan het veranderen is in een complexe economische werkelijkheid, die de hele economische wetenschap op de kop heeft gezet. Nu is het aan de academische hooggeleerden om de theorievorming aan te passen op de veranderende realiteiten van vandaag, die neerkomen op een fundamentele transitie van economische inzichten.

[ Lukas Daalder is cio Robeco Investment Solutions. Reageer via lukasdaalder@fd.nl of via Twitter @ldaalder.]

Het CPB? Weg ermee! (Column  Marcel Canoy, Opinie & Dialoog/fd, 8 augustus)

# CPB weg ermee. Dat is een geluid dat elke paar jaar in een andere verschijningsvorm te horen valt. Het Centraal Planbureau zou niet met zijn tijd meegaan, is politiek of ideologisch bezig, kan niet voorspellen of hecht te grote waarde aan modellen.

# Te vaak gaat dat zo: een journalist harkt meningen van een aantal experts bij elkaar. Daaruit komen valide of minder valide kritiekpunten, maar ook nuances en positieve punten. De journalist laat de positieve punten uiteraard weg, want daar zit niemand op te wachten, stopt er zelf nog wat snedige oneliners in en klaar is zijn stukje of tv-item.

# Ook hoogleraren kunnen het bont maken. Uit mijn CPB-tijd (1996-2005) herinner ik mij een voor een politieke partij actieve en opvallend vaak in de media verschijnende hoogleraar economie die doodleuk in de krant liet optekenen dat het een schande was dat er 300 mensen bij het CPB werkten. Toen toenmalig directeur Henk Don in reactie met verbazing de werkelijke hoeveelheid fte’s meldde (ongeveer 150 destijds), bleef de goede man volhouden dat het er toch echt 300 waren.

# Bij dat academische curiosum bleef het niet. In dezelfde periode was er een hoogleraar die tevens directeur was van een consultancy die zich profileerde als concurrent van het CPB. Talloze malen misbruikte hij zijn wekelijkse column in NRC Handelsblad om uit te halen naar het CPB en zijn eigen club te pluggen.

# Meer recent waren er meerdere prominente hoogleraren die schuimbekten over de benoeming van Laura van Geest als directeur omdat daarmee een voormalig ambtenaar van Financiën — en nota bene niet gepromoveerd! — aan het hoofd stond en dan kan je als CPB natuurlijk nooit meer onafhankelijk en deskundig zijn. Het spijtige van die ongenuanceerde meningen is dat terechte kritiek wordt vertroebeld. Het CPB moet blijven, maar zonder zonde is het planbureau niet.

# Ten eerste moet het CPB veel vaker verder kijken dan zijn modellen lang zijn. Dat kan door vaker samen te werken met andere planbureaus of niet-economen en door meer aandacht te schenken aan kwalitatieve informatie. De winst aan informatie en gezag zal enorm zijn. Ten tweede mag het CPB explicieter zijn over de aannames die ten grondslag liggen aan zijn resultaten, zodat politici en andere gebruikers beter weten waar de beperkingen liggen van een advies of analyse.

Tot slot, laat het CPB snel stoppen met het doorrekenen van verkiezingsprogramma’s. De kermis die dat oplevert kan gemist worden als kiespijn. Om te verhinderen dat partijen economische spookclaims verzinnen in hun verkiezingsprogramma’s moeten onze hoogleraren macro-economie maar eens aan de bak. Die hebben sinds de crisis nog wat goed te maken.

Dit laatste lezend treft me de associatie met GroenLinksleider Jesse Klaver en zijn strijd tegen het economisme op. Maar deze uitleg van Canoy geeft naar mijn indruk aan dat het er geen sprake is van economisme, maar van de economenwereld die het overzicht niet heeft. En dat houdt op zijn beurt weer in dat vakmatig opgeleide economen enerzijds  en praktische ‘economen’ als ondernemers die zich hebben ontwikkeld tot bedrijfskundigen elkaar in koor versterken, terwijl ze beiden de plank misslaan. Zoals Canoy terecht opmerkt moeten de (politiek of publicitair actieve )economen te rade gaan bij de macro-economen voor het overzicht en bij sociale wetenschappers als niet-vakeconomen om psychologische en geopolitieke verbanden wat meer in de economische theorie te verwerken en verweven. Daarom passen deze beide columns van vandaag perfect op elkaar aan. En is er wat mij als lezer een nieuwe economische dimensie geschapen die volledig eigentijds zijn waarde gaat bewijzen. Er is kortom een grote dienst aan de lezers van het FD bewezen!

[Marcel Canoy is distinguished lecturer aan de Erasmus School of Accounting & Assurance. Twitter: @marcelcanoy]

Het belang van een sterk Europa kan niet genoeg benadrukt worden, maar is een mythe @fd #illusie #economisme #eu

Europa, Europa, Europa (Laatste column Jaap van Manen, Opinie & Dialoog/fd, 31 december)

# Dit wordt mijn laatste column in Het Financieele Dagblad. In het begin van 2016 komt de Monitoring Commissie Corporate Governance Code met voorstellen voor een update van de Corporate Governance Code, die geldt voor Nederlandse beursfondsen. Het ligt voor de hand dat over die voorstellen discussie zal plaatsvinden.

Dank Jaap van Manen! Het ga u goed.

# Misschien had ik daar wel meer over moeten schrijven, want het belang van een sterk Europa kan niet genoeg benadrukt worden. Voor de oplossing van veel grote problemen is Nederland te klein. Vraagstukken op het gebied van persoonlijke en economische veiligheid vragen om oplossingen op Europees niveau. Voor het oplossen van vraagstukken op wereldniveau is Europa onontbeerlijk. En dat Europa functioneert buitengewoon moeizaam. Als we dat niet veranderen, ziet het er niet goed voor ons uit.

Als het gaat om het ‘belang van een sterk Europa’, dan hebben we het afgelopen decennium, dus voorafgaande aan de vele crises die de EU getroffen heeft na de kredietcrisis van 2007, dat de EU geheel en al gefixeerd is op de economie, of liever – zoals Jesse Klaver zou formuleren – op economisme. Die focus is geheel ten koste gegaan van het menselijke Europa, van het menselijk gezicht van de EU dat in feite het neoliberale Anglicaanse model is geworden. Het continentale Europa heeft het Rijnlandse model verwaarloosd. Het zogenoemde ‘democratisch tekort’ is steeds sterker geworden.

Wat betekent dit eigenlijk precies, dat democratisch tekort, want er wordt veel over geschreven! Het democratisch tekort betekent in groot verband wat iedere EU-lidstaat binnen nationaal verband al heeft gemerkt: de representatieve democratie werkt niet meer omdat de burger, het electoraat in het algemeen, zich niet gehoord en niet gezien voelt door de politiek, ook al blijven de politieke partijen tijdens verkiezingscampagnes ijverig flyeren; tegen beter weten in. Die flyeraars beseffen nog niet dat er nog maar 1% van de kiesgerechtigden lid is van een politieke partij, zoals ik van de week op radio1 (Thierry Baudet) hoorde; hij heeft op dit punt gelijk, maar op alle overige punten verschillen we stelselmatig van mening. Die representatieve democratie stelt niets meer voor en dat betekent ook het failliet van dit politieke bestel. Anders uitgedrukt: in de 19^e eeuw een prima systeem zonder een goed opgeleide electoraal publiek, maar in de 21^e eeuw volkomen achterhaald, zeker met de huidige technologische mogelijkheden. Nu is er alle mogelijkheid voor een digitaal politiek aangestuurd stelsel, en dus een directe democratie, waardoor iedere belangstellende burger mee kan bepalen en meebeslissen over de politieke besluitvorming. Diezelfde fout wordt vanzelfsprekend ook in Europa van de EU gemaakt; men weet immers niet beter, gewend en verslaafd aan die representatieve democratie als men is. Bijgevolg weet niemand wat daar in Brussel gebeurt, enig idee wat het Europees Parlement doet en de Europese Commissie doen; iedere nationale politieke elite (parlementariërs als bewindslieden per lidstaat) is zo druk bezig met vergaderen en intern overleggen voeren, dat fatsoenlijke uitleg aan de bevolking en de burger niet meer mogelijk is; ze draaien allemaal hun overbekende riedels af. Afgedraaide grammofoonplaten. Daarom werkt die representatieve democratie niet meer en komt het electoraat in opstand tegen dit bestel. Vandaar dat het referendum in het VK een lakmoesproef wordt, voor datgene wat veel breder leeft. Voor de houdbaarheid van de EU als zodanig.

# De druk waaronder mensen menen [sic!] te staan, gaat nogal eens ten koste van de kwaliteit van hun oordeelsvorming. Dat mensen het niet met mij eens zijn vind ik boeiend en uitdagend. Van een columnist waar iedereen het mee eens is, kan beter afscheid worden genomen. Het gaat juist om het debat. Maar het is de toon die de muziek maakt. En die toon is bij het vluchtelingendebat heel anders dan bij andere debatten waar ik aan heb deelgenomen.

Het debat over de EU heeft dus onder het electoraat nooit plaatsgevonden en dat is de makke van dit stelsel. Eigenlijk is het laboratoriumexperiment EU allang mislukt, ware het niet dat de economie toch wel blijft doordraaien, en de tekorten van datzelfde EU wel herstelbaar zijn, als de burger zijn actieve spreekrecht toegewezen krijgt, om alsnog zijn democratisch tekort op te heffen.

# Medemenselijkheid is zo’n ideaal, net zo goed als democratie en vrijheid van meningsuiting. Omdat er geen sprake is van een goed functionerende democratie op Europees niveau ligt de sleutel voor de oplossing van deze crisis bij regeringsleiders op nationaal niveau. Die regeringsleiders richten zich, uitzonderingen daargelaten, vooral op het nationaal belang en krijgen juist vanwege de emoties die hoog zijn opgelopen, te weinig ruimte om te handelen in het belang van Europa en de daarbij behorende idealen.

Hier wordt het economisme van Van Manen weer duidelijk weergegeven: ‘de oplossing van deze crisis bij regeringsleiders op nationaal niveau. Die regeringsleiders richten zich, uitzonderingen daargelaten, vooral op het nationaal belang en krijgen juist vanwege de emoties die hoog zijn opgelopen, te weinig ruimte om te handelen in het belang van Europa en de daarbij behorende idealen.’ Waarom zijn die emoties zo hoog opgelopen? Omdat de EU-burger geen stem heeft – alleen het stemrecht is geen stem – en daardoor niet gezien en niet gehoord wordt. Jammer dat Van Manen dat allemaal niet ziet. Desondanks mogen we hem dankbaar zijn voor zijn columns, aangezien die duidelijker hebben gemaakt waar het de EU aan mankeert. Ze maken (een deel van) het electoraat bewuster, maar anders dan hij dat bedoeld heeft!

In de recensie van Rick van der Ploeg #nrc wordt het boek Mythe van het economisme van Jesse Klaver behoorlijk afgebroken #economischevernieuwing #gevechttegenboekhoudersmentaliteit #denhaag

Tags

Den Haag, economisme, JesseKlaver, PolitiekeCultuur, PolitiekeFilofosie

Waar zijn de feiten en de voorstellen? (Rick van der Ploeg, Katern Boeken/NRC Handelsblad, 18 september)

Jesse Klaver | De partijleider van GroenLinks veegt de vloer aan met het prevalente marktdenken. Dat is sympathiek, maar zijn boek mist onderbouwing en schiet te kort in de analyses.

# Jesse Klaver is zo’n vier maanden de nieuwe partijleider van GroenLinks en weet mensen te interesseren voor politiek en ze te raken met zijn betoog voor een nieuw idealisme. Met De mythe van het economisme veegt hij de vloer aan met het heersende marktdenken van machtspartijen als de VVD, D66, PvdA en CDA. Ik kan daar voor een groot deel in meegaan. (…) Een probleem met zijn boek is dat niet goed wordt aangegeven waarom marktwerking in de handel van bijvoorbeeld spijkerbroeken een prima idee is, maar waarom vrije marktwerking in de zorg gedoemd is te falen. De reden is dat de zorg gekenmerkt wordt door asymmetrische informatie en daarom op natuurlijke wijze tot monopolistische gedrochten leidt. Bovendien is er sprake van ‘cherry picking’, omdat verzekeraars slinkse manieren verzinnen goede risico’s (lees gezonde klanten) naar zich toe te trekken en de slechte risico’s (klanten met een hoger gezondheidsrisico) te weren of af te wentelen op de vereveningskassen. Een andere reden waarom markten in de zorg falen, is dat als mensen toch verzekerd zijn, er een dikke kans is dat ze meer zorg en medicijnen gebruiken dan nodig is. Mits er een sterke anti-kartelautoriteit is, heb je deze problemen niet bij de handel in spijkerbroeken, maar wel bij de zorg of volkshuisvesting.

# De paarse kabinetten 1994-2002 hebben gepoogd marktwerking te gebruiken om publieke zaken doelmatiger en goedkoper aan te bieden. Het probleem is dat het toezicht op die publieke zaken, net zoals op de financiële sector, vaak labberdepoepie is en dat is een belangrijke reden waarom die pogingen faalden. En afrekenen op output-prestaties van scholen, ziekenhuizen, et cetera leidt eerder tot een slechtere kwaliteit dan tot een lagere prijs. Het boek pleit daarom voor een terugkeer naar de overheid, maar legt niet uit waarom een effectiever toezicht niet de malaise in de publieke sector kan oplossen.

# Klaver schiet in zijn boek tekort in de analyse en onderbouwing van zijn beweringen. Zo zou hij veel baat kunnen hebben bij het excellente recente Other People’s Money van Oxford-econoom John Kay ter ondersteuning van zijn pleidooi om nuts- en zakenbanken of liever retail- en investeringsactiviteiten te splitsen. Kay, voorzitter van de Review of UK Equity Markets and Long-Term Decision Making, weet als geen ander haarfijn uit te leggen waarom en hoe de belangrijkste spelers in de financiële markten, gedreven door pure hebzucht en megalomanie, in staat zijn geld van gewone mensen en andere productieve sectoren naar zich toe te halen en als het mis gaat alle verliezen af te wentelen op de gemeenschap. Klaver zou ook baat hebben bij De prijs van gelijkheid van de Nederlandse Piketty, Bas Jacobs. Daar wordt met feiten ondersteund precies uitgelegd hoe je rechtvaardiger kunt belasten door de rijksten harder aan te pakken, terwijl je de economie zo min mogelijk om zeep helpt.

# Belangrijk is wel dat als je leuke dingen voor de mensen wilt, je die als samenleving wel moet kunnen veroorloven. Dit vereist economische groei waar Klaver tegen is. Het is jammer dat het boek niet aangeeft hoe je de richting van economische groei kan ombuigen naar schonere en meer kennisintensieve activiteiten. Zijn pleidooi om uitkeringsgerechtigden meer te vertrouwen klinkt sympathiek voor wie kennis heeft genomen van de bureaucratische mallemolen waarin je als werkloze kunt verzeilen. Maar een basisinkomen is geen oplossing. Het is funest voor de economische groei en daarmee voor het economische draagvlak voor een fatsoenlijke verzorgingsstaat. Het heeft ook geen zin tegen flexwerk te zijn gezien de snel veranderende economie, maar wel moet worden nagedacht over de vraag hoe het leger van flexwerkers fatsoenlijke sociale voorzieningen kan worden geboden.

# Het boek is de moeite waard, al was het maar omdat Klaver net zoals Jeremy Corbyn in Groot-Brittannië een leegte op links invult. We wachten daarom op het vervolgboek dat het terechte linkse en groene pleidooi onderbouwt met feiten en gedetailleerde beleidsvoorstellen.

Deze laatste passage is precies de reden waarom ik de kwalificatie ‘afgebroken’ in de titel opnam. Er mankeert nog een en ander en dat valt Klaver waarschijnlijk vanwege zijn jeugdigheid niet te verwijten, maar als je als politiek leider zo’n boek publiceert, dan moet het toch degelijk genoeg zijn. En vooral als je revolutionaire nieuwe voorstellen komt, moet dat stevig doortimmerd zijn en in dat verband wordt onderbouwing node gemist. Morgen kan ik dit boek in de boekhandel ophalen en dan kan ik zelf mijn indrukken opdoen. Daarover dus in tweede instantie meer. Wordt dus vervolgd.