Melvyn Ingleby– 11:23, 12 juli 2017
De islamitische prediker Fethullah Gülen zat achter de mislukte staatsgreep in Turkije, weet onderzoeksjournalist Nedim Sener, en zijn aanhangers moeten worden vervolgd, meent hij.
Nedim Sener kent geen twijfel. De mislukte staatsgreep in Turkije, deze zaterdag een jaar geleden, is het werk geweest van de Gülen-beweging. Bewijzen zijn er te over, zegt hij, er is een motief, en bovendien: “Alleen de Gülen-beweging heeft invloed op alle takken van de samenleving“.
Sener kan het weten. De bekende journalist doet al sinds 2007 onderzoek naar de islamitische prediker Gülen en diens schimmige netwerk. Dat was toen nog gevaarlijk, want de AKP-regering van premier (inmiddels president) Erdogan werkte destijds nauw samen met de gülenisten. Samen met de linkse onderzoeksjournalist Ahmet Sik verdween Sener een jaar in de beruchte Silivri-gevangenis.
Op de avond van de couppoging, deze week een jaar geleden, herkende Sener naar eigen zeggen meteen de hand van de Gülen-beweging. Die conclusie stuitte buiten Turkije juist op scepsis. Een bejaarde imam als brein achter een staatsgreeppoging? Diende die beschuldiging niet vooral de belangen van president Erdogan, die inmiddels een harde machtsstrijd met de Gülen-beweging aan het uitvechten was?
Aanwijzingen
Volgens Sener hoef je geen aanhanger van de AKP te zijn om toch te weten dat Gülen achter de mislukte coup zit. Maar het Westen is zo kritisch op Erdogan, dat het bewijzen tegen Gülen niet serieus genoeg neemt. In Turkije zelf ligt dat anders. Afgelopen jaar verzamelden zowel voor- als tegenstanders van Erdogan aanwijzingen dat de Gülen-beweging achter de coup zat.
Sener heeft zijn lijstje klaarliggen. Zo was daar de rol van theologiehoogleraar Adil Oksüz, een veronderstelde vertrouweling van Fethullah Gülen. “Zijn naam komt in meerdere getuigenissen van gearresteerde putschisten voor. Het blijkt dat hij sinds 2015 samenkomsten organiseerde met legerofficieren.”
Dit is dus geen bewijs voor de juistheid van de aanklacht. Dat ‘Zijn naam in meerdere getuigenissen van gearresteerde putschisten voorkomt. Het blijkt dat hij sinds 2015 samenkomsten organiseerde met legerofficieren.” Het probleem met dit soort beweringen is dat de krantenlezer nog geen hard bewijs in handen heeft en niet kan worden overtuigd dat hier geen sprake is van geruchtenvorming. Waarom ik zelf deze duidelijke stelling inneem en dus openlijk voor de Gülenzijde kies, is dat ik er genoeg van begin te krijgen dat de Turken in dit land consequent voor Turkije blijven kiezen al bestaan hier klaarblijkelijk – gelet het laatste referendum – genoeg tegenstanders van Erdogan. Maar een degelijke krant als nu Trouw die nu iemand aan het woord laat die geen enkel overtuigend bewijs kan aanleveren, vind ik een schande. Waarom nogmaals dat ik geloof in de onschuld van Gülen: zijn foto-uitstraling is uitzonderlijk positief – ik beschouw hem zelfs als de grootste geestelijke ter wereld van dit moment, groter zelfs dan de huidige paus – maar als niet-katholiek merk ik op dat hij het nadeel heeft katholiek te zijn met verkeerde kerkelijke dogma’s; Gülen is daarentegen vrij van dogma – en ik voel/weet op grond van die waarneming dat hij een charismatisch geestelijke is, die alleen door Erdogan misbruikt wordt omdat hij dat charisma ook aanvoelt en weet dat die twee aan elkaar gewaagd zijn.
Een admiraal getuigde dat Öksüz had aangegeven de plannen aan Gülen zelf te zullen voorleggen. Volgens de Turkse officier van justitie keerde Öksüz op 13 juli, twee dagen voor de coup, terug van een tweedaags bezoek aan de Verenigde Staten, waar Gülen in ballingschap woont. Na de coupnacht werd hij aangetroffen in een van de hoofdkwartieren van de putschisten.
Wederom geen schijn van een bewijs.
De voorbeelden gaan door. Zo is er de kolonel die toegaf in opdracht van Gülen te hebben gehandeld, de gegijzelde commandant der strijdkrachten die een gesprek met ‘gewetensleider’ Gülen zou zijn aangeboden, gülenistische politieofficieren die in de tanks van de putschisten werden aangetroffen.
Een gemakkelijk excuus van een ‘handeling in opdracht van’, maar de (westerse) rechter verwerpt een dergelijke drogreden.
Inmiddels melden ook Europese onderzoekers dat de Gülen-beweging waarschijnlijk een rol speelde in de couppoging. Wel plaatsen zij vraagtekens bij bekentenissen die mogelijk met geweld zijn afgedwongen, en betwijfelen ze of de putsch enkel door gülenisten georganiseerd is. Zo concludeerde het Britse parlement dit voorjaar dat de staatsgreep waarschijnlijk het werk is van gülenisten, hoge seculiere officieren en een groep opportunisten.
Waardeloos Brits parlementair onderzoek als het waar is wat hier staat, namelijk dat het ‘waarschijnlijk’ het werk is van gülenisten, hoge seculiere officieren en een groep opportunisten. Zo lust ik er ook nog wel eentje.
Andere regels
Sener sluit zo’n coalitie niet uit. “Maar de centrale organisatie ligt absoluut bij Fetö (De ‘Fethullah Terreur Organisatie’ – red.),” stelt hij, want alleen die beweging had volgens hem nog voldoende invloed binnen alle takken van de samenleving. De journalist vindt het dan ook terecht dat dit netwerk een jaar lang ontmanteld is door de opsluiting van duizenden gülenistische rechters, leraren en journalisten. “Er bestaat niet zoiets als een ‘Fetö-sympathisant”, zegt hij kortaf. “Er zijn enkel leden.”
Wederom flutargumenten van iemand die zich geen onderzoeksjournalist naar Nederlandse maatstaven mag noemen.
Gevraagd naar zijn eigen vrienden in de gevangenis, verandert de toon. “Ook mensen die niets met Gülen te maken hebben worden gearresteerd. Sommigen kunnen niet eens hun advocaat zien, dat is natuurlijk ontoelaatbaar.”
Maar voor gülenisten gelden kennelijk andere regels.
De geïnterviewde heeft nog niet vastgesteld dat er in het geval van voor- of anti-Gülenisten verschillende regels gelden.
“Het zijn mensen die vervreemd zijn van een menselijke persoonlijkheid“, zegt Sener zelfs. “Het boek over Gülen waarvoor ik in de gevangenis verdween, wordt nu door de politie gebruikt om gülenisten op te pakken”, grijnst hij voldaan.
Geen ter zake doende opmerking.
In Turkije is die wraaklust niet langer iets persoonlijks. Na een couppoging die 250 doden en 2193 gewonden eiste, is er volgens Sener eerder sprake van een collectief trauma. “Als je wilt begrijpen wat er nu in Turkije gebeurt, moet je de plaats van dit trauma in ons gemeenschappelijke geheugen serieus nemen.”
Nu bestempelt de onderzoeksjournalist zichzelf tot slachtoffer.
Gülen en het motief
Sener verdiept zich al jaren in de Gülen-beweging. Die islamitische organisatie infiltreerde volgens hem sinds de jaren tachtig de politie en rechterlijke macht. Samen met de sinds 2002 regerende AK-partij probeerden de gülenisten de grote invloed van het seculiere leger aan banden te leggen.
Een herhaling van wat aan het begin van dit interview al werd aangegeven en waarmee ook bewezen wordt hoe partijdig Sener zelf is.
Het hoogtepunt in die ontwikkeling waren de zogenoemde ‘Ergenekon’-rechtszaken. Van 2007 tot 2013 werden honderden officieren en andere seculiere figuren opgepakt vanwege een beweerd complot tegen Erdogan. Maar Sener zag een andere samenzwering: hij publiceerde in 2010 zijn boek dat op basis van bronnen binnen de politie en de MIT (Turkse geheime dienst) beschreef hoe gülenistische politieagenten en rechters de ‘Ergenekon’-processen in scène zouden hebben gezet. Kort daarna werd ook hijzelf gevangengezet.
Nog steeds geen bewijsmateriaal voor wat dan ook.
Na Ergenekon stopten de gülenisten binnen het juridisch apparaat niet: zij gingen achter vertrouwelingen van Erdogan aan. In 2013 werden tientallen prominente AKP’ers aangeklaagd vanwege een corruptieschandaal. Erdogan overleefde de crisis en keerde zich tegen zijn oude bondgenoot. Ziedaar Gülens motief voor de coup, aldus Sener.
Dat er in een land als Turkije met mediterrane emoties gemakkelijk fracties onder de bevolking ontstaan, mag geen verbazing wekken, en dat het hoog kan oplopen tussen twee oorspronkelijke medestanders voor een modern Turkije waarbij eenheid tussen geloof en staat wordt getracht bewijsbaar te maken, is ook verklaarbaar. Dat oorspronkelijke vrienden ook elkaars vijanden kunnen worden is eveneens een bekend historisch verschijnsel, maar dit interview is voor journalistische begrippen onaanvaardbaar meegaand in het betoog van de onderzoeksjournalist en dus te weinig kritisch.
Omdat het vervolg van dit interview niet meer over Gülen gaat, kan hier de conclusie worden getrokken dat Trouw zich volledig heeft laten meesleuren door de overtuiging van Sener en dat er dus geen journalistiek product is ontstaan en dus onwaardig voor een kwaliteitskrant als Trouw. Het spijt me dit te moeten constateren, maar het is klaarblijkelijk komkommertijd en dus krijgen als Sener te ruimte. Te triest voor woorden. De lezer schiet hier niets mee op en krijgt pas na dit hoofdgedeelte hieronder een beschrijving van de machtsverhoudingen en politieke spelletjes die in Turkije worden gespeeld.
Wat Erdogan deed is net zo goed een coup te noemen
Arzu Ozalp voorzitter van de Nederlandse tak van de Turkse sociaaldemocraten (CHP), liep afgelopen weekend mee met de protestmars in Turkije.
“Toen ik mijn collega’s in Nederland weer zag, pakten ze me stevig vast, blij om mij veilig terug te zien. Dat zegt veel. De coup in 2016 kostte levens, als partij keuren we dat af. Maar wat Erdogan daarna deed, is net zo goed een coup te noemen, en die was veel harder. Sinds vorig jaar hebben duizenden mensen geen werk meer. Burgemeesters, partijleiders en journalisten zitten ten onrechte vast. Voor mensen die geen aanhanger zijn van Erdogans AK-partij is geen ruimte.
De mars van Ankara naar Istanbul bracht volgens onze telling twee miljoen mensen op de been. Ik stond ertussen. We stonden samen voor gerechtigheid en voor het fundament van democratie: vrijheid.
Tijdens het referendum over de wijzigingen in de grondwet voerde ik in Nederland campagne voor het nee-kamp. Nu zie je een nieuwe beweging: een gerechtigheidskamp. Met de demonstratie liepen ook AKP’ers mee, leden van Erdogans partij, die vinden dat Turkije geen rechtssysteem meer heeft. En met deze mars is het verzet niet afgelopen. Er volgen nieuwe acties.
De polarisatie die je in Turkije ziet, voel je ook in Nederland. De omgang gaat langs politieke lijnen, mensen kijken elkaar sinds de coup aan op politieke voorkeur. Dat vind ik jammer. Iedereen moet vrij zijn.
De UETD, de Europese tak van Erdogans partij, is vrij om de coup te herdenken en ik vind dat een Turkse afgevaardigde daarbij aanwezig moet kunnen zijn. CHP-volksvertegenwoordigers komen ook af en toe naar Nederland. Maar de Turkse regering moet wel bedenken dat ze de vrijheid die ze hier nemen, anderen in eigen land ontzeggen.”
Als iedereen stil blijft, wordt het alleen maar erger
Orhan Mengi lid van de Turkse sociaal-democraten (CHP) in Nederland. Ook hij liep mee in de protestmars in Istanboel afgelopen weekend.
“Prachtig was het! Er waren zoveel mensen. Iedereen droeg een shirt met ‘Adalet’ erop, Turks voor ‘gerechtigheid’. Ik liep mee omdat ik geen dictator wil in Turkije. Onderweg zijn gelukkig geen vervelende dingen gebeurd, zelfs de politie was vriendelijk. Ik was ook niet bang, we waren met zovelen. Ik merkte onderweg als ik met mensen sprak hoe bang iedereen is. Als je in Turkije CHP’er bent, heb je geen rechten meer. Hardop je mening verkondigen is er niet meer bij. Mensen zeiden tegen me dat ik voorzichtiger moest zijn met wat ik zei. ‘Stil nou Orhan’, zeiden ze steeds, ‘je weet maar nooit’. Ik zei dat zij hun mond juist moesten opendoen. Als iedereen stil blijft, wordt het alleen maar erger. Het was de eerste keer dat ik weer in Turkije was na de coup. Het verschil tussen Turkije voor en na de coup wordt steeds groter. Als het zo doorgaat, zijn er volgend jaar geen journalisten meer die niet in de cel zitten.
Dit weekend waren er miljoenen mensen op de been. Er komen meer en meer mensen die het niet eens zijn met Erdogan, die worden geraakt door zijn dictatoriale manier van regeren. Economisch gaat het ook niet goed. Dit wordt een sneeuwbaleffect.
Ik vind het vreemd dat de Turkse regering ministers naar Nederland stuurt. Turkije moet zich bezighouden met zijn eigen land. Daar zijn de problemen. Dat de UETD een bijeenkomst mag organiseren in Nederland vind ik niet meer dan logisch, dat hoort bij de democratie. Maar de AKP in Turkije accepteert alleen nog maar Erdogan-aanhangers, andere meningen zijn niet welkom. Wat betekent democratie dan nog?”
https://www.trouw.nl/democratie/niet-alleen-aanhangers-erdogan-verdenken-gulen-van-de-coup~a0c0c4cb/?m_i=HjcHhMGmtO7%2BLPor9EQvsBh4iKbZ7Uv2PCu7Za4WM9qe_2grPJZiHZRQCff4EongxP5didJYVQV3nKPXZHU4zH3mMUqrl&utm_source=TR&utm_medium=email&utm_campaign=20170712|daily&utm_content=Niet%20alleen%20aanhangers%20Erdogan%20verdenken%20Gülen%20van%20de%20coup&utm_term=39822&utm_userid=11ce6dfe-3dea-4d85-b7da-6df4af29c312
