Een volgende grondwetswijziging maakt een gedoogconstructie op basis van discriminatie onmogelijk #grondwetwijzer @tweedekamer #basdegaayfortman @OlivierFortman @PVV @geertwilderspvv

Tags

Grondwet

Een volgende noodzakelijke en fundamentele grondwetswijziging sluit kabinet zoals Rutte I uit vanwege de ‘ongrondwettigheid’ ervan, en daarom wordt nader omschreven vastgelegd wat dat begrip betekent #grondwetwijzer @tweedekamer #basdegaayfortman @OlivierFortman @PVV

Na het verschijnen van het boek De Grondwetwijzer’ van senior Bas en kleinzoon Olivier De Gaay Fortman vorig jaar heb ik het direct besteld natuurlijk, maar op dat moment niet verder gekomen dan hoofdstuk 1. Maar nu ik afgelopen weken bezig ben geweest met de kwestie van de buitenlandse financiering van moskeeën, en deze zondagochtend genoemd boek weer ter hand heb genomen en kwam verrassende zaken tegen.

De schrik sloeg mij zelfs in hoofdstuk 4 om het hart aangezien iedereen, – ik dus ook – en inclusief de parlementaire journalistiek en staatsrechtspecialisten heeft zitten slapen, vooral in de Tweede Kamer bij de regeringsverklaring van Rutte I; want ik herinnerde mij wel het debat maar niet de ‘kwestie’ ongrondwettigheid. In het boek las ik ook dat mijn indruk klopte: er is niet over gesproken. De benadering van de beide auteurs is wat mij betreft een eyeopener geworden. Wat aan aanwinst is dat boek!

Wat is er aan de hand? Rutte I blijkt vanwege de discriminerende passages in de regeringsverklaring een ongrondwettelijk kabinet te zijn geweest, wat dus in mijn ogen betekent dat het kabinet niet van start had mogen gaan vanwege die ongrondwettelijke status. Maar niemand die dat bedacht had waarschijnlijk omdat de redenering van ‘onderhandelaar’ Wilders zo logisch klonk dat de oppositiefracties in de Kamer blind waren geworden vanwege de eeuwige oneliners van PVV. Kortom, oppositie en iedere waarnemer is erin gestonken, gewend als we zijn geraakt aan de PVV-retoriek en populisme. Dat leg ik hieronder uit. Mijn conclusie luidt dus kort samengevat dat in de toekomst geen coalities mogen aantreden die ongrondwettelijke voornemens willen gaan uitvoeren, zodat ons een tweede formatie met Wilders erin bespaard blijft.

Hoe dan ook, sinds mijn herlezing van de grondwet en de knelpunten – tegenstrijdige artikelen – van het staatsrecht naar aanleiding van het Kamerdebat over de buitenlandse financieringen van moskeeën in ons land, heb ik er een argument bij om voor fundamentele herformulering of herschrijving van de grondwet te komen en ervoor te pleiten dat dit een prioriteit voor het volgende kabinet zal worden; voor het zittende kabinet immers te laat. Ik begin hieronder eerst met de relevante passages in hfd 4, die ook aansluiten bij het verkiezingsprogramma van PVV van vorig jaar (1A4’tje) waarin bijna alleen maar ongrondwettelijke voornemens werden geuit. Dat dient verboden te worden. Waarom?

Omdat de hele fractie van PVV bij hun vorige (2012) én hernieuwde (2017) installatie in de Kamer op de grondwet hebben gezworen of de eed daartoe afgelegd, zodat zij zichzelf allemaal hebben tegengesproken en de buitenwereld een rad voor ogen hebben gedraaid vanwege strijdigheid van hun programmapunten met de grondwet.

En het gaat niet alleen om ongrondwettigheid maar ze weten dat ze in de toekomst nooit een grondwetswijziging kunnen forceren met een meerderheidstemming in tweede ronde van minstens tweederde van de (aanwezige) Kamerleden. De PVV pleegt op deze wijze geredeneerd constant en structureel kiezersbedrog. Ik stap over naar de tekst:

Vrijheid van godsdienst

(67) Het zesde grondwetsartikel gaat over godsdienstvrijheid en is niet lang geleden voorwerp van politieke strijd geworden. Bij de formatie van het kabinet van VVD en CDA in 2010 werd ook de PVV betrokken. In het gedoogakkoord waarop deze samenwerking berustte verbraken de coalitiegenoten de principes van gelijke behandeling, non-discriminatie en godsdienstvrijheid met de volgende bepaling:

‘De partijen VVD, PVV en CDA verschillen van mening over aard en karakter van de islam. De scheidslijn zit hem in het karakteriseren van de islam als óf religie óf (politieke) ideologie.

Een kleine twee eeuwen na het grondwettelijk opnemen van volledige godsdienstvrijheid werd deze clausule staatkundig opgenomen, waarbij de PVV de ruimte werd gegeven voor een discriminerende politiek om moslims hun godsdienstvrijheid te ontnemen (1) (6).

In deze bijzin zou ik niet de formulering van de auteurs hebben gekozen, want voor mij is het de vraag of hier geen sprake is van een generalisatie: ‘moslims hun godsdienstvrijheid te ontnemen’. Het komt er wel ‘ongeveer’ op neer en het gedoogakkoord kan er zeker mee geassocieerd worden, maar Wilders heeft er een retorisch trucje (Wilders weet ook dat ‘Een verbod op de rooms-katholieke kerk ongrondwettig is’ ( https://www.ensie.nl/betekenis/ongrondwettig ); een dergelijk wetsvoorstel van een nieuwe regering zou direct worden afgewezen via een motie van wantrouwen en het kabinet naar huis gestuurd hebben gestuurd.

En daarom kon het anti-islamisme van zijn ‘partij’ ook door hem niet zó gepresenteerd worden, want met de suggestie aan hem om ‘rooms-katholiek’ simpelweg te vervangen door de ‘islam’, zou hij direct door de mand gevallen zijn. Hij had dus geen andere keuze dan er deze retorische truc op los te laten om zijn ideaal van een islamvrij Nederland gestalte te kunnen geven. Meende te kunnen geven. En wat gebeurde er achteraf tot ‘onze’ stomme verbazing? De Kamer als geheel is er letterlijk ingetrapt, zoals ook alle burgers van ons land. Het geheim van de smit (Wilders): door te stellen dat er sprake is van een ogenschijnlijke twee-keuzen-vraag ontstaan er twee mogelijkheden: ‘de islam is ofwel een religie óf een (politieke) ideologie.’

Er werd kortom een rookgordijn opgetrokken, een prachtige camouflageschild zodat niemand in de gaten had dat het een ongrondwettelijk manoeuvre was. En dat kan én dient dus ook in de toekomst te worden voorkomen of uitgesloten aangezien nu – ja NU – pas blijkt dat als een verkiezingstekst als ongrondwettelijk herkend wordt – want gecamoufleerd herken je dat niet – er nu pas actie kan worden ondernomen zoals verderop wordt uitgelegd.

Omdat iedere bestaande godsdienst in ons land de grondwettelijke garantie van bestaansrecht heeft ,wordt dus iedere vorm van discriminatie door een politieke partij als ongrondwettelijk bestempeld en daarmee ‘politiek strafbaar’ gesteld in de vorm van het ene uiterste: uitsluiting van het Kamerlidmaatschap of deelname als PVV aan de politiek, dan wel andere, praktische uiterste: het verzoek – lees: opdracht – om aanpassing van de tekst(en) te regelen , zodat deelname aan de verkiezingen en het parlementaire werk toch mogelijk blijft. Het doel van deze twee-opties is dat ongrondwettelijke voorstellen in verkiezingsprogramma’s worden uitgesloten; in de toekomst mag in geen enkele politiek verkiezingsprogramma dan ook een ‘ongrondwettelijke passage’ meer worden opgenomen. Godsdienstdiscriminatie dient – zoals met elke vorm van discriminatie – uitgesloten te worden.

Die verborgen boodschap van Wilders heeft ook een direct verband met het feit dat ons land een Constitutioneel Hof ontbeert en dat is bij de grondwetgevers die dat geformuleerd hebben ook bewust gedaan: de toetsing van gewone wetten aan de Grondwet is uitdrukkelijk een taak aan de wetgevende macht (zowel regering als parlement als medewetgevers) en niet aan de rechterlijke macht, zoals de Trias politica als denkkader of theorie stelt. Rechters van de Hoge Raad als Constitutioneel Hof kunnen niet oordelen over politieke aangelegenheden en zo geredeneerd is de vraag of alle landen met een Constitutioneel Hof eigenlijk niet te juridisch hebben geredeneerd.

Maar er valt heden ten dage wel een kanttekening te plaatsen aangezien het argument dat de Kamerleden het beste oordeelsvermogen zouden hebben, wel gold in de 19e eeuw met een gemiddelde lange staat van dienst van Kamerleden (met zelfs ‘levenslang’ zittende Kamerleden!). De huidige Kamerleden staan voor het overgrote merendeel met een mond vol tanden als het om gemiddelde, laat staan om ‘ingewikkelde’ staatsrechtelijke kwesties gaat. Staatsrechtelijk besef is simpelweg afwezig in de Tweede Kamer.

Hoe dienen we dus met dat begrip ‘ongrondwettelijk’ om te gaan? ‘Ongrondwettelijkheid’ is al diverse keren in de Kamer aan de orde geweest, maar zoals gemeld gestuit op de afwezigheid van een constitutioneel of grondwettelijk hof die wetsvoorstellen kan beoordelen of ze voldoen aan de grondwet of niet.

De Kamer dient zelf een invulling te geven en vandaar ook deze handreiking om de Kamerleden van dienst te zijn. Zoals boven al beargumenteerd komt ‘ongrondwettelijk’ neer op een fundamentele tegenstrijdigheid – contradictio in terminis – om te kunnen functioneren als Kamerlid en daarom zal – naar mijn bescheiden mening – deze blog tot een publiek debat kunnen gaan leiden om iedereen de ogen te openen. Politieke voornemens die tegenstrijdigheden (‘kunnen’ als een diversiteit aan opvattingen mogelijk is) bevatten met de grondwet worden niet in het verkiezingsprogramma toegelaten; in de praktijk betekent dit dat de (parlementaire) journalistiek een signalerende functie heeft door vast te stellen dat er sprake is – ‘zou kunnen zijn’ – van strijdigheid. De journalistiek kan dat doorgeven aan de Kiesraad die een onderzoek instelt. En vervolgens wordt bij geconstateerde strijdigheid dat feit doorgegeven aan de Kamervoorzitter, die de Kamer collectief zal inlichten.

Op deze wijze zal de Kamer zelf een debat moeten opstarten of entameren, zodat een Kamerdebat kan plaatsvinden, waarin uiteindelijk met ‘algemene stemmen’ een motie wordt aangenomen dat bepaalde verkiezingsitems in strijd zijn met de grondwet en dat deze passages geschrapt dienen te worden; op straffe van uitsluiting van deelname aan de verkiezingen zelf. Die motie zal naar mijn voorstellingsvermogen met bijna algemene stemmen, met uitzondering van de fractie die de oorzaak is van dit debat, wordt aangenomen. Eigenlijk zou het met algemene stemmen kunnen worden genoemd, want de ‘aangeklaagde’ partij staat buiten spel bij de stemming zelf, want zij zullen in het geval als de PVV nooit beamen dat zij politiek strafbaar hebben gehandeld.

Inhoudelijk nog een lastige kwestie

Wilders had met deze stelling enerzijds grondwettelijk – zoals aangegeven – ongelijk, hoewel hij anderzijds als individueel en functionerend Kamerlid ‘onschendbaar’ is en dus deze truc gebruikte als een meningsuiting volgens dat andere grondrecht, waarop niemand hem kon aanvallen.

Hij heeft ook praktisch gesproken ongelijk omdat de islam voor de moslims een religie is. Punt. Dat Wilders als westerling een ander standpunt huldigt, is zijn zaak, én als politicus en Kamerlid heeft hij het recht om zich zo uit te spreken, maar de Kamer had dat direct bij de laatste verkiezingen moeten afstraffen door die standpunten als ongrondwettelijk af te wijzen: strijdig met de grondwet en dus gaat het algemeen belang voor op het belang van een enkele partij.

Dit is dus een vorm van een strijdigheid van twee grondrechten die helaas niet oplosbaar is: godsdienstvrijheid tegenover meningsvrijheid.

Dat wordt ook vastgesteld in genoemd boek:

(72) Een regering van door de burgers vereist bovenal regeermacht op basis van een in vrije en eerlijke verkiezingen gekozen volksvertegenwoordiging. Simpele vervangbaarheid van de macht is dus niet genoeg; via hun vertegenwoordigers moeten de burgers ook in de beraadslagingen meetellen. In veruit de meeste grondwetten is dit vertegenwoordigingsprincipe vastgelegd. Die grondregel kan op verschillende manieren worden uitgewerkt in democratische spelregels, zoals de evenredige vertegenwoordiging en een districtenstelsel. Bij elke vorm van democratie geldt de cruciale vereiste dat de regels zowel gevolgd als niet gemanipuleerd worden tijdens het machtsvormingsproces. Een voorbeeld van een dergelijke regels is het niet-inmengen van politie en justitie bij verkiezingen in de Verenigde Staten. Tien dagen voor de verkiezingen in 2016 gebeurde dit toch en ging de FBI tegen de regels in. dit schaadde de legitimiteit van het democratisch proces.

Nederlandse regels voor verkiezingen zijn in de grondwet vastgelegd. Ze behelzen het algemeen kiesrecht (4) en de verkiezingen van de Tweede en Eerste Kamerleden in geheime stemmingen (54) en (55). Maar de politieke praktijk blijft problematisch. In 2010 hadden sommige leden van de CDA-fractie bezwaar tegen de vorming van het kabinet-Rutte I met de PVV. Zij werden echter geprest schriftelijke te beloven zich bij de meerderheid van hun partijcongres te voegen. Dit botst op de regels voor eerlijke machtsvorming, inclusief het grondwettelijke verbod van last (67-3). Bij het debat over de regeringsverklaring van dat gevormde kabinet kwamen zulke kwesties niet aan de orde: het illustreert het gebrek aan parlementaire bewaking van de grondwet.

Dit mag Wilders met zijn PVV zich aantrekken.

Macht en tegenmacht

(73) In zijn Democracy in America waarschuwde Alexis de Tocqueville al in 1835 voor democratie als tirannie van de meerderheid. Een regering door burgers impliceert dan ook, naast eerlijke machtsvorming, een tweede vereiste: de meerderheid respecteert en beschermt minderheden. Als democratisch principe is respect voor minderheden pakkend verwoord door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens:

Democratie betekent niet simpelweg dat de ideeën van de meerderheid altijd moeten prevaleren: een evenwicht moet worden gevonden dat faire en behoorlijke behandeling van minderheden garandeert en elk mogelijk misbruik van machtsposities vermijdt.

Dit laatste is door de eeuwen heen een zeer problematisch aspect van democratie gebleken: hoe de bescherming van minderheden te verzekeren? Eén vereiste is dat de staat ook zelf onderworpen is aan het recht. Het inrichten van zo’n rechtsstaat slaagt alleen door een gegarandeerd onafhankelijke rechterlijke macht en erkende burgerrechten. Essentieel is een dynamiek van macht en tegenmacht – checks and balances.

Afgaande op de instituties zou je kunnen zeggen dat het ene land het karakter heeft van een rechtstaat en het andere niet. Maar binding van een staat aan het recht is veeleer een politiek grondbeginsel dat elke dag opnieuw moet worden waargemaakt. Dat geldt ook voor Nederland, waar de juistheid van de omgang met vreemdelingen volkenrechtelijk wordt betwist. Zowel de Verenigde Naties als niet-gouvernementele organisaties (zoals Amnesty International) hebben kritiek geuit op ons vluchtelingenbeleid en de uitvoering daarvan. De ‘Bed, Bad en Brood-regeling‘ zou op grond van de mensenrechten een noodzaak zijn: het recht op minimaal levensonderhoud, inclusief voedsel en een dak boven het hoofd dienen we te bewaken.

Een regering voor de burgers houdt dus in dat machthebbers voor hun beslissingen effectief ter verantwoording kunnen worden geroepen. Kritische vragen moeten door een vrije pers in de openbaarheid komen en door parlementariërs aan bewindslieden frank en vrij gesteld kunnen worden. Daartoe dient onder meer de parlementaire onschendbaarheid van allen die deelnemen aan de beraadslagingen in de vergaderzaal van ons land (71).

De zogeheten trias politica slaat op effectieve scheiding tussen de wetgevende, rechtsprekend een uitvoerende macht. Deze scheiding der machten komt ook in de westerse democratieën onder toenemende druk te staan. In de Europese Unie heerst bijvoorbeeld zorg over het Hongarije van Victor Orbán en het Polen van Jaroslaw Kaczynski. In beide landen staat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht continu onder druk. Maar ook in Nederland lijken sommige politici tegenmacht niet op prijs te stellen. Zo is er een voorstel een einde te maken aan de rechterlijke toetsing van parlementaire besluiten aan internationale verdragsverplichtingen (94). Hierbij komt nog de zorg over politieke tegenwerking bij het streven naar rechtsbescherming voor de burger, zoals herhaaldelijk geuit door toenmalige ombudsman Alex Brenninkmeijer.

Uit deze – gedeeltelijke, omdat ik een selectie heb gemaakt – opsomming van knelpunten blijkt duidelijk dat er een nieuwe grondwetswijziging moet komen om alle hiaten van dit moment op te lossen. Alle laatst geciteerde alinea’s zijn duidelijk van toepassing op het Wilders-populisme dat in deze blog aan de kaak wordt gesteld.

Terugkerend naar het hoofdthema kan worden opgemerkt dat het probleem van de Kamer ten tijde van de regeringsverklaring van Rutte I was – en nog steeds is – dat op dat moment een algehele onbekendheid met dit nieuwe verschijnsel bestond, een parlementair novum waarop je niet direct kon inspelen of erop inhaken door betrokkene Wilders ter verantwoording te roepen. Daarvoor is de verklaring dat het om ‘subtiliteiten’ ging, en ik meen te hebben aangetoond een woordenspel, maar wel als idee om met een ‘uitgekookt’ idee te komen door van religie een ‘politieke ideologie’ te maken. Vervolgens speelde de verbale begaafdheid van Wilders een rol omdat het onmogelijk is om met hem met regels van logica een debat te voeren. Dat maakt ieder debat en zeker een parlementair debat onmogelijk: moeilijk om er tegenin te gaan omdat Wilders retorisch ongrijpbaar want een debat zonder spelregels.

Het is iedere keer met hem een kwestie van politieke catch-as-catch-can-wedstrijd. Maar dus zonder normale logicaregels die Wilders niet kent, praat hij altijd alles naar zichzelf toe en ‘hij heeft altijd gelijk’. En zoals gezegd is ieder Kamerlid erin getrapt, maar dat is electoraal weer te verklaren. Waarmee maar weer bewezen wordt dat feiten er niet meer toe doen omdat de politiek er toch een chaos van heeft maakt.

Maar nu dient dit staatsrechtelijke vraagstuk opnieuw tegen het licht te worden gehouden omdat de Kamer in de toekomst niet ten tweede male dezelfde fout mag maken (bijna nagenoeg het gehele verkiezingsprogramma van PVV in 2017 was ongrondwettelijk geformuleerd en niemand die daartegen protesteerde, ondanks een commissie die dat heeft uitgezocht en daarover staat op deze site een blog).

Conclusie is dat gedoogconstructies die in strijd zijn met onze grondwet, direct op correct grondwettelijke zuiverheid dienen te worden aangepast.

Zijn rechtszaken heeft hij mijns inziens overigens wél terecht gewonnen, want het ging toen steeds om de persoonlijke of politieke meningsvrijheid die gebaseerd was op zijn parlementaire onschendbaarheid. Nu stel ik vast dat die – voor een gemiddeld burger – op zichzelf strafbaar is, maar dus niet in een politiek geschrift als een verkiezingsprogramma mag voorkomen vanwege de schending van het discriminatieverbod.

En in dat kader kan iedere mening door een politicus met een eigen program als een ‘streven’ en dus toekomstig ‘feit’ worden gepresenteerd. Het is aan de toehoorder of hij die mening respecteert, terwijl hijzelf een andere ‘invulling’ van die mening als feit erkent. Dit is een moeilijke en complexe zinsconstructie, maar die vloeit wel logisch voort uit het huidige debat over het verschil tussen feiten/waarheden en meningen (fact free). Daarmee wordt iedere mening tot feit verheven, terwijl dat wetenschappelijk – met alle bestaande en strikte criteria van toetsing en verificatie van onderzoeksresultaten via de methodologie van het vakgebied – onbestaanbaar en dus op z’n minst ‘aanvechtbaar is’ omdat het een (oncontroleerbare) trend is geworden. Is daartegen vechten onmogelijk? Na deze blog voel ik dat er geen onmogelijke strijd bestaat tegen onrecht en tegen willekeurige onderbuikuitspraken, want waarheidsstreven levert altijd (partiele) waarheid op; absolute en volmaakte waarheid bestaat immers in deze (mondiale) samenleving niet. En dat geldt ook voor Wilders.

Advertisements

Met de moderne islam zoals mondiale hervormers aan het ontwikkelen zijn kan de EU probleemloos van gedachten wisselen @eu #hervormdeislam #renaissancevanislam @trouw

Tags

EU

Dit zijn de Luthers van de islam (Marije van Beek, RELIGIE & FILOSOFIE , Katern de Verdieping/ Trouw, 9-6-18)

De islam lijkt samen te vallen met orthodoxie. Maar ondertussen zijn wereldwijd hervormers aan de slag met een moderne uitleg van de islamitische geschriften. Wie zijn deze denkers? En hoe redeneren ze?

De zoektocht naar een Luther van de islam kan gestaakt worden – er is wereldwijd niet één, maar een heel aantal hervormers aan te wijzen dat de godsdienstige teksten in het reine brengt met de moderne tijd. Dat zegt islamoloog Umar Ryad, verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij geeft een compleet vak over deze denkers.

Toen de islam in de negentiende eeuw onder vuur kwam te liggen van westerse kritiek en christelijke zending, begonnen sommige geleerden in allerijl teksten en dogma’s te herinterpreteren. Je zou hen de modernistische islamitische denkers kunnen noemen, zegt Ryad. “Zij hervormden tekst voor tekst, of dogma voor dogma. Nu na honderd jaar denk je: dat waren kleine stapjes. Maar het was groots wat zij deden. Zij hebben een aanzet gegeven voor de moderniseringsprocessen in de koloniale periode.”

Polygamie

Een van die denkers is Muhamad Abdu (1849-1905). Deze Egyptenaar rekende onder meer af met polygamie. “Hij is van mening dat polygamie in de Koran in de context van weeskinderen is vermeld. In die tijd sneuvelden er nog geregeld mannen in de strijd of op handelsreizen, en vrouwen werkten nog niet”, zegt Ryad. “Je zorgde voor een weduwe en haar kinderen door haar te trouwen, ook al had je al een vrouw. Meerdere vrouwen hebben was nooit bedoeld als recht voor moslimmannen, maar als plicht. En Abdou ging verder: De Koran leert dat je eerlijk en rechtvaardig moet zijn – en dat is lastig als je meerdere vrouwen hebt, want je kunt niet altijd voor alle twee even goed zijn.”

Na de Tweede Wereldoorlog ontstond een andere stroming, die er nog steeds is: die van de neomodernistische islamitische denkers. De Pakistaan die deze term muntte, Fazlur Rahman (1919-1988), behoorde zelf ook tot hen. Neomodernisten zijn niet meer stap voor stap aan het herinterpreteren, maar staan een alomvattende hervorming voor, zegt Ryad. “Iemand als Rahman waardeerde de stappen die modernisten hebben gezet, maar hij vond ze soms apologetisch en reactionair. We hoeven niet te wachten op kritiek van buitenaf, vond hij, we kunnen dat van binnenuit doen.”

De neomodernisten willen de grondvesten van het geloof aanpakken. Ryad: “Zo bepleitte Rahman een nieuwe visie op het strafrecht. Bij straffen gaat het niet om het straffen, zei hij, maar om het doel ervan: het ethisch gehalte in de samenleving verhogen. Een straf als het afhakken van handen, een islamitisch gebruik waar hij zich tegen keert, was eeuwen geleden wellicht de meest aangewezen manier om de samenleving ethischer te maken. Maar als je dat via gevangenisstraf ook kunt doen, zei hij, is het ook goed. En dan is die straf niet minder islamitisch.”

Boekenplank

Zowel de islamitische wetsscholen als de hadith – belangrijke peilers van de traditionele islam – zijn niet heilig voor veel neomodernisten. De hadith zijn heel gedetailleerde islamitische voorschriften, waarvan er ook nog eens een hoop zijn, zegt islamoloog Nico Landman van de Universiteit Utrecht. “De Koran is een boekje, qua omvang vergelijkbaar met het Nieuwe Testament. De hadith is een boekenplank.”

Sommige moslims gaan zo ver dat ze alleen de Koran nog aanvaarden: zij noemen zich de Koranisten. Een vrij recente beweging, zegt Landman: “Onder meer in Turkije heeft die heel wat aanhangers.”

Het is de vraag wat de invloed van moslimhervormers zal zijn. “Het blijft soms nog beperkt tot de kring van de elite”, zegt Umar Ryad. “Maar: na 2011 is de Arabische wereld opengegaan. Via sociale media vinden deze ideeën hun weg, en zo komen ze niet alleen onder de aandacht van intellectuelen. In het Midden-Oosten vangen ook hoogopgeleide moslims dit op en zij werken dat uit in hun geloofsleven. Ik zie de vernieuwende stromingen de afgelopen jaren steeds meer terrein winnen.”

De tegenwind is fors, zegt Nico Landman, met name van kapitaalkrachtige organisaties in de Golfstaten. “Maar hier in het westen worden juist de hervormers verwelkomd. Hoe deze ideeënstrijd uitpakt, kan alleen iemand met een glazen bol zeggen. Ik weet wel één ding: Deze geluiden zijn er nu, en ze zullen niet zomaar weggaan.”

Amina Wadud (1952)

De Amerikaanse theologe en koranwetenschapper Amina Wadud is ook thuis in genderstudies. Ze is beroemd om de preek die ze in 1994 hield in een moskee in Zuid-Afrika. Dat ze als vrouw een preekstoel beklom, zorgde voor controverse in de islamitische wereld. Vijf jaar later kwam haar proefschrift uit, later in het Nederlands verschenen als ‘De koran en de vrouw: Herlezing van een heilige tekst vanuit een feministisch perspectief’.

Ze preekte elf jaar niet, maar intussen dacht ze na, en kwam ze tot de conclusie dat ook zij het gebed kon leiden. In 2005 deed ze dat voor het eerst, in de Verenigde Staten. De gelijkheid tussen man en vrouw is voor haar een logisch uitvloeisel van de eenheid van Allah. Ze ziet hem als ‘verenigende kracht’. Nou ja, ‘hem’? Wadud gelooft niet in een mannelijke god. “Allah heeft geen gender, of beide genders”, zei ze vorig jaar in een interview met het Nederlandse tv-programma ‘De Nieuwe Maan’.

Abdullahi Ahmed An-Na’im (1946)

Oorspronkelijk komt An-Na’im uit Sudan. Hij is een leerling van een andere bekende Sudanese islamhervormer, Mahmoud Mohamed Taha. Toen deze vanwege zijn ideeën werd gedood, vluchtte An-Na’im naar de Verenigde Staten. Daar werkt hij nu aan de Emory-universiteit in de Verenigde Staten. Zijn belangrijkste onderwerp is de vereniging tussen de islam en mensenrechten.

Taha geloofde dat de Koran in twee perioden is geopenbaard. In de periode dat de profeet in Mekka verbleef, en in de periode dat hij in Medina regeerde. Teksten uit de eerste periode zijn menselijker en rechtvaardiger, zegt Taha, dan in de tweede periode, als de profeet en de zijnen behoorlijk wat politieke macht hebben verkregen.

De moslimwereld vandaag gaat uit van de tweede boodschap, vanuit de gedachte dat die de eerste boodschap als het ware opheft. Maar Taha wilde dat omdraaien, en terug naar de eerste boodschap. An-Na’im werkt in zijn geest verder.

Abdolkarim Soroush (1945)

De Iraanse scheikundige en filosoof, die ook een kenner is van de dertiende-eeuwse Perzische dichter Rumi, kreeg in 2004 de Erasmusprijs. Hij zou volgens de jury niet de Luther, maar de Erasmus van de islam zijn, omdat die zijn kerk, net als Soroush de islam, wel trouw was gebleven en van binnenuit hervormde. Soroush doceert nu aan de universiteit van Maryland in de Verenigde Staten.

In 2005 plaatste het magazine Time hem op zijn lijst van 100 meest invloedrijke mensen. Een van de thema’s van Soroush is islamitisch pluralisme. Hij betwist de claim van de Iraanse leider Khomeini, dat zijn geestelijken een van God gegeven recht hebben om te regeren. Dat religie nu eenmaal geïnterpreteerd wordt door de mens, die feilbaar is, leidt onvermijdelijk tot verschillende aardse interpretaties.

Soroush is voorstander van de scheiding tussen godsdienst en staat. Geestelijken zouden volgens hem geen politieke macht moeten hebben. Al was het maar omdat politieke macht altijd corrumpeert.

Ziauddin Sardar (1951)

De Brits-Pakistaanse geleerde Ziauddin Sardar heet wel een homo universalis. Hij is zowel thuis in scheikunde en informatica, als in de islamologie. In 2011 richtte Sardar het magazine Critical Muslim op, waarin islamitische vrijdenkers van gedachten wisselen.

Hij schreef in dertig jaar tijd zo’n vijftig boeken, sommige met zijn co-auteur Merryl Wyn Davies. Heel wat van zijn werk gaat over de hervorming van de islam, zoals ‘Reformist Ideas and Muslim Intellectuals’, waarin hij schrijft dat moslims ‘op het punt staan van fysieke, culturele en intellectuele uitsterving, gewoon omdat ze hun gedachten hebben laten leiden door parochialisme en traditionalisme’.

Het idee dat de sharia goddelijk geïnspireerd zou zijn, noemde hij in een interview met NRC ‘een van de grootste mythen in de moslimwereld’. Ook de profeet Mohammed is niet goddelijk – hij is een mens, en een kind van zijn tijd, zei Sardar. “Het enige dat als heilig geldt, is de Koran.”

Taha Jabir Alalwani (1935-2016)

Alalwani is geboren en getogen in Irak, en afgestudeerd aan de Al-Azhar universiteit, het gezaghebbende islamitische opleidingsinstituut in Caïro, Egypte. In de jaren tachtig ging Alalwani naar Amerika.

Zijn boek ‘Al-Tadabour’ (Schriftuitleg), gaat over het begrijpen van de Koran aan de hand van de Koran zelf, in plaats van geleerden dit voor je te laten doen. Hij is ook bekend om zijn pleidooi tegen de doodstraf op afvalligheid, die in een strikt islamitisch land als Saudi-Arabië geldt. De teksten waarop dat land zich baseert, moet je volgens Alalwani anders interpreteren. Niet afvalligheid zou het probleem zijn geweest, maar hoogverraad.

Alalwani vindt ook het afbeelden van de profeet Mohammed niet per se een probleem, al is het afbeelden van mensen in een hadith verboden. Misschien, redeneerde hij, gold die hadith alleen in de begintijd van de islam, toen er nog maar net afscheid was genomen van het aanbidden van beelden. Het gevaar dat dit gebruik kon terugkomen achtte Alalwani nu geweken, omdat de mens daar inmiddels te ver van verwijderd is.

Nasr Abu Zayd (1943-2010)

De Egyptische geleerde Abu Zayd combineerde twee vakgebieden: Koranstudies en mystieke filosofie. Toen hij schreef dat hij de Koran niet alleen als een religieus, maar ook als een cultureel-historisch en literair werk beschouwde, kwam hij in de problemen. Hij werd bestempeld als afvallige, kreeg doodsbedreigingen en vluchtte in 1995 naar Leiden. Hier zou hij de beroemdste balling uit de moderne geschiedenis van Nederland worden.

Abu Zayd hield zich bezig met het ‘vermenselijken’ van de tekst. De Koran is wel een goddelijke tekst, maar die is op aarde menselijk geworden, redeneerde hij. De heilige tekst is dus een ‘cultureel product’ van de Arabische omgeving.

Zijn adagium luidde: ‘Ik denk dus ik ben een moslim’ – waarmee hij zich verzette tegen de gedachte dat kritisch denken je tot een afvallige maakt. Abu Zayd had kritiek op de islamitische wetsscholen. Hij wilde terug naar de Koran. De wetsscholen waardeerde hij tot op zekere hoogte, maar hij vond ook dat je er niet per se aan verbonden bent.

Lees ook: ‘De Koran is niet goddelijk en dus niet onfeilbaar’
In de Koran staan de meest vreselijke teksten, vindt de Canadese ex-moslim Ali Rizvi, en die komen niet rechtstreeks uit de pen van het Opperwezen. Een inzicht dat begint te landen, merkt hij.

Lees ook: De islamitische wereld voelt de pijn van de individualisering
Al honderd jaar worstelt de islamitische wereld met de uitdagingen van de moderniteit. Hoe moet de moslim omgaan met de radicale uitdaging van liberalisme en individualisme?

Ons land wordt een goede – maar aan te passen – maatregel uit Oostenrijk in de schoot geworpen @eu #godsdienstvrijheid #economischerelatiesmetTurkije

Tags

EU

Oostenrijk sluit moskeeën en pakt imams aan (BUITENLAND/ De Telegraaf, 8-6-18)

WENEN – De Oostenrijkse regering sluit zeven moskeeën en wijst meerdere imams uit. Bondskanselier Sebastian Kurz zei dat in zijn land geen plaats is voor „parallelle samenlevingen, de politieke islam en radicalisering.”

De autoriteiten onderzoeken of imams een verbod hebben overtreden op financiering vanuit het buitenland, zei minister Herbert Kickl (Binnenlandse Zaken). In zeker twee zaken zou al zijn vastgesteld dat geestelijken het land moeten verlaten.

Hier staat letterlijk ‘De autoriteiten onderzoeken of imams een verbod hebben overtreden op financiering’, maar zonder een rechterlijke uitkomst is uitwijzing niet mogelijk, als de Oostenrijkse rechter dezelfde normen hanteert als in ons land. Het lijkt er eerder op de Oostenrijkers op de toekomst vooruit aan het lopen zijn en dan dient ons land dit voorbeeld niet te volgen. Binnen het kader van onze wetgeving moet door de rechter eerst worden vastgesteld of de uitlatingen van de imams haatdragend of discriminatoir zijn ten opzichte van andere godsdiensten, zoals de christelijke die traditioneel de kern van godsdienstig leven zijn.

De autoriteiten doen nog onderzoek naar tientallen andere imams. Zij kunnen worden uitgewezen of naast een visum grijpen. Het gaat volgens de autoriteiten om leden van de ATIB, een vereniging die nauwe banden heeft met de Turkse overheid. „Dit is nog maar het begin”, beloofde vicekanselier Heinz-Christian Strache, op de gezamenlijke persconferentie met meerdere bewindslieden.

De rechts-populistische FPÖ (Vrijheidspartij van Oostenrijk) van Strache vormde eind vorig jaar een coalitie met de christendemocratische ÖVP (Oostenrijkse Volkspartij) van Kurz. Het verbod op buitenlandse financiering voor religieuze groeperingen dateert uit 2015.

Ons land kent geen verbod op buitenlandse financiering voor religieuze groeperingen omdat onze rechters van oordeel zijn dat dit strijdig is met de godsdienstvrijheid. Maar dat is in algemene zin een misvatting omdat die bepaling stamt vanuit een tijd dat er nog geen sprake was van salafistische, orthodoxe imams in ons land. Nu de tijden veranderd zijn en imams uit den vreemde in ons land worden ingevlogen, dient de wetgeving te worden aangepast. Bewijsbare haatdragende imams dienen voorafgaande aan een visum op hun oudere teksten en preken gecontroleerd te worden. Mocht er bewijs worden gevonden dat er haatdragende teksten ooit zijn uitgesproken dan wordt de buitenlandse autoriteiten in eerste instantie verzocht een andere imam te sturen en mocht ook die tweede poging mislukken dan wordt het betrokken land voorgoed uitgesloten van de mogelijkheid een gastspreker te mogen sturen.

De actie heeft al een boze reactie ontlokt aan de Turkse regering. Een Turkse regeringswoordvoerder zei dat het optreden van de Oostenrijkse autoriteiten volgde op een golf van „islamofobie, racisme en discriminatie” in het land. In Oostenrijk wonen ongeveer 600.000 moslims. Velen zijn van Turkse afkomst.

En ten aanzien van Turkije wordt het tijd dat de nationale lidstaatregeringen afspreken dat Turkije de status van kandidaat-lidmaatschap EU zal verliezen als er vanaf inwerkingtreding van deze nieuwe regel wederom protest wordt aangetekend als nu in Oostenrijk het geval is.

Kortom, als de Turkse regering zo hardleers blijft dat er protesten worden gestuurd naar EU-landen waarvan de Turkse regering weet hoe de plaatselijke wetgeving (en EU-regels) in elkaar steekt, is daarmee bewezen dat de Turken blijven provoceren en wordt het toelatingstraject definitief gestopt. Mochten EU-lidstaten hiertegen ook bezwaar maken, dan worden zij ook uit de EU gezet.

https://www.telegraaf.nl/nieuws/2143625/oostenrijk-sluit-moskeeen-en-pakt-imams-aan?utm_source=telegraaf-nieuwsbrief&utm_medium=email&utm_campaign=20180608120002_update&utm_content=telegraaf_update&utm_term=&EMAIL_SK=SK5510420

De lessen uit het Kamerdebat van 30 mei over de financiering van (extremistische) moskeeën (dl1E) @tweedekamer #scheidingkerk&staat

Tags

godsdienstvrijheid

(21) Nog lang in de twintigste eeuw is deze eis van het neutrale karakter van de staat en de erkenning van pluriformiteit en gelijkwaardigheid weinig problematisch geweest. Tot de jaren zestig was de Nederlandse samenleving betrekkelijk homogeen. Van oudsher was deze samenleving weliswaar pluriform, maar deze pluriformiteit had het karakter van een samenstel van bouwstenen in het overkoepelende bouwwerk van de verzuiling. Bovendien was deze pluriformiteit gebaseerd op een gemeenschappelijk stelsel van burgerlijke normen en waarden, die hoewel voornamelijk van christelijke origine, ook aanvaard werden door de liberaal, de socialist, de humanist. In het kader van deze verzuilde samenleving wist men wat men van de ander had te verwachten. Zo was het voor eenieder ongeveer wel duidelijk wat onder godsdienst begrepen diende te worden – het model werd daarbij gevormd door de traditionele religies – en waaruit gelijkwaardige behandeling bestond – gelijkwaardige behandeling van die religies.

De hier geschetste historische ontwikkeling is goed af te lezen aan artikel 9 EVRM. Deze bepaling waarborgt in het eerste deel van het eerste lid – het recht op vrijheid van gedachten, geweten en godsdienst, inclusief de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen – de onaantastbaarheid van het forum internum, een moderne versie van het inquisitieverbod. Het tweede onderdeel van het eerste lid beschermt de vrijheid om een godsdienst te manifesteren, in foro externo. De daarin gewaarborgde vrijheid om uiting te geven aan de godsdienstige overtuigingen in de privésfeer – de vrijheid om hetzij alleen hetzij met anderen privé zijn godsdienst te belijden – is gerelateerd aan de devotio domestica simplex (de huiselijke godsdienstoefening, de ‘einfache Hausandacht’). Het recht om godsdienst in openbare erediensten te uiten beschermt wat de devotio publica genoemd werd. Verder duidt de opsomming van andere religieuze manifestaties – in onderricht, in praktische toepassing ervan en in het onderhouden van geboden en voorschriften – op een nog ruimere actieradius, buiten de kerk, in maatschappelijke instellingen als scholen, en ook anderzijds het beleven van de godsdienst in de publieke sfeer. Uit de beperkingsclausule, het tweede lid, vloeit ten slotte voort dat sprake is van een splitsing in beschermingsniveau tussen ‘binnen’ en ‘buiten’. Het treden door de overheid in de sfeer van het innerlijk, de geestelijke en religieuze binnenwereld – het forum internum – is absoluut verboden. Alleen manifestaties, in de sfeer van de buitenwereld – het forum externum – kunnen door de overheid beperkt worden.

Ook in artikel 6 Grondwet zien we deze historie – zij het minder helder – terug. Het eerste lid waarborgt een ieders recht om zijn godsdienst individueel (mede een reminiscentie aan de private sfeer gewaarborgd in artikel XIII van de Unie van Utrecht) en in gemeenschap met anderen (de devotio publica) te belijden. Deze vrijheid, voorzover in de eigen sfeer, binnen de eigen gebouwen en terreinen gemanifesteerd, kan slechts door de formele wet beperkt worden. Zodra evenwel sprake is van belijdenis buiten de eigen gebouwen en besloten plaatsen (men dacht primair aan processies) is het, aldus het tweede lid, ook mogelijk beperkingen te stellen door lagere regelgevers, mits daarmee neutrale doeleinden gediend worden (gezondheid, verkeer, openbare orde). Wederom zien we hier een splitsing in twee sferen, waarbij de demarcatie overigens anders gelegen is. Enerzijds is er de private sfeer van het eigen huis en de eigen organisaties waar alleen op grond van de wet binnengetreden mag worden; anderzijds is er de publieke sfeer, waar ook de lokale overheid regulerend mag optreden.

Tenslotte lezen we natuurlijk uit beide bepalingen ook het proces van secularisatie af. Zowel artikel 9 EVRM (al sinds 1953) als artikel 6 Grondwet (pas sinds 1983) erkennen naast de vrijheid van godsdienst ook de vrijheid van niet-godsdienstige levensovertuiging, en verlenen aan deze dezelfde rang. Dienovereenkomstig zien ook de discriminatieverboden en gelijkheidsnormen (artikel 14 EVRM; artikel 1 en 23 lid 3 Grondwet) op zowel godsdienstig als levensbeschouwing.

3. De noodzaak tot afbakening en beperking van de godsdienstvrijheid
(23) Klassieke grondrechten of vrijheidsrechten, zoals de vrijheid van godsdienst, beogen een kwetsbaar handelingsterrein tegen overheidsingrijpen te beschermen. Niet zelden wordt de aanleiding en rechtvaardiging voor de wens om tot bescherming van deze handelingsterreinen over te gaan gevonden in historische gebeurtenissen, die de noodzaak om een bepaald handelingsterrein te beschermen pregnant duidelijk maakten. Dit geldt zeker ook voor de vrijheid van godsdienst, zo bleek in de vorige paragraaf. [Deze derde zin lijkt tegenstrijdigheid te bevatten met de eerste zin, jw]

Klassieke grondrechten worden ingevoerd om de particuliere vrijheid te waarborgen. Zij beogen burgers te beschermen tegen een opdringerige overheid en hen de mogelijkheid te bieden deze op afstand te houden; vandaar worden ze veelal aangeduid als afweerrechten. Op deze wijze wordt tot uitdrukking gebracht dat deze rechten een schild vormen tegen een overheid die de individuele vrijheidssfeer op een te indringende wijze wenst te betreden.

Een dergelijke (afweer)functie kunnen zij echter alleen vervullen wanneer zij betrekking hebben op een enigszins afgebakend, herkenbaar object of handelingsterreinen. Afbakening van het te beschermen handelingsterrein moet zowel voorkomen dat het grondrecht in kwestie willekeurig eng als willekeurig ruim wordt geïnterpreteerd. Dit laatste kan mogelijk merkwaardig overkomen. Een ruime interpretatie lijkt immers niet problematisch, en veeleer juist te sporen met de doelstelling van klassieke mensenrechten: optimalisering van vrijheid. Betoogd kan echter worden dat een te ruime interpretatie – anders dan beoogd – veelal tot gevolg zal hebben dat de individuele vrijheid sterker wordt beperkt, of zelfs onmogelijk wordt.

Voor de noodzaak om de reikwijdte van vrijheidsrechten af te bakenen kan een tweetal samenhangende argumenten worden aangedragen. Ten eerste moet worden gewezen op de rechtszekerheid, die vereist dat voorafgaande aan het handelen van een grondrechtssubject voor hem inzichtelijk moet kunnen zijn of zijn handelen door een bepaald vrijheidsrecht wordt beschermd. Die zekerheid is er alleen als het beschermingsbereik van het klassieke grondrecht waarop hij zich beroept met een zekere nauwkeurigheid en objectiviteit kan worden vastgesteld. Zou deze duidelijkheid vooraf er niet zijn, dan bestaat het gevaar dat het object van een vrijheidsrecht te zeer afhankelijk wordt gemaakt van de wil van de interpretator – de overheid, de rechter. In zo’n situatie bieden klassieke vrijheidsrechten immers geen effectieve bescherming. Bovendien zal de onzekerheid omtrent de beschermingsomvang een ‘chilling-effect’ hebben, en burgers van het gebruik maken van hun fundamentele rechten afhouden.

Ten tweede (…)

Wordt vervolgd

De lessen uit het Kamerdebat van 30 mei over de financiering van (extremistische) moskeeën (dl1C) @tweedekamer

Tags

godsdienstvrijheid

Modellen van scheiding van kerk en staat (vervolg uit hert boek Godsdienstvrijheid in de Nederlandse rechtsorde, zie blog 1)
(49) Elk land kent zijn eigen invulling van de scheiding tussen kerk en staat. Ondanks dat de invulling vin het ene land lijkt op die in een ander land, zijn er meestal toch kleine of grote toepassingsverschillen aan te wijzen. Desondanks kunnen verschillende modellen worden onderscheiden. Die zijn misschien theoretisch en niet zo exact in de praktijk terug te vinden. Wel kunnen die modellen helpen bij een indeling en (rechts)vergelijking van de scheiding tussen kerk en staat in verschillende landen. Vermeulen onderscheidt vijf modellen, die hij plaatst op een continuüm, lopend van een totalitaire secularisme tot een theocratie.
Het eerste is derhalve het totalitaire secularisme. (Noord-Korea en voormalige communistische Oostbloklanden; en waarschijnlijk ook de oude USSR, die niet wordt genoemd)
Dan is er het klassieke seculiere model. (Frankrijk en Turkije)
Een volgend model is de pluralistische coöperatie. Omdat Duitsland en ons land hier worden genoemd, neem ik die alinea volledig over:

(50) In tegenstelling tot het vorige model is religie niet alleen beperkt tot de privésfeer. Zij kan van betekenis zijn voor het gehele maatschappelijke leven. De overheid spreekt echter geen voorkeur uit voor de ene of de andere religieuze stroming. Ze moet alle religies gelijkwaardig en onpartijdig behandelen. De overheid (en het openbaar onderwijs) is, met andere woorden, neutraal. In die zin dat zij geen specifieke godsdienst uitdraagt. Zij vormt een afspiegeling van de pluraliteit aan visies en overtuigingen in de samenleving. De overheid kan religieuze organisaties en activiteiten (onderwijs, welzijn) faciliteren, maar gelijkwaardig aan andere organisaties. Zowel Duitsland als Nederland zijn voorbeelden van landen waarin dit model van scheiding van kerk en staat gehanteerd wordt.

Binnen dit model geldt voor ons land dat de pas enkele decennia aanwezige islam een gelijkwaardige positie inneemt vergeleken bij de christelijke denominaties. Dit vanwege de godsdienstige pluriformiteit in ons land sinds de instroom van Marokkanen en Turken tussen de jaren 1960 en 1974 (te lezen op Wikipedia) omdat de economie toen erg hard groeide. Morgen ga ik op de juridische consequenties hiervan in.

En er bestaat nog twee resterende modellen:

Het model van de gevestigde of geprivilegieerde kerk houdt in dat de staat en de staatskerk (of bevoorrechte kerk) samenwerken. (Verenigd Koninkrijk, Griekenland en Noorwegen)

Het laatste model is de theocratie, waarbij de staat nauwe verbonden is met één religie, waarin andere religies geen of nauwelijks ruimte wordt geboden en waarin religieuze minderheden worden gediscrimineerd of zelfs vervolgd. (In diverse islamitische landen, zoals Iran, Saoedi-Arabië en Soedan; het wonderlijke is dat Israël hier niet wordt genoemd terwijl het wel een erkende theocratie is)

Dit overzicht van modellen kan ieder toekomstig Kamerdebat helpen bij een positiebepaling van Kamerfracties in het bereiken van een consensus waar het gaat om aangelegenheden die met de scheiding van kerk en staat te maken hebben.

Godsdienstdiscriminatie werd gangbaar in de transitieperiode van de wereldgeschiedenis tussen polytheïsme en monotheïsme #Wiki

Tags

godsdienstvrijheid

Oudheid

In de Oudheid behoorde de godsdienst niet tot het persoonlijk gebied, maar tot dat van de gemeenschap. De godsdienst was dermate nauw verbonden met staat, volk of ras, dat eenheid van staat en eenheid van godsdienst geheel in elkaar vervlochten waren. Wel maakte het polytheïsme het in een veelvolkenstaat als het Romeinse Rijk mogelijk, om plaatselijke goden in het systeem te incorporeren. Monotheïstische godsdiensten als jodendom en christendom weigerden echter, om eer te bewijzen aan de Romeinse goden, waardoor onderdrukking van de joodse religie en christenvervolging gangbaar werden.

Volgens mij mag de conclusie worden getrokken dat onze islamitische medeburgers die oorspronkelijk uit de armere regio’s van voor-Azië en Afrika afkomstig waren, eigenlijk tot de ; oudheidsreligies of -geloven’ mogen worden gerekend, maar niettemin ons respect verdienen; en niet zoals sommigen wel beweren dat de islam een ‘achterlijke’ godsdienst is, want de denkfout die hier wordt gemaakt is dat er geen achterlijke godsdiensten bestaan want mensenwerk (!) en geen goddelijke bewoordingen maar via mensenbreinen (door de profeten) tot de mensheid gebracht.

[bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Godsdienstvrijheid#Nederland ]

Een religie in onze zin van het woord ontstaat pas wanneer een geestelijke elite probeert om de wildgroei aan bovennatuurlijke overtuigingen en praktijken in te dammen, en een bepaalde orthodoxie aan de gemeenschap op te leggen; nuttige politieke handleiding voor parlementair debat @trouw

Tags

godsdienstvrijheid

Schaf godsdienstvrijheid af, als de vrijheid je lief is

RELIGIE EN FILOSOFIE

Maarten Boudry, Katren de Verdieping/Trouw – 15:54, 24 februari 2018

De Vlaamse filosoof Maarten Boudry keert zich tegen de wettelijk geregelde godsdienstvrijheid: ze is een onding.

In 2008 meldde de Oostenrijker Niko Alm zich bij de lokale overheid voor zijn rijbewijs, met een pastavergiet op zijn hoofd. Dat hoofddeksel weigerde hij af te zetten voor zijn pasfoto. De Kerk van het Vliegende Spaghettimonster waarvan hij lid is, zo hield Alm vol tegen de verwarde ambtenaar, schrijft een dergelijk ornaat voor. En iemand dwingen om een religieus hoofddeksel af te zetten, is een inbreuk op de godsdienstvrijheid. De satirische religie van het Vliegende Spaghettimonster (‘Pastafarisme’) werd in 2005 opgericht door de Amerikaan Bobby Henderson. Devotionele T-shirts, koffiemokken en andere ‘pastafernalia’ kun je met luttele muisklikken aanschaffen. Niko Alm ging de juridische strijd aan en won: drie jaar na zijn aanvraag pronkte hij in vol pastafarisch ornaat op zijn rijbewijs.

In debatten over hoofddoeken, gescheiden zwemlessen, handschudden, halalvoedsel en vrouwenbesnijdenis wordt regelmatig geschermd met het begrip ‘godsdienstvrijheid’. Beide kampen bedienen zich ervan. Men twist over de precieze grenzen van die vrijheid en de afweging met andere grondrechten, maar iedereen erkent het principe zelf. Zo meent bijna iedereen dat expliciete oproepen tot geweld, zoals van IS-ronselaars, niet vallen onder de godsdienstvrijheid. Maar wat met gescheiden zwembaden, boerkini’s, polygamie, handschudweigeraars, pastavergieten? Worden die beschermd door de godsdienstvrijheid, of vallen ze erbuiten? Daarover bestaat onenigheid.

Nutteloos
Deze hele discussie is onzinnig. Ik ben nogal gesteld op onze vrijheden, maar van mij mag godsdienstvrijheid op de schop. Want is ze in het beste geval Nutteloos, maar meestal Arbitrair, Discriminerend en uiteindelijk Absurd. Met een handige afkorting: NADA.

Laat me beginnen bij nutteloos, dus overbodig. Alle vrijheden waarop gelovigen aanspraak kunnen maken, zitten al verankerd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (vooral de vrijheid van gedachte en geweten, en die van vereniging , artikelen 18, 19 & 20). Meningen horen vrij te zijn, ongedacht of ze nu religieus heten of niet. Ieder mens geniet de vrijheid om eender welke mening aan te hangen en publiek uit te dragen, met de symbolen en kentekenen die hij of zij zelf kiest, voor zover daarmee geen andere rechten en vrijheden mee in het gedrang komen. Religieuze meningen en expressies vallen daar automatisch onder, waardoor een speciale grondwettelijke bescherming overbodig wordt.

Arbitrair
Zelfs indien godsdienstvrijheid niet overbodig zou zijn, is het beginsel nog steeds arbitrair. De afbakening van het verschijnsel godsdienst, noodzakelijk om de godsdienstvrijheid gestalte te geven, is namelijk grotendeels nattevingerwerk. Er is geen antropologische definitie van religie die bruikbaar is voor juridische afbakeningen. Mensen overal ter wereld geloven in geesten, goden, heksen of overleden voorouders, maar een duidelijke samenhang of orthodoxe leer is er vaak niet. De antropoloog Pascal Boyer verdedigt zelfs de stelling dat there is no such thing as religion. Religie als dusdanig bestaat niet.

Een religie in onze zin van het woord ontstaat pas wanneer een geestelijke elite probeert om de wildgroei aan bovennatuurlijke overtuigingen en praktijken in te dammen, en een bepaalde orthodoxie aan de gemeenschap op te leggen. Zulke identiteitsvorming gebeurt vaak door contact met andere volkeren en culturen. Door confrontatie met de ander, word je meer bewust van wie je zelf bent. De restcategorie van onorthodoxe gebruiken en geloofsinhouden wordt door religieuze leiders aangeduid met termen als bijgeloof, idolatrie, sekte of ketterij. Maar dat onderscheid heeft geen enkele theoretische waarde. Het is whig history, geschiedenis geschreven door de overwinnaar. En hoe dan ook gebeurt het met wisselend succes. Niet alleen kampen alle religieuze leiders regelmatig met schisma’s en ketterijen, maar gewone gelovigen vallen ook voortdurend terug op ‘theologische incorrectheid’ (D. Jason Slone): intuïtieve en volkse geloofsovertuigingen.

De ontstaansgeschiedenis van gevestigde religies illustreert eveneens de vage grenzen van het begrip. Het christendom bijvoorbeeld is niet begonnen als een religie. Jezus was een onbeduidende profeet die het einde der tijden predikte, zoals er in afgelegen provincies van het Romeinse Rijk zoveel rondliepen. De kleine schare volgelingen rondom hem zou vandaag doorgaan voor een sekte. Door een samenloop van omstandigheden gingen enkele volgelingen met Jezus’ nagedachtenis aan de haal en ontstond geleidelijk aan een wereldreligie (of een familie van religies), volgens het proces dat hierboven werd beschreven.

Niemand kan voorspellen welke zelfverklaarde profeten, openbaringen en doctrines zullen uitgroeien tot mainstream religies. De meeste bronnetjes drogen op, andere vormen te langen leste een machtige rivier. Met enige polemische overdrijving schreef de Amerikaan Robert Pirsig ooit: “Als één iemand aan een waanvoorstelling lijdt, noemen we dat een geestesziekte. Als meerdere mensen aan de waanvoorstelling lijden, dan noemen we het religie.”

Discriminatie
Goed, godsdienstvrijheid is dus een overbodig concept, en hoe dan ook is de afbakening van godsdienst min of meer willekeurig. Maar kan het kwaad dat onze grondwetten en mensenrechtenverdragen ten overvloede aparte vermelding maken van de vrijheid van godsdienst, hoe je dat begrip ook definieert? Je kunt je evengoed voorstellen dat de UVRM een aparte vermelding zou bevatten voor de vrijheid van politieke meningen. Akkoord, niemand weet precies waar de grens ligt tussen een politieke en een gewone mening, maar geen zorgen, want uiteindelijk zijn het toch allemaal meningen en vallen ze allemaal onder de vrije meningsuiting. Desnoods kan de grondwet zelfs melding maken van de vrijheid van meningen geuit op donderdagen. Beslist overbodig, maar toch ook weer niet gevaarlijk?

Zo simpel is het niet. Als ergens aparte vermelding van wordt gemaakt, nemen mensen aan dat dat niet zomaar gebeurt. Een afzonderlijk principe genaamd godsdienstvrijheid leidt daarom bijna onvermijdelijk tot een voorkeursbehandeling voor meningen en praktijken die ‘godsdienstig’ heten. Dat betekent in de eerste plaats discriminatie ten opzichte van atheïsten en agnosten, maar ook tegenover onorthodoxe gelovigen: ketters, hervormers, nieuwe profeten. De term religie wordt in de praktijk immers voorbehouden voor de meest wijdverspreide vormen van bovennatuurlijk geloof. Eén voorbeeld: in Vlaanderen wil de minister van dierenwelzijn een algemeen verbod op onverdoofde slacht, maar de Raad van State oordeelde al twee keer dat zo’n verbod een inbreuk vormt op de godsdienstvrijheid, die verankerd ligt in de Belgische grondwet. Als dat advies wordt gevolgd, dan wordt één en dezelfde daad – een dier de keel doorsnijden zonder verdoving – verboden voor één bevolkingsgroep (atheïsten), maar toegelaten voor een andere (moslims en joden). Dat is regelrechte discriminatie.

Een gelijkaardige vorm van voorkeursbehandeling voor religies is een wettelijk verbod op godslastering, dat sinds 2014 eindelijk uit het Nederlandse wetboek geschrapt is, maar dat nog steeds bestaat in verschillende democratische landen. Daarin wet krijgen gelovigen (vooral die onder het vlaggenschip van een erkende religie meevaren) een speciale bescherming tegen belediging. Maar waarom zouden de gevoelens van christenen of moslims zwaarder wegen dan die van atheïsten of andersgelovigen? Dat is opnieuw discriminatie. Ofwel moet de wet niemand beschermen tegen belediging (mijn voorkeur), ofwel iedereen. Maar niet enkel mensen die toevallig religieus zijn. De aanspraken van een gelovige en niet-gelovige moeten ‘moreel symmetrisch’ zijn, zoals de filosoof Austin Dacey in Letter&Geest schreef.

Absurd
Dat brengt ons bij absurd. Precies omdat de godsdienstvrijheid een arbitraire voorkeursbehandeling inhoudt van geloofssystemen die toevallig aan een arbitraire definitie beantwoorden, leidt ze tot juridische absurditeiten. Door een miskleun als godsdienstvrijheid in de grondwet op te nemen, verplicht onze arme staat zich er zelfs toe om antropologie en zelfs theologie te bedrijven. Heeft elke authentieke religie een scheppingsverhaal of geloof in een soort hiernamaals? Moet er een opperwezen zijn, of een eredienst? Is een heilig boek noodzakelijk? Met hoeveel moet je overigens zijn om samen een religie te vormen? Is één roepende profeet in de woestijn voldoende?

Neem onze nogal eurocentrische focus op heilige boeken. In de Koran staan vage bepalingen over lichaamsbedekking voor vrouwen. Sommige moslims schermen met die verzen om te betogen dat een boerkaverbod een schending is van hun godsdienstvrijheid. Dan gaan voorstanders van het verbod vervolgens datzelfde boek erop napluizen. Staat er echt letterlijk dat het hoofd bedekt moet worden, of vindt Allah de borststreek al voldoende?

De atheïsten Dirk Verhofstadt en Etienne Vermeersch betoogden dat de Koran nergens de volledige gezichtsbedekking oplegt, en dat de grote islamitische rechtsscholen de boerka evenmin verplichten. Conclusie: de godsdienstvrijheid wordt niet geschonden.

Maar Verhofstadt en Vermeersch zijn al te ver mee gestapt. Stel dat de Koran wél de volledige gelaatsbedekking voor vrouwen voorschrijft. Zouden we dan zeggen: “Het staat in dat boek, dus moeten we het toelaten?” Natuurlijk niet. Dus is het boek irrelevant.

Daarbij vergeten Verhofstadt en Vermeersch dat elke gelovige de vrijheid geniet om een originele, vergezochte of ronduit foute interpretatie van een tekst te verkiezen. Rechters moeten zich niet met religieuze exegese inlaten, maar door de godsdienstvrijheid kunnen ze bijna niet anders. Je kunt zelfs een stap verder gaan. Stel dat een moslima beweert dat het gewoon haar diepste innerlijke overtuiging is dat Allah wil dat ze een boerka draagt, ongeacht wat de Koran of imam zegt. Misschien heeft een aartsengel het haar hoogstpersoonlijk ingefluisterd. Waarom zouden we haar persoonlijke openbaring minder ernstig nemen dan een theoloog die zich op een Boek beroept? Dan krijg je het volgende dilemma: ofwel huldig je de macht van de meerderheid, ofwel moet je elke hoogstpersoonlijk religieuze openbaring een speciale bescherming geven.

Halverwege de 20ste eeuw ontwikkelde Ron L. Hubbard, een fantast die zijn brood verdiende met het schrijven van pulp- en sciencefictionverhalen, een nieuwe vorm van psychotherapie. Dianetics, een soort van doorgeslagen psychoanalyse, graaft onbewuste herinneringen uit vorige levens op. Maar de medische wereld beschuldigde Hubbard van gevaarlijke kwakzalverij, en hij werd voor de rechter gesleept voor onwettige uitoefening van de geneeskunde. Tot bankroet gedreven, bedacht Hubbard uiteindelijk een briljante zet. Dianetics werd omgedoopt tot een religie: ‘Scientology’. Prompt maakte de Amerikaanse godsdienstvrijheid haar schier ongenaakbaar, en enkele jaren later kon Hubbard profiteren van de belastingsvrijstelling die elke religie in de V.S. te beurt valt.

Is astrologie een religie? Naturisme? Pastafarisme? Grappenmakers komen af op de godsdienstvrijheid als aasvliegen op rottend karkas. Door de semantische vrijbuiterij kan eender wie eender welke praktijk tot zijn religie uitroepen en daar een bijzondere vorm van respect voor afdwingen. Zet een spaghettivergiet op uw hoofd en verhef de handen ten hemel, en bijzondere privileges zullen uw deel zijn. Herinner je je nog de Enige en Universele Rokerskerk? Enkele verstokte rokers hadden geen zin om zich aan het nieuwe rookverbod in cafés houden, dus richtten ze hun eigen kerk op, met erediensten in ‘tempels (cafés), waarbij het geloof in de heilige Drievuldigheid van VUUR, ROOK en AS wordt beleden. De Nederlandse rechter stapte niet mee in de redenering van de grapjassen van de Rokerskerk. Maar dat een rechter zich in alle ernst moet buigen over dit soort fratsen, toont aan wat een miskleun die godsdienstvrijheid is.

Weg ermee!
De speciale vermelding van godsdienst in onze grondwetten en mensenrechtenverdragen heeft natuurlijk (begrijpelijke) historische redenen. De liberale democratie ontstond in een tijdperk waarin mensen vervolgd werden wegens opvattingen die volgens de huidige definities voor religieus doorgaan. (Niet onbelangrijk: die vervolging gebeurde doorgaans in naam van andere religieuze of dogmatisch opvattingen.) In een volwassen liberalisme echter, zoals ontwikkeld door filosofen als Spinoza en John Stuart Mill, ressorteert de vrijheid van religie onder een meer algemene vrijheid van meningsuiting.

Het is dus hoog tijd om wet op de godsdienstvrijheid af te schaffen. Religies verdienen geen voorkeursbehandeling. Alle meningen verdienen bescherming, ook schijnbaar absurde, schokkende of kwetsende meningen. Religieuze meningen en hun uiterlijke symbolen evenzeer, zij het natuurlijk begrensd door andere vrijheden. Maar zeker niet meer.

Maarten Boudry
Maarten Boudry (1984) is filosoof en publicist. Binnenkort verschijnt zijn boek ‘De redelijke optimist. Waarom vooruitgang geen geloof is’.

‘In naam van God’ door Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt (deel 1) #PaulCliteur @DirkVerhofstadt ‏ @Liberalesbe

Tags

godsdienstvrijheid

BOEKVOORSTELLING

Liberales nodigt u uit op voorstelling van het boek In naam van God van Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt, op donderdag 8 maart om 20 uur in het Liberaal Archief, Kramersplein 23 te Gent.

De auteurs bespreken het probleem van het theoterrorisme dat een gevaar vormt voor onze democratie. Daarnaast wordt ook het boek Mag God nog? van Lisbeth Imbo (red.) voorgesteld. De auteurs worden geïnterviewd door Tinneke Beeckman. De inkom is gratis maar inschrijven moet wel op verhofstadt.dirk@telenet.be.

Het boek bevat zes hoofdstukken. In een eerste deel wordt het verhaal besproken van Abraham die zijn zoon Izaak wou doden. Deze moordaanslag ‘in naam van God’ is exemplarisch voor de actuele aanslagen door radicale gelovigen. In een tweede deel wordt het theoterrorisme in de Bijbel en de Koran uit de doeken gedaan. Het derde deel beschrijft tal van moordaanslagen die in het verleden ‘in naam van God’ werden gepleegd. Deel vier is een dagboek over de aanslagen die in naam van God dagelijks gebeurden in 2017. Deel vijf behandelt de verlichtingswaarden die door radicale gelovigen in naam van God onder druk staan. Tenslotte volgen een aantal lichtpunten in deze tijden van duisternis.

Paul Cliteur en Dirk Verhofstadt bespreken de moordaanslagen op Mahatma Gandhi, Anwar Sadat, Yitzak Rabin, George Tiller, Theo Van Gogh, de redactieleden van Charlie Hebdo en op anderen. Ze keren zich tegen de laksheid van westerse politici en intellectuelen die hun ogen sluiten voor de religieuze component bij heel wat aanslagen. Dit boek maakt duidelijk dat waar men regeert in naam van God, de mens ten onder gaat.

Het is inderdaad een schandaal dat westerse regeringen zich niet inmengen tegen dit religieuze geweld van en door het islamisme, dat de westerse waarden schoffeert. Hoezo?
Omdat er een tweestrijd is ontstaan tussen de oosterse
(religie – en eigenlijk het islamisme is in de thuislanden – tot een absolute waarde en heiligdom verklaard)
is en westerse
(vrijheid van godsdienst houdt alléén in dat iedereen een eigen godsdienst naar keuze mag volgen en niet dat ‘eigen’, traditionele en dus autochtone godsdiensten tot absolute instituties worden verheven; vrijheid van meningsuiting, even belangrijk als de vrijheid van godsdienst, houdt in dat iedere godsdienst en dus ook de islam en zelfs het orthodoxe islamisme geoorloofd is, mits het zich maar houdt aan de wetten van het land van hervestiging)
waarden, betekent dat alleen als deze strijdigheid wordt opgelost – en dat is mijns inziens mogelijk; ‘gemakkelijk’ is het zeker niet binnen deze generatie, maar over twee generaties weten we niet beter dan dat er een universele godsdienst bestaat – er vrede en harmonie onder alle volkeren bestaat.

En dan is het islamisme en overigens iedere potentieel ‘absolute’ godsdienst, die mogelijk nu nog bestaat, opgelost in het niets, want oud-denken van de afgelopen 2000 jaar en dus achterhaald.

LIBERALES
http://www.liberales.be/teksten/2018/2/7/in-naam-van-god-paul-cliteur-en-dirk-verhofstadt

Natuurlijk dient de #vrijheidvangodsdienst gehandhaafd te blijven omdat de mens een geestelijk wezen is ondanks alle ontkenners in deze seculiere wereld @trouw #randvoorwaarden

Tags

godsdienstvrijheid

Hoog tijd om opnieuw te strijden voor de vrijheid van godsdienst (Erik Borgman, Opinie/Trouw, 29 december 2017)

OPINIE

De seculiere wereldbeschouwing is de norm geworden die andere wereldbeschouwingen niet mogen schenden, stelt hoogleraar publieke theologie Erik Borgman.

Borgman heeft gelijk maar benoemt één factor niet, die wel benoemd dient te worden. Want waar christelijke kerken altijd openstaan voor alle kerk- (of vreemde) bezoekers die vrije toegang hebben, zal dat bij een gemiddelde islamitische dienst niet mogelijk zijn omdat ‘niet-gelovigen’ vanuit dat islamitische geloof direct tot ongelovige barbaren worden bestempeld. En dus wordt hen ongetwijfeld de toegang tot der gebedsdienst geweigerd en dat is natuurlijk strijdig met onze Grondwet. Kortom, ook islamitische gebedsdiensten zoals het vrijdaggebed dient ook voor Nederlanders en vrouwen open te staan en dan zal er geen probleem zijn. Maar aangezien dat tegen de islamitische moskeegebruiken ingaat, zal dat geweigerd worden. Daarmee, zo luidt mijn stelling, schenden de moslims zelfs de universele vrijheid van godsdienst en dienen zij ook de toegang tot het Huis van de Wijk ontzegd te worden.

Met de scheiding tussen kerk en staat heeft het niets te maken, het verbod op het houden van religieuze bijeenkomsten in de zogenoemde ‘Huizen van de Wijk’, buurthuizen van de gemeente Rotterdam. De scheiding tussen kerk en staat betekent dat de overheid zich niet met de interne zaken van religieuze gemeenschappen mag bemoeien en dat niet een religie of levensovertuiging de openbare ruimte domineert. Het heeft in Nederland nooit betekend dat religies zich niet in de openbare ruimte zouden mogen manifesteren of dat religieuze organisaties geen overheidssubsidie kunnen krijgen.

De discussie die wij voeren over de vraag of het subsidiëren van dergelijke organisaties een goed idee is, heeft een heel andere aanleiding. De vraag is of religies nog wel deel uitmaken van wat wij in Nederland als onze gemeenschappelijke cultuur beschouwen. Niet iedereen klaverjast, maar klaverjassen hoort tot onze gemeenschappelijke cultuur. Daarom maakt niemand bezwaar tegen de bijeenkomsten van een klaverjasclub in een Huis van de Wijk. Niet iedereen is religieus, maar hoort religieus zijn – de mogelijkheid om religie vorm te geven, uit te dragen, nieuwe mensen voor jouw religie te interesseren – nog tot de gemeenschappelijke cultuur? Rotterdamse politici vinden blijkbaar van niet.

Geloven en religies aanhangen behoort tot het overkoepelende begrip dat ‘cultuurbeleving’ wordt genoemd, zonder dat het letterlijk hoeft te leiden tot concrete kunst- en cultuuruitingen. Dit is dus een breed sociologisch begrip dat kan uitgaan van een brede maatschappelijk draagvlak. Maar waar die cultuurbeleving niet opgaat voor moslims, omdat ze hun godsdienstige uitingen in beslotenheid willen vieren, stellen zij zichzelf separatistisch op en willen maar niet erkennen dat de Nederlandse openheid voor hen ook geldt. Zo blijven moslimenclaves in ons land bestaan en houden ze zelf in ideale integratie op. Geen wonder dat dit nationalistische sentimenten oproept onder rechts-radicale Nederlanders.

Het Huis van de Wijk is van iedereen, was de argumentatie om religieuze bijeenkomsten onwenselijk te verklaren. Als er religieuze bijeenkomsten gehouden worden, zouden mensen kunnen denken dat het een religieuze ruimte is. Dat kan niet-religieuze mensen afschrikken. Blijkbaar is het geen argument dat het expliciet verbieden van religieuze bijeenkomsten in de Huizen van de Wijk religieuze mensen het gevoel kan geven als niet van de wijk te worden beschouwd. We spreken in Nederland van integratie en inclusie, maar we bedoelen aanpassing aan een seculiere cultuur, waarin religies een marginale plaats hebben.

Hier maakt Borgman zich met zijn formulering ‘Blijkbaar is het geen argument dat het expliciet verbieden van religieuze bijeenkomsten in de Huizen van de Wijk religieuze mensen het gevoel kan geven als niet van de wijk te worden beschouwd’ te gemakkelijk vanaf, omdat hij ook weet dat dit een uiterst gevoelige kwestie is. Waarom benoemd hij man en paard niet zoals deze ‘íslamitische kwestie’ niet zoals ik dat nu wel heb gedaan? Het blijft zoals Borgman dat doet een ‘onbenoembaar’ taboe waaraan hij zichzelf ook schuldig maakt. En natuurlijk is dit voor moslims onverteerbaar, maar dan moeten ze zich maar realiseren dat dit altijd door de overheid werd toegedekt. We weten niet beter omdat we het ‘nooit signalen hebben ontvangen’!

Er gaan al langer stemmen op om de vrijheid van godsdienst af te schaffen. Deze zou overbodig zijn als er vrijheid van vergadering en vrijheid van meningsuiting is. Wat er nu in Rotterdam is gebeurd, laat zien dat dit niet klopt. Een politieke partij mag in de Huizen van de Wijk haar vaste vergaderavond beleggen zonder dat iemand denkt dat zij, of ‘de politiek’, het huis heeft overgenomen. Religie heeft blijkbaar wel degelijk extra bescherming nodig.

Dit laatste ius dus onjuist omdat niemand man en paard durft te benoemen. Onze eigen schuld dus. Als participrend gelovige (zo neem ik aan dat Borgman dat is, want anders zou hij zijn functie niet kunnen vervullen). ‘Mosims worden bedreigd en dus moet de katholiek voor hen opkomen’!

Het nieuwe normaal

Wat mij betreft is het hoog tijd opnieuw te strijden voor godsdienstvrijheid. De Rotterdamse casus laat zien dat voor velen het seculiere de nieuwe gevestigde godsdienst is, de levensbeschouwelijke norm van wat als normaal geldt. Zelfs het Rotterdamse CDA lijkt hierin mee te gaan in de lijn van Sybrand Buma’s Schoo-lezing: de seculiere natie Nederland geldt als opvolger van de protestantse natie Nederland. De seculiere wereldbeschouwing is de norm, alle andere wereldbeschouwingen mogen slechts bestaan voor zover zij de vanuit deze wereldbeschouwing geformuleerde normen niet schenden.

Deze passage rammelt dus aan alle kanten omdat hier alleen iets gesuggereerd wordt, aannames worden gepresenteerd zonder enig bewijs van juridische juistheid.

Dit staat haaks op wat bijvoorbeeld in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens wordt gezien als vrijheid van godsdienst. Die betekent dat iedereen zijn levensovertuiging kan beleven, uitdrukken en organiseren en vanuit deze overtuiging een bijdrage kan leveren aan de discussie over de vraag wat onze identiteit is als gemeenschap. Hiervoor is het nodig dat elke visie erkend wordt als onderdeel van deze gemeenschappelijke cultuur. Dit valt vanuit de ene levensovertuiging soms moeilijk te geloven van andere levensovertuigingen.

Hier wordt wollig taalgebruik gehanteerd om de vrijheid van godsdienst die binnen de Universele Verklaring als fundamenteel grondrecht wordt beschouwd voor al diegenen die hun godsdienstige overtuigingen willen laten spreken, ook gestand te kunnen doen. Borgman draait erom heen en dat is onnodig en dus zinloos. Laat de situatie in stand zoals die nu is, want dat is voldoende. Alleen moeten de gemeentelijke fracties die de moslims willen weren betere argumenten verzinnen, maar die hebben ze klaarblijkelijk niet in huis. Zelfs het CDA is de kluts kwijtgeraakt. Er wordt dus onzin binnen de gemeenteraad van Rotterdam uitgekraamd en dat zegt iets over het niveau van discussie. Armoe troef.

Vormgeven van een samenleving op basis van de vrijheid van godsdienst is niet eenvoudig. Toch moeten wij het blijven doen.

Waarom niet eenvoudig? Omdat je geen man en paard, geen feiten durft te benoemen. Dat is alles, zonder nationalistische tendensen te stimuleren. Houd je gewoon bij de feiten en er is niets aan de hand. Ga met moskeebestuurders om de tafel zitten en leg uit hoe het Nederlandse staatsrecht in elkaar zit.

https://www.trouw.nl/opinie/hoog-tijd-om-opnieuw-te-strijden-voor-de-vrijheid-van-godsdienst~aa407631/

Het advies van de Raad van State inzake Tekortkomingen bij onverdoofde rituele slacht én de rol en opmerking van Denk bij monde van Kamerlid Öztürk @DenkNL #ozturk #debatTK28-9-17

Tags

politiek

(…)

De heer Öztürk (DENK):

De heer Graus van de PVV is tegen ritueel slachten, dus tegen koosjer vlees. Aan de andere kant proberen we hier de lange arm van Israël en de joden eruit te hangen in de Kamer …

‘Tegen ritueel slachten’ is wat anders dan ‘tegen koosjer vlees’, Öztürk! Waarom is dat wat anders? Omdat koosjer vlees een typisch ritueel begrip is, dat in onze tijd met zijn keurmerken wat betreft voeding en vleeswaren, geen enkel nut meer dient. In feite kun je het vandaag geconsumeerde vlees en vis koosjer noemen, want hygiënisch gewaarborgd.  

Wat heeft ‘de lange arm van Israël en de joden eruit te hangen in de Kamer’ met dit debat te maken???

De voorzitter:

Wacht even mijnheer Graus, er is nog een vraag voor u van de heer Öztürk.

De heer Graus (PVV):

Mijn Limburgse collega.

De heer Öztürk (DENK):

De heer Graus van de PVV is tegen ritueel slachten, dus tegen koosjer vlees. Aan de andere kant proberen we hier de lange arm van Israël en de joden eruit te hangen in de Kamer …

De voorzitter:

Wat zegt u?

De heer Öztürk (DENK):

… en proberen ze in deze Kamer zogenaamd op te komen voor de joodse mensen. Ik vraag de heer Graus hoe het nu zit met de geloofsvrijheid, de vrijheid van godsdienst van deze joodse burgers in Nederland, als u het ritueel slachten, het hoge ritueel van hen afpakt?

De heer Graus (PVV):

Ik zei al in een zinnetje en ik zeg al elf jaar — ik herhaal het altijd — dat geen enkele vorm van geloof of ideologie mag leiden tot mishandeling van mensen of dieren. Nogmaals, je mag dieren niet boven de mens stellen, maar voor mij zijn ze niet minder belangrijk dan mensen. Vanwege de dieren ben ik in de politiek gegaan. Anders was ik nooit naar de Tweede Kamer gekomen. Vanwege de dieren heb ik gevraagd om hier Kamerlid te worden. Dat is de enige reden voor mij om hier te staan: ik ben een dierenambassadeur. Ik laat die dieren niet lijden.

Het ligt bij de regering en bij de Kamermeerderheid, maar ik heb tegen de christelijke partijen gezegd dat ze vanwege het geloof in het scheppingsverhaal tegen de christenen zeggen dat ze respect moeten hebben voor alles wat God geschapen heeft. Maar waar is dat respect voor alles wat God geschapen heeft? Die God heeft de dieren eerder geschapen dan de mensen. Waar is het respect? Nergens! Ik vind dat schandelijk. Dat mag u gerust weten.

De voorzitter:

Wij moeten bij het onderwerp blijven. Tot slot.

De heer Öztürk (DENK):

De PVV zegt dus tegen de joodse gemeenschap, tegen mensen uit Israël, dat ze het ritueel slachten om koosjer vlees te kunnen eten, in Nederland kunnen vergeten. Maar uit een citaat blijkt dat op 1 april 1933 in Duitsland het ritueel slachten als één van de eerste anti-joodse maatregelen werd verboden. Ik zie verbanden. Ondanks dat de PVV zegt dat zij voor de joodse gemeenschap opkomt, zie ik dat zij dezelfde zaken steunt die wij voor de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt in deze omgeving.

De heer Graus (PVV):

Dit vind ik erg … Ik heb eerder meegemaakt dat ik voor SS’er en zo werd uitgemaakt. Ik vind het echt schofterig wat u doet. Het is een diepe schande! Ik was niet eens geboren toen de Tweede Wereldoorlog hier aan de gang was. Ik heb daar helemaal niets mee te maken, helemaal niets. En ik kom op voor dieren en het dierenwelzijn. Ik heb helemaal niets te maken met nazi’s en wat er allemaal is gebeurd in Duitsland. Ik ben Dion Graus. Ik ben geboren in Limburg. Ik kom op voor dieren in Nederland en zal ook opkomen voor dieren in de wereld als ik ooit uit de Kamer ga. U moet niet proberen me in die hoek te drukken, want dat pik ik niet van u! Dat pik ik echt niet. Ik vind het schofterig en schandelijk wat u doet, want u weet dat ik het voor de dieren doe. Het maakt mij niet uit wie het doet: als mijn moeder een dier zou slachten, zou ik haar net zo hard aanpakken.

(…)

De heer Öztürk (DENK):

Voorzitter. DENK is voor de vrijheid van iedere Nederlandse burger, de vrijheid zoals die is vastgelegd in onze Grondwet, en is dus ook voor de vrijheid van godsdienst zoals die in artikel 6 van onze Grondwet beschreven is. DENK staat hiermee garant voor de vrijheden van moslims, joden, christenen en alle andere gelovigen. Maar helaas moeten we constateren dat het belijden van een godsdienst steeds moeilijker wordt. Verschillende partijen hier in deze Kamer proberen grondwettelijke vrijheden voor gelovigen te beperken en in sommige gevallen willen ze die zelfs afschaffen.

Laten we een gemiddelde hardwerkende Nederlandse moslim als voorbeeld nemen, een hardwerkende Nederlandse moslim die dag in, dag uit zijn bijdrage levert aan onze samenleving door een opleiding te volgen, door hard te werken, door belasting te betalen, door vrijwilligerswerk te verrichten en heel veel meer. Die hardwerkende moslim zou ik bijna willen adviseren om niet naar dit soort debatten te kijken. Maar als die hardwerkende moslim wel naar dit soort debatten kijkt, wat hoort hij dan? Islamitische scholen moeten gesloten worden. Moskeeën gaan we niet beveiligen. De Koran moet worden verboden. Je moet afstand nemen van terroristen waar je helemaal niets mee te maken hebt. Geen hoofddoek of boerka in ons land. Als het aan de meeste partijen ligt zou het ritueel slachten vandaag nog verboden worden, ook wat betreft GroenLinks, terwijl zij dat uitschrijft.

Het zit nog vers in ons geheugen dat de meerderheid van de Kamerleden van de VVD, de PvdA, GroenLinks, D66, de SP en de PVV voor het wetsvoorstel van mevrouw Thieme was om ritueel slachten te stoppen, af te schaffen. Jammer en triest. Ik vraag mij soms af: waar gaat dit heen, waar zijn jullie mee bezig?

Voorzitter. Wij voeren dit debat vandaag naar aanleiding van een artikel in de NRC waarvan de titel luidt: Veel tekortkomingen bij onverdoofd ritueel slachten voor islamitisch offerfeest. Koeienletters in de NRC. En dan moeten we debatteren, want het gaat over moslims. Dan wordt er een debat aangevraagd. Als je daadwerkelijk kijkt wat er gebeurd is, zie je dat van de 28 slachterijen er 21 zijn die hun tekortkomingen hebben verbeterd en die nu dus voldoen aan de eisen. Vier daarvan zijn ofwel failliet gegaan ofwel er is iets anders gebeurd. In principe gaat het conform de vraag die wij richting de slachthuizen hebben gesteld. Mijn vraag aan deze minister is: wat gaat u doen om deze slachthuizen te ondersteunen, om ze te helpen om naar dat convenant toe te werken en om ze te helpen dat we de dieren zo min mogelijk pijn doen? Ja, mijnheer Graus, ja, mevrouw Ouwehand, ook wij willen dat de dieren zo min mogelijk pijn lijden, maar daar moet u ze wel mee helpen en ze niet iedere keer in de hoek zetten vanuit het geloof.

Tot slot. Wij staan met z’n allen voor artikel 6 van de Grondwet, vrijheid van godsdienst. Laten we dat met z’n allen overeind houden.

(…)

De heer Öztürk (DENK):

GroenLinks is er voorstander van om ritueel slachten af te schaffen en dat moslims en joden in Nederland geen halal vlees en geen koosjer vlees mogen eten. Wat zegt u tegen uw kiezers die toch moslim zijn, op GroenLinks hebben gestemd en het advies van de Raad van State hebben gelezen waarin staat dat dit toch een beperking van hun vrijheid van godsdienst is? Ik wil even kort citeren wat de Raad van State heeft gezegd: “De Raad is dan ook van oordeel dat een verbod op onbedwelmd ritueel slachten een beperking van de vrijheid van godsdienst vormt. Het voorstel stuit naar het oordeel van de Raad aldus op de grenzen van artikel 6, eerste lid van de Grondwet.” De Raad van State, adviseert het voorstel nader te overwegen. Horende dit, vindt GroenLinks nog steeds dat ze ritueel slachten moeten afschaffen?

De voorzitter:

Dit is precies wat ik bedoelde, mijnheer Grashoff, dus gaat u daar als u wilt op in.

De heer Grashoff (GroenLinks):

Dit gaat nog een slag verder, dit gaat namelijk niet over een discussie over het convenant, maar nog verder terug naar de start van de discussie rondom een totaal verbod op ritueel slachten. Dat heeft zijn geschiedenis gehad en dat stukje van het debat ga ik echt niet over doen. Misschien heeft de heer Öztürk net gehoord dat ik in alle nuances die er op dit punt zijn, zoek of het antwoord op dit punt van de staatssecretaris en nu van de minister om, wat ik dan maar noem appels en peren vergelijkend, dierenwelzijn en godsdienstvrijheid op een evenwichtige manier te benaderen, nu de juiste gang van zaken is of niet. Ik zou ook de heer Öztürk willen vragen om die nuance een beetje in de discussie te houden.

De heer Öztürk (DENK):

De heer Grashoff geeft eigenlijk geen antwoord. Hij laat het in het midden en schuift het door naar de minister. De GroenLinks-kiezer wil weten nu er een initiatiefvoorstel van de Partij voor de Dieren komt: zijn jullie voor halal vlees en koosjer vlees, zijn jullie voor ritueel slachten of niet? Zeg gewoon eerlijk waar jullie voor zijn. Dan denk ik dat het ook helder is voor de kiezer. Die weet dan waar jullie voor staan.

De heer Grashoff (GroenLinks):

Dat is een heel bekende truc, om op een ongelegen moment als iets niet aan de orde is, een wat-alsvraag te stellen. Stel dat er straks weer een nieuw initiatiefvoorstel van de Partij voor de Dieren komt, dan zullen wij dat op dat moment wegen. Wij zullen het op die manier doen.

De voorzitter:

Dank u wel.

De heer Grashoff (GroenLinks):

Voorzitter, tot slot. De fractie van GroenLinks is het ermee eens dat consequent wordt vastgehouden aan het principe dat geen vlees van onbedwelmde slacht wordt vermengd met regulier vlees. GroenLinks is van mening dat voor eenieder onder voorwaarden zo veel als mogelijk het recht op eten van vlees uit rituele slacht zou moeten worden gerespecteerd, maar ook het recht om alleen vlees uit bedwelmde slacht te eten. Het moet dus altijd duidelijk zijn waar het vlees vandaan komt. Waarom is er op dit punt dan weerstand bij VSV? Is het handhaafbaar? Hoe zit het met restproducten als botten en de gelatineproductie? Zijn die ook voldoende uitgesloten? En, is inmiddels al begonnen met de voorbereiding van de wettelijke verankering?

Dank u wel.

(…)

De heer Öztürk (DENK):

Ik heb wel het advies van de Raad van State gelezen en die heeft ook veel gestudeerd. Zij zeggen dat de vrijheid van godsdienst in het geding is. Wat ik ook zie, is wat er in het verleden is gebeurd. U kunt misschien wel een dierenliefhebber zijn en de heer Wilders tolereert u in de fractie, zo van: laten we ook een sociaal gezicht hebben bij de PVV, een beetje een knuffel-Kamerlid, zodat we kunnen laten zien dat we ook sociaal zijn.

De voorzitter:

Mijnheer Öztürk.

De heer Öztürk (DENK):

Die ruimte krijgt u van Geert, maar het feit blijft dat de geschiedenis zich hier aan het herhalen is. Daar waarschuw ik voor.

(…)

De heer Öztürk (DENK):

Ik heb gevraagd om de slachthuizen te ondersteunen. De minister ziet dat positief. Alleen, hoe gaat dat in de praktijk plaatsvinden? We zien dat een aantal slachthuizen hierdoor failliet gaan, niet meer ritueel slachten of de keuze maken om het niet meer te doen. Maar een aantal slachthuizen heeft ondersteuning nodig. Mensen moeten op cursus, mensen moeten getraind worden. Er is heel veel controle, er worden heel veel kosten gemaakt om artikel 6, de vrijheid van godsdienst, in Nederland overeind te houden. Bent u bereid om met de slachthuizen toch te bekijken waarmee we hen kunnen compenseren?

Minister Kamp:

Nee, daar ben ik niet toe bereid. Ik denk dat de kosten die binnen de wetten en regels voor het uitoefenen van een godsdienstwens, namelijk het ritueel onbedwelmd slachten, gemaakt moeten worden, moeten zijn voor hen die dat wensen. Sterker nog: ik vind ook dat het toezicht van de NVWA in rekening moet worden gebracht bij de slachthuizen. Die moeten die kosten dus ook dragen. Ik ben niet van plan om hen daarin tegemoet te komen. Het is aan hen om binnen de regels te blijven, ervoor te zorgen dat ze goed opgeleide mensen hebben, en ervoor te zorgen dat de materialen voor elkaar zijn. Dat is allemaal hun eigen verantwoordelijkheid. Ik ga daar wel in treden in de vorm van regels en toezicht daarop, maar ik ga hen niet tegemoetkomen in die kosten.

De heer Öztürk (DENK):

De minister is ook van de VVD, een ondernemerspartij. Wij hier in deze Kamer bedenken iets en leggen dat op aan ondernemers. En vervolgens zeggen wij: ja, jullie moeten het maar opsoppen en als je failliet gaat, ga je maar failliet. Ik denk niet dat dat gangbaar is voor de echt liberale VVD. Als wij hier iets bedenken en opleggen, dan moeten wij deze ondernemers op de een of andere manier, hoe dan ook, tegemoetkomen zodat zij hun werk kunnen doen. Het gaat ook om werkgelegenheid, minister.

(…)

De heer Öztürk (DENK):

Ik heb de heer Buma gehoord in een lezing. Dat was niet echt verbindend. Wat hij daarin bepleitte, was het in tweeën delen van de samenleving, het in een bepaalde hoek zetten van moslims. Ik denk dat u met dit verhaal dat u nu naar mij toe probeert te houden, eens met uw eigen verrechtste leider moet gaan praten. Die zegt niet meer dan wat Wilders zegt. Is dat verbinding voor het CDA? Is dat naastenliefde? Is dat broederschap? Is dat omgaan met mensen in de omgeving?

(…)

De heer Öztürk (DENK):

Het advies van de Raad van State richting de Kamer is: kijk naar artikel 6. Dat is gewaarborgd. Wat wij nu doen, kan misschien nog net, maar als wij een stap verdergaan om het mensen, gelovigen, in Nederland moeilijk te maken om halalvlees of koosjer vlees te eten, dan denk ik dat wij onze Grondwet, waar wij allemaal voor staan, met de voeten gaan treden. Ik doe een oproep aan collega’s om bij het indienen van voorstellen en moties rekening te houden met het advies van de Raad van State en met de wetenschap dat de samenleving het een en ander heeft gedaan.’

Deze laatste zin (…met de wetenschap etc.) is volkomen onduidelijk.

Natuurlijk is de Grondwet en ook artikel 6 gewaarborgd. Maar uit de opvolgende zin waar staat ‘dan denk ik’, blijkt terecht dat dit Kamerlid geen voldoende kennis heeft (genoten) van ons staatsrecht en dat mag wel verwacht worden van ieder Kamerlid. En het bewijs wordt ook geleverd door de bewering ‘wij onze Grondwet, waar wij allemaal voor staan, met de voeten gaan treden’. Dat is gewoonweg erg brutaal aangezien het Kamerlid hiervoor geen enkel bewijs kan leveren. De Grondwet wordt nimmer met voeten getreden, maar als je als spreker het staatsrecht niet beheerst en waarschijnlijk nooit een college daarover hebt gevolgd, hoor je dit ook niet te beweren.

De voorzitter had hier mogen of zelfs moeten ingrijpen, want hier is geen sprake van vrije meningsvorming, maar van feitelijke onzin. bovendien wordt ook het emancipatorische streven van de DENKpartij om moslims en andere migranten in ons land een stem te geven volledig ondergraven. Erg dom dus.

Waarmee ook niet gezegd wil zijn dat er geen verschillende opvattingen over de Grondwet bestaan. Het tegendeel is het geval en dat is ook erg goed verklaarbaar. Geef ik hierna na de volgende opmerking: Denkpolitici kunnen of dienen zelfs gespecialiseerde deskundigen (staatsrechtgeleerden) te raadplegen en dan weet de fractie wat zij kan beweren en wat niet.

Maar de waarom-vraag in het kader van de tegenstellingen kan als volgt worden beantwoord. Ons land is sinds de onafhankelijkheidsverklaring ten tijde van Willem van Oranje een sterk pluriform land geweest vanwege de bestaande godsdienstige verschillen. Dat heeft zich ook vastgelegd in de latere Grondwetsherziening van 1848. Het is dus samengavet een compromissentekst geworden waarin alle delen van onze bevolking zich moesten kunnen herkennen. Dat betekent voor artikel 6 dat de vrijheid van godsdienst betekent dat iedereen gerechtigd is zijn godsdienst van eigen persoonlijke keuze te kiezen of ook los te laten en over te stappen op een andere denominatie of zelfs zonder geloof verder door het leven te gaan. Daaruit vloeit direct het probleem met de moslimcultuur voort: moslims kennen maar één centrale godsdienst, de islam, ook al kan dan mondiaal ook worden opgesplitst naar soennieten en sjiieten. Dus per land een eigen gemeenschappelijk geloof.  

In ons land blijft de kern dat je je kunt losmaken van het geloof waarin je bent opgevoed en die mogelijkheid bestaat in moslimlanden niet; sterker daar staat ethisch of moreel de doodstraf op. Deze factor maakt dat moslims in ons land zo moeilijk kunnen integreren omdat zij fundamenteel anders zijn opgevoed. Geen individuele, particuliere keuzevrijheid; om maatschappelijke spanningen tussen westerse gelovigen en moslims die als migrant in ons land zijn binnengekomen, moet de godsdienst op private grond worden beleden, want uitdrukking geven eigen geloof binnen bepaalde setting in het openbaar verkeer, zoals agenten en rechters is vanwege de noodzakelijke neutraliteit verboden. Dat is dus voor migranten een kwestie van wennen en aanleren.

Maar ook ons land kent orthodoxe geloofsrichtingen waarvan een gemiddelde burger geen boodschap aan heeft en dus zullen beide groepen zich zo neutraal en prudent mogelijk moeten opstellen in de openbare ruimte. Dus bestaan er hier, evenals in de VS, een Bible-belt, zodat beide stromingen zich niet aan elkaar hoeven te storen. Het is dus een kwestie van wisselwerking: beide bevolkingsgroepen moeten elkaar niet gaan uitdagen.  Waar de PVV de grenzen bewust opzoekt, geldt voor de moslim: doe alsof je niets hoort, en voor de Nederlander geldt in principe hetzelfde: hoor hem (Wilders) weer eens blaten: hij/ze moeten weer zo nodig ‘hun riedel afdraaien’. Buiten de eigen aanhang van PVV neemt niemand hen serieus; vanwege hun eenzijdige en lineaire stellingnames of oneliners.

Vanwege deze omstandigheden speelt godsdienstvrijheid zich in private sfeer af. Of binnen besloten kerkelijke gebouwen. Dat zijn nu ook moskeeën. Maar haatpredikers overtreden in beginsel (en op het eerste gehoor) de strafbepalingen uit de wet, omdat zij evenals Wilders de grenzen opzoeken. Maar als het goed is gaat niemand over de grens, en daarmee ‘respecteren’ zij op hun wijze de wet en levenssfeer van de medeburger.

Dus een vrijheidsbeleving in de private sfeer is mogelijk iets typisch Nederlands. En bestaat vrijheid van godsdienst’uitoefening’ in vanzelfsprekend het publieke domein, omdat het te maken heeft met de vrijheid van organisatie én vergadering. Daarom is de vrijheid van godsdienst besloten en kunnen niet-belijdenden die daar niet thuis horen, geweigerd worden. Ons land kent nadrukkelijk geen staatskerk, zoals Engeland die wel kent met een overheersende kerk, te weten de Anglicaanse kerk.

Vanwege de vrijheid van godsdienst(keuze) wil dat niets zeggen over uiterlijke manifestaties, want daar gelden maatschappelijk algemeen erkende normen en waarden; dus ook bij de slacht van offerdieren. Daarom is ook besnijdenis verboden, en zeker in deze tijd omdat het medisch gesproken niet te verdedigen valt, maar in de tijden van de oprichting van de monotheïstische godsdiensten was er geen sprake van een moderne, hoogontwikkelde en industriële samenleving. De nomaden uit die oude tijden hadden kortom de taak om hun nageslacht te garanderen en daarmee hebben de spijswetten te maken.

Om deze reden is het verzet van Denk tegen verandering van de slachtwetten een bewijs van niet geïntegreerd zijn omdat ze helemaal niet begrijpen dat de maatschappelijke normen hier anders zijn dan ze vanuit de opvoeding in het vader/moederland, en hun moskee gewend zijn.

De conclusie van dit betoog luidt dus dat de Denkfractieleden in de Kamer een andere toon moeten aanslaan als het gaat om debatten over onverdoofde rituele slacht, want nu jagen zij de hele Kamer tegen zich in het harnas. En dus is er geen sprake van ‘verbinding’ waar Denk zo prat op gaat. In gewoon Nederlanders: onzin. Met dat verzet tonen zij geen begrip voor de overgrote deel van de bevolking en wordt de haat tegen moslims alleen aangewakkerd.

Ik heb kortom in deze beschouwing een compromisregeling of -tekst aangeboden omdat ik evenals de minderheid in dit land ook gelovig ben, maar in ongebonden vorm en dus als uitzonderingsfiguur, maar daar heeft niemand last van. Dat verwacht ik dus ook van moslims alhier. Als dat stukje zelfdiscipline kan worden opgebracht, dan kunnen we in vrede met elkaar leven. Mijn god is de god van alle zeven wereldgodsdiensten, of beter: de drie monotheïstische godsdiensten omdat het boeddhisme geen god kent. Is ook goed, want zij houden zich wel degelijk met de zin van het leven bezig en daar draait het allemaal om.

Overigens gebruik ik bewust de kleine ‘g’ omdat ik geloof dat god in mijzelf – zoals in iedere mens persoonlijk – woont en wij dus familie van elkaar zijn als mensheid. God met een hoofdletter staat ‘ver weg’ van de mens af en daarom geloof ik niet in die capitale letter. Die ver verwijderde schepper of creator is mijns inziens de oorzaak van alle godsdienstoorlogen, die natuurlijk belachelijk zijn.