Tags
Stelling: Alleen al de kop van onderstaand interview dat je je niet laat aanspreken met kinderlijke scheldpartijen als ‘kut-Marokkaan’ is de beste manier om een nieuwe moraal binnen het basis- en voortgezet onderwijs te introduceren. Erg nuttige tip dus. En onderstaande tekst wemelt van praktische wijsheid waar de beleidsmakers in Den Haag zich tegoed aan kunnen doen in verband met een noodzakelijke heroriëntatie van het integratiebeleid.
‘Als je mij uitscheldt voor kut-Marokkaan voel ik me echt niet aangesproken’ (Boudewijn Geels en Elfanie toe Laer, Samenleving/fd, 14-11-20)
ACHTERGRONDGESPREKKEN
Voor Abdellatif Chehdaoui, geboren en getogen in Casablanca, was Amsterdam een openbaring. Hij zegde zijn geloof vaarwel en werd popzanger en ondernemer. Volgens hem moeten werkgevers én sollicitanten zich bewuster zijn van de valkuilen van hun eigen sociale codes. ‘Cultuur en tradities belemmeren de ontwikkeling van de mensheid.’ Deel 4 van de serie Achtergrondgesprekken.
In het kort:
- Ondernemer Abdellatif Chehdaoui, afkomstig uit Marokko, vond vrijheid in Nederland en besloot op zijn 23ste dat religie en tradities niets voor hem zijn.
- Alles wat steeds maar wordt herhaald, is een verloren kans voor innovatie en nieuwe dingen, vindt hij.
- De ‘betuttelende‘ manier waarop linkse mensen met allochtonen omgaan vindt Chehdaoui ‘vreselijk‘.
Hoe erg is het gesteld met discriminatie in Nederland, en wat kunnen we er aan doen? In deze serie spreekt het FD met rolmodellen uit de politiek en het bedrijfsleven. Over hoe hun migratie-achtergrond hun carrière heeft beïnvloed en wat daarvan te leren valt.
Het gesprek is veertig minuten onderweg als Abdellatif Chehdaoui (53) vertelt wat hij het liefst wil. ‘Als het aan mij ligt, zou ik op aarde rondlopen zonder paspoort. Dat kan niet, helaas, maar die tijd gaat komen, dat weet ik zeker. Een tijd zonder landen, en zonder religies.’
*Volkomen juiste visie op de toekomst omdat er een tijd komt zonder natiestaten en dus zonder paspoorten, maar ook zonder religies, omdat dit laatste een fenomeen was uit de oudheid, die tot begin van dit millennium heeft geduurd. Het wordt de hoogste tijd dat de mens zelf zijn verantwoordelijkheid voor zijn innerlijke religie gaat nemen en geen institutionele gezagsdragers meer duldt. Daar wordt de wereld gezonder van omdat alle religieuze vormen van extremisme dan ophouden te bestaan; vergelijk dat met harddrugs uit het Wetboek van Strafrecht, want dan is het stiekeme ervan af. En de miljardenwinsten van de drugshandel drogen direct op. Zo maak je ook een einde aan alle georganiseerde vormen van religie/godsdiensten want het heeft nergens toe geleid.
Dat klinkt bekend: John Lennons Imagine. Chehdaoui knikt. ‘Het gaat gebeuren. Ooit. Dat hoop ik diep in mijn hart.’
De in Casablanca geboren en getogen Chehdaoui (53) heeft nog iets met Lennon gemeen: hij maakte furore als zanger. Gastzanger in zijn geval, van de Amsterdamse surfband The Treble Spankers. In de jaren ’90 trad hij zelfs op op Pinkpop en Lowlands. ‘Zijn’ hit: het hypnotiserende ‘Samira’. Het was, blikt hij terug, een periode die hem zelfvertrouwen gaf.
In 1989 — hij was toen 22 — was Chehdaoui naar Nederland gekomen, zijn vriendinnetje achterna. Hij kwam terecht in Amsterdam, een stad die hij ervoer als ‘redelijk ruig‘ en waar hij muziek en kunst tegenkwam op elke straathoek. Verslavend vond hij het.
Met zijn vriendin was het na anderhalf jaar uit, maar Chehdaoui bleef. Ook omdat hij in Marokko, waar hij een tijdje mensenwetenschappen (sociologie, psychologie en filosofie) had gestudeerd, wéér opnieuw had moeten beginnen. Allerlei baantjes had hij in die jaren: bij een snackbar (‘Goed voor je Nederlands’), de Albert Heijn en in een feestartikelenwinkel.
In 1998 studeerde hij af aan de Hogeschool van Amsterdam als leraar Arabisch, maar eigenlijk wist hij al dat dat vak niks voor hem was. ‘Voor de klas staan vond ik fantastisch, maar de scholen…’ Hij trekt een vies gezicht. ‘De leraren behoorden over het algemeen tot de linkse garde. Ze waren allemaal aardig, maar ik voelde me slecht op mijn gemak bij hen. De betuttelende manier waarop linkse mensen met allochtonen omgaan: “Kijk mij, ik ben goed voor die mensen want ze zijn zo zielig.” Vreselijk!’
In 2002 startte Chehdaoui zijn eigen bedrijf: Emarkus, een detacherings-, werving- en selectiebureau voor de vastgoedsector. Het telt zes medewerkers en is gevestigd in een statig pand aan het Amsterdamse Singel. Hier worden kandidaten aan opdrachtgevers gekoppeld. In dat proces hamert Chehdaoui op het aan de kant zetten van vooroordelen. ‘Want alle culturen en maatschappijen lijken op elkaar, alleen hun sociale codes verschillen.’
Geeft u eens een voorbeeld?
‘In Marokko kom je al snel bij iemand thuis. Je krijgt te eten en te drinken, een en al gastvrijheid. Maar dat betekent niet per se dat ze je mogen. Als je bij een Nederlander over de vloer mag komen, vindt hij je echt aardig. Het duurt alleen wel lang voordat iemand je uitnodigt. Daar moet je als “allochtoon” wel het geduld voor hebben. Het heeft ook te maken met het strakke schema van Nederlanders. Iedereen is druk bezig iets van zijn leven te maken, dus een nieuweling moet wel iets toevoegen en passen in het schema.’
‘Het heeft wel iets, want zo’n vriendschap blijft vaak lang goed. In de Marokkaanse cultuur kun je heel makkelijk veel “vrienden” maken, maar hier zouden we dat kennissen noemen, een variant die in Marokko niet bestaat. Dus van die tien “vrienden” blijft er misschien maar eentje over.’
U zegt: uiteindelijk zijn we allemaal hetzelfde. Toch klinkt dit heel verschillend.
‘Uiteindelijk zoekt iedereen naar vriendschap. Dat is de algemene code in de hele wereld. Iedereen wil naast zijn familie een paar vrienden hebben op wie hij kan rekenen. Maar de codes die daartoe leiden, verschillen.’
Tijdens sollicitaties zoeken mensen vaak onbewust naar een kandidaat in wie zij zichzelf herkennen. Hoe doorbreek je dat?
‘De kandidaat moet zich bewust zijn van de sociale codes die gelden en leren om de juiste codes toe te passen. En werkgevers moeten hun eigen codes niet te serieus nemen. Zij kunnen bij bepaalde kandidaten namelijk denken: prima cv, maar in het gesprek presenteert deze kandidaat zich niet goed, terwijl de kandidaat zelf juist het gevoel heeft dat hij zich goed heeft verkocht. De werkgever moet zichzelf willen trainen om door die codes heen te kijken. Maar zulke werkgevers zie je niet veel.’
Bent u weleens afgewezen voor een baan omdat u Marokkaans bent?
‘Dat denk ik niet. Ik ben wel afgewezen. Misschien vanwege mijn komaf, maar ik heb daar niet zo op gelet. En ik wil het ook niet weten.’ Lachend: ‘Ik zeg altijd: als je geen zaken met mij wil doen, dan weet je niet wat je mist.’
Iedereen is weleens afgewezen. Hoe ontdek je waar dat precies door komt?
‘Als je erg met je afkomst bezig bent, maak je het moeilijk voor jezelf. Als er een deur dicht gaat, gaat ergens anders een deur open. Dat geldt voor autochtonen én voor allochtonen. Ik voel mij geen Marokkaan, ook geen Nederlander trouwens. We zijn allemaal expats op de wereld. Dus als iemand mij uitscheldt voor kut-Marokkaan, voel ik mij echt niet aangesproken.’
Was u in Marokko belijdend moslim?
‘Ja, maar ik ging niet naar de moskee. Ik was geen fan van imams. Op mijn 23ste heb ik besloten dat God niet meer bestaat voor mij. Ik had gekeken naar de verschillende religies, de Bijbel een beetje gelezen, de Koran, de Thora, en ik zag: het is allemaal dezelfde productie, dezelfde verhalen. Toen dacht ik: dit is niet mijn ding. De dingen die ik dóé bepalen mijn identiteit.’
*Terecht opgemerkt.
Was het een schok voor uw familie dat u het geloof afzwoer?
‘Nee, hoor. Met mijn vader en moeder — ze wonen nog in Casablanca — heb ik heel goed contact. Ze weten dat de islam mij een goede basis heeft gegeven om anders naar het leven te kijken, maar ze weten ook dat religie en tradities gewoon niets voor mij zijn. Kerst dus ook niet. Alles wat steeds maar wordt herhaald, is een verloren kans voor innovatie en nieuwe dingen. Cultuur en tradities belemmeren de ontwikkeling van de mensheid.’
Afvalligheid wordt in moslimkringen niet altijd gewaardeerd.
‘Nee. Veel Marokkanen zijn er niet open over. Erg jammer. Maar ja, als je weet dat 99% van je gemeenschap in Allah gelooft en de religie de verbindende factor is, loop je het risico dat je niet meer welkom bent als je het geloof afzweert. Ik zou er zelf overigens geen enkele moeite mee hebben als de Marokkaanse gemeenschap mij verstoot. Dan hoef ik niet meer naar het slachtfeest en kan ik lekker een biertje drinken, haha. Maar ik heb het geluk dat alle moslims in mijn omgeving mij wel accepteren zoals ik ben.’
Hoe ziet uw vriendenkring eruit?
‘Veel Nederlanders, maar ik heb ook wel Marokkaanse vrienden. Zij respecteren mijn openheid wat betreft religie, al vinden ze dat ik risico’s neem, want de overheid is er niet om je te beschermen als dat nodig is. Toch staat mijn vrijheid boven alles en ik vind dat ik er open over moet zijn.’
U heeft eerder al publiekelijk blijk gegeven van bezorgdheid over de multiculturele samenleving. In 2015 pleitte u in een brief aan de Volkskrant voor een Europese islam. We hebben net weer een serie aanslagen van moslimextremisten gehad in Europa. Is er iets heel erg aan het misgaan?
‘Extreme islamieten zijn er altijd geweest. Het verschil: vroeger hielden dictators als Saddam Hoessein in Irak hen onder de duim. Nu hebben de fundamentalisten een green card om te doen wat ze willen. Europa ligt nog steeds te slapen. Het heeft nooit de stekker uit de invloed van het Midden-Oosten en Noord-Afrika getrokken. In Europa wonen veel moslims, en dat moeten we samen met hen goed organiseren, conform de normen van vrijheid en democratie. Dat doen we nog steeds niet.’
Moet premier Mark Rutte salafistische moskeeën dichtspijkeren?
‘Dat hoeft niet. Er zijn al veel gematigde imams die in Europa gestudeerd hebben. Geef hen de verantwoordelijkheid in het verspreiden van de boodschap van de gematigde islam: je mag vijf keer per dag bidden, zijn wie je bent, maar de democratie staat boven alles. Als je moskeeën sluit, kun je de gematigde moslims van je vervreemden.’
Moeten we een soort staatsmoskeeën beginnen? We hebben hier de scheiding tussen kerk en staat.
‘Nee, de overheid hoeft alleen maar de grens aan te geven. Laat de Franse president Emmanuel Macron het niet alleen doen, maar trek als EU-lidstaten gezamenlijk een rode lijn: tot hier en niet verder.’
*Een uiterst verstandige benadering en dit kan door de regering direct worden overgenomen.
‘Foute’ moskeebestuurders zullen zeggen: waar bemoei je je mee? Hier is vrijheid van godsdienst, en Geert Wilders mag ook van alles roepen. Als je te hard ingrijpt, kunnen extremistische elementen terugslaan.
‘Wat ik zeg, is niet in één dag gebeurd. Zorg dat je de gematigde moslims achter je hebt, dat is echt voorwaarde één. Faciliteer dat zij zich goed organiseren, tegen invloeden van buitenaf. Probeer als overheid mensen die klachten hebben naar je toe te halen.’
Zouden wij, als concessie naar ook die gematigde moslims, spotprenten van de profeet moeten verbieden?
Chehdaoui zucht diep. ‘Een heel moeilijke vraag. Nee, ik pleit ervoor dat iedereen blijft zeggen wat hij wil zeggen, want dat is hier de norm.’
Zou het helpen om artikel 23 van de Grondwet te herzien en alleen openbare scholen toe te staan?
‘Religie zou zich nooit met onderwijs moeten mogen bemoeien! Als mijn kinderen iets over religies willen weten, gaan zij op hun achttiende zelf maar op onderzoek uit. Ik ga er geen bijdrage aan leveren.’
Tot slot: u kunt wel tegen tradities zijn, maar kinderen houden daar juist van.
‘Dat klopt. Ik heb het recht niet om mijn zoontje — er is ook een dochter op komst — dat te ontnemen. Mijn vrouw is een echte Brabo. Die gaat dus graag naar carnaval. Omdat ze weet dat ik een bloedhekel heb aan kerst heeft ze een piepklein boompje gekocht, en die doet ze dan aan. Dat vind ik niet erg. Zo lang ik er maar niets mee hoef, zeg ik dan.’
*Dit was een erg boeiend interview en laat iedereen een zucht van verlichting slagen vanwege de moderne opvattingen van deze ondernemer. Hulde want er blijken wel zelfstandige denkende uit migrantenfamilies in ons land te bestaan, óók geslaagde nieuwe Nederlanders!