Stelling: Het kabinet gaat nu echt blunderen vanuit eigen angst om de opdracht om een volgende covid-uitbraak tegen te houden, terwijl die angst met normaal menselijk verstand al overbodig is. Daartoe moeten de leefregels tegen het licht worden gehouden en moeten andere maatregelen worden genomen. De angstcomplexen van Osterhaus worden terecht door de bevolking niet gepruimd. Alleen al zijn verschijning in praatprogramma’s wekken diepe verontwaardiging vanuit een intuïtief gevoel dat hij er helemaal naast zit als deskundoloog; als wereldvreemde technocraat.
Hoe kon het zo uit de hand lopen op het Malieveld? (Arnout le Clercq en Elsbeth Stoker, Ten eerste/de Volkskrant, 23-6-20)
Reconstructie demonstratie Den Haag
‘Als je komt, kom dan in liefde en houd het geweldloos’, zei de actiegroep Viruswaanzin, nadat de demonstratie zondag in Den Haag was verboden. Daar dachten relschoppers en voetbalhooligans anders over. Een reconstructie in vijf vragen.
Wie waren er op het Malieveld?
De demonstratie werd georganiseerd door actiegroep Viruswaanzin. Boegbeeld is Willem Engel. Twaalf jaar geleden stopte hij met zijn promotieonderzoek in de biofarmacie om een Braziliaanse dansschool te beginnen. Viruswaanzin is het oneens met de Nederlandse aanpak van het coronavirus. Anderhalve meter afstand houden vindt de protestbeweging onmenselijk.
De aanhangers plaatsen vraagtekens bij de wetenschappelijke onderbouwing van de RIVM-richtlijnen. Een directe aanleiding voor het protest is de (inmiddels uitgestelde) spoedwet die de maatregelen wettelijk moet verankeren. Een petitie tegen de wet is meer dan 300 duizend keer ondertekend.
De gemeente Den Haag verbood de demonstratie en Viruswaanzin was formeel afwezig op het Malieveld. In plaats daarvan kondigde de actiegroep zondagochtend een alternatief programma met sprekers en muziek aan via een livestream op Facebook, evenals een online meditatiesessie.
Wel plaatste Morry Krispijn van Viruswaanzin nog een bericht op Facebook: ‘Wij kunnen je niet tegenhouden om toch naar het Malieveld in Den Haag te komen! Als je komt, kom dan in liefde en houd het geweldloos en veilig.’
De groep die toch naar het Malieveld kwam, was divers. Er waren hippie-achtige types, mensen met colbertjes en ouders met kinderen. Er waren veel gedeelde zorgen over de spoedwet. Een demonstrant zei de maatregelen an sich te begrijpen, maar niet de wettelijke verankering. Anderen droegen T-shirts met ‘Geen 1,5 meter afstand’ en ‘Feel free to come closer’.
‘Wij laten ons niet meer opsluiten in onze huizen’, riep een demonstrant door een megafoon. ‘Wij houden geen anderhalve meter meer van de mensen van wie wij houden.’ Ook anderen vonden de remedie erger dan de kwaal. ‘Contact met mensen, naar buiten gaan en gezond eten zijn ook belangrijk voor de gezondheid’, zei een betoger.
Daarnaast vonden mensen dat de overheid transparanter moet zijn over het beleid en de wetenschappelijke afwegingen die daarbij gemaakt worden. Mensen kwamen ook demonstreren juist omdat de gemeente het had verboden. ‘Onze grondrechten gaan eraan’, zei een aanwezige.
Er kwamen ook relschoppers en voetbalhooligans naar Den Haag. Volgens burgemeester Remkes waren ze uit op vechten met de politie. Ze stelden zich verspreid of in kleine groepjes op tussen het protest en droegen zwarte kleding met capuchons met gezichtsbedekkende kleding.
Premier Rutte zei maandag dat deze ‘doorgesnoven hooligans’ misbruik hebben gemaakt van de demonstratie. Hij zei wel begrip te hebben voor de vreedzame demonstranten. ‘Er stonden vooral oprecht bezorgde mensen. Dat respecteer ik zeer.’
Waarom werd de demonstratie verboden?
Viruswaanzin rekende aanvankelijk op zo’n honderd tot enkele duizenden betogers. Maar al snel werd het massaler, dankzij samenwerking met onder meer de evenementensector. Er werd een omvangrijk programma met sprekers en bekende dj’s opgetuigd.
‘We zijn heel lang stil gebleven’, zegt dj Alexander Koning, die het muziekprogramma namens een deel van de evenementensector voorbereidde. ‘We wilden eigenlijk voor muzikanten en artiesten een eigen demonstratie organiseren, en daarvoor benaderde ik Willem Engel als spreker. Toen bleek hij dat op dezelfde dag een demonstratie wilde organiseren. We hebben ons daarbij aangesloten.’
Zo werd onder meer dj Jean door Koning benaderd om op te treden en een proteststem te laten horen. ‘Het gaat me niet alleen om de dj’s. Door de coronamaatregelen is onze hele sector geraakt. Denk aan de mensen van het licht en geluid, maar vergeet de party people zelf ook niet’, zegt dj Jean.
Wat hem betreft is ‘nu de tijd gekomen dat de doemscenario’s plaatsmaken voor de realiteit’. ‘We willen dat de maatregelen versneld worden afgebouwd.’ Om die reden zegde hij zijn steun toe, net als andere bekende dj’s zoals Paul Elstak.
‘Vervolgens ben ik op Slam! en Radio 538 geweest en is het vrij snel uit de hand gelopen. Het aantal verwachte bezoekers ging van honderd, naar duizend, naar tienduizend.’ Uiteindelijk hield men rekening met zo’n 50 duizend demonstranten.
Mede daarom vond de gemeente Den Haag het plan te wild worden. Het dreigde een festival te worden dat georganiseerd werd via het demonstratierecht. En dat zou gevaren opleveren voor de volksgezondheid. Door de mogelijk grote opkomst kon de anderhalve meter niet in acht worden gehouden. Ook in Utrecht, Rotterdam, Maastricht en Amsterdam werden demonstraties verboden.
Al snel nadat de rechter vrijdag had geoordeeld dat de Haagse demonstratie inderdaad niet door mocht gaan, doken er alternatieven op. Op sociale media werden dit weekend mensen opgeroepen om ondanks het verbod toch te gaan naar ‘De Vrijheid Vaderdag Picknick’. Daar kwamen duizenden mensen op af.
Hoe liep het zo uit de hand?
Uiteindelijk werd het protest gekaapt door enkele tientallen herrieschoppers en voetbalhooligans. ‘De politie had vooraf informatie dat groepen onruststokers, onder wie voetbalsupporters, zich zouden mengen in de demonstratie’, liet de gemeente in een reactie weten. Waarnemend burgemeester Johan Remkes zei: ‘Dit heeft niets met demonstreren of vrijheid van meningsuiting te maken. Deze groep was doelbewust uit op het verstoren van de openbare orde. De politie heeft meermaals stevig moeten ingrijpen.’
*Ik scheef gisteren al dat ‘zwabberend’ gemeentelijk beleid de oorzaak was van onduidelijkheid waardoor een en ander uit de hand liep. Er is dus maar één conclusie mogelijk dat zowel gemeentelijke als de landelijke overheid hier veel psychologische factoren over het hoofd zag waardoor alles uit de hand liep. En dat nu iedere vorm van demonstratie-uiting zal worden verboden vanwege ‘niet te handhaven’. Dankzij slechte organisatie van de aanvragers die geen benul hadden wat ze aan het doen waren. Dit kón niet anders dan in georganiseerde chaos eindeigen.
Morry Krispijn van Viruswaanzin zet hier vraagtekens bij. Hem lijkt het onwaarschijnlijk dat de onruststokers voetbalsupporters waren. ‘Het lijkt wel alsof mensen zijn ingehuurd of ingezet. Wat voor krachten hierachter zitten, weten wij ook niet.’
*Waarom vraagtekens plaatsen als het uit psychologisch oogpunt heel begrijpelijk is dat de voetbalwereld – vooral de hooligans die het ‘zwaarst’ getroffen zijn door hun verlies van ‘ziel en zaligheid’ om wedstrijden bij te wonen – volkomen in de steek is gelaten door de politiek en hun wedstrijden uit nodeloze angst zijn verboden wegend vermeend besmettingsrisico. Het kabinet heeft op sport- en cultuurgebied blunders van formaat gemaakt die niet meer mogen voorkomen in toekomstige uitbraken.
Op zondag liep de bijeenkomst aanvankelijk vreedzaam. Daarom stond Remkes de demonstratie alsnog toe tot half twee. De hooligans toonden zich twee keer als een sturende kracht in een verder weinig georganiseerde groep mensen. Om 13.20 uur braken zij vanuit de skatebaan aan de zijkant van het Malieveld door de groep heen en marcheerden het veld op.
De sfeer werd broeierig. Ouders met kinderen werden door de politie gewaarschuwd voor een mogelijke confrontatie, ook liet de politie via Twitter weten dat de ‘sfeer omsloeg’, terwijl de situatie midden op het veld nog relatief rustig was.
Om 14.30 uur volgde een tweede mars, ditmaal van het Malieveld af de stad in. Velen volgden de voetbalsupporters. Bij het Centraal Station leidde dit tot confrontaties met de politie. Er gingen vuurwerkbommen af, de ME maakte zich klaar voor charges.
Door verbouwingen voor het station, een hekwerk rondom de Koekamp en de ondertunneling van rijksweg S100 was het voor een grote groep mensen moeilijk manoeuvreren toen er onrust uitbrak. De binnenstad was al afgesloten. Toen het waterkanon en politie te paard werden ingezet, zaten daar ook vreedzame demonstranten tussen.
Wie zijn er gearresteerd?
De politie arresteerde ongeveer vierhonderd demonstranten, vooral aan het einde van de demonstratie. Enkelen waren ‘s ochtends al aangehouden. Een groot deel werd zondagavond vrijgelaten. Op maandag zaten er nog tien à vijftien vast omdat ze worden verdacht van zwaardere feiten, zoals openlijke geweldpleging.
De meeste arrestaties waren tegen het einde van het protest, rond vijf uur. Een groep van ongeveer tweehonderd man hield een sit-in. Volgens een woordvoerder van de politie werden zij aangehouden volgens het gebruikelijke protocol. ‘Mensen werd gevraagd om weg te gaan, daarna vorderden we ze om dat te doen, daarna volgden waarschuwingen en uiteindelijk werd er overgegaan tot handhaving.’
Krispijn zegt dat Viruswaanzin andere signalen heeft gekregen. ‘We hebben filmmateriaal toegestuurd gekregen waarop demonstranten zeggen te zijn ingesloten zonder dat de politie ze heeft gevraagd te vertrekken.’
Tussen de arrestanten zaten ook voorbijgangers. ‘Er kunnen andere mensen tussen de politie en de demonstranten raken’, zegt de woordvoerder. En over vreedzame betogers die ook met politiegeweld te maken kregen, zegt hij: ‘In eerste instantie was het niet toegestaan om te demonstreren. De burgemeester heeft dat verboden en de voorzieningenrechter heeft dat verbod bekrachtigd. Wanneer mensen dan alsnog gaan demonstreren, nemen ze een risico. Er werd veel geweld gebruikt tegen politieagenten.’
Maandag kondigde de Haagse politie een ‘grootschalig rechercheonderzoek aan naar aanleiding van de ongeregeldheden’. Ook Krispijn wil dat het uitgezocht wordt. ‘We hebben niet het gevoel dat de demonstranten met deze bedoeling naar het Malieveld zijn getrokken. Als organisatie hebben wij grote vraagtekens bij de manier waarop het gelopen is.’
Kunnen we lessen trekken uit deze demonstratie?
Willem Engel reageerde op de gebeurtenissen van zondag met een filmpje op Facebook. Hij vindt alles aan het verloop van de demonstratie ‘hoogst verdacht’ en heeft er ‘veel vragen bij’. Hij roept agenten met gewetensbezwaren op zich te melden, evenals voetbalsupporters. Ook vraagt hij zijn volgers om zoveel mogelijk zelfgemaakt beeldmateriaal te delen. Hij wil ‘de onderste steen boven’ hebben. Op de website van Viruswaanzin staan ook afbeeldingen die een verband proberen te leggen tussen de relschoppers en agenten in burger.
Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht in Leiden, vindt dat waarnemend burgemeester Remkes goed heeft gehandeld. Wat Voermans betreft kon de Haagse driehoek (politie, OM, burgemeester) niet anders. ‘Het initiatief van Viruswaanzin explodeerde op Facebook gewoon, ook andere clubs sloten zich aan. Bovendien gaat het om een jonge, spontane beweging met een nog betrekkelijk ongeorganiseerd karakter. Het is geen ervaren vereniging onder duidelijke leiding.’
Hierdoor, stelt Voermans, was het voor de Haagse driehoek lastig in te schatten wie er zouden komen en of het in de hand te houden was. ‘Dat bleek toen Viruswaanzin, ondanks het verbod van de rechter, zei dat de actiegroep mensen niet weg kon houden.’
Hij vindt het slim van Remkes om de aanvankelijk vreedzame betogers alsnog toestemming te geven voor een korte demonstratie. ‘Hij heeft echt gekeken naar wat er wel mogelijk was.’ Hij betreurt het dat een kleine minderheid het verpestte voor de rest. ‘Maar de driehoek had uiteindelijk geen andere keus dan ingrijpen.’
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/981/articles/1158723/2/1