Camerons zege kan EU nieuwe impuls geven (Carl Bildt, Opinie & Debat/de Volkskrant, 12 mei)
Cameron en Europa | Nu Cameron heeft afgerekend met UKIP , kan hij zich tonen als de pragmatische Europeaan die hij is.
http://www.volkskrant.nl/opinie/camerons-zege-kan-eu-nieuwe-impuls-geven~a4016131/
‘Cameron heeft het de afgelopen jaren in een reeks toespraken gehad over een Europese hervormingsagenda, gericht op de verbetering van de concurrentiekracht van de EU en de transparantie van haar instellingen. Als Cameron, met het oog op het Russische revanchisme en de wanorde die zich in het Midden-Oosten verspreidt, zich binnenkort uitspreekt over de veranderingen die Europa moet doorvoeren, hoop ik dat hij zijn steun geeft aan een effectiever gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid.
‘Als Cameron tijdens de Europese Raad in juni een degelijke hervormingsagenda op de rails zal zetten en bereid is om ook naar anderen te luisteren, kan hij een proces in beweging brengen waarvan heel Europa kan profiteren. Daarna zal het vooral aan president Donald Tusk van de Europese Raad zijn om het hervormingspakket aan de orde te stellen.’
Tot zover een juiste visie op datgene wat Cameron kan bereiken als hij zijn komende ambtsperiode goed weet te benutten. Hij weet als geen ander dat het politieke klimaat in de EU heel geschikt is om flinke hervormingsvoorstellen te gaan bespreken en aan te nemen, vanwege de eu-sceptische houding van belangrijke delen van de bevolkingen van de lidstaten. En niet dat het Verenigd Koninkrijk als enige grote Europese economie er wat dat betreft alleen voorstaat, want Frankrijk is traditioneel even Europees kritisch als de Britten.
Maar aan Cameron nu de eer en uitdaging om met een goed hervormingsprogramma te komen om daarmee de conservatieve neoliberale krachten in de EU de wind uit de zeilen te nemen. Want daar moet het Cameron om te doen zijn: meer democratie en transparantie in de Unie, minder macht in Brussel, meer zeggenschap aan nationale parlementen en een wijziging van de EMU-regels, zoals de 3%-begrotingstekortnorm, want een dwaas percentage dat uit de klassieke liberale economische beginselen stamt. Met deze samenvattende zin kan Cameron furore maken als hij de EU voor zich weet te winnen, want dan heeft hij belangrijke delen van het EU-electoraat mee. Alleen de uitgesproken neoliberalen blijven vanwege hun eenzijdige economische handelsgeest zullen tegen deze plannen blijven reageren omdat het geen democraten zijn maar multinationale ondernemers.
‘Dit zal een proces zijn waarin de 28 lidstaten van de Europese Unie, en niet zozeer de Europese Commissie, de leiding zullen moeten nemen. Alleen door een beroep te doen op en het erbij betrekken van de nationale beleidsinstellingen van de EU kan een hervorming van de Europese Unie slagen. Volgend jaar moet een periode zijn van intensieve debatten over een hervormingspakket waarmee, zo mag worden gehoopt, alle lidstaten van de Europese Unie zullen instemmen als het eenmaal is samengesteld. Want Cameron moet zijn beloofde referendum over het wel of niet in de Europese Unie blijven houden vóórdat Groot-Brittannië op 1 juli 2017 het roterende voorzitterschap overneemt.’
‘De EU staat uiteraard niet machteloos als het gaat om het beïnvloeden van de uitkomst. De Unie kan het komende anderhalf jaar haar steentje bijdragen door haar vermogen te demonstreren om niet alleen een krachtig hervormingspakket te introduceren, maar ook andere belangrijke beleidsplannen ten uitvoer te leggen, zoals het Transatlantische Handels- en Investeringspartnerschap (TTIP) met de Verenigde Staten en de Digitale Enkelvoudige Markt. Succes op deze terreinen, en de economische voordelen die dit met zich zal meebrengen, zullen een vertrek uit de EU nóg onaantrekkelijker maken voor Groot-Brittannië.’
Deze accentuering op de lidstaten zelf in plaats van op de Europese Commissie is ook heel verstandig aangezien de Commissie alleen maar bestaat uit neoliberale commissarissen, die daarom ook in Brussel benoemd zijn, maar nog niet de taal van de bevolking spreken, of zelfs maar kennen. Laat Cameron komen met het ook door Bildt genoemde Digitale Enkelvoudige Markt, hoewel met dit begrip iets vreemds aan de hand is. Google kent dit begrip niet, maar wel de Digitale Interne Markt[1], waarschijnlijk hetzelfde, maar dan geheel gericht op het economische handelsverkeer binnen de EU, terwijl juist die digitale techniek gebruikt kan worden om een vorm van directe democratie in de EU te scheppen door iedere EU-burger toegang te geven op de EU-Forum om daar een eeuwig durende dialoog tussen burgers en bestuurders mogelijk te maken. Laat zoals toevallig Zweden zelf een volkomen open openbaarbestuurssysteem kennen[2], zodat Cameron samen met Bildt een toegesneden voorstel kan maken op gebruik in de EU.
Maar het andere genoemde beleidsvoorstel over TTIP lijkt een minder geslaagd onderwerp voor invoering en ondertekening met de VS aangezien aan dit voorstel nog erg veel haken en ogen zitten. maar dat voert in deze bespreking te ver.
Vreemd is echter de opmerking ‘De EU staat uiteraard niet machteloos als het gaat om het beïnvloeden van de uitkomst’, dat hier aandacht verdient. In het verlengde hiervan ook de laatste uit dezelfde passage: ‘Succes op deze terreinen, en de economische voordelen die dit met zich zal meebrengen, zullen een vertrek uit de EU nóg onaantrekkelijker maken voor Groot-Brittannië.’ Deze beide zinnen zouden uit de koker van een pr-bureau kunnen komen die de opdracht heeft gekregen om de publieke opinie warm te maken voor de doelstellingen van de EU, maar dat op het gevaar af dat de Unie juist het tegendeel bereikt met armoedige argumenten vanwege de gemiste kansen van voorgaande Commissies. Want aan een effectieve voorlichting heeft het altijd ontbroken als de sfeer in alle lidstaten onder de bevolking zich zo negatief heeft kunnen ontwikkelen. Daar schort(te) dus een en ander aan en dat is wel een punt dat nu serieus aandacht verdient om die bevolking eindelijk te kunnen enthousiasmeren. Anders lukt het nooit meer en wordt het van kwaad tot erger. De enige oplossingsmodule is dat ‘Digitale Directe Democratie Platform’, waarmee iedere EU-burger zich kan doen én blijven uitspreken over EU-aangelegenheden.
Hoe moeten we ons dit platform voorstellen? In de eerste aanvangsfase van enkele jaren als website waarop alle thema’s die in Brussel aan de orde zijn in vraagvorm op het Platform gepresenteerd worden. Het zal dus een vergaarbak worden van alle mogelijke opvattingen, die onderling erg strijdig kunnen zijn, maar waar de redactie de taak zal krijgen om van alle aangeleverde standpunten een gemeenschappelijke noemer te ontwikkelen. Afhankelijk van wat dit platform oplevert aan standpunten, meningen, irritaties en frustraties (die ook bij de EU horen), zal de commissaris voor Digitale Ontwikkeling een voorstel gaan voorbereiden om dit Platform tot een effectief politiek-democratisch instrument te ontwikkelen, zodat in ieder geval inspraak van EU-burgers gegarandeerd zal zijn. Dat neemt – of liever: zou moeten leiden tot de waarschijnlijkheid dat – veel spanningen onder de burgers weg, die tot heden geïrriteerd zijn door de gebrekkige transparante en inspraak binnen de EU. Met onze huidige techniek is wat dat betreft veel op te lossen. Om een concreet voorbeeld te noemen voor een thema dat in de tekst wordt aangereikt:
‘Bovendien zou het naïef zijn te verwachten dat de rest van de EU eenvoudigweg verder zou kunnen gaan als voorheen. Integendeel, een Brits vertrek zou vermoedelijk de inspiratiebron zijn voor soortgelijke bewegingen in andere landen, met het risico dat de EU, die toch al verzwakt is, uit elkaar zou kunnen vallen. En gezien zijn huidige pogingen om verdeeldheid te zaaien in Europa kunnen we er zeker van zijn dat de Russische president Vladimir Poetin alles zou doen wat in zijn vermogen ligt om zo’n uiteenvallen aan te moedigen en te financieren.’
Het gaat mij hierbij om verschillende aspecten in deze alinea. 1. Bildt noemt het naïef dat als er een Brexit zou komen, de rest van de EU eenvoudig verder zou kunnen gaan als voorheen. In de eerste plaats zou niemand een Grexit vreemd vinden en alleen Brussel is inmiddels voor het bijna onvoorwaardelijk houden van Griekenland binnen de EU, maar de vraag is dan wel waarom we de Grieken kunnen missen als kiespijn, maar het VK niet. 2. De niet-eurolanden en niet EU-leden zoals Noorwegen hebben inmiddels bewezen dat het niet bezitten van de euro wel zo voordelig is als het gaat om de nationale soevereiniteit en het budgetrecht. Het niet bezitten van de euro levert een grotere beleidsvrijheid op, want de hele EMU is niet van toepassing. Het eurogebied was in de eind jaren negentig een groot ideaal waar alle landen hun best voor deden om aangesloten te worden. maar die stemming is radicaal veranderd door de euroschuldencrisis, waar niemand rekening mee had gehouden. Waarmee maar opgemerkt wil worden dat eigen financiële verantwoordelijkheid dragen door een eigen munt te handhaven helemaal geen vreemde optie is. Ook het VK zal even goed handel blijven drijven als het nu doet, maar dan buiten de Unie zelf. Dat zal alleen een probleem vormen voor de Commissie die het zich tot taak stelt om alle EU-leden onder dezelfde paraplu te krijgen en te behouden. Maar dat is typisch bestuurlijk denken en daar hebben we in de afgelopen decennia alle problemen van gezien en ervaren. Kortom, geen bezit van de euro is beslist geen ramp; integendeel, de landen zonder euro zijn nu beter af (Denemarken, Zweden, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije, Polen, Tsjechië, Bulgarije, Roemenië en Kroatië).
Een volgende conclusie is dat het ‘verzwakt’ raken of uit elkaar vallen van de EU alleen maar een theoretisch optie is, aangezien de EU nog helemaal niet sterk is (geweest) of tot wasdom gekomen. We verkeren als EU nog in het geboorteproces met alle groeistuipen, met alle onzekerheden van dien. Dat we door Poetin uit elkaar gespeeld kunnen worden, is een interne Brussels probleem als daar te veel ruimte wordt gegeven aan de extreme interne standpunten, die al in overmaat aanwezig zijn aan de verschillende overlegtafels. De huidige organisatiestructuur blijft vooralsnog vergeven van de interne weeffouten. De EU is simpelweg nog niet (veel) verder gekomen dan een formele organisatie, en het zal nog een hele dobber worden om er méér van te maken. Onder ‘méér’ moet dan worden verstaan een ‘ware economische’ Unie, geïntegreerd en geharmoniseerd, zonder dat er wordt toegewerkt naar een politieke unie, want op dit moment zou dat een doodgeboren baby betekenen. Daar hoeft de Commissie dus geen tijd aan te verspillen. Het laatste citaat is dus ook weer een voorbeeld van een peptalk van een reclamebureau dat de EU verder moet ‘aankleden’ en ‘verkopen’. Zelfs Bildt is teveel onderdeel van het ‘meubilair’ geworden die niet meer in staat is de bevolking(en) voldoende of afdoende in te voelen vanwege een gebrek aan empathie. Dat is een lot dat iedere oud-gezagsdrager van de EU, in zijn geval als hoge gezant in de Balkanconflicten, in opdracht van de Europese Unie.[3]
Met de laatste alinea (zonder de laatste twee zinnen, want weer ‘pr’) kunnen we het eens zijn voor wat betreft de opdracht van Cameron:
‘De opmerkelijke overwinning van Cameron moet worden gezien als een kans om de komende twee jaar een vernieuwde en hervormde EU te lanceren. De Europese partners van Groot-Brittannië verwachten dat Cameron het kader zal bepalen van het debat dat nu zal moeten beginnen als het tot een werkelijk sterkere EU – die haar toekomst en de daarmee gepaard gaande uitdagingen onder ogen kan zien – moet komen. Maar het kan ook allemaal vreselijk verkeerd aflopen. In deze gevaarlijke tijden mogen de gevolgen van de desintegratie van Europa niet worden onderschat.’
[1] http://www.europa-nu.nl/id/vjgtmkwna7mq/digitale_interne_markt
[2] http://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/nieuws/openbare-overheidsinformatie-in-zweden-heel.6662703.lynkx
[3] http://nl.wikipedia.org/wiki/Carl_Bildt_(1949)