Referendum maakt debat over democratie los (samenvatting, Forum/de Volkskrant, 22 september 2003)
De vraag of er een referendum over de Europese Grondwet moet worden gehouden, leidt op de Volkskrant-site tot een debat over de grenzen van de democratie.
‘De beste manier om Europa voor het voetlicht te brengen is een topless Katja Schuurman in te huren die een programma over de Europese Grondwet presenteert. Dat vindt Bas van de Sande een betere oplossing dan het referendum, zoals de Raad van State en een meerderheid in de Tweede Kamer inmiddels bepleiten. Op Forum Online woedt een discussie zo oud als de democratie zelf. In hoeverre mag je burgers belangrijke beslissing toevertrouwen? Niet dus, meent Van de Sande. Laat ze maar over aan de deskundigen. ‘Als de gemiddelde Nederlandse kiezer een ding duidelijk heeft gemaakt, is het dat hij de verantwoordelijkheid niet aankan.’
‘Herman Steemeijer is het met hem eens. Je moet de Europese politiek overlaten aan gekwalificeerde personen, ‘die verder denken dan de alcoholroes’ [sic! jw] waarin de gemiddelde medeburger zo snel mogelijk wil belanden.’ Steemeijer haalt de Amerikaanse filmer Michael Moore aan, volgens wie de meeste kiezers de voorkeur geven aan de uitkering van twee kratjes bier dan een verhoging van het onderwijsbudget.
‘Volgens G. Groothedde zijn ‘referenda een belemmering voor de vooruitgang’. Wanneer er ooit over de gulden of de euro referenda waren gehouden, hadden we nu nog steeds met dukaten en florijnen onze rekeningen voldaan.
‘Dit alles is tegen het zere been van Kees Alders: als we die redenering volgen, schrijft hij, ‘kunnen we beter het algemeen kiesrecht afschaffen’. Sjoerd Schreuder voegt daaraan toe dat de tegenstander van het referendum feitelijk een betoog houden voor dictaturen.
‘Mary Franssen duikt de geschiedenis in en haalt de leerstelling aan van de onfeilbaarheid van de paus: ‘De bisschop van Rome mag door niemand worden geoordeeld; de Romeinse kerk heeft nooit gedwaald en zal nooit dwalen.’ Zij verwijt de regering ‘een ongekende arrogante en regentenmentaliteit’ dat zij het in het verleden nooit nodig heeft gevonden belangrijke onderwerpen als de invoering van de euro aan het volk voor te leggen.
‘Groothedde repliceert: ‘Moeten wij nu de melkboer, de putjesschepper en de harde kern van ADO Den Haag laten meebeslissen over belangrijke politieke aangelegenheden?’ Liever niet. ‘U laat uw breedbeeldtelevisie toch ook niet repareren door de groenteboer? Dat terwijl de groenteboer hoogstwaarschijnlijk toch wel een ontwikkeld man is…’
‘Leen Neleman haalt Alexis de Tocqueville erbij. Deze ranse denker waarschuwde twee eeuwen geleden al voor de ‘tirannie van de publieke opinie’ en het ‘despotisme van de meerderheid’.
‘Volgens Chris Segerius gaat discussie over de organisatie van een referendum over Europa voorbij aan de essentie: ‘De oprisping om nu plotseling een referendum te gaan houden over een verdere overdracht van bevoegdheden vind ik gekunsteld.’ Want: de essentie is dat het referendum over het verkeerde onderwerp gaat. Niet de Europese Grondwet, maar de gebrekkige Europese democratie zou aan de kaak gesteld moeten worden.
‘Ik heb geen van die deskundigen zien pleiten voor een oplossing voor het democratisch tekort in Europa, namelijk het ontbreken van een volwaardig parlement. Wat we nu hebben is een machteloze, maar geldverslindende praatclub.’ Hij voegt daaraan toe dat blunders in de besluitvorming ‘zelden het gevolg zijn van een volksraadpleging , maar gewoonlijk het gevolg van een consensus onder deskundigen.’
‘Arjan Geveke pleit eveneens voor het referendum. ‘De platte en gemakkelijke kritiek dat burgers te stom zijn om een mening te vormen getuigt van grote arrogantie.’ Het is volgens hem precies die houding van de elite in dit land die ertoe heeft geleid dat zoveel mensen op de LPF hebben gestemd.
‘Volgens Alie Schilstra getuigen juist de tegenstanders van het referendum van domheid. ‘U kunt meer dan vijf lettergrepen achter elkaar zetten, maar ik ben niet onder de indruk van het door u tentoon gespreide niveau’, sneert ze naar Van de Sande.’
Er is dus sinds 2003 geen enkele vooruitgang geboekt met de democratie in Europa en toch zijn referenda het uitgelezen moment én instrument om het publiek te betrekken bij de EU met een uitgebreide publieke voorlichting en informatie. Maar dat gebeurt niet vanuit regeringszijde. Ook niet via het Europees Voorlichtingscentrum in Den Haag (http://www.europeesparlement.nl/nl/at_your_service.html) waar men het publieke debat moet kunnen aanzwengelen.