Roken wordt hardhandig naar het verleden verbannen. TNO onderzoekt of de Stint nou veilig is of niet. En een overheidscampagne moet zorgen dat we niet voor nepnieuws vallen.
Liza van Lonkhuyzen, nrc.nl, 19-10-18
ANTI-ROKEN: Het kabinet wil de rooksector aanpakken. Een pakje sigaretten moet straks minstens een tientje kosten. Bovendien komt er een lange lijst rookvrije plaatsen: in de zorg, bij de overheid, op werk, in de horeca (óók niet in rookruimtes), op schoolpleinen en sportterreinen. Dat blijkt uit conceptafspraken van staatssecretaris Paul Blokhuis (ChristenUnie) in handen van de Volkskrant. Deze week bleek dat Jan Roos, presentator en flitspoliticus, 42.000 euro krijgt van de brancheorganisatie van de tabaksindustrie (VSK) voor zijn campagne tegen overheidsbetutteling. Hij zegt tegen de Volkskrant dat hij “geen aapje is dat voor de VSK door een hoepeltje springt”.
Laat ik vooropstellen dat ik het optreden van de nieuwe bewindslieden gisteravond in hun antwoord op de Kamer tijdens de behandeling van de begroting van Volksgezondheid verrassend vond vanwege de volkomen tegengestelde karakterstructuren van de nieuwe drie bewindslieden van Rutte3. Vooral staatssecretaris Paul Blokhuis van de junior coalitiepartner CU was opmerkelijk gedreven.
Een frisheid die echter het nadeel had dat de seculiere fracties direct op scherp kwamen te staan door wantrouwende fracties van PvdA, D66 en GroenLinks die de ‘gristelijke’ anti-abortushouding een gruwel vinden . Het doet te snel denken aan Trump’s wijze van ‘evangelical politics’ bedrijven, maar Blokhuis is geen Trump gelukkig, maar staat in de traditie van bevlogen politici als een Van der Staaij (SGP). Waarom was zijn inbreng voor mij zo verfrissend? Dat nieuwe geluid is naar mijn overtuiging nodig om jongeren die aan lager wal zijn geraakt en drop-outs zijn geworden toch kans van slagen te geven bij en erg gemotiveerde opvang en nieuwe aanpak van beleid.
Terecht gaf hij aan dat de Inspectie een belangrijke rol krijgt te vervullen om te monitoren en dus te controleren dat er geen misleidende informatie wordt gegeven bij subsidieverlening. Ik vind dus dat Blokhuis een kans gegeven moet worden en roep de journalistieke wereld op om deze nieuwe plannen scherp te gaan volgen en uitvoerige verslagen te schrijven opdat de traditionele en eindeloze problemen bij Gezinszorg eindelijk de wereld uit te werken.
Ik wens Blokhuis dus alle succes toe en ben ook benieuwd of hij zijn bevlogenheid, gedrevenheid en motivatie kan handhaven in dit moeilijke werkveld in combinatie met de politieke beleidswereld, die ook zijn beperkingen en hindernissen kent. Maar de CU heeft er een prima ambassadeur bij en ik ga hem zeker intensief volgen via de dagbladen.
En iets geheel anders is dus het nieuws (voor mij) dat Jan Roos door de mand is gevallen met zijn dubieuze contract. Hij moet er ook aan geloven dat een publieke bekendheid altijd in een glazen huis woont.
DIEPTEPUNT: De verkilde relatie tussen coalitie en oppositie heeft deze week, met de motie van wantrouwen tegen Mark Rutte, een nieuw dieptepunt bereikt. De bewindslieden van Rutte III lijken aardig en constructief, maar als het om belangrijke dossiers gaat, zijn ze onbuigzaam. Toch moet het kabinet meer gaan samenwerken, bijvoorbeeld om in de toekomst zeker te zijn van meerderheden in de Eerste Kamer. Kees van der Staaij (SGP), met ruim twintig jaar het langstzittende Kamerlid, vindt hun houding onverstandig. “Voor elke regering is een goede verhouding met de oppositie een verzekeringspolis.”
Kees van der Staaij heeft volstrekt gelijk dat hij de bewindslieden van dit kabinet en Rutte voorop onverstandig vindt in hun houding tegenover de oppositie. Maar ik voeg er direct aan toe dat wat mij betreft er sprake is van een spiegelbeeldige incompetentie van beide zijden. Het kabinet en vooral Rutte blijft met zijn eeuwige glimlach en smile onnatuurlijk – niet passend in omstandigheden dat een groot deel van de bevolking nog de naweeën voelt van de crises want het waren zeer zware tijden – optreden en handelen, aangezien hij geen idee blijkt te hebben dat deze ‘jeugdige vrolijkheid’ niet past in een politiek klimaat dat weliswaar de vele crises van afgelopen decennium heeft overleefd, maar dat er geen algemene politieke evaluatie van het gevoerde crisisbeleid heeft plaatsgevonden, die hij als uiteindelijk verantwoordelijke en initiator van het harde bezuinigingsbeleid heeft ingezet.
Hij is uiteindelijk ‘de’ koning van neoliberalisme geworden en gebleken, niet verbazingwekkend vanwege zijn conservatief liberale achtergrond, maar daarmee kun je in deze tijden geen draagvlak ontwikkelen, zeker niet als je blijft doordrammen met zijn eenzijdige economische liberalisme dat het solidaire en sociale liberalisme geheel is vergeten.
Hij heeft zich dus geheel verwijderd van het fusieliberalisme van direct na de oorlog toen Oud als oud-leider van de Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) en de Liberale Staatspartij van Stikker en de in de oorlog omgekomen Telders, onder een gezamenlijk modern-naoorlogs liberalisme wilden verwezenlijken. Dat gemeenschappelijke huis én dak is dus geheel mislukt. Daarom is Rutte geen nageslacht geworden van de modern liberale aartsvaders met hun voortreffelijke eerste beginselverklaring van de VVD (1948). Dat moderne liberalisme is geheel verloren gegaan.
Het kabinet maakt dus fouten en vooral Rutte omdat zijn aanhang alleen van de maatschappelijk geslaagden in de samenleving afkomstig zijn en dus automatisch een tweedeling veroorzaken. Anders had hij allang ‘rechtvaardigheid’ en specifiek het thema inkomensrechtvaardigheid als nieuw thema gelanceerd, maar dat voelt voor hem als ‘teveel’ visie aan en dus te weinig pragmatisch en klaar voor een gang naar de opticien.
Maar de oppositie merkt dat het erg moeilijk is om een ‘teflonpoliticus’ (http://www.mediacourant.nl/2018/04/joost-vullings-onthult-ruttes-mediageheimen/ ) als Rutte effectief aan te pakken en komt dus verbaal vermogen te kort om hem serieus in problemen te brengen.
Daarnaast begrijpt deze oppositie – zoals overigens ook geldt voor de vorige oppositie – niet hoe ze gezamenlijk een oppositioneel plan moeten ontwikkelen, want dat gebeurt zogenaamd door op kwetsbare punten van Rutte en met name zijn eenzijdigheid en kille rationaliteit in te hakken. Dat is niet de juiste methode en daarom zetten de voortdurend gelanceerde moties van wantrouwen tegen de premier door Wilders ook geen zoden aan de dijk.
Er moet met visie worden gewerkt, maar die is bij de oppositie ook afwezig. Daarom noem ik deze oppositie incompetent omdat de alternatieve beleidsvoorstellen afkomstig zijn uit eigen verkiezingsprogramma’s, maar die programma(punten) kunnen natuurlijk niet ‘aangewend’, omdat ze niet hebben geleid tot deelname aan een kabinet. Op die beleidsonderdelen hebben de huidige oppositiepartijen verloren en daarom zullen ze andere effectieve oppositionele middelen moeten inzetten en aanwenden voor het broodnodige succes, maar dat lukt ze dus niet.
En daarbij komt nog een derde factor, te weten de vele nieuwelingen bij de oppositionele fracties die als jonge blaadjes en blue als ze zijn niet weten hoe dat ‘politieke spel’ gespeeld moet worden. Ik heb overigens in het debat van gisteravond wel een nieuw Kamerlid gehoord uit dat kamp die de juiste toonhoogte heeft gevonden en die wel de potentie heeft een grote carrière te gaan ontwikkelen.
Dus is de oppositie onder Asscher’s leiding even incompetent als het kabinet zelf, dat niet en nooit in staat zal zijn een breed draagvlak te ontwikkelen – dan alleen via constructieve noodverbanden, zoals in het vorige kabinet – omdat er geen bruggen worden geslagen mét de oppositie. Dat komt door het traditionele ‘vliegen afvangen’, dat Den Haag al decennia in zijn greep heeft en waar de bevolking meer dan genoeg van heeft.
De Haagse kaasstolp is met andere woorden meester in het creëren van het electoraat dat het ‘spuugzat’ is. Daarom deugt dit bestel niet meer. En of de commissie-Remkes daarin verandering kan aanbrengen met goede voorstellen, dat is de vraag.
STINT: De Stint blijft vermoedelijk nog wel even van de weg. Onderzoeksinstituut TNO heeft de opdracht gekregen om de elektrische bolderkar te onderzoeken. Die analyse wordt pas rond de jaarwisseling afgerond, bleek gisteren op een kort geding dat was aangespannen tegen minister Cora van Nieuwenhuizen. De rechter kan nog wel beslissen om de Stint weer de weg op te laten: op 1 november is de uitspraak. Het AD meldt dat bij de Inspectie Leefomgeving en Transport meerdere meldingen binnenkwamen van op hol geslagen Stints ná het drama in Oss.
DISKREDIET: De handelsreis naar Saoedi-Arabië gaat definitief niet door. Minister Stef Blok heeft dat doorgegeven aan zijn Saoedische collega. De berichten over de moord op journalist Khashoggi vindt hij “schokkend”. Rutte heeft op verzoek van de Tweede Kamer op de EU-top in Brussel andere lidstaten inderdaad opgeroepen om minder wapens naar Saoedi-Arabië te exporteren. Ook de handelsmissie van Sigrid Kaag in december gaat waarschijnlijk niet door, zei Blok.
NEPNIEUWS: In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen en de Europese verkiezingen wil Kajsa Ollongren een campagne om burgers bewust te maken van desinformatie en nepnieuws. Burgers zal dan verteld worden waarom zij bepaalde type berichten krijgen. De campagne mag van de minister niet over inhoud of politieke opvattingen gaan. NRC achterhaalde dat op de dag na het neerhalen van vlucht MH17 de Russische trollen het actiefst waren, met 57.500 tweets.
Het staat er zo gemakkelijk geschreven: ‘een campagne om burgers bewust te maken van desinformatie en nepnieuws’, maar heeft het kabinet al een politiek én wetenschappelijk juiste definitie bepaald van wat onder nepnieuws verstaan moet worden? Wikipedia en Officielebekendmakingen.nl van de overheid geven daarover geen duidelijkheid, want wie bepaalt dat precies wat ‘verzonnen verhalen’ zijn.
Wie is in staat om ‘verondersteld’ en ‘verdacht’ nieuws te herkennen en daarvoor bewijs aan te leveren. Tot nu toe heb ik tijdens woordenwisselingen in Kamerdebatten tussen minister Ollongren en Kamerlid die zich luidruchtig manifesteert, Martin Bosma (PVV) geen helderheid daarover gehoord. Van beide kanten niet.
En iedere ouder met kinderen of docent VO of HO weet hoe moeilijk het is om nieuwsberichten te controleren op deugdelijkheid. Een universitair docent geeft het advies om vakliteratuur op een bepaald terrein te gaan raadplegen omdat gekwalificeerde academici bibliotheken hebben volgeschreven over hun onderzoeksresultaten en vooral sociologen het best gekwalificeerd zijn om maatschappelijke begrippen goed te onderzoeken, in kaart te brengen en samenhangende verbanden te onderkennen. Maar in het politieke kader van beleidsmaatregelen is dit een uiterst complex vraagstuk én probleem. Daar gaan jaren overheen, maar nu nepnieuws of trollen een industrietak zijn geworden, zullen we eerst noodverbanden moeten worden aangebracht.
Noot: Dit was mijn laatste De Haagse Stemming: ik vertrek naar de economieredactie van NRC. Dank voor alle e-mails met tips, suggesties, correcties en breedvoerige politieke beschouwingen. Volgende week is de Tweede Kamer met herfstreces, daarna is De Haagse Stemming er weer.
QUOTE VAN DE DAG
“Ik zie een elektrisch aangedreven wagen voor me, een Tesla model S. Komt geruisloos aangereden met z’n mooie lijnen, iedereen kijkt er even naar, er is werkelijk niets op aan te merken, hightech klimaatneutraal en alles, prima zo, en dan rijdt hij weer geruisloos weg.”
[Toine Heijmans, columnist bij de Volkskrant, over de geregisseerde houding van de nieuwe D66-voorman Rob Jetten.]
Ik wens Liza van Lonkhuyzen veel succes met haar overstap naar de economieredactie. Ik blijf mijn abonnementen goed volgen en dus ook de bijlagen Economie van NRC!
