Stelling: Het winningsplan op de Waddenzee en in onderstaande locatie Schiermonnikoog, roept weer strijdigheid op met het beschermde naturagebied en dient aldus geen doorgang te vinden omdat anders weer de vertrouwensband tussen bestuur en burger wederom geschaad wordt en dan blijft er van dat goede voornemen nieuws meer over. Bovendien wordt door het boorbedrijf One-Dyas, dat beweert dat ons land snakt naar ‘eigen’ gas, gebruik gemaakt van deze drogreden, exact ook dezelfde als Shell: automobilisten vragen naar olie en gas omdat de consument erom vraagt. De consument vraagt er helemaal niet naar omdat er geen betaalbare andere energiemogelijkheden bestaan. De overheid maakt hier dus weer dezelfde blunder als met de warmtepompen die nu (gisteravond op NPO1: Radar) gasslurpers blijken te zijn. Daar hadden de aanschaffers ervan geen rekening mee gehouden want vóór de Oekraïne-oorlog.
Omstreden gasboring boven Schiermonnikoog gaat door (Frank Straver, Vandaag/Trouw, 28-9-22)
Gasvraag • Boorbedrijf One-Dyas gaat aardgas oppompen in het Waddengebied. Dat besluit stuit op veel weerstand, maar volgens het energiebedrijf snakt Nederland naar ‘eigen’ gas.
Ondanks fel verzet van bewoners van het Waddengebied en milieuorganisaties kiest het energiebedrijf One-Dyas er definitief voor om een groot gasveld in de Noordzee boven Schiermonnikoog aan te boren. Het bedrijf investeert 500 miljoen euro in een boorplatform, dat vanaf 2024 jaarlijks zeker twee miljard kuub aardgas uit de zeebodem moet gaan halen. Dat is ongeveer 5 procent van de totale Nederlandse vraag naar gas. De winbare voorraad in het veld wordt geschat op maximaal 13 miljard kuub.
‘N05-A’ heet het project, enigszins cryptisch. Maar op de Wadden weten ze bij die naam meteen dat het gaat over de omstreden boring, 20 kilometer boven Schiermonnikoog. Boorbedrijf One-Dyas treft al enkele jaren voorbereidingen voor de boringen. Het besluit om daar definitief mee te beginnen leidt volgens het bedrijf tot de ‘grootste Nederlandse investering in een aardgasontwikkeling van de afgelopen vijftien jaar’. One-Dyas gaat het gas verkopen aan Nederlandse en Duitse energiebedrijven, die het leveren aan consumenten en bedrijven.
Weerstand tegen het project is er onverminderd. Nieuwe gasboringen staan haaks op het Parijse Klimaatplan, stellen milieuorganisaties. Diverse (natuur)organisaties zijn naar de rechter gestapt. Zij vechten de goedkeuring aan die het Rijk afgelopen zomer aan de boring gaf. Dit zou kunnen resulteren in jarenlange juridische procedures. “Wij zetten het traject van het project volledig voort”, reageert woordvoerder Corine Toussaint van One-Dyas. Volgens het bedrijf snakt Nederland naar aardgas uit eigen land. Zeker nu Nederland geen gas meer importeert uit Rusland en het kabinet niet voornemens is om de kraan van het Groningse Slochterenveld weer open te draaien.
“Nederland houdt voorlopig een grote gasvraag en gas uit het Wad is het schoonste alternatief”, stelt Toussaint. Zij wijst erop dat het vloeibaar gas (lng) dat Nederland nu uit de Verenigde Staten importeert is gewonnen door middel van ‘fracking’, het kraken van de diepe bodem met chemicaliën. Vervolgens wordt dat gas in vervuilende schepen naar Europa vervoerd. One-Dyas promoot zijn boorplan door te spreken van ‘veilig en verantwoord aardgas van eigen bodem’. Daar is lang niet iedereen van overtuigd. De Waddenvereniging uit zorgen over bodemdaling in het Waddengebied. Ook zou de bouw van de boorinstallaties leiden tot verstoring van de onderwaternatuur.
One-Dyas probeert aan de zorgen tegemoet te komen met diverse aanpassingen in het boorplan, zegt Toussaint. Naar aanleiding van kritische zienswijzen komt het boorplatform 800 meter verderop te staan dan eerder gepland. Dat is net naast de ‘Borkumse stenen’, een kwetsbaar natuurgebied in zee. Verder wordt het boorplatform (dat gaat draaien op windenergie) iets kleiner, zodat het minder zichtbaar zal zijn. Het boorgruis, ofwel bodemresten, wordt niet in zee geloosd, maar afgevoerd, belooft One-Dyas.
Ook werelderfgoedorganisatie Unesco uitte eerder kritiek op de boorplannen in het Wad. Hierdoor zou Nederland de werelderfgoedstatus van het unieke gebied op het spel zetten. Het kabinet schreef in het regeerakkoord dat nieuwe aanvragen voor gasboringen in de Waddenzee geen goedkeuring krijgen. Lopende aanvragen, zoals die van One-Dyas boven Schier, mogen wel worden uitgevoerd.
Door de energiecrisis groeit de interesse in het Waddengas, nadat het ‘kleine veldenbeleid’ jarenlang op een laag pitje heeft gestaan.
Tweede Kamer neemt motie aan tegen gasboringen Schiermonnikoog @trouw #archief
27-06-2016
De Tweede Kamer heeft op 21 juni de motie tegen proefboringen naar gas bij Schiermonnikoog aangenomen.
Aanleiding voor de motie vormde het besluit van de minister van Economische Zaken Kamp om het bedrijf ENGIE vergunning te verlenen om ten noorden van Schiermonnikoog proefboringen te gaan doen. De boringen zijn gepland in een beschermd gebied dat onderdeel is van het Natura 2000 – netwerk.
In de motie wordt verder aangegeven dat de Tweede Kamer nog met de minister van Economische Zaken in discussie is over het aanscherpen van de regels omtrent mijnbouw, onder andere met het oog op een betere verankering van de bescherming van natuur en milieu.
De Tweede Kamer spreekt zich om bovenstaande redenen uit tegen de voorgenomen proefboringen nu niet aannemelijk is gemaakt dat deze binnen de nieuwe kaders van milieu en natuurbescherming passen, zoals eerder door de Tweede Kamer bij de behandeling van de Mijnbouwwet was vastgesteld.
Momenteel vindt de herziening van de Mijnbouwwet plaats. Het wetsvoorstel dat momenteel ter consultatie voorligt, strekt er toe de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid naar aanleiding van de aardbevingen in Groningen wettelijke te borgen. Het veiligheidsbelang wordt daartoe meer expliciet in de Mijnbouwwet opgenomen. De herziening zal het mogelijk maken om vaker een vergunning voor het boren van gas te weigeren.
Bronnen:
Kamerstukken II 2016/16, 32 849, nr. 76 (motie lid Jan Vos c.s.) KST 32849, 76
Asielpiek leidt tot boosheid bij de gemeente, en ‘bruine drab’ in het azc (Sheila Kamerman en Mark Middel, nrc.nl, 23-10-21)
Ter Apel Net als in 2014-2015 leidt de plotselinge toename van asielzoekers direct tot problemen. „We hadden dit allang moeten regelen.”
Als de bedden op zijn, is het crisis in de asielopvang in Ter Apel. Maar dat is niet het enige. Kinderen spelen in en met het afval. Er is nauwelijks sanitair en in de opvangtent heerst een „penetrante rioollucht”. Toiletten zijn verstopt en urinoirs staan „vol met urine/bruine drab”. Desinfectiemiddelen zijn niet geregeld, verschoningsruimtes en -spullen voor baby’s zijn afwezig, het sanitair wordt maar één keer per dag schoongemaakt.
Het is een kleine greep uit wat de GGD aantrof in de noodopvang voor asielzoekers in Ter Apel na een hygiënecheck zaterdag. Dat staat beschreven in hun rapport in handen van NRC. De GGD waarschuwt voor corona-uitbraken of besmetting met infectieziekten als legionella. Er zijn geen quarantaine- of isolatieplekken voor mensen met corona. „Geteste én niet-geteste mensen verblijven dicht op elkaar”, staat in het rapport. Ook wordt geen informatie verstrekt over de coronamaatregelen door het personeel. Sterker nog: COA-personeel ontbreekt in de noodopvang, er lopen alleen beveiligers.
Het COA laat weten dat de situatie in de noodtenten „volstrekt onwenselijk is”. Een woordvoerder: „Met de GGD gaan we kijken wat we binnen de mogelijkheden kunnen doen om de situatie te verbeteren.”
Een Koerdische familie wacht bij de bushalte voor het azc in Ter Apel. Ze hebben een verblijfsvergunning gekregen en gaan in Amsterdam wonen.
Sinds eind van de zomer is de instroom van asielzoekers plots flink hoger: van rond de 800 mensen per week in augustus, naar rond de 1.200 mensen per week in september en oktober. Deze niet al te grote toename veroorzaakte toch dat asielzoekers in Ter Apel moesten overnachten op de kantoren en in de wachtruimtes van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), die de intakegesprekken voert met asielzoekers.
Daarop werd besloten de grote, witte evenementententen achter op het terrein te gebruiken, die waren neergezet om meer ruimte te creëren tijdens de coronapandemie. Maar de situatie daar is „inhumaan”, zegt de Groningse burgemeester Koen Schuiling (VVD), tevens voorzitter van de Veiligheidsregio Groningen, die de opvang donderdag bezocht.
In de zes paviljoens – „een erg sjiek woord” voor de opvangtenten, zegt Schuiling – verblijven overdag en ’s nachts honderden asielzoekers. Maar de situatie daar is „houtje-touwtje”, zegt Schuiling. „Stel dat je daar zelf met je kinderen rondloopt, dan maak je onmiddellijk rechtsomkeert.”
Vanuit de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, klinkt vooral boosheid. In een ingelaste raadsvergadering maandagavond spraken de politieke partijen unaniem hun frustratie uit over de situatie. Hen was beloofd dat na de crisis in 2015, toen 54.000 mensen een asielverzoek indienden, maximaal 275 mensen opgevangen worden in de nachtopvang van het aanmeldcentrum.
Begin deze maand overnachtten er op één nacht 680 asielzoekers in de tenten en nog eens 150 voornamelijk op de grond in de kantoren en gangen van het aanmeldcentrum. Voor de nacht van dinsdag op woensdag verwacht burgemeester Jaap Velema (D66) dat in totaal 750 mensen onderdak moeten krijgen.
Angstvallig stil
De Syrische Ali (36), die niet met zijn achternaam in de media wil, zit sinds 28 september met zijn ouders, twee kinderen en vrouw in Ter Apel. Niet in de noodtenten, maar in barakken elders op het terrein. Hij ziet de drukte en viezigheid, maar vertelt ook dat alle medewerkers in Ter Apel hun best doen. „Alle mensen zijn vriendelijk en aardig, alleen wachten we al drie weken op ons eerste gesprek met de IND”, vertelt hij telefonisch. „Dat gesprek volgt normaal binnen drie dagen.” Pas na dat gesprek kan hij met zijn familie overgeplaatst worden naar een asielzoekerscentrum elders in het land.
Burgemeester Velema voelt zich in de steek gelaten door Den Haag en zijn collega-burgemeesters. „Ik ben boos en teleurgesteld, omdat het Rijk en gemeenten allebei de andere kant op kijken”, zei hij tegen de raad. Tot deze week wilden alleen Groningen, Emmen, Farmsum en Goes asielzoekers uit Ter Apel opvangen. „Verder is het angstvallig stil.”
Maandagavond hield ook het Veiligheidsberaad een vergadering over de situatie in Ter Apel. Daar gaf demissionair minister Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) aan dat er op korte termijn achthonderd extra noodopvangplekken bijkomen. Naar verwachting maakt Rotterdam vandaag of morgen bekend vijfhonderd plekken te creëren, zegt Schuiling. Maar daarmee is er nog geen structurele oplossing. „Het schept wat lucht. Niemand weet hoe groot de instroom van asielzoekers de komende tijd wordt”.
Bagage bij de bushalte.
Niet alleen Rotterdam zorgt voor extra noodopvangplekken. In Almere is in allerijl een sportpark omgetoverd tot extra asielopvang, in witte puntdaktenten. Er is plek voor vier- tot vijfhonderd mensen, de eerste tweehonderd worden deze week nog verwacht. In Emmen opent een leegstaand Fletcherhotel de deuren. Ongeveer honderdvijftig asielzoekers kunnen worden opvangen in een Stayokay in Heeg. Zo’n tweehonderd asielzoekers zullen worden ondergebracht in de voormalige XL-coronateststraat in Groningen. Eveneens in Groningen komt er een boot in het Oude Winschoterdiep te liggen met plek voor ongeveer 175 asielzoekers. Goes stond in september al klaar door de Zeelandhallen aan te bieden als noodopvang voor 320 asielzoekers. Evacués uit Afghanistan werden al als noodoplossing opgevangen in kazernes in Zoutkamp, Harskamp, Zeist, Amsterdam en in een tentenpaviljoen in Heumensoord bij Nijmegen.
Een plotselinge toename van het aantal vluchtelingen, zorgt direct voor problemen – net als in 2014 en 2015 toen veel Syrische en Eritrese vluchtelingen arriveerden. Toen was het aantal veel hoger en was er niet alleen nood- maar ook crisisopvang, waarbij mensen dagelijks met een bus van plek naar plek werden vervoerd. Een buffer aan flexibele opvangplekken zou handig zijn geweest, zeiden betrokkenen toen.
Boodschap
Toch bleek in 2016 dat toen de piek voorbij was, het aantal opvangplekken direct werd afgeschaald. Van 35 gemeenten die hadden ingestemd met een asielzoekerscentrum binnen de gemeentegrenzen, kregen in 2016 25 te horen dat het toch niet meer hoefde – dat betekende 12.000 plekken die er niet meer kwamen. Burgemeesters reageerden toen ontstemd, omdat ze wisten hoeveel moeite het had gekost hun inwoners te overtuigen van de noodzaak van een azc. Burgemeester van Aa en Hunze Eric van Oosterhout zei toen: „We zijn niet een soort Booking.com van de staatssecretaris! We zijn geen hotel!” En burgemeester Jaap Gelok van Borsele in 2016: „Stel je voor dat je op enig moment terug moet naar je bevolking omdat er opnieuw veel asielzoekers het land binnenkomen. Met welke boodschap is dat dan?” Precies dat is nu het geval.
Een oplossing ligt volgens Schuiling (Groningen) in het regelen van een paar duizend permanente tijdelijke opvangplekken, met name in de grote steden. Niet alleen voor asielzoekers, maar ook voor (internationale) studenten en arbeidsmigranten die te maken hebben met arbeidsuitbuiting. „We hadden dit allang moeten regelen, maar als we het nu niet doen, blijft dit gekloot.”
[Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 20 oktober 2021]
Paul Verhaeghe: ‘Zonder autoriteit geldt het recht van de sterkste’ (Lianne Tijhaar, Filosoof en schrijver, in Filosofie Magazine nr. 9/2015/ en in www.filosofie.nl/Special 2021/10)
In Nederland is autoriteit ingeruild voor ‘moet kunnen’. Volgens de Belgische psychoanalyticus Paul Verhaeghe een dwaalspoor, dat juist leidt tot arrogantie bij machthebbers. Hij pleit voor een nieuwe autoriteit, opgebouwd van onderop.
De opkomst bij politieke verkiezingen slinkt elk jaar, verdachten gaan steevast in hoger beroep, patiënten gaan voor een second opinion bij een tweede arts te rade, en kinderen zijn brutaler dan vroeger. En maakt iemand zonder vervoersbewijs in de trein bonje met de conducteur, dan houdt de hele coupé zijn mond. Wat is er aan de hand in Nederland? Volgens psychoanalyticus Paul Verhaeghe is autoriteit in onze samenleving verloren gegaan. En dat is een probleem, want we kunnen niet zonder – maar terug naar het klassieke patriarchale gezag willen we ook niet. In september verschijnt zijn boek Autoriteit, waarin hij pleit voor een andere vorm van autoriteit, die zich nu al stilaan aan het ontwikkelen is.
Verhaeghe groeide op in het België van de late jaren vijftig. ‘Toen ik een jongetje was, was de autoriteit van de leraar zo vanzelfsprekend dat je die niet ter discussie stelde.’ Die extreme conformiteit leidde in de jaren zestig tot verzet. Als student ging Verhaeghe met honderden anderen de straat op om te protesteren tegen het in de pas moeten lopen. ‘Maar zoals wel vaker voorkomt bij maatschappelijke omwentelingen, kwam er een overcorrectie. De Nederlandse uitdrukking “moet kunnen” geeft heel mooi de paradox weer van “de bevrijding”. Moet kunnen. Alles wat voorheen verboden was, werd nu verplicht.’
Dwaling van formaat
De sterk piramidale top-down autoriteit is verdwenen, met als resultaat dat opvoeders het nu verschrikkelijk moeilijk hebben, stelt Verhaeghe. ‘Zowel leerkrachten als ouders zijn bang geworden een autoritaire positie in te nemen, het resultaat van ongetwijfeld goed bedoelde maar verkeerd begrepen pedagogische principes van het genre “kinderen moeten inspraak krijgen”. Om een of andere reden hoort gezagsgetrouw denken bij een conservatief gedachtegoed en een anti-autoritaire instelling bij progressieve bewegingen. Maar de gedachte dat opvoeding, en ruimer, een maatschappij zonder autoriteit kan is natuurlijk een dwaling van formaat.’
Waar we nog niet zo lang geleden van autoriteit af wilden, hoort Verhaeghe nu een roep om nieuwe autoriteit. ‘Steeds meer stemmen pleiten voor een terugkeer naar een strenge aanpak, want “de jeugd” maakt het stilaan te bont. Vandaag de dag eisen ouders dat de school hun kinderen discipline bijbrengt. De school klaagt dan weer dat ouders hun kinderen niet meer opvoeden. Maar wie streng uit de hoek komt, krijgt bakken verwijten over zich heen. “Wie denk je wel dat je bent?” De vroegere autoriteit willen we niet langer, maar een nieuwe hebben we nog niet.’
Recht van de sterkste
Een crisis van de opvoeding is vaak het symptoom van een maatschappij in crisis. En dat is dan ook wat er in Nederland aan de hand is, stelt Verhaeghe. ‘Waar autoriteit verdwijnt, komt er macht voor in de plaats. Onze politieke en economische situatie levert daarvan een gevaarlijke illustratie.’
Het onderscheid tussen macht en autoriteit ontleent Verhaeghe aan politiek filosoof Hannah Arendt. Macht gaat over twee instanties waarbij de een sterker is dan de ander. De sterkere partij (tegenwoordig vaak de rijkste) kan de ander dan dwingen iets te doen. Autoriteit heeft een drieledige structuur: een persoon of instantie heeft autoriteit over een andere op basis van een derde punt, dat ze allebei erkennen. Een politieagent kan mij bekeuren op grond van een wet die we beiden aanvaarden. De onderwerping aan de macht van die agent vindt plaats op vrijwillige basis. Een belangrijk verschil tussen macht en autoriteit is dat macht volledige gehoorzaamheid eist, terwijl autoriteit juist autonomie toelaat. ‘Zodra je die structuur doorhebt, wordt plots een aantal dingen duidelijk’, vertelt Verhaeghe. ‘Dan kun je bijvoorbeeld begrijpen dat iemand op zijn eentje nooit autoriteit kan hebben. Je kunt die alleen maar krijgen vanuit die gemeenschappelijke erkenning, en hij kan je ook afgenomen worden. Dat zie je ook in de taal: een minister is een gezagsdrager, hij draagt het gezag. Alles staat of valt bij dat derde punt: als dat fundament wegvalt, dan is het gedaan met die vorm van autoriteit en wordt het macht.’
En dat is wat er nu aan de hand is in onze samenleving?
‘Precies. We zijn die klassieke vorm van autoriteit verloren. We geloven niet meer in een God of patriarchale vader. En dat is geen ontwikkeling van de laatste jaren. De traditionele autoriteit kwam al vanaf de Verlichting onder vuur te liggen. Vanaf dat moment zie je dat mensen, grote filosofen, de autoriteit ondergraven. Volgens verlichtingsfilosoof Immanuel Kant moest de mens zich bevrijden uit zijn zelfgekozen onmondigheid. Autonomie werd verheven tot het nieuwe ideaal, autoriteit werd op zich verwerpelijk. Er ontstond toen een naïef idee – overigens niet in lijn met wat Kant bedoelde – dat de mens beter zonder kan en zich spontaan wel zou organiseren op een manier die voor iedereen goed is. Even later volgt Nietzsche, die stelt dat de schaduw van het christendom nog boven ons hangt, maar aan het wegtrekken is. God is dood, we zijn de traditionele moraal verloren – het vaderland bestaat niet meer.’
‘Een groot probleem hierbij is dat het fundament voor autoriteit weliswaar is weggevallen, maar dat de piramides er nog steeds zijn. Daar zien we hoe autoriteit verdwijnt, en macht ervoor in de plaats komt. We zitten in piramidale machtsbolwerken. Kijk naar politiek; dat is geen autoriteit, het is pure macht. Dat wordt nu des te duidelijker als we kijken naar de EU en Griekenland. Het recht van de rijkste die de eisen op tafel legt regeert. En dat is gevaarlijk.’
‘Een gevolg hiervan is dat politici en leidinggevenden arrogant worden, en de “gewone man” onderschatten. Religie en traditie zijn mede verdwenen omdat steeds meer mensen toegang hebben tot opleiding en kennis. We bidden niet meer tot de heilige Apollonia (patrones van lijders aan tandpijn), we gaan naar de tandarts. Vandaag de dag is – mede dankzij de digitalisering – kennis toegankelijk voor iedereen. Maar bij veel hoogopgeleide mensen bestaat de overtuiging dat de massa dom is, onder andere als een argument tegen de democratie. Dit getuigt niet alleen van een misplaatst gevoel van superioriteit (nog nooit waren er zoveel hoogopgeleide mensen), het is bovendien een gevaarlijke gedachte, die het bedje spreidt voor een regering van “experts”. De stap naar een totalitair regime wordt dan erg klein.’
Horizontale autoriteit
‘Het goede nieuws is’, vervolgt Verhaeghe, ‘dat je zodra je die structuur doorhebt, je de oplossing ziet. Want een maatschappij kan niet zonder autoriteit. Dat is de illusie geweest in de jaren zestig, dat we zonder autoriteit zouden kunnen.’
Waarom kunnen we niet zonder?
‘Dit klinkt misschien wat vreemd uit mijn mond, maar de reden is een biologische. We zijn sociale dieren met een bepaalde groepshiërarchie. Die hiërarchie berust op regelgeving die gedragen moet worden door de groep, anders valt de groep uit elkaar. Die regelgeving noem ik autoriteit. We hebben dus autoriteit nodig, gedeelde afspraken, om samen te leven. En die autoriteit moet grond hebben, in de groep zélf, anders wordt het willekeur.’
We hebben weer een strenge vaderfiguur nodig?
‘Nee, alsjeblieft! Veel mensen zien misschien de oplossing in de terugkeer van een strenge figuur die iedereen op zijn plaats zet. Die oplossing werkt niet langer. Ze is zelfs erger dan de kwaal, omdat het een terugkeer naar een zelfverkozen onmondigheid inhoudt, waar Kant ons in de Verlichting juist van wilde bevrijden.’
Volgens Verhaeghe ligt de oplossing niet bij een nieuw groot verhaal. ‘Grote verhalen zijn vooral bedoeld om de onderste laag van de piramide volgzaam te houden. Ze maken deel uit van een strategie die Plato voor het eerst formuleerde: hou het volk braaf en gelovig, spiegel ze een paradijs in een hiernamaals voor (of een eeuwige straf) en kader dat in een groot verhaal in (het Rode Boekje, het Zwarte Boekje, de Bijbel). En hoe verschillend ze ook zijn, ze vertonen allemaal eenzelfde structuur: we moeten nu hard werken om pas veel later – in het hiernamaals of in latere generaties – beloond te worden. Een nieuwe Bijbel zal geen oplossing bieden. Ik zie veel liever dat er hier en nu een aantal dingen verandert.’
In plaats van een nieuwe top-down autoriteit pleit Verhaeghe voor horizontaal georganiseerde autoriteit. Die vorm van autoriteit ziet hij nu al bij verschillende initiatieven uit de pedagogische, economische en politieke praktijk. Het Semco-model in het bedrijfsleven, Buurtzorg in Nederland, het Spaanse Mondragon – gepassioneerd somt Verhaeghe een aantal voorbeelden op. ‘Al deze initiatieven gaan uit van een collectieve autoriteit: een aantal mensen groepeert zich rond heel concrete doeleinden en maakt in goed overleg onderling afspraken. Die afspraken worden vervolgens opgelegd aan de groep en vormen het kader waarbinnen die groep functioneert. En dat zijn echt niet alleen maar geitenwollensokkentoestanden: het gaat om zorg, onderwijs, huisvesting, energievoorzieningen, milieubeleid. Daar zetten mensen zich in groepen voor in. En dat werkt! De horizontale autoriteit wordt niet meer gedragen door de klassieke piramide (directeuren, inspecteurs, politici), maar functioneert op grond van gedeelde, transparante kennis en een nieuwe vormgeving van de angst – voor sociale controle.’
Vereist zo’n horizontale autoriteit niet juist ook autonome individuen, die een afweging kunnen maken tussen hun eigen belang en het algemene belang?
‘Dat is exact wat ik bedoel. Gezien het horizontale karakter van de autoriteit zal autonomie van het individu centraal staan, maar dan wel noodzakelijkerwijs in verbondenheid met andere mensen. Dus niet in de zin van “doen wat je wilt”, maar eerder zoals Immanuel Kant het heeft bedoeld: jezelf de wet kunnen stellen, juist met het oog op het algemene belang.’
Mentaliteitsverandering
Verhaeghe pleit voor een vorm van politiek gebaseerd op wat ‘deliberatieve raadpleging’ wordt genoemd. Deliberatief betekent: door overleg. Een deliberatieve democratie is dus een democratie gebaseerd op overleg van een groep die een zo getrouw mogelijke weerspiegeling vormt van de gemeenschap. ‘Deze methode biedt een remedie tegen het cynisme van onze tijd. Geef mensen voldoende informatie, laat hen daarover onderling overleggen, overtuig hen ervan dat hun mening er werkelijk toe doet, en je ziet merkwaardige fenomenen.’
Rondetafelgesprekken met mensen die een representatieve afspiegeling vormen van de samenleving. Hoe krijgen we dat in hemelsnaam voor elkaar?
‘Dat is niet zo moeilijk, hoor. In de wetenschappen hebben we al sinds jaar en dag methodes om dat te doen. Eerst hebben we een goede beschrijving nodig van hoe de samenleving samengesteld is, op basis van een aantal klassieke factoren (de leeftijdsverdeling, geslacht, opleidingsniveau en etnische achtergrond), en dan kun je op basis daarvan een representatieve groep samenstellen.’
Dan nog is er altijd wel iemand die meer te zeggen heeft dan een ander.
‘Ja, dat klopt. Daarom is het ook heel belangrijk dat er beroepsmoderatoren aanwezig zijn die ervoor zorgen dat zoiets niet gebeurt en dat iedereen voldoende inbreng kan geven. Het idee van spontane zelforganisatie is een illusie. Als we een groep aan zijn lot overlaten, dan krijg je binnen de kortste keren een groepsdynamiek waarbij de meest mondige de macht in handen neemt. Een horizontale organisatie kan slechts werken binnen bepaalde krijtlijnen.’
Wie bepaalt die krijtlijnen dan en hoe zien ze eruit?
‘Het gevaar is dat men bij zulke krijtlijnen onmiddellijk om een soort handboek vraagt. Hoe kunnen we dat dan zo snel mogelijk netjes gaan toepassen? Bijna een protocol. En dat is het nu juist niet. Het gaat veeleer over een mentaliteit, die vorm krijgt in een beperkt aantal regels. Nobelprijswinnares economie Elinor Olstrom ontdekte die als basis voor de commons, de voorloper van de huidige deeleconomie. Een nieuwe vorm van autoriteit zal een volledige mentaliteitsverandering inhouden. Dat betekent dat we minstens vijftien jaar nodig hebben. Ook dat is iets wat we vaak vergeten. Het huidige model (het neoliberalisme, waarin alles draait om geld en economisch succes) is in de afgelopen vijftien à twintig jaar beetje bij beetje binnengeslopen in onze samenleving. Het zal even lang duren om een ander model te krijgen.’
Verhaeghe is optimistisch, zonder naïef te worden. ‘Elke autoriteit heeft een gevaarlijke kant. Denk aan de sociale controle ten tijde van de Stasi in Oost-Duitsland – help! Dus daar moeten we heel voorzichtig mee zijn. Maar we kunnen niet zonder. En als ik moet kiezen tussen die klassieke top-down patriarchale autoriteit of een sociale controle gebaseerd op horizontale bottom-up autoriteit, dan kies ik voor dat laatste. Zonder te denken dat dat meteen alle problemen gaat oplossen. Maar daar heb ik meer vertrouwen in.’
Zijn advies voor Nederland? ‘Nederland moet naar een andere politiek, die niet meer volledig in dienst staat van de economie, maar terug is in handen van de mensen. Het “vaderland”, de klassieke natiestaat, is trouwens voorbijgestreefd; de EU heeft alle beslissingsrecht. We moeten zo snel mogelijk gaan denken op twee niveaus en de term die dat het mooiste aanduidt is “glokaal”: denken op globaal én lokaal niveau. En dat gebeurt al. Wereldwijd nemen steden het voortouw op het vlak van milieumaatregelen, verkeer, zorg en bestuur. Dit werkt veel beter dan op landelijk niveau. Nederland is aan het verdampen.’
Stelling: Minister Stef Blok bewijst met zijn voornemens om gas te winnen onder de Wadden, dat hij niet meer van deze tijd is en dus direct moet worden ontheven van zijn functie. Hoe haalt hij (én het demissionaire kabinet) het in z’n hoofd om dáár gas te gaan winnen? Een geflipte figuur dus die minister.
Stef Blok kan niet zomaar tekenen voor 15 jaar nieuwe gaswinning in de Waddenzee (Commentaar Redactie Trouw, 23 september 2021)
Wie minister is van economische zaken, gaat ook over het klimaat, en zit aan de gaskraan. Daarom was het demissionair minister Stef Blok die onlangs namens het kabinet naar het Friese Ternaard ging. Hij legde daar uit dat, nu de gaswinning in Groningen ten einde komt, de NAM in de Waddenzee nieuwe, kleinere gasvelden mag gaan leegpompen.
*Maar dáár zonder de bewoonde wereld waar huizen kunnen instorten. Of kan Blok niet meer logisch nadenken?
Dat is dan de minister van wie je, gezien zijn portefeuille, mag verwachten dat hij de rapporten van klimaatpanel IPCC en het Internationaal Energieagentschap uit zijn hoofd kent. En dus weet dat het gebruik van fossiele brandstoffen nu toch echt heel snel omlaag moet.
*Precies! Hij is het levende bewijs dat dit kabinet overspannen is geraakt.
Werelderfgoed
Blok voert twee argumenten aan: Nederland heeft dat Wadddengas nodig, en hij kan niet onder de vergunning uit. Wat de vraag oproept wat voor hem nu eigenlijk het zwaarste weegt, en of hij echt goed heeft uitgezocht of hij de NAM-plannen kan afblazen?
Dat laatste – of dat juridisch mogelijk is – wil de Tweede Kamer laten onderzoeken. Want ook daar zijn veel partijen ongelukkig met deze nieuwe boringen in; het kan niet vaak genoeg worden benadrukt, het is Unesco Werelderfgoedgebied. De Waddenvereniging, aanvoerder van het verzet tegen de boringen, heeft gelijk: met zo’n gebied neem je geen enkel risico.
De bewoners achter de Waddendijk vrezen bovendien schade aan hun huizen door bodemdaling. Sussende woorden daarover worden mogelijk met enige scepsis begroet, want die kregen de inwoners van buurprovincie Groningen ook lange tijd te horen, zelfs nog toen de scheuren al in de muren zaten.
Weerstand
Gezien de weerstand vanuit politiek en samenleving, en de internationale rapporten met de glasheldere boodschap dat olie- en gaswinning snel moeten worden ingedamd om de opwarming van de aarde te beperken, kun je alleen maar constateren: hier volstaan geen formele argumenten waarvan nog maar te bezien valt of de rechter het daarmee eens is. Blok kan niet zomaar tekenen voor maar liefst vijftien jaar nieuwe gaswinning in de Waddenzee. Daar moet minstens een nieuw politiek besluit over worden genomen, door een nieuw kabinet.
En ja, als je gas in de grond laat zitten, heeft dat consequenties. Misschien moeten we nog even gas importeren – Noorwegen maakte deze week bekend meer gas naar Europa te gaan exporteren, dat kan een beetje helpen. Want ook Russisch gas roept terecht grote weerstand op. Zodat uiteindelijk alle pijlen dezelfde kant op wijzen: richting een snelle omslag naar duurzame energie. Demissionair premier Rutte sprak deze week de verwachting uit dat Nederland nummer één kan worden met de klimaataanpak. Laat ze daar dan ook meteen werk van maken.
*Samen met een nieuwe bestuurscultuur en dito -stijl!
Gemeente voor de rechter om truc tegen gaswinning (Johan van Heerde, voorpagina/Trouw, 15-8-19)
Raad van State | Smallingerland houdt met een gewijzigd bestemmingsplan nieuwe gaswinprojecten tegen. Mag dat?
Volgens Den Haag gebruikt de gemeente Smallingerland illegale trucs tegen gaswinning (digitale titel)
Vanwege het directe belang van dit juridische novum (eerste keer dat het gebeurt) voor een groter publiek zal de tekst hieronder volledig worden weergegeven:
Smallingerland houdt met een gewijzigd bestemmingsplan nieuwe gaswinprojecten tegen. Mag dat? Vandaag komt de Raad van State met een oordeel daarover.
‘Hoe ver kan een gemeente gaan om gaswinning binnen de gemeentegrenzen te blokkeren? Over die vraag buigt de Raad van State zich vandaag. De gemeente Smallingerland in Friesland veranderde het bestemmingsplan voor het buitengebied, zodat nieuwe gaswinning onmogelijk werd. Het ministerie van economische zaken en klimaat vecht dat bestemmingsplan nu aan. De zaak is opmerkelijk: niet eerder sleepte het Rijk een gemeente voor de hoogste bestuursrechter in verband met gaswinning in Nederland.
De vraag is eerder waarom het Rijk een gemeente voor de hoogste bestuursrechter sleept om bestaand beleid (stoppen van gaswinning) tegen te gaan want snijdt de minister zichzelf daarmee niet in de eigen hand? De bevolking van beide provincies Friesland en Groningen zal dit ook niet begrijpen.
‘Nu de gaskraan van het grote Slochterenveld in Groningen in stapjes wordt dichtgedraaid, stijgt de interesse voor kleinere gasvelden elders in het land. Zo wil gasbedrijf Vermilion in Smallingerland al enige tijd nieuwe putten boren voor gaswinning. Onder de Friese grond zit namelijk veel meer gas dan eerder werd gedacht.
Deze interesse lijkt verkeerd aangezien de hele wereld van de olie- en gasverslaving – ofwel fossiele brandstoffen – af moet en hoe eerder dat gebeurt hoe beter. Geen nieuwe boringen dus.
‘Uit angst voor Groningse taferelen neemt de weerstand tegen gaswinning ook hier toe. Friese gemeenten zijn voornamelijk tegen gaswinning maar hebben, net als alle Nederlandse gemeenten, slechts een adviserende rol.
‘Smallingerland (56.000 inwoners) gaat vol in de aanval en frustreert nieuwe gaswinning zoveel mogelijk. De gemeenteraad is al jaren vastbesloten: bij ons wordt niet nóg meer gas uit de grond gehaald. Verantwoordelijk wethouder Piet de Ruiter (GroenLinks): “We zetten alle middelen die we hebben in om nieuwe gaswinning binnen onze gemeentegrenzen tegen te gaan. Ik realiseer me dat het Rijk over delfstoffen en de ondergrond gaat, maar ik ga over onze leefomgeving. De situatie in Groningen is voor mij het bewijs dat we niet weten of diepe mijnbouw honderd procent veilig is.”
Diepe mijnbouw is volgens geologen nooit honderd procent veilig! Dat het Rijk alleen over delfstoffen gaat – logisch! – is geen argument dat alleen daarom het Rijk de gemeente voor de rechter daagt.
‘Vorig jaar toverde het gemeentebestuur een nieuwe noodgreep uit de hoge hoed. Door het bestemmingsplan voor het buitengebied te veranderen, kon de gemeente het opsporen en winnen van gas tegenhouden. Zo is de mogelijkheid om seismologisch onderzoek te doen uit het oude bestemmingsplan geschrapt.
Eindelijk een gemeentebestuur dat creativiteit in het gemeentelijk beleid toepast!
‘Wij zijn allemaal voor afbouw van gaswinning’
Volgens het ministerie van economische zaken doorkruist Smallingerland met het bestemmingsplan landelijke regels en beleid voor gaswinning. “Bovendien gebruikt de gemeente het bestemmingsplan om eigen energiebeleid te voeren”, aldus het ministerie. Minister Wiebes vindt dat de gemeenteraad meer rekening had moeten houden met de belangen van het Rijk en van het bedrijf Vermilion.
Een telefoontje vanuit het stadhuis met het ministerie was voldoende geweest om de strategie in deze kwestie te bepalen. En dat er sprake zou zijn van een eigen energiebeleid is natuurlijk onzin, want dat heeft er niets mee te maken. Wat kunnen Haagse ambtenaren toch moeilijk doen en zal Wiebes hen als minister moeten laten begaan. Triest.
‘De Ruiter is het niet eens met de kritiek van het ministerie. “Wij zijn net als het ministerie voor de afbouw van gaswinning. Als het rijksbeleid is: we brengen gas terug, dan gaan we niet akkoord met meer gaswinning.” Het ministerie ziet dat anders: met het bestemmingsplan perkt de gemeente Smallingerland de rechten van geldende vergunningen in, en dat staat lijnrecht op het regeerakkoord. Het ministerie geeft de voorkeur aan gaswinning in eigen land boven import, mits het veilig kan.
Zucht, zucht en nogmaals een zucht. Bestuurlijk NL gaat er niet op vooruit.
‘Saillant is dat het voorlopige bestemmingsplan van Smallingerland vorig jaar gewoon zes weken ter inzage lag. Iedereen, dus ook het ministerie, kon bezwaar maken, maar dat gebeurde niet. Economische Zaken vindt dat de gemeente eerst met het ministerie had moeten overleggen voordat de gemeenteraad het bestemmingsplan vaststelde. De Raad van State oordeelt vandaag daarom niet alleen over de rechtsgeldigheid van het bestemmingsplan, maar ook over de vraag wie er fout zit. Zaten ze op het ministerie te slapen, of had de gemeente Economische Zaken inderdaad moeten informeren?
Dit is het enige wat juridisch nuttig is: dat Raad van State duidelijkheid schept door middel van een uitspraak.
‘Als de gemeente de zaak verliest dan gaat ze op zoek naar een alternatieve manier om gaswinning tegen te houden. Die heeft zich wellicht al aangediend. Als gevolg van de ‘stikstofuitspraak’ van de Raad van State in mei mag Vermilion van het ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit voorlopig niet naar gas boren in het Friese Noordwolde, dat vlakbij een Natura 2000-gebied ligt. Bij Smallingerland ligt ook een groot natuurgebied: Nationaal Park de Alde Feanen.
Groningse bodem door gaswinning flink gezakt (Groningen, NRC Handelsblad, 28 oktober 1980)
Door onze correspondent
Sinds 1964 is de bodem op bepaalde plaatsen in de provincie Groningen toen centimeter gedaald. Dat is een gevolg van de aardgaswinning in deze provincie en dat leidt vooral tot problemen op het terrein van de waterbeheersing.
Dat schrijven Gedeputeerde Staten van Groningen in de memorie van antwoord op de vragen over de begroting voor 1981.
Er is vooral ten oosten van Slochteren sprake van een geringe ontwateringsdiepte. Drie landbouwers uit dat gebied hebben zich inmiddels tot het Landbouwschap gewend met een verzoek om de volgens hen daarvoor aantoonbare opbrengstderving te onderzoeken. Over deze kwestie is een rapport in voorbereiding.
Intussen wordt er nog steeds bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) onderhandeld over een schadevergoedingsregeling. Binnenkort hoopt het provinciaal bestuur van Groningen daarover met de NAM onderhandelingen te starten.
Met de nieuwe informatie beslist de minister in één klap over de hele versterkingsoperatie
Dit twee weken oude hoofdredactionele commentaar bewijst min of meer dat de hele journalistiek op het verkeerde been is gezet en waarschijnlijk door de ontslagbesluit of -name van Alders.
Wiebes houdt vast aan uitstel in Groningen (Jurre van den Berg, Ten eerste/de Volkskrant, 5-6-18)
Het Kamerdebat van vanavond heeft uiteindelijk duidelijkheid opgeleverd ten opzichte van alle misverstanden die afgelopen weken gerezen waren, maar die misverstanden bleken volkomen misplaatst. Vandaar zal ik morgen met grote belangstelling en nieuwsgierigheid de krantverslagen zal lezen omdat het oppositionele vuurwerk zinloos bleek te zijn nadat Wiebes aan het woord kwam. Het is voor dit soort spoeddebatten mogelijk beter om de geplaagde bewindspersoon eerst aan het woord te laten, en dat pas alle fracties: want het zware geschut bleek ongefundeerd.
Dit is daarmee het eerste Kamerdebat geworden waarvan voor mij duidelijk werd voor mij persoonlijk dat de Kamer zich ook heeft laten meeslepen over de verkeerde informatie die door de formele journalistiek én sociale media werd geleverd. Alders heeft in mijn visie een enorm spektakel bewust opgeroepen door zijn eigen frustraties in zijn eigen ontslag te manifesteren. Mijn indruk is dat hij spijtig genoeg te oud was geworden voor deze functie, waarin hij was vastgeroest. En dat ondanks zijn gelauwerde staat van dienst, maar Wiebes was op alle fronten beter. Kan je overkomen, maar genereer dan niet zelf die al publieke aandacht door zelf ontslag te nemen. Onverstandig en een gevestigde bestuurder onwaardig.
Mijn conclusie is dat Wiebes grote voorlichtingsfouten heeft gemaakt, door te weinig persberichten uit te sturen en hij had zichzelf moeten bedenken dat hij dagelijks een persconferentie had moeten geven. Hij is helaas onderdeel van een kabinet dat geen juiste voorlichtingsvisie heeft ontwikkeld; vanwege de ‘aardbevingskampioen’ Groningen had hij die bevolking geen betere dienst kunnen bewijzen dan na iedere bezoek in dit provincie een persconferentie te beleggen om alles uit te leggen wat de laatste stand van zaken betreft. Dan had Alders ook zijn ontslag niet genomen, omdat het dan als een te lichtvaardige tegenzet tegenover Wiebes was beschouwd.
In dit kader kan de lezer in herinnering brengen dat ik bij de laatste Kamerverkiezingen had voorspeld dat ik de VVD geen schijn van kans had gegeven in die provincie vanwege het maximaal beroerde beleid van Wiebes voorganger Kamp. Ik beschouwd hem als oorzaak van het Groninger wantrouwen naar Den Haag toe. Dat gezegd zijnde kan Wiebes het pleit alleen maar winnen omdat hij innerlijk erg met de Groningers meeleeft en alle Groningers in zijn hart gesloten heeft. Tijdens het debat van vandaag hij hij daarvan getuigd, en tijdens het eerste debat eveneens.
Ik heb dus oprecht vertrouwen in Wiebes, al moet ik niets van dit zittende kabinet hebben vanwege Ruttes visieloze eng-economische-beleid en sta ik geheel aan de kant van de Groningers in politiek opzicht, hoewel partijloos.
Ook het ik twijfels aan de minister van Financiën omdat ik hem veel te optimistisch vind ten aanzien van Groningen omdat hij denkt dat hij daarvoor geen extra reserves voor hoeft aan te houden. Ik vind dat hij deze kwestie schromelijk onderschat en dat het hele kabinet alles te lichtvaardig opneemt.
Tot slot ben ik ervan overtuigd dat Wiebes zijn Groninger klus gaat klaren en ik hoop dat hij een nieuw voorlichtingsprogramma gaat ontwikkelen zodat de bevolking direct bij iedere actie of aanwezigheid in het Groningse wordt ingelicht. Groningen als ‘laboratorium’ voor een nieuw 21e eeuws voorlichtingsbeleid’. Dat zou wat zijn!!
Wanneer de gaswinning in Groningen wordt gestopt na 2030, dan blijft er voor zeker 50 miljard euro aan gas in de grond zitten.
Dat zegt de minister van Economische Zaken en Klimaat, Eric Wiebes, die gisteren in Groningen was voor overleg met gemeenten en de provincie.
Dit is slikken voor de NAM
Het feit dat de productie in Groningen wordt gestaakt, is slikken voor de NAM, de eigenaar van het gas in het grote Groningengasveld. Met de moederbedrijven van deze onderneming, de energiereuzen Shell en het Amerikaanse ExxonMobil wordt dan ook al geruime tijd gesproken.
In het kabinet is stevig gedebatteerd over het dichtdraaien van de gaskraan
Wiebes: “Ik praat met ze. Hoe lang gaan de gesprekken duren? Tot ze klaar zijn. Ik heb wel vaker dat ik iets snel wil, maar er niet alleen over ga. Het zijn moeilijke gesprekken natuurlijk. Maar, voor de goede orde: eerst komt de veiligheid van de Groningers, dan de gesprekken met deze bedrijven.”
Het kwam ook wel een beetje onverwacht
In het kabinet is er stevig gedebatteerd over het voorstel van Wiebes om de gaskraan dicht te draaien. “Mensen in het kabinet vinden het een hele grote stap. Eerlijk gezegd kwam het ook wel een beetje onverwacht. Ik heb eindeloos veel met collega’s en mensen van buiten gesproken over allerlei varianten. Iedereen wilde terug naar twaalf miljard kuub, maar de nul was een verrassing.”
Bravo Wiebes! Petje af voor de betoonde moed of het beleid zo drastisch te wijzigen! De nieuwe incarnatie van minister Cornelis Lely!
Wiebes in exclusief gesprek met DvhN: ‘Ik ben niet de sloper van het Noorden’
Premier Rutte: ‘Mentaal wonen Wiebes en ik hier ook in aardbevingsgebied’
Grote bedrijven moet op zoek naar een andere energievoorziening dan gas gas uit Groningen. Foto: Archief DvhN
Grote bedrijven in Nederland zijn per brief geïnformeerd dat ze vanaf 2022 moeten stoppen met het gebruik van gas uit Groningen.
Dit meldt de NOS.
De brief komt van de minister van Economische Zaken en Klimaat, Eric Wiebes.
Wiebes meent dat bedrijven de energievoorziening moeten verduurzamen of dat ze moeten overstappen op een ander soort gas dan het Groningse.
De wens om snel minder gas uit Groningen te winnen, stond al in het regeerakkoord. Maar “de recente aardbeving onderstreept deze ambitie nogmaals”, aldus de brief aan de grote industriële bedrijven.
De brancheorganisatie van energie-intensieve bedrijven, VEMW, zegt in een reactie dat de brief intimiderend overkomt. Directeur Hans Grünfeld vindt dat het kabinet te snel bij het bedrijfsleven aanklopt.
Dit is voortvarend optreden van de minister. Hulde.
Wiebes schrijft grote bedrijven: Binnen vijf jaar af van gas uit Groningen
‘Toegenomen aantal aardbevingen in Groningen’, verslag van de Handelingen van 20 april ‘17
Aan de orde is het debat over het toegenomen aantal aardbevingen in Groningen.
De voorzitter:
Ik heet de minister van Economische Zaken, de mensen op de publieke tribune, de Kamerleden en de andere aanwezigen van harte welkom. Mevrouw Van Tongeren is de eerste spreker namens GroenLinks en de spreektijden zijn vijf minuten. Ik geef het woord aan mevrouw Van Tongeren.
Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks):
Voorzitter. Meters stukken over het aardgasdossier; veel papier dus, maar intussen geen oplossingen. Intussen zijn de schoolgaande kinderen in het aardbevingsgebied niet veilig in hun scholen, mensen niet veilig in hun huizen en in andere gebouwen en raakt kostbaar cultureel erfgoed voorgoed beschadigd. Maar de scheuren zitten niet alleen in de gebouwen, door de houding van de NCG, de NAM en de rijksoverheid zitten er ook diepe scheuren in en tussen mensen. Dit is een citaat uit het persbericht van de Groninger Bodem Beweging dat iedereen hier aanwezig zal herkennen.
De aanleiding voor dit debat was voor mij het nieuws dat de NAM uit het cluster Loppersum 1 miljard kuub gas had gewonnen. Op 18 november 2015 vonniste de Raad van State dat de gaswinning uit die productielocaties alleen mocht om deze locaties open te houden. Kan de minister mij uitleggen hoe hij vindt dat hij het vonnis van de Raad van State uitgevoerd heeft dan wel betrokken heeft bij zijn besluiten? Zou de minister mij een toezegging willen doen dat er gestopt wordt met winning uit het cluster Loppersum, behalve voor de absolute minimale waakvlamstand?
De Onderzoeksraad Voor Veiligheid kwam met een update van het eerdere rapport uit 2015, waarin de onderzoeksraad zei dat burgers veilig moeten zijn en zich veilig moeten voelen in hun dagelijkse leefomgeving. De minister zei destijds dat hij de aanbevelingen van de onderzoeksraad ging uitvoeren. De onderzoeksraad concludeert dat er heel veel gebeurd en gedaan is, maar dat de vijf aanbevelingen van destijds nog niet volledig uitgevoerd zijn. Is de minister bereid om het volledig uitvoeren van die vijf aanbevelingen alsnog in gang te zetten, zodat de aanbevelingen uit het oorspronkelijke OVV-rapport geheel uitgevoerd worden?
Wij kregen een bericht van de minister dat per 1 oktober 2017 de gaswinning van 24 naar 21,6 miljard kuub kan. In 2016 kregen wij een uitgebreid onderzoek van de Gasunie, die een overzicht gaf over de benodigde gaswinning in de jaren 2017-2020. Daaruit blijkt dat de Gasunie niet in staat is om de gasvraag ook maar enigszins te voorspellen, terwijl de minister wel steeds de leveringszekerheid als argument gebruikt. Mijn vragen zijn: waarom kan de winning niet nu alvast naar beneden, waarom wel per 1 oktober? Als er een warmere winter is dan gemiddeld kan er dan minder gewonnen worden? Hoe komen wij nu aan betrouwbare cijfers? Tenzij de minister mij kan uitleggen dat zowel het besluit van de minister nu als de inschattingen van de Gasunie, GTS, kloppen, ben ik benieuwd hoe het zit. Wij hebben betrouwbare cijfers nodig als wij vertrouwen op leveringszekerheid als argument voor de hoeveelheid te winnen gas.
Dan de schadeafhandeling. Ik heb in 2014 al gezegd — niet dat dit nu helpt — dat het Centrum Veilig Wonen de oplossing niet zou geven. Het Centrum Veilig Wonen, zei ik toen, staat niet los van de NAM en de NAM hangt aan de touwtjes van de Shell. De Groninger Bodem Beweging en anderen hebben in hun recente brieven duidelijk gemaakt waar de problemen zitten. Het leek erop dat de minister de uitslag al gaf voordat de wedstrijd gespeeld was. De minister zegt nu dat hij ruimte geeft voor de discussie in Groningen. Is dus elke andere oplossingsvorm ook acceptabel, en moet het niet per se een onafhankelijke commissie zijn die dit besluit en hoeft niet elke veertien dagen over de schade overleg gevoerd te worden met de NAM? Zijn voorstellen van bijvoorbeeld de Vereniging Eigen Huis of van prof. Reurt Gisolf, die bekijkt hoe je de wet massaschadeclaims kunt gebruiken, ook acceptabel? Is de minister bereid om, welke schadeprotocol het dan ook wordt, te borgen dat zo’n protocol in lijn is met de Nederlandse wetgeving? Komt er dus een juridische toetsop zo’n protocol om te kijken of het klopt met de Nederlandse wet, bijvoorbeeld door de afdeling advisering van de Hoge Raad of de president van de rechtbank van Amsterdam? Is de minister ook bereid om het volgende te bekijken? Er wordt heel veel onderzoek gebruikt om schadeclaims in de zogenaamde buitengebieden af te wijzen. Kunnen we ervoor zorgen dat dit onderzoek gepeerreviewd en dus wetenschappelijk gevalideerd is en dat de relevante NEN- en ISO-normen — bijvoorbeeld ISO 4866 — daar duidelijk bij betrokken zijn? Op dit moment is dat niet zo. Is onderzoek een mening of is onderzoek echt wetenschappelijk gevalideerd?
Mijn laatste vraag is hoe het staat met de uitvoering van het in de begroting van EZ terechtgekomen amendement-Van Tongeren, waarmee twee ton is gereserveerd voor juridische bijstand in Groningen. Ik begrijp dat er nu — we zitten bijna in mei — nog geen cent is uitgegeven. Als dat zo is, kan dat geld misschien naar bijvoorbeeld de Stichting Recht voor Groningen? Wil de minister de aandeelhouders van het Centrum Veilig Wonen vragen of zij misschien 1 miljoen van de 2 miljoen winst die zij hebben gemaakt met het Centrum Veilig Wonen, aan Groningers willen uitgeven, bijvoorbeeld aan de Stichting Recht voor Groningen?
(…)
De voorzitter:
Ik heropen de vergadering. Ik heet in het bijzonder de klas van basisschool Het Veldhuis van harte welkom. Ik geef het woord aan de minister. De kinderen weten waar het over gaat.
De voorzitter:
Ik heropen de vergadering. Ik heet in het bijzonder de klas van basisschool Het Veldhuis van harte welkom. Ik geef het woord aan de minister. De kinderen weten waar het over gaat.
Minister Kamp:
Voorzitter. Ze weten waar het over gaat. Het gaat over Groningen en dat is een onderwerp waar ook de beide spreeksters die vandaag hun maidenspeech hebben gehouden, zich op gestort hebben. Ik denk dat we hebben kunnen vaststellen dat mevrouw Beckerman met veel gevoel heeft verwoord waar het uiteindelijk allemaal om gaat in dat gebied, namelijk om wat de mensen daar ervaren. Zij heeft verwoord met welke effecten van de aardgaswinning de mensen daar te maken hebben. De aardgaswinning vindt al tientallen jaren, vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw, in Groningen plaats. Mevrouw Beckerman heeft verwoord wat daarvan nu de impact is op het gebied en op de mensen. Zij vertaalt dat naar individuele mensen toe en dat doet ze zeer terecht, omdat het uiteindelijk om hen gaat. Ik wil haar, evenals mevrouw Sazias, complimenteren met haar maidenspeech.
Ook mevrouw Sazias heeft dat op haar manier gedaan. Zij heeft het verband gelegd tussen de transitie naar duurzame energie, de overgang van fossiele naar duurzame energie en de gewenste afbouw van de gaswinning in Groningen. Ik denk dat zij dat zeer terecht heeft gedaan, net zo goed als zij terecht heeft gewezen op de impact die alles wat rond de aardbevingen gebeurt heeft op de kinderen in dat gebied. Dat is iets waar we niet genoeg aandacht aan kunnen geven. Ik denk dan ook dat dat zeer terecht door mevrouw Sazias naar voren is gebracht.
Ik wil dus beide woordvoerders niet alleen complimenteren met hun maidenspeech, maar ook gelukwensen met het feit dat ze vanaf nu volwaardig deel uitmaken van het parlement. Het is een voorrecht om dat te mogen doen. Ik ben ervan overtuigd dat zij dit met heel veel inzet zullen doen en ik hoop ook dat zij dat nog heel lang zullen doen.
Voorzitter. Dit is volgens mevrouw Van Veldhoven het 125ste debat over energie in deze kabinetsperiode. De woordvoerders hebben opnieuw aangegeven wat er leeft in het gebied. Ik denk dat we dat het beste kunnen verwoorden als “gestold wantrouwen“. Er is echt sprake van gestold wantrouwen in Groningen. Dat is de mensen in Groningen niet te verwijten, want dat is veroorzaakt door de gaswinning. Degenen die verantwoordelijk zijn voor de gaswinning, zijn daar dus verantwoordelijk voor. De NAM wint gas. De rijksoverheid heeft daar vergunningen voor afgegeven. En ook ik als minister heb in deze kabinetsperiode verantwoordelijkheid gedragen voor wat er met betrekking tot de gaswinning en de aardbevingen in Groningen is gebeurd. Er is dus sprake van gestold wantrouwen en wij moeten het voor elkaar krijgen dat we dat oplossen. Wij moeten ervoor zorgen dat er weer vertrouwen in en betrokkenheid bij het werk komen dat overheden doen om de situatie daar te verbeteren. Ik geloof dat wij dat het allerbeste kunnen doen door te presteren, dus door ervoor te zorgen dat er in dat gebied echt dingen verbeteren. De problemen van mensen zijn veroorzaakt door iets wat echt fout is gegaan. Zij begrijpen heel goed dat die problemen alleen maar opgelost kunnen worden door het goed en beter te gaan doen. Gelukkig gebeurt dat.
Deze antwoorden van de minister in bovenstaande alinea’s geven toch een heel vreemde indruk vanwege de jarenlange klachten die er inmiddels bestaan en die dus op dit moment in het lang voortslepende debat over de gaswinning in Groningen niet meer zo eenvoudig kunnen worden ‘beloofd’ te worden verbeterd via de woorden ‘veroorzaakt door iets wat echt fout is gegaan’, als of dit het eerste debat hierover is. Dit komt neer op misleiding door de minister die zeer bewust sussende woorden hanteert en iedere toehoorder, zowel Kamerleden, als toeschouwers op de publieke tribune en thuis via Politiek24 in verwarring brengt. De Kamerleden zijn dit ‘Lubberiaanse’ en wollige taalgebruik van deze minister gewend, maar omdat ik thuis dit debat heb gevolgd, weet ik waar precies naar bewijzen moet gaan zoeken om aan te tonen dat de minister de Kamer bewust op het vereerde been zet. Want het kernprobleem is het aantal interrupties per keer dat beperkt is tot 3, en als een bewindsman maar kleine en onopvallende wijzigingen in zijn antwoorden aanbrengt, dan staat het (of liever ieder) Kamerlid schaakmat. Laat ik hierbij direct opmerken dat ik achter deze vastgelegde procedure in het Reglement van Orde sta, omdat er anders oeverloos lang in herhaling wordt gevallen door alle sprekers (zowel Kamerleden als bewindslieden) en dat maakt het onmogelijk voor de buitenstaander te volgen. Maar het enige antwoord op deze praktische bezwaren van politiek debatvoeren is dat ‘slaapverwekkende’ antwoorden door een minister gepareerd moeten worden door geen zinloze anders geformuleerde vragen, maar door heel concrete praktijkgevallen, waar de minister niet tegen opgewassen is. Als ieder Kamerlid dergelijke praktijkvoorbeelden kan aandragen, zodat er op het ‘gehoor’ (voor de buitenwacht) een eensgezind optreden wordt geregisseerd dan wordt een effectief front tegenover de minister zichtbaar en daar zal de journalistiek op kunnen inhalen om hun verslagen daarmee te verlevendigen.
In het laatste advies van het Staatstoezicht op de Mijnen kun je op bladzijde 6 zien dat het aantal aardbevingen in het gebied sinds het jaar 2013 is gehalveerd. Je ziet ook dat de sterkte van de aardbevingen veel minder is geworden. Het is bovendien zo dat er vorig jaar voor het eerst sinds 2005 geen aardbeving is geweest sterker dan 2,5 op de schaal van Richter. Dat zijn allemaal concrete verbeteringen die absoluut noodzakelijk waren. Ook zie je dat er een directe relatie ligt met wat we in de afgelopen kabinetsperiode gedaan hebben, namelijk de winning van aardgas meer dan halveren vergeleken met de tijd voor de huidige kabinetsperiode. Die concrete verbetering is gerealiseerd.
Ook weer zinloze goedpratertjes van de minister. Die concrete verbeteringen waren natuurlijk absoluut noodzakelijk, maar zoals de problemen zich vandaag de dag voordoen, is de bevolking met dit soort loze zinnen niet gediend.
Van alle schademeldingen die er gedaan zijn in het gebied — dat waren 80.000 schademeldingen; het is vreselijk om te moeten zeggen — is 85% afgehandeld. Dat is in ieder geval gebeurd. Dat is een bijdrage aan het herstellen van het vertrouwen. Ik denk dat het ook een grote bijdrage is dat nu de situatie is bereikt dat iemand die schade heeft, die niet meer uit hoeft te knokken met de NAM. Iedereen snapt onmiddellijk dat de balans zoek is tussen een schademelder, een burger, en de NAM, een grote organisatie van Shell en ExxonMobil. Daarvoor in de plaats is degene gekomen die er hoort te zijn, namelijk de overheid. De overheid moet ervoor zorgen dat er regie is op wat er gebeurt en dat de zaken daar, inclusief de schadeafhandeling, op een nette manier worden afgewikkeld, zodanig dat de schademelders er ook vertrouwen in kunnen hebben.
Hier is dus helemaal geen sprake van een ‘bijdrage aan het herstellen van het vertrouwen’. Smeerolie uit de mond van deze minister. Allemaal zinloze zinnen.
Onderstaande 3 artikelen uit de ochtendkranten na het Groningerdebat van gisteravond worden gekoppeld aan het Kamerdebat zelf om te onderzoeken of er conclusies kunnen worden getrokken:
Strafrechtelijk onderzoek tegen NAM om aardbevingen (Carel Grol, In het nieuws/fd, 21 april)
Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden gelast een strafrechtelijk onderzoek tegen de NAM.
‘Er zijn aanwijzingen dat de NAM zich schuldig heeft gemaakt aan overtreding van artikel 170, het beschadigen van woningen waardoor levensgevaar te duchten is’, zo liet het Hof donderdagochtend in een verklaring weten.
Het Hof stelt dat ‘een onderzoek naar de bewijsbaarheid van dat feit ten onrechte achterwege gebleven.’ Daarom moet er nu een onderzoek plaatsvinden. Daarna kan definitief worden beoordeeld of vervolging moet plaatsvinden.
Artikel 12
Op 11 september 2015 heeft advocaat Gerard Spong namens de Groninger Bodem Beweging (GBB) aangifte gedaan tegen de NAM. Het openbaar ministerie heeft drie maanden later, op 8 december, besloten niet tot vervolging van de NAM over te gaan.
Via een zogeheten artikel 12-Sv-procedure (Wetboek van Strafvordering) heeft de GBB daarna een procedure gestart bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Die heeft donderdag uitspraak gedaan.
Historische beslissing
Advocaten Gerard Spong en Emile van Reydt zeggen verheugd te zijn met wat zij ‘een historische beslissing’ noemen. ‘De vervolging opent verder voor Groningers die schade hebben geleden de mogelijkheid om via het strafproces hun schade geheel of gedeeltelijk vergoed te krijgen.’
‘De verantwoordelijke bestuurders riskeren een jarenlange gevangenisstraf’ • Advocaten Gerard Spong en Emile van Reydt
Volgens het hof moet de NAM vervolgd worden ter zake van vernieling of beschadiging van gebouwen waarbij levensgevaar te duchten is geweest, stellen de twee advocaten. ‘Dit feit is strafbaar gesteld in artikel 170 Wetboek van Strafrecht. De straf kan maximaal 15 jaar gevangenisstraf bedragen. De verantwoordelijke bestuurders riskeren daar mee dus een jarenlange gevangenisstraf.’
Gedagvaard
‘We zijn verrast door deze uitspraak’, stelt de NAM in een eerste reactie. ‘Het Openbaar Ministerie en het Hof hebben bij eerdere aangiften steeds geoordeeld dat er geen reden was voor vervolging.’
De uitspraak van het Hof betekent niet automatisch dat NAM ook gedagvaard zal worden, stelt dat gasbedrijf. Dit hangt af van de uitkomst van het onderzoek. NAM zegt wel dat het ‘volledig zal meewerken aan het onderzoek van de rechter-commissaris’.
Gerard Spong: ‘NAM moet zich zorgen gaan maken’
De GBB zegt er op ‘te vertrouwen dat op basis van een professionele houding van het ministerie van Justitie alle mogelijke middelen daadwerkelijk ingezet worden om de NAM veroordeeld te krijgen’. Want, zo stelt de Groninger Bodem Beweging, ‘de NAM maakt zich bij voortduring schuldig aan strafbare feiten, waaronder het opzettelijk vernielen van gebouwen‘.
Opinie: Nieuwe gasrel is echte ‘mindfuck’ (Johan de Veer • Groningen, Dagblaf van het Noorden, 21 april)
Burgemeester Albert Rodenboog van Loppersum breidt met de Groningse kunstenares Agnes Bakker aan de grootste deken van Nederland. De burgemeester was in Den Haag voor het gasdebat in de Tweede Kamer. (FOTO BRANKO DE LANG)
Het wordt er niet beter op. Tussen Groningers en de staat bestaat een oneindig wantrouwen. ‘Tijd voor een nieuwe minister.’
Er is weer trammelant. Minister Henk Kamp (VVD, Economische Zaken) vindt dat schademeldingen als gevolg van gaswinning veel sneller moeten worden afgehandeld. Dus geen contra-expertises, arbitrages en second opinions meer. Een snellere afwikkeling door een onafhankelijke partij leidt tot minder onzekerheid en boosheid bij burgers, zo betoogde Kamp donderdag in het zoveelste gasdebat in de Tweede Kamer. ,,Van iedere euro gaat 58 cent naar de gedupeerde, de rest blijft in het systeem zitten. Dat is zonde van het geld.’’
Nieuw schadeprotocol
Vorige week gaf Kamp in een brief aan de Tweede Kamer over een nieuw schadeprotocol al een schot voor de boeg. Zijn voorstel de bezwaarmakerij in te perken, sloeg in Groningen in als een bom.
De gesprekken hierover met Nationaal Coördinator Groningen Hans Alders moeten nog beginnen en nu al geeft de minister doodleuk aan dat hij de rechtspositie van gedupeerden danig wil aantasten, aldus de Groninger Bodem Beweging en het Groninger Gasberaad.
De rapen zijn gaar. GBB en Gasberaad schorten hun medewerking op aan het maken van een nieuw en onafhankelijk schadeprotocol waar de NAM geen enkele rol meer speelt. Kamp probeerde de brand te blussen met een briefje waarin hij pleit voor een ‘open overleg met de regio’. Donderdag zei hij: ,,Niks staat vast, ik laat de nieuwe wijze van schadeafwikkeling over aan de Nationaal Coördinator Groningen.’’
Hij voegde daaraan toe dat Alders ervoor moet zorgen dat het probleem van het ‘gestolde wantrouwen’ wordt opgelost. Zo makkelijk zal dat niet gaan. Alders raakte in het gebied ook al een verkeerde snaar. Hij gaf aan in de aanloop naar het nieuwe schadeprotocol aan tweewekelijks met de NAM te willen overleggen. De Tweede Kamer riep de minister gisteren het ontwerp van de nieuwe schadeafwikkeling aan de regio over te laten. Het mantra was ‘open overleg’.
Leed is al geschied
Maar het leed is al geschied. Niet alleen de Groninger Bodem Beweging en het Groninger Gasberaad, ook politieke bestuurders boycotten vandaag de eerste gesprekken met Alders over een nieuw schadeprotocol. Niemand begrijpt waarom Kamp zo kort voor zijn vertrek Groningen nog eens op stang jaagt. Niet uitgesloten wordt dat Kamp, NAM en Alders een deal hebben gesloten.
Er wordt 48 miljoen euro beschikbaar gesteld in de vorm van vouchers voor niet-erkende (C-)schades. Maatwerkarrangementen voor complexe gevallen. Maar hoe, wat, wie, waar verder is ons nog niet duidelijk. In ruil daarvoor moeten schadeprocedures NAM en Staat minder geld kosten. Susan Top van het Groninger Gasberaad sluit deze uitruil niet uit. ,,Het is een echte ‘mindfuck’. Tijd voor een nieuwe minister.’’ Dat het Kamerdebat minder fel was dan gebruikelijk, wekte geen verbazing. De echte discussies over de gaswinning vinden aan de formatietafel plaats. D66, CDA, VVD en GroenLinks doen het rustig aan. Uitzondering was het SP-Kamerlid Sandra Beckerman. ,,Het is pijnlijk te zien hoeveel er in mijn provincie kapot wordt gemaakt. De politiek laat het gebeuren.’’
Hof: OM moet strafrechtelijk onderzoek doen naar NAM (Joram Bolle, nrc, 20 april)
Het OM wilde zelf niet vervolgen voor het mogelijk in levensgevaar brengen van bewoners in Gronings bevingsgebied, maar het hof eist nu toch een onderzoek.