30 Sunday Sep 2018
Posted in Duurzaamheid, EU, klimaatonderzoek, klimaatverandering
Tags
Technologische klimaatinnovatie in ons land.
25 Tuesday Jul 2017
Posted in Duurzaamheid, Energie, energietransitie, geothermie
Tags
Aardwarmte in plaats van aardgas
Schone energie die, als je het goed plant, eeuwig beschikbaar blijft. En we zitten erbovenop. Aflevering 3 van De Groene Revolutie: Nederland verwarmen met aardwarmte.
Door: Rene Didde, de Volkskrant, 25 juli 2017
Groene revolutie maar hoe dan?
De overgang naar een duurzame economie in Nederland is nu echt ingezet. We volgen het vallen en opstaan van pioniers en andere aanjagers op de voet.
‘Het is heel bijzonder’, zegt mevrouw Weerheim (81). ‘Je snapt er aanvankelijk niets van. Ze boorden buizen onder de weg, en zelfs onder deze flat. Er stroomt warm water doorheen.’ Het ruime appartement van mevrouw en meneer Weerheim in Pijnacker wordt niet verwarmd met aardgas of uit een elektrische boiler. Nee, het is warm water dat diep uit de aarde wordt opgepompt en van daar naar hun radiatoren wordt geleid. Meneer Weerheim (85) vindt het ‘behaaglijke en constante‘ warmte. Het warmwater dat de cv van de Weertheims vult, komt van tuinder Ammerlaan, hier verderop in het Westland.
De warmte van de aarde is eeuwig beschikbaar
Aardwarmte of geothermie is niets minder dan de belofte van een nieuw Groningenveld, maar dan met warm water of zelfs stoom in plaats van aardgas. ‘Of beter, verschillende kleine warmwatervelden verspreid over het land‘, zegt Frank Schoof, directeur van het Platform Geothermie in Delft.
En anders dan het aardgas zijn de warmwaterbronnen niet van fossiele oorsprong. Mits goed gepland, is de warmte van de aarde eeuwig beschikbaar. En bij het oogsten van de warmte komt amper CO2 of vervuiling vrij, aldus Schoof. Bovendien kan geothermie cruciaal zijn om autonoom te blijven ten opzichte van wispelturige energielanden als Rusland en het Midden-Oosten.
Daar toont tuinder Leon Ammerlaan het geheim van de aarde
Douchen en warm water tappen is technisch ook mogelijk met de aardwarmte, maar dat gebeurt nog niet bij de familie Weerheim. ‘De elektrische boilers waren nog niet afgeschreven en vervanging is te kostbaar’, zegt Arne Swank, hoofd vastgoed van Rondom Wonen. De kleine woningcorporatie gaat later dit jaar verderop drie nieuwbouwcomplexen met 66 woningen bouwen. ‘En die zullen warm tapwater van zestig graden of meer ontvangen.’
Die nieuwe flatwoningen worden aangesloten op dezelfde bron, 2 kilometer verderop bij glastuinbouwbedrijf Ammerlaan. Daar toont tuinder Leon Ammerlaan het geheim van de aarde. ‘Kijk, hier komt een buis met water met een temperatuur van ruim 70 graden boven. En die buis daar brengt het water van 20 graden weer terug naar 2,2 kilometer diepte‘, wijst Ammerlaan. Het verschil van 50 graden warmte wordt geoogst door het aardwater door een warmtewisselaar te laten lopen, waar de overdracht naar het stadswarmtenet plaatsvindt.
Het 150 miljoen jaar oude water pompt Ammerlaan op met soms 200 duizend liter per uur. Dat bleek meer dan genoeg voor zijn zes hectare kassen, waar hij interieurplanten als palmen en yucca’s kweekt. ‘Ook een sporthal, zwembad en school zijn samen met de 470 woningen meteen aangesloten, net als een buurman met acht hectare kassen’, zegt Ammerlaan. Later dit jaar komen er nog andere glastuinbouwbedrijven bij.
Uit onderzoek uit de aardgasindustrie en uit – peperdure – boringen, blijkt dat heel Nederland over warmwaterbellen als die van Ammerlaan beschikt. Als andere tuinders soortgelijke coalities met woningbouwverenigingen, particulieren en kantoren beginnen, zijn we de aarde dan niet aan het lek prikken? Kan het Westland niet gaan zakken? Zowel Ammerlaan als Schoof bezweert van niet. ‘Per kerende buis brengen we evenveel afgekoeld water terug in de aardlaag als we eruit trekken. Er zijn nog nooit verzakkingen bij dergelijke diepe geothermieprojecten opgetreden‘, aldus Frank Schoof.
Het Staatstoezicht op de Mijnen denkt daar minder luchtig over. Recentelijk stelde het adviesorgaan van de regering dat de risico’s bij het boren naar geothermieputten ‘vergelijkbaar zijn met die in de olie- en gaswinning‘. De geothermiesector, pas tien jaar oud, moet volwassen worden. Het Staatstoezicht adviseert ‘terughoudendheid met geothermie in gebieden waar aardbevingen voorkomen als gevolg van de gaswinning‘.
Het water is gratis, maar de boringen kosten meer dan 3 miljoen euro
Schoof wijst erop dat de bron na dertig tot veertig jaar minder warm water gaat afgeven. ‘Erg is dat niet’, zegt hij. ‘We kunnen dan verderop een nieuw reservoir aanboren. Het gesloten warmtereservoir is na honderd jaar of meer ongeveer op de oude temperatuur. Die kun je dan weer aanspreken. Als we het goed plannen, kan Nederland eeuwen vooruit.’
Tuinders als Ammerlaan vormen voorlopig de voorhoede. Ze zijn op zoek naar een duurzame warmtebron met een stabielere prijs dan aardgas. Toch is het nog geen vetpot. Ammerlaan moest menigmaal naar de bank. ‘Het water is weliswaar gratis, maar de boringen kosten meer dan 3 miljoen euro per stuk. Als je misboort, kom je na een omslachtige procedure in aanmerking voor een vergoeding van de overheid.’
Ook de infrastructuur tussen zijn warmteput en de woningen als die van de familie Weerheim is prijzig. Ammerlaan heeft zelf geïnvesteerd in de buizen, maar op termijn kan hij aansluiten op de zogeheten Warmterotonde Zuid-Holland. Dat netwerk van warmwaterbuizen moet in 2020 liefst 350 duizend woningen en kantoren en duizend hectare glastuinbouw voorzien van warmte. In Rotterdam is al een deel aangelegd. Nu nog voedt afvalbedrijf AVR een buizenstelsel met de restwarmte die bij de verbranding van afval ontstaat. En er is restwarmte genoeg bij de industrie in het Rijnmondgebied. Als die allemaal aantakken, kan het net worden uitgebreid en kunnen woningen en kantoren in Den Haag, Leiden, Delft en Dordrecht ermee worden verwarmd.
Alle woningen van het aardgas afhalen, zal 100 miljard gaan kosten
In de Metropoolregio Amsterdam, die zich uitstrekt van IJmuiden tot Almere, werkt ‘warmteregisseur’ Jan van der Meer aan soortgelijke ambities. ‘Warmtenetten hebben de potentie om 30 tot 50 procent van de 7,7 miljoen Nederlandse huishoudens van warmte te voorzien‘, zegt Van der Meer, die ook in de regio Nijmegen en Arnhem warmteregisseur is. Vooral in steden met veel hoogbouw heeft een warmtenet kansen.
Alle woningen van het aardgas afhalen, zal 100 miljard of meer gaan kosten, aldus Van der Meer. ‘Ik vergelijk het vaak met de wederopbouwperiode na de oorlog. Toen heeft Nederland soortgelijke bedragen geïnvesteerd. De energietransitie van nu vraagt hetzelfde. Gasleidingen eruit, warmtenetten erin, elektriciteitsleiding verzwaard in geval woningen geheel elektrisch worden verwarmd.’
De afvalovens zullen steeds minder te doen krijgen
De bestaande warmtenetten worden meestal gevoed met warmte die vrijkomt bij de elektriciteitsproductie, soms door aardgas te verbranden. Ook de warmte van afvalverbranders als ARN in Nijmegen vindt haar weg naar warmtenetten. ‘ARN kan met 35 duizend huishoudens bijna de helft van de woningen in Nijmegen van warmte voorzien. Bij industrie als Tata Steel in IJmuiden verdwijnt die warmte nu ongebruikt naar de lucht en het water. Die komt in de Metropoolregio mooi van pas.’
Afval zal steeds meer worden hergebruikt, dus de afvalovens zullen steeds minder te doen krijgen, beseft Van der Meer. ‘Op termijn kan aardwarmte de rol van industriële restwarmte overnemen. Elke kilometer die je dieper de aarde in gaat, stijgt de temperatuur met 30 graden. Op een diepte van 3 kilometer heb je al bijna stoom.’
600 duizend huishoudens, nog geen 10 procent van Nederland, krijgen warmte van een warmwaternet. Er zijn in Nederland 12 grootschalige warmtenetten met 230 duizend aansluitingen. Energiebedrijven als Nuon, Eneco en Essent leveren daarvoor warmte. Dat doen ze ook voor 300kleinschalige netten. Dan zijn er nog 6.600 kleinschalige netten eigendom van woningcorporaties, vve’s en projectontwikkelaars. Die kleine netten leveren warmte voor bijvoorbeeld een flat, of een tiental huizen in een blok.
Voor het zover is, moet nog veel onderzoek plaatsvinden. ‘Van ongeveer tweederde van Nederland weten we nog weinig van aardwarmte, onder andere in de regio Amsterdam’, zegt onderzoeker Benno Schepers van CE Delft, een onderzoeksbureau gespecialiseerd in duurzaamheid. Toch denkt ook Schepers dat de aardwarmte over twintig jaar miljoenen woningen kan verwarmen. ‘Ongeveer 50 procent van de huishoudens is geschikt voor een warmtenet, vooral in de Randstad.’
En het mag dan wat kosten, zo’n nieuw net levert ook wat op. CE Delft becijferde dat de Warmterotonde in Zuid Holland 4,5 miljard euro gaat kosten, maar gedurende haar levensduur 5 miljard euro oplevert in de vorm van besparing op aardgas, vermeden kosten aan het gasnet en een betere luchtkwaliteit.
Een nadeel lijkt wel dat een hele wijk mee moet doen met een warmtenet. Wat als een huiseigenaar eigenwijs denkt in warmte te voorzien met een zonneboiler, warmtepomp en zonnepanelen? ‘Gemeenten moeten keuzen maken per wijk en samen met bewoners tot besluiten komen‘, zegt Gijs de Man, voorzitter van brancheorganisatie Warmtenetwerk en directeur van het warmtebedrijf Purmerend. ‘Valt de keus op een warmtenet, dan kan een bewoner best voor helemaal elektrisch kiezen, maar dan moet hij de kosten voor de extra infrastructuur zelf betalen.’
Volgens De Man is er bij de verduurzaming van warmtenetten ook nog een slag te maken met biomassa. ‘Hier in Purmerend verstoken we snoeiafval van Staatsbosbeheer in een verbrandingsketel. Daarmee leveren we 80 procent van de warmte van het net. Uiteindelijk gaan we naar geothermie, de ultieme duurzame bron, met nul CO2-emissie.’
Willen we er in de aardgasloze toekomst net zo warmpjes bij zitten als in het fossiele Slochteren-tijdperk, dan moet de overheid wel de regie nemen, zegt Frank Schoof. ‘Te beginnen door geen nieuwe aardgasleidingen meer aan te laten leggen en meer onderzoek naar geothermie te stimuleren. Ik zie ook een ‘100-puttenplan’ voor kansrijke velden in Nederland voor me. Als de overheid dit initieert, zal het belanghebbend bedrijfsleven investeren, inclusief de industrie die stoom nodig heeft. Het moet klaar zijn voordat het Energieakkoord in 2023 afloopt. Dan weten we tenminste hoe we verder kunnen.’
Bij aardwarmte ontbreekt het nog aan beleid en maatregelen, zegt ook warmteregisseur Jan van der Meer. ‘Die moeten er komen. Zonne- en windenergie kennen al jarenlang subsidieregelingen en voorlichtingscampagnes, waardoor we op steeds meer daken panelen zien. En wat ook helpt is natuurlijk een forse verhoging van de aardgasprijs, want er is vrijwel niet tegen de huidige gasprijs te concurreren.’
Twee alternatieven voor aardwarmte
Behalve warmtenetten zouden woningen ook helemaal op elektriciteit van de zon kunnen: all-electric. De voorwaarden zijn dat het om zeer goed geïsoleerde (nieuwbouw)woningen betreft met voldoende dakoppervlak voor zonnepanelen. De verwarming en het warme douchewater komen van een warmtepomp die energie uit de bodem of uit de lucht haalt en met een beetje elektriciteit opwerkt tot het gewenste niveau. Ongeveer 50 procent van de woningen kan all-electric.
Een ander alternatief is groen gas dat ontstaat door vergisting van bijvoorbeeld rioolslib, mest en groente- en fruitafval. Opgewerkt tot de kwaliteit van aardgas kan het gewoon in het bestaande aardgasnet en de bestaande ketels. Nadeel is dat niet meer dan 10 procent van de woningen met groen gas zijn te verwarmen. Het ligt meer voor de hand groen gas te benutten voor de industrie en de transportsector.
© de Volkskrant
https://www.volkskrant.nl/economie/hoe-de-warmwaterbel-onder-nederland-ons-gaat-verwarmen~a4507881/
15 Saturday Jul 2017
Posted in Duurzaamheid, Emmanuel Macron, EU, klimaatverdragParijs, Uncategorized
Tags
Datum nieuwsfeit: 14-07-2017
Bron: Partij voor de Dieren
PvdD wil verbod op import onduurzame soja en palmolie
De Franse regering gaat een verbod instellen op de import van onduurzame soja en palmolie. Dit in het kader van het klimaatakkoord en vanwege de noodzaak om regenwouden en bossen te behouden. De miljoenen bomen die gekapt worden zijn immers hard nodig om CO2 op te nemen. De Partij voor de Dieren is daarom van mening dat dit Franse initiatief zo snel mogelijk navolging moet krijgen in Nederland en stelde er vragen over.
Jaarlijks gaat een oppervlakte van 13 miljoen hectare bos (ongeveer de oppervlakte van Griekenland) verloren, voornamelijk door de productie van hout en pulp, rundvlees, soja en palmolie. Nederland heeft hier een wezenlijk aandeel in als een van ‘s werelds grootste importeurs van palmolie en soja.
Ruim de helft van de soja en een derde van de palmolie die gebruikt worden voor de veevoersector voldoen niet aan de duurzaamheidscertificaties, die toch al gebaseerd zijn op zeer zwakke criteria. Daarom wil de PvdD op korte termijn minstens eenzelfde verbod op onduurzame soja en palmolie als Frankrijk nu heeft ingesteld.
05 Friday May 2017
Posted in Duurzaamheid, energietransitie, politiek
Tags
Schone energie speelt geen rol bij grootste vijf oliebedrijven (Bert van Dijk, Katern Ondernemen/fd, 5 mei)
Traditionele olie- en gasproductie is nog lang niet op zijn retour
# Wereldwijd investeren landen onder invloed van het Parijs-klimaatakkoord tientallen miljarden dollars in de energietransitie richting een CO2-arme maatschappij met meer wind- en zonne-energie en met minder kolen, olie en gas. Maar een snelle teloorgang van de traditionele olie- en gassector lijkt voorlopig niet in zicht. De wereldwijde vraag naar olie en gas groeit nog steeds, waardoor het oppompen en verkopen van olie en gas een uiterst winstgevende activiteit blijft. Dat blijkt uit de kwartaalcijfers van grote olie- en gasbedrijven die afgelopen week gepubliceerd zijn.
Dit is precies de reden – de hoofdreden feitelijk gesproken – dat de burger wereldwijd gigantisch de smoor heeft gekregen in het ‘eigenwijze’ gedrag van deze winst- en kapitaalsverslaafden. Het eigen bedrijfsbelang gaat voor het mondiale belang van klimaatbescherming en dat zal over een generatie te boek komen te staan als de halsmisdaad tegen de mens en aarde. In plaats van nu geheel in te zetten op duurzame energiebronnen en vooral subsidies te veerstrekken op aardwarmte (geothermie[1]) omdat vooral deze energievorm te weinig in de publiciteit komt en ‘het’ alternatief vormt voor de olie- en gasbedrijven die aardverslaafd zijn en voldoende aardkunde in huis hebben om de omschakeling mogelijk te maken.
# De vijf grootste beursgenoteerde oliemultinationals verdienden alleen al in de eerste drie maanden van dit jaar gezamenlijk ruim $14 mrd aan nettowinst en genereerden bijna $30 mrd aan operationele kasstroom. Dat geld werd vooral verdiend met olie- en gaswinning.
Als deze beursgenoteerde oliemultinationals hun verantwoordelijkheidsgevoel zouden voelen – wat ze overduidelijk niet doen – dan zou deze specifieke nettowinst direct in ontwikkeling van geothermie moeten worden geïnvesteerd. Zolang dat niet gebeurt, zullen de populisten in alle landen de verkiezingen blijven winnen zodat binnen één kwart generatie van kiezers de parlementen volledig worden getransformeerd om de multinationals te dwingen te gehoorzamen aan de wens van de bevolking. Zo hang het een samen met het ander. Oud denken in het bestaande politieke bestel reflecteert zich in oud denken binnen de oliemultinationals. Dit politieke stelsel deugt dus niet meer.
Zwakte in de zonnecelsector
# Shell, Chevron en ExxonMobil reppen in hun persberichten namelijk met geen woord over wind-, zonne- of welke andere vorm van schone energie dan ook. BP bericht alleen dat zijn windenergiecapaciteit is gedaald, terwijl het Franse Total meldt dat de winst van zijn gas- en nieuwe energiedivisie met 16% is gedaald door ‘zwakte’ bij de Amerikaanse zonneceldochter Sunpower. Dat bedrijf komt volgende week met zijn kwartaalcijfers.
# Belangrijkste conclusie, nu alle grote olie- en gasmultinationals hun eerste kwartaalcijfers hebben gepubliceerd, is dat de sector niet alleen maar profiteert van een gestegen olieprijs. De operationele kosten van de bedrijven zijn ook veel scherper omlaag gebracht dan verwacht. Dat leidt ertoe dat de afgelopen maanden de winsten sterk zijn gestegen en een meer optimistische investeringsblik naar de toekomst wordt gekeken.
Ze zullen het simpelweg op hun brood krijgen.
# Een deel van de kostenverlagingen is structureel. Zo werkt Shell met geldbesparende technologieën om op afstand te kunnen boren naar olie en gas en is er meer standaardisatie en samenwerking in de sector. Daarnaast profiteren oliebedrijven van sterk gedaalde prijzen bij toeleveranciers voor bijvoorbeeld de huur van schepen en boorplatforms. Hoewel verwacht mag worden dat daar de komende jaren weer wat inflatie zal ontstaan, is de kostenstructuur van de oliemultinationals structureel flink omlaag gebracht.
Investeren in schaliegas
Total bijvoorbeeld zag mede daardoor zijn winst met 56% groeien in de eerste drie maanden van dit jaar en is druk bezig plannen te maken om groots te gaan investeren in het schaliegasgebied Vaca Muerta in Argentinië en in olie- en gasvelden in Brazilië. Dergelijke investeringen zijn weer aantrekkelijk nu de productiekosten sterk omlaag zijn gebracht.
# Ook Shell, ExxonMobil en BP hebben hun pijlen gericht op Vaca Muerta. In de regio in Patagonië liggen grote hoeveelheden olie en gas in gesteente diep onder de grond opgesloten. Het gaat om zulke grote hoeveelheden dat Vaca Muerta wel wordt vergeleken met het Permian-bekken, het grootse schaliegebied in de Verenigde Staten. De ontwikkeling van dat gebied ontketende een schaliegasrevolutie die volgens olie-experts wereldwijd tot een structureel lagere olieprijs heeft geleid.
Deze materialistische bedrijfsvoering miskent dat de aarde ook een levend mechanisme is, evenals de mens zelf. Vandaar dat het Bijbelse ‘rentmeesterschap’ in deze maatschappij waarin het godsbegrip volledig is verdwenen, geheel vergeten is. Deze menselijke beschaving voert de aarde rechtstreeks de afgrond in.
Schuldenprobleem
# Shell is van plan om dit jaar ongeveer $ 25 mrd te gaan investeren. Het grootste deel daarvan gaat naar bestaande olie- en gasprojecten en het opstarten van nieuwe grote diepzeeprojecten in de Golf van Mexico, voor de kust van Brazilië en van lng-gasfabrieken in onder andere Australië.
Het ergste is nog dat de strijd voor duurzame energietransitie in de Kamer door het oliemannetje Kamp wordt geblokkeerd, dankzij zijn ambtelijke ondersteuning die lobbyisten van onze nationale ‘trots’ Shell zijn.
# Ondanks de ogenschijnlijk doorbrekende lente in de oliesector, zijn er nog wel een aantal zorgen, vooral over de hoge schuldenniveaus. Shell mag dan het afgelopen kwartaal de nettoschuld hebben verlaagd, met ruim €72 mrd is de nettoschuld allesbehalve laag te noemen. Niet voor niets is schuldreductie prioriteit nummer 1 voor het bedrijf. Bij BP is de nettoschuld zelfs verder opgelopen.
Wat een ‘ellende’ toch!
https://fd.nl/ondernemen/1200554/olie-en-gasproductie-allesbehalve-op-zijn-retour
19 Saturday Nov 2016
Posted in Duurzaamheid, EU, fossielversusduurzaam, kernenergie, Uncategorized
Tags
Remco de Boer • Katern Morgen/fd, 19 november
Remco’s CO2-tournee
Nederland hangt met 5% schone energie onderaan op de Europese ranglijsten. In 2020 moet dat percentage van Brussel 14% bedragen. En dat is nog maar het begin: in 2050 willen de Tweede Kamer en de regering een volledig duurzame energievoorziening.
Die overgang van overwegend fossiele naar volledig schone energie raakt onze samenleving tot in de haarvaten. Remco de Boer reist voor het FD langs wind- en zonneparken, biomassa- en getijdencentrales, en doet maandelijks verslag van de energietransitie in FD Morgen, op BNR Nieuwsradio en in Energeia, de informatiedienst voor energieprofessionals.
# Een bezoek aan de kerncentrale in Borssele heeft een hoog James Bond-gehalte. Wie aan de rand van het bassin met splijtstofstaven staat, wordt aan een groot aantal veiligheidsmaatregelen onderworpen – maatregelen die gemakkelijk angst kunnen inboezemen, maar die tegelijkertijd zorgen dat kernenergie per opgewekt kilowattuur (kWh) een van de veiligste energievormen is.
‘Een van de veiligste energievormen’ is binnen deze context een misleidende formulering. Dat ‘grote aantal veiligheidsmaatregelen’ heeft natuurlijk betrekking op de noodzaak dat er geen lekken of grote technische mankementen mogen ontstaan in dat ‘bassin met splijtstofstaven’, want dan ontstaat er een tweede Tsjernobyl of Fukuyama, om de 2 ernstigste kernongelukken maar in herinnering te brengen, die hieronder worden genoemd.
# Het kabinet-Kok I dacht hier in 1994 anders over. Toen wilde het, in de nasleep van de Tsjernobylramp, Borssele sluiten. Uiteindelijk stak Balkenende II hier ruim tien jaar later een stokje voor. Volgens dat kabinet van CDA, VVD en D66 kwam de kerncentrale goed van pas bij het voldoen aan de afspraken in het Kyoto-klimaatverdrag. Kernenergie heeft namelijk één groot voordeel: bij de productie komen geen broeikasgassen vrij.
Ook deze alinea is niet zonder meer ‘waar’ omdat de Duitse Energiewende van Angela Merkel heeft gewezen dat niet Kok 1 ernaast zat, maar juist Balkenende 2. Dat Balkenende van mening was dat er sprake was van ‘één groot voordeel: geen broeikassen’ negeert de afvalproblematiek. Dat het toen toch zo werd geformuleerd is waarschijnlijk te danken aan de toenmalige neoliberale minister van Economische Zaken Brinkhorst. Uit die hoek mogen zulke eenzijdigheden inderdaad mogelijk.
# Zo voorkwam de Borssele-centrale vorig jaar 2,5 miljoen ton CO#-uitstoot in Nederland: drie keer meer dan alle zonnepanelen bij elkaar. En dat voor zo’n 4,5 cent per kWh, lager dan de 7,27 cent die het nieuwe mega-windpark voor de Zeeuwse kust per kWh gaat kosten. Bovendien krijgt dat park vijftien jaar lang zo’n 100 miljoen euro subsidie per jaar, tegen nul voor de kerncentrale, zo benadrukt eigenaar energiebedrijf EPZ.
Interessante stelling: hoezo leveren zonnepanelen broeikassen op? Zelfs een bewering dat zonnepanelen ‘nauwelijks’[1] broeikassen opleveren, is volgens mij aanvechtbaar.
# Intussen zien steeds meer klimaat- en milieuactivisten kernenergie als een onmisbaar wapen in de strijd tegen klimaatverandering. Een belangrijke vertolker van dat geluid is de Amerikaanse wetenschapper James Hansen, die eind jaren tachtig hielp om het onderwerp op de agenda te krijgen. Ook Microsoft-oprichter Bill Gates is voorstander. Sinds 2006 werkt hij met zijn bedrijf TerraPower aan nieuwe vormen van kernenergie.
De stelling van deze alinea kan alleen waar zijn als kernenergie als tussenfase wordt gezien op de route naar een algehele duurzame energietransitie, dus zonder enige fossiele brandstof, maar het giftige afval van kernenergie wordt keer op keer vergeten. Om die reden moet kernenergie ook tot fossiel worden gerekend, al komen er geen fossiele grondstoffen aan te pas.
# Een andere pionier op dat terrein is prof. dr. ir. Jan Leen Kloosterman. De hoogleraar nucleaire reactorfysica aan de TU Delft coördineert Europees onderzoek naar een gesmolten-zout-reactor, oftewel molten salt reactor (MSR), die werkt op thorium en niet op uranium, zoals de huidige reactoren. ‘Groene kernenergie’ wordt het al genoemd: het heeft de voordelen van traditionele kernenergie, en het beperkt een aantal nadelen.
Vanwege het net genoemde argument mag thorium geen tot groene kernenergie worden gerekend: een beperkt aantal nadelen, waaronder ongetwijfeld ook het afvalproduct.
Kernenergie
# In totaal 441 kerncentrales, met een gezamenlijk vermogen van 383 gigawatt (GW), produceerden vorig jaar ruim 10% van alle elektriciteit wereldwijd. De enige Nederlandse centrale staat in het Zeeuwse Borssele en is goed voor 3,7% van onze stroom. Ongeveer een derde van de brandstof die de centrale gebruikt, is uranium dat via mijnbouw wordt gewonnen. De rest bestaat uit hergebruikte materialen, zoals overtollige militaire uraniumvoorraden uit de Koude Oorlog, en mengoxide (MOX), dat bestaat uit verarmd uranium verrijkt met plutonium, beide afkomstig uit gebruikte splijtstofelementen.
# Zo is het radioactief afval veel minder lang schadelijk: geen 100.000 jaar, zoals nu, maar 300 jaar. Ook staat het reactorvat van een MSR niet onder hoge druk, zoals die van Borssele dat wel staat. Bovendien is thorium ruim beschikbaar, zó ruim dat het mineraal enkele duizenden jaren in de huidige, wereldwijde energievraag kan voorzien.
Zelfs 300 jaar is te lang en daarmee vallend onder de noemer niet-duurzaam. Vanwege deze persoonlijke veronderstelling is deze blog ook cc aan Diederik Samsom als kernfysicus gericht.
# Ook Peer de Rijk, de bekendste tegenstander van kernenergie in ons land, ziet deze voordelen. De directeur van WISE, de organisatie die sinds 1978 probeert kernenergie de wereld uit te krijgen, gelooft dat de reactor inderdaad zo veilig kan zijn als voorstanders claimen. Maar, zegt hij, dan moet er eerst daadwerkelijk een worden gebouwd. De Rijk heeft daar een hard hoofd in. En niet geheel ten onrechte, want de uitdagingen zijn groot.
‘Kan zijn’ is wat anders dan ‘veilig is’.
# Zo is de vloeibare zoutoplossing met daarin het thorium zowel brandstof als koelmiddel tegelijk. Bij zo’n 600 tot 700 graden Celsius vinden in dit mengsel zowel de nucleaire processen als een groot aantal chemische reacties plaats. Om dat alles onder controle te houden, inclusief het permanent zuiveren van het zout, is nog veel onderzoek nodig. Dat geldt ook voor de ontwikkeling van een reactorvat dat niet wordt aangetast door al dat chemische en radioactieve geweld.
Alleen al het feit dat hier het woord ‘geweld’ wordt beschreven of benoemd, zegt al voldoende. Er zijn nog teveel onzekerheden en het wordt de hoogste tijd daaraan prioriteit te geven door het uit te zoeken en definitieve antwoorden te vinden. De hoogste tijd omdat wij als mensheid in slaap zijn gewiegd door de ‘rijkdommen’ aan fossiele brandstoffen waarvan we de aardkorst ruimschoots hebben beroofd. Als de aarde als een levend organisme mag worden beschouwd, heeft de mensheid sinds de industriële revolutie nagelaten om vrije en goedkope brandstoffen te ontwikkelen door wind, water en zonnekracht.
# De voorstanders wijzen dan op Oak Ridge. In dit Amerikaanse overheidslaboratorium draaide in de jaren zestig vijf jaar lang een experimentele gesmolten-zout-reactor, weliswaar op uranium, maar toch. Als Oak Ridge niet had laten zien dat het inderdaad kan, waren we waarschijnlijk niet ingestapt, zegt Sander de Groot van NRG. Binnenkort begint de exploitant van de onderzoeksreactor in Petten aan een serie unieke tests waar experts wereldwijd reikhalzend naar uitkijken.
Elektriciteitsproductie in mln kWh
1990: 2885
2000: 3699
2010: 3755
2015: 3862
1 Aantal kerncentrales, 481 MW Vermogen
Kernenergie is goed voor 0,7% van het totale Nederlandse energieverbruik. De enige centrale, in Borssele, sluit eind 2033. Er zijn geen plannen voor nieuwe centrales.
Met de huidige stand van technologie is dat maar goed ook, want in de tussengelegen periode van 2016 tot aan 2033 kan onderzoek aan alternatieve en duurzame technieken besteed worden.
# Hoewel er nog veel onderzoek nodig is, lijkt de techniek niet de hoogste hobbel. Dat is eerder de financiering. Voor Kloostermans Europese studie is €5 mln beschikbaar. Ter vergelijking: Nederland stelt alleen al dit jaar €9 mrd subsidie beschikbaar voor hernieuwbare energie uit wind, zon en biomassa. Ook in de Verenigde Staten is slechts enkele tientallen miljoenen aan onderzoeksgeld beschikbaar voor MSR.
# De nucleaire industrie stopt intussen liever geld in het doorontwikkelen van traditionele kerncentrales met uranium als brandstof en water als koelmiddel. Daarmee is sinds de jaren vijftig al veel ervaring opgedaan. MSR moet het vooral hebben van kleine start-ups, zoals Terrestrial Energy. Dit Canadese bedrijf denkt over vijftien jaar een werkende reactor te hebben. Kloosterman verwacht dat MSR-thorium pas over enkele decennia een rol van betekenis zal kunnen spelen.
Traditionele kerncentrales zijn, zoals het begrip ‘traditioneel’ al zegt, van nature conservatief en met dat conservatisme schiet het niet op in deze wereld, waarin oud industrieel denken bewijsbaar achterhaald is.
# Zoveel tijd heeft het klimaat niet, stelt De Rijk. Hij verwoordt het belangrijkste argument van tegenstanders van nieuwe kerntechnologie. Zij zien liever dat iedere beschikbare euro naar bestaande, hernieuwbare energiesoorten gaat. Kernenergie is dat niet, vindt ook de EU. Al bouwt ons land morgen vijf kerncentrales voor het behalen van de Europese energiedoelstelling, zoals die is vastgelegd in het Nederlandse Energieakkoord: ze tellen niet mee.
# Eind 2033 sluit Borssele definitief de deuren. Dan komt een einde aan kernenergie in Nederland, ténzij een komend kabinet er opnieuw een stokje voor steekt of een nieuwe kerncentrale laat bouwen. Kloosterman is ervan overtuigd dat klimaatverandering zonder bestaande en nieuwe vormen van nucleaire energie niet te stoppen is. ‘Je kunt wel denken dat het lukt met zon en wind, maar ik denk dat de politiek die gok niet zou moeten willen wagen.’
Waarom niet?
https://fd.nl/morgen/1175990/kan-groene-kernenergie-het-klimaat-redden
18 Sunday Oct 2015
Posted in Den Haag, Duurzaamheid, EU, multinationals
‘Luisteren is niet mijn sterkste punt’ (Monique van de Sande, fd persoonlijk/fd, 26 september 2015)
Antony Burgmans (68) werkte 35 jaar bij Unilever, waarvan acht jaar als ceo. Tegenwoordig is hij onder andere lid van de raad van toezicht van ABN Amro, non-executive director bij BP en president-commissaris van Akzo-Nobel en TNT.
Waarvan ligt u wakker?
# In letterlijke zin ben ik gelukkig altijd gezegend geweest met een prima nachtrust. Maar er zijn wel dingen die me zorgen baren, zoals de ongelofelijke verwoesting van de natuur die zich de afgelopen vijftig jaar heeft voltrokken en het feit dat de globalisering weliswaar veel vooruitgang heeft gebracht, maar ook een toename van sociale misstanden. Ik heb het met eigen ogen gezien en het gaat echt om meer dan incidenten. We moeten beseffen dat dit niet houdbaar kan zijn.’
Dit citaat mag in alle bestuurskamers van de Nederlandse multinationals komen te hangen. Nu één (oud)-ceo heeft gesproken kunnen de anderen niet doof blijven voor dit appel. Als één gesproken heeft, moet de wereld van topbestuurders wakker worden.
01 Tuesday Sep 2015
Posted in Den Haag, Duurzaamheid, Energie
Tags
Zonne- en windenergie worden steeds concurrerender (redacteur, Economie & Politiek/fd, 1 september)
# De kosten van elektriciteitsopwekking door alternatieve energiebronnen, zoals zonne- en windenergie, zijn de afgelopen vijf jaar fors gedaald als gevolg van technologische vooruitgang. Ze zijn nog steeds een stuk duurder dan fossiele brandstoffen, maar de kloof is wel veel kleiner geworden. ‘Deze technologieën zijn niet langer kosten uitschieters’, aldus het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in een maandag gepubliceerd onderzoek, zo meldt persbureau Bloomberg.
Grote regionale verschillen
# De kosten voor het produceren van elektriciteit met behulp van gas-, kolen- en nucleaire centrales liggen dit jaar op ongeveer $100 per megawattuur, vergeleken met $200 per megawattuur voor zonne-energie. Vijf jaar geleden kostte het nog $500 per megawattuur om met zonne-energie stroom op te wekken.
# De door IEA berekende kosten houden rekening met investeringen, brandstof, onderhoud en ontmanteling van installaties gedurende de levenscyclus. Er zijn grote regionale verschillen. Zo kost het in België $312 per megawattuur om met behulp van zonnepanelen stroom op te wekken, vergeleken met $167 in Spanje.
# Het onderzoek van de IEA stelt vast dat geen enkele technologie het goedkoopst is onder alle omstandigheden en dat de kosten sterk afhangen van de beschikbare grondstoffen, loonkosten en lokale wet- en regelgeving, schrijft Bloomberg.
Dit bericht maakt duidelijk dat de inhaalslag van de duurzame energiebronnen zodanig vordert, dat met de huidige technologische ontwikkelingen binnen enkele jaren de achterstand kan zijn ingelopen en zelfs ingehaald.
Dat betekent voor iedere regering, dat erkent dat ‘regeren vooruitzien’ is, dat de beleidsprioriteiten geheel op die duurzame energiebronnen moet worden ingericht, aangezien de fossiele brandstoffen te veel kwaad aanrichten op de natuur en milieuomstandigheden, zoals het CO2-gehalte en de noodzaak tot reductie wereldwijd. De fossiele brandstoffen hebben met dit bericht definitief het loodje gelegd. En dat mag Shell flink in zijn oren knopen.
13 Thursday Aug 2015
Posted in Duurzaamheid, energietransitie, EnergieWende, Fossielebrandstoffen
Cijfers RWE bevestigen noodzaak reorganisatie (Joris Kooiman, Beurs, Katern Ondernemen/fd, 13 augustus)
# RWE, eigenaar van zowel kolen-, gas- als kerncentrales, heeft net als zijn concurrenten EON en Vattenfall zwaar te lijden onder de in 2011 aangekondigde ‘Energiewende‘ in Duitsland.’
Deze energieproducenten zijn het ‘slachtoffer’ geworden van niet de Energiewende, maar van de liberalisering van de nutsbedrijven van voorheen. Die geprivatiseerde bedrijven dachten daarmee dat ze zonder de bemoeienis van de politiek hun bedrijf naar grote commerciële hoogten te kunnen brengen op basis van hun traditionele denkwijze dat fossiele brandstoffen tot volgende generaties onkwetsbaar en dus houdbaar en bruikbaar zouden zijn. anders vallen die investeringen van Shell in de arctische gebieden niet te verklaren. Domheid troef dus.
En omdat betrokken bedrijfsleidingen nog geheel in dat vaste denkstramien zaten van ‘succesvolle producten uit het verleden, die weliswaar geen garantie zijn voor de toekomst’, zoals de reclame ons wil doen geloven, was er dus geen kritisch bestuurder aanwezig die de sluimerende energie-omwenteling die zich ondergronds afspeelde, op z’n merites kon beoordelen.
Die maatschappijkritische organisaties waren immers verdwaasde geitenwollensokken figuren die niet realistisch in de maatschappij stonden. Dat in hun visie de aardbodem leeggeroofd wordt, met de dreigende bijeffecten als aardbevingen zoals in Groningen, daar had alleen een enkel wetenschappelijk rapport zich mee bezig gehouden, maar de traditionele reuzen als Shell, deze week nog gewaarschuwd door een hoogleraar Arctische geologie, in de wind geslagen. De energiesector had dus nooit mogen worden geprivatiseerd. Niet dat een staatgecontroleerde nutssector tot betere inzichten waren gekomen, maar met de hedendaagse ervaringen hadden in ieder geval de wetenschappers om hun adviezen gevraagd kunnen worden, wat nu is uitgesloten.
Dat er nog bedrijven bestaan waarvan de raden van bestuur zich niets aantrekken van de ongelukken die met kerncentrales hebben plaatsgevonden, en blind vertrouwen op de moderne technologen die die ongelukken uitsluiten, verraadt een verstandelijke en commerciële arrogantie die zijn weerga niet heeft. Waar deze heren – meestal heren – nooit rekening hielden met onvolmaakte wetenschappelijke inzichten, die ruimte biedt aan leemten in de hedendaagse opvattingen, daar kan ook geen rekening worden gehouden met de ‘mogelijkheid’ dat oude succesprojecten wel eens op andere wijze tot een einde kunnen komen.
Innovatie op de oude manieren van denken en achterhaalde producten is dus geen innovatie, maar een blind geloof in het oude stramien van denken en dus bewijzen deze bedrijven als RWE en Shell dat ze onderdeel zijn van een oude orde, die zich niet tijdig bewust zijn van de noodzaak op niet milieuonvriendelijke producten over te schakelen. Want Wind, Water (getijdenenergiewinning), Zon en Geothermie zijn de toekomst. Het valt ook op dat de pers nauwelijks nagaat hoe het onderzoek op dat terrein, die échte innovatie vordert en onderzoekt of dat onderzoek binnen een redelijke termijn tot oplossingen komt die commercieel uitgebaat kunnen worden. De Europese Verlichtingstijd van de Renaissance ligt ver achter ons en wordt nu door dogmatisme en denkluiheid geheel tenietgedaan. Het lot van het Avondland?
10 Monday Aug 2015
Posted in Duurzaamheid, Energie, energietransitie, Fossielebrandstoffen, Shell
Shell overweegt investeringen Brazilië (redacteur, Katern Ondernemen/fd, 10 augustus)
# Olie- en gasconcern Shell heeft $5 mrd beschikbaar gemaakt voor overnames, vooral in Brazilië, waar staatsoliebedrijf Petrobras, dat in een omvangrijk corruptieschandaal is verwikkeld, bezig is activiteiten met een totale waarde van bijna $14 mrd te verkopen. Dat meldt persbureau Reuters op basis van anonieme bronnen.
# Door de lage olieprijs heeft Shell investeringsplannen teruggeschroefd en onderdelen in de etalage gezet om de balans te versterken, maar volgens de bronnen van Reuters zou Shell wel in Braziliaanse activiteiten willen investeren.
# Dat land is een belangrijke pijler onder de toekomstige strategie van Shell, dat bezig is met de overname van het Britse BG Group. Dat bedrijf heeft grote belangen in olie- en gasprojecten voor de kust van Brazilië. Met de overname van BG wordt Shell de grootste buitenlandse investeerder in de diepzeeolievelden voor de kust van Brazilië.
# Hoewel Shell zich nu schrap zet voor ‘een wereld waarin olieprijzen enige jaren laag kunnen blijven’, verwacht het bedrijf wel dat de olieprijs uiteindelijk weer zal gaan aantrekken.’
Het is onverstandig van ‘verwachtingen’ te spreken dat de olieprijs weer zal gaan aantrekken, want met de bestaande overcapaciteit op energiegebied zal daarvan niet snel sprake zijn. en daarom zal Shell als marktkenner moeten beseffen dat de tijden van het aloude product van olie en gas ten einde komt en tijdig moeten overschakelen naar nieuwe energievormen. Maar dat blijkt nog nergens duidelijk uit. Daarmee wordt de slag gemist.
03 Monday Aug 2015
Posted in Duurzaamheid, Energie, energietransitie, Obama
‘Obama wil uitstoot energiecentrales met een derde verminderen in 2030’ (fd/Washington, Economie & Politiek/fd, 3 augustus)
# De Amerikaanse president Barack Obama zal maandag een aangescherpte versie presenteren van zijn plan om klimaatverandering aan te pakken. Het doel is de uitstoot van broeikasgassen door energiecentrales tot 2030 met een derde te verminderen, zo meldt persbureau Reuters. Obama toont zich hiermee een stuk ambitieuzer dan eerder, toen een verlaging van 25% werd nagestreefd.
# De nieuwe regels zullen volgens Amerikaanse media een flinke transformatie van de Amerikaanse energiesector tot gevolg hebben. Kolencentrales moeten sluiten, terwijl de winning van energie uit bijvoorbeeld zon en wind zal worden gestimuleerd. Het staat nu al vast dat het plan op veel tegenstand van de industrie kan rekenen. Maar in een videoboodschap noemde Obama, die het einde van zijn [presidentschap in zicht heeft, het plan ‘de grootste, meest belangrijke stap die we ooit hebben gezet op het gebied van klimaatverandering’.
# In 2030 moet 28% van de energie worden gewonnen uit duurzame bronnen. In een eerdere versie van het plan was dat nog 22%.
Hieruit blijkt weer eens te meer hoeveel weerstand Obama in zijn tweede regeerperiode heeft ondervonden van de oppositionele Republikeinen in beide huizen van het Congres. Niet gehinderd door dat negativisme en populisme neemt hij nu de ruimte die de president grondwettelijk heeft om orde op zaken te stellen, door visie te tonen. En zo herstelt hij ook het negatieve imago dat de VS in de afgelopen decennia heeft opgebouwd, vooral door toedoen van de periode-‘Dubbel’ Bush, die natuurlijk lakeien waren van de traditionele energiebronnen.
Obama probeert dat negativisme om te buigen naar een echte duurzame energiehuishouding, zowel binnen de maakindustrie en bedrijfsleven, als particuliere huishoudens. Dat is dapper. En als Obama de andere zwarte schapen zoals China en India met hun archaïsche energiegebruik mee kan krijgen, dan heeft hij de mensheid een belangrijke dienst bewezen en komt hij zich nog als groot president in de geschiedenisboeken terecht. Hulde.
