Robots gaan ongelijkheid alleen maar groter maken
Peter de Waard, De kwestie ©de Volkskrant • 25 april 2017
# In de Terminatorreeks met Arnold Schwarzenegger zijn robots al zulke perfecte substituten van mensen geworden dat ze de mensheid willen elimineren.
Onzin!
# Twee jaar nadat de film was uitgekomen, kwam wiskundige en sciencefictionschrijver Vernor Vinge met zijn essay over de ‘technologische singulariteit‘, waarin hij voorspelt dat omstreeks 2045 robots zichzelf zullen programmeren en de mens niet meer nodig hebben.
Lariekoek!
# Vorig jaar lanceerde het Internationaal Monetaire Fonds (IMF) het begrip ‘economische singulariteit‘, waarin robots de kapitaalverschaffers op maat bedienen en zo de factor arbeid buitenspel zetten.
Dit gevaar is zeker niet ondenkbeeldig. Als in de toekomst een 100%-gerobotiseerde samenleving ontstaat, dan is er geen andere oplossing dan alle fabrieken die volledig door robots worden aangestuurd, en enorme winstmarges ontstaan, de kleine directie aan te slaan voor 80% belastingheffing. De fabrieken blijven natuurlijk het private bedrijfsleven, maar de ‘winst’ die wordt geboekt door personele lasten te minimaliseren, komt de staat toe, omdat er nog wel overheidsuitgaven te doen zijn.
In 1970 ging nog 55 procent van de nationale koek naar werknemers, nu is dat 51 procent“
# Tot nu toe is de gedachte dat robots de creativiteit en kritische geest van het menselijk brein niet kunnen evenaren. Technologische sprongen, zoals de industriële revolutie, leidden in het verleden tot vernietiging van banen. Maar uiteindelijk kwamen er nieuwe en beter betaalde arbeidsplaatsen voor terug. ‘Als door technologische vooruitgang oude banen sneller verloren gaan dan er nieuwe bijkomen, is dat een tijdelijk probleem‘, schreef John Maynard Keynes, die een overgangsperiode van een generatie inschatte.
Daarin zou de oude grootmeester best gelijk in kunnen krijgen.
# Maar het verleden zegt niet alles over de toekomst. Daarnaast zijn mensen niet bereid een hele generatie op een houtje te bijten totdat zich iets beters aandient. De geruststellende gedachte dat na het leven het eeuwige geluk wacht is verloren gegaan. In de vorige week door het IMF gepubliceerde World Economic Outlook, wordt gesteld dat al vijftig jaar lang de factor arbeid aan belang inboet ten faveure van de factor kapitaal. In 1970 ging nog 55 procent van de nationale koek naar werknemers, nu is dat 51 procent.
De economische verhoudingen worden op hun kop gezet! Er ontstaat een geheel nieuwe arbeidsinfrastructuur en arbeidsmarkt.
Als robots hun banenvernietigende werk doen, zal dat tot groeiende ongelijkheid leiden“
# En dat proces is bezig te versnellen door robotisering (van de aspergesteekrobot tot de sex-, artikelschrijf- en de zorgrobot) en digitalisering van diensten. De lage rente die ertoe uitnodigt arbeidsbesparende investeringen te doen, geeft een extra zetje. De liberalisering van de arbeidsmarkt en de keuze van werknemers zich niet meer te verenigen in vakbonden vermindert ook het arbeidsinkomensquotum.
# Dat is geen westers verschijnsel. Sinds 1990 neemt ook het belang van de factor arbeid in de opkomende economieën en zelfs de ontwikkelingslanden af. Dit is een bewijs dat niet mondialisering – het verplaatsen van kapitaal en banen naar lagelonenlanden – hoofdoorzaak is van het feit dat werknemers worden afgeknepen met minder koopkracht, zoals Trump en andere populisten willen doen geloven, maar technologische vooruitgang.
Het voordeel van een relatieve trage ontwikkeling – algehele robotisering werd al veel eerder verwacht – de politici en wetenschappers de ruimte geven om zich tijdig op deze nieuwe ontwikkelingen in te stellen en zich daarop met gepaste beleidsmaatregelen te reageren.
Alle productiviteitsstijging komt terecht bij de kleine groep kapitaalhouders“
# Als robots hun banenvernietigende werk doen, zal dat tot groeiende ongelijkheid leiden. Alle productiviteitsstijging komt terecht bij de factor kapitaal, die is geconcentreerd bij een kleine groep. De wijze waarop AkzoNobel en Unilever hun aandeelhouders van dienst moeten zijn is bijna symbolisch voor de toenemende macht van het kapitaal.
Juist om deze reden is het vanzelfsprekend dat de politiek omgrijpt om niet de factor kapitaal bij een kleine groep te laten neerdalen, maar dat de belastingtarieven ingrijpen gewijzigd gaan worden, of dat deze 100% geautomatiseerde industrie het startpunt zal zijn van het basisinkomen. Want deze ontwikkeling doet zich wereldwijs voor en dat betekent een explosie van de grote bedrijven die megawinsten maken, maar zich aan de sociale rechtvaardigheidsethiek moeten houden, die tegen die tijd wereldwijd geëist wordt. En zo is de cirkel weer rond.
# Soms lijken kapitaalverschaffers op de Terminator die dreigend zegt: ‘I’ll be back.’
