Ontwikkelingen in de senaat in de afgelopen dertig jaar: Politisering van de Eerste Kamer groeit (1) #staatsrecht #EKdSG

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer

Stelling: Afgelopen week hebben de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer plaatsgevonden. De kranten hebben er uitgebreid over geschreven. De meest pakkende kop was afkomstig van de Volkskrant: ‘De politieke arena van de senaat’. Deze blog neemt dat artikel als startpunt, om vervolgens een begin te maken met een bespreking in een serie van meerdere blogs over de ontwikkelingen van deze Eerste Kamer, ontleend uit het proefschrift van Mr. F. de Vries, verdedigd op 18 mei 2000 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Uit een concluderende paragraaf van hoofdstuk 7 zal worden geciteerd om een indruk te ontwikkelen van de taak (‘kwaliteitscontrole van de wetgeving’) en functie (‘medewetgever’) nader onder de lopen te nemen om zodoende tot een oordeel te kunnen komen of de senaat nog zinvol is in het huidige tijdsgewricht.

De politieke arena van de senaat (Ariejan Korteweg, Binnenland/de Volkskrant, 30 oktober)

Na enkele pijnlijke confrontaties met de Eerste Kamer, kwam het kabinet dinsdag met het Herfstakkoord op zak naar de senaat. Klaar voor het politieke spel om de rijksbegroting.

‘Ons snel veranderende politieke landschap, en daarmee gepaard gaande complexiteit, dwingen ons stil te staan bij de vraag hoe de Eerste en Tweede Kamer zich tot elkaar verhouden.’ Een weinig swingende zin misschien van Loek Hermans, fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer, maar evenzogoed een kernachtige samenvatting van de beraadslagingen die dinsdag in de senaat werden gehouden.

‘Lange jaren is gekissebist over de rol die de Eerste Kamer in het politieke bestel heeft. Gaat het zuiver om een kwalitatieve weging van de wetgeving? Of speelt de politieke factor een grote rol? Sinds de regering een begrotingsakkoord sloot met D66, ChristenUnie en SGP om zich van hun steun in de Eerste Kamer te verzekeren, is het antwoord zonneklaar. De senaat is, net zo goed als de Tweede Kamer, een politieke arena, waar als het erop aankomt partijbelang en fractiediscipline de doorslag geven.

‘Bij de Algemene Politieke Beschouwingen moesten de senatoren nog zichtbaar wennen aan die nieuwe rol. Konden de nieuwe gedoogpartners zonder last of ruggespraak van leer trekkentegen regeringsplannen of moesten ze zich door fractiediscipline laten temmen?’

Deze drie alinea’s zijn voldoende om een goede sfeertekening mogelijk te maken en vooral de slotzin van de tweede alinea, ‘De senaat is, net zo goed als de Tweede Kamer, een politieke arena, waar als het erop aankomt partijbelang en fractiediscipline de doorslag geven’, geeft duidelijk weer dat er verschillende partijbelangen bestaan omdat ons staatsrecht multi-interpretabel is; immers opgebouwd in twee eeuwen binnen een pluriform geschakeerd parlement met het noodzakelijk zoeken van een consensus tussen de binnen het parlement aanwezig fracties. Hieruit kan nooit een eenduidig staatsrecht ontstaan. Maar die beide elementen van ‘partijbelang’ en ‘fractiediscipline’ maken het ook tot een gemakkelijke valkuil voor de senatoren om het werk van de Tweede Kamer dunnetjes te gaan overdoen en dat is niet de bedoeling want overbodig en ineffectief werk. Het bovendien ligt het politieke primaat bij de Tweede Kamer vanwege de directe verkiezing van die volksvertegenwoordigers, tegenover de getrapte en dus indirecte verkiezing van de senaat via de provinciale statenverkiezingen.

Maar Loek Hermans sprak ware en wijze woorden over ons snel veranderende politieke landschap en terugblikkend op de formatie van dit kabinet, waar nota bene de voorzitter van de Eerste Kamer – in goed gezelschap van de meerderheid van fractievoorzitters in de Tweede Kamer – geen probleem zag in een anders samengestelde Kamer om wetsvoorstellen goedgekeurd te krijgen, tekent de onduidelijke situatie van onze senaat.

De Volkskrant meldde ook dat Hermans concrete oplossingsmogelijkheden aangaf:

‘VVD’er Hermans ging een stap verder. Hij opperde verschillende mogelijkheden om het functioneren van de Eerste Kamer te verbeteren. Dat loopt van helemaal opheffen tot de mogelijkheid de Tweede Kamer meer bevoegdheden te geven, en van het schrappen van het budgetrecht tot een aanpassing van de verkiezingen zodat elke drie jaar de helft van de senaat wordt vervangen. Op die manier wordt het effect van politieke verschuivingen gedempt en loopt de samenstelling van beide Kamers minder uiteen.’

Het idee van tussentijdse verkiezingen van de senaat is niet nieuw, want dit is de oude praktijk geweest. En het argument dat het effect van politieke verschuivingen gedempt wordt, is een gevaarlijk, want conservatief argument, want zo worden drastische wijzigingen sinds 2002 en de opkomst van wijlen Pim Fortuyn en de entree van de LPF in de Kamer met direct 26 zetels onmogelijk gemaakt, terwijl juist de oude klassieke partijen deze ‘revolutionaire’ ontwikkeling zo niet direct in gang hadden gezet, maar wel rechtstreeks hadden mogelijk gemaakt. Maar we mogen ondertussen niet vergeten dat de Eerste Kamer tijdens de grondwetswijziging van 1848 door de schrijver van die tekst, Thorbecke, als een ongewenst kwaad werd gezien maar in die parlementaire ‘oertijd’ vooral erdoor werd doorgedrukt door Koning Willem II en zijn conservatieve vazallen die de Tweede Kamer grotendeels bevolkten. En afschaffing van de Eerste Kamer is een zeer moeilijke operatie vanwege de grondwettelijke bepaling dat na ontbinding van de Tweede Kamer er een nieuwe Kamer zal aantreden waarin tweederde van de leden voor een wijziging van samenstelling van de Staten-Generaal moet besluiten, en indirect voor een wijziging van de kieswet.

Tot zover dit eerste gedeelte van deze eerste inleidende blog.

Uit Mr. F. de Vries en zijn proefschrift De staatsrechtelijke positie van de Eerste Kamer (Uitgave Kluwer, in de reeks Nederlands parlementsrecht, monografie 9) de volgende samenvatting van hoofdstuk 7:

‘Aan het slot van dit derde [? Het betreft paragaaf 5 van hfd 7!] hoofdstuk over de wetgevende rol van de Eerste Kamer is het de vraag wat de betekenis is van de veranderingen in de aard van het overheidsoptreden, het karakter van wetgeving in Nederland en de algemeen politieke verhoudingen tussen de regering en Staten-Generaal voor de wetgevende rol van de Eerste Kamer.

‘Onveranderd blijft het uitgangspunt dat de Eerste Kamer primair een Kamer van heroverweging is, waar de ingediende voorstellen nog eens tegen het licht worden gehouden en op hun inhoudelijke merites worden beoordeeld. Echter, de Eerste Kamer van nu functioneert wel anders dan de Kamer uit de jaren vijftig en zestig. Die verandering is onder meer te verklaren uit de toename van het aantal wetsvoorstellen. Een tweede factor die in dit verband van betekenis is, is de verandering in de politieke cultuur waarin de Kamer opereert. De verhouding tussen regering en Staten-Generaal is van andere, i.e. veel intensievere aard dan in de jaren vijftig en zestig. Regeerakkoorden bepaalden vanaf de jaren zeventig meer dan voorheen het politieke landschap en werden de parlementaire basis waarop de opeenvolgende kabinetten hun nogal indringende bezuinigingspolitiek vormgaven.

‘Duidelijk werd dat de Eerste Kamer in formeel-organisatorische zin alle zeilen bijzet om als medewetgevend orgaan bij te blijven. De overstap naar het commissiestelsel was hiervan het eerste voorbeeld, de wijze waarop de Kamer omspringt met de delegatieproblematiek het tweede. De volgende conclusie hangt met het bovengenoemde nauw samen. Sterke inhoudelijke betekenis hadden deze pogingen tot behoud van wetgevende betrokkenheid niet. De Kamer pleegt niet of nauwelijks gebruik te maken van de waarborgen tot betrokkenheid bij gedelegeerde wetgeving, noch vanuit het commissiestelsel tot intensieve vormen van overleg en afstemming met de regering te komen. Zo ontstond een situatie waarin de Kamer langs formele lijnen adequaat wist in te spelen op de nieuwe ontwikkelingen, maar waarin zij in de praktijk van alledag aan betrokkenheid verloor.

‘Juist deze tegenstelling werd de afgelopen jaren in steeds sterkere mate zichtbaar. Beschreven werd hoe de politieke dimensie van het debat toenam. Met name het frequente gebruik van de parlementaire motie en de rol van toezeggingen in het verkeer met de regering zijn in dit opzicht van belang, vooral ook omdat deze beide middelen diverse maken in verband werden gebracht met de bevoegdheden tot verwerping.’

Wordt vervolgd.

Structureel probleem van de Europese Unie: de culturele pluriformiteit. Deze gewoon accepteren #fd #EU #politiekplatform in plaats van #politiekeunie @GuyVerhofstadt

Tags

Den Haag, EU

Stelling: Via het onderstaande artikel over het Europese gefragmenteerde beurzenlandschap valt de lezer de overeenkomst op met het gefragmenteerde politieke landschap binnen de EU. Op basis van deze overeenkomst, dit inzicht hoeven ‘we’ – lees: in het bijzonder de Europese Commissie als de kern van de ‘Eurofiele cycloon’ – dus niet meer krampachtig door te gaan op weg naar de volmaakt fictieve Politieke Unie, want een onhaalbare kaart. Laten we op de verdere weg naar de Economische Unie vooral zoeken naar praktisch haalbare ideeën en de wereld van utopieën vanuit de oprichtersdromen achter ons laten.

‘Door het gefragmenteerde beurzenlandschap is Europese indexbelegger kwart duurder uit’ (Roger Cohen, Katern Beurspro/fd, 31 oktober)

Kris Walesby van ETF Securities pleit ervoor dat beurzenstelsel in Europa efficiënter wordt

(…)

V Waarom voert de Europese Unie de consolidated tape niet door, als de voordelen zo duidelijk zijn?

‘De toezichthouders hebben al een stap in de goede richting gezet. Maar het is in Europa met alle verschillende talen, culturen en toezichthouders nu eenmaal moeilijk om dit soort regelgeving door te voeren dan in de Verenigde Staten. Wij schatten dat het nog vijf tot tien jaar zal duren voordat we in Europa één orderboek hebben.’

Uit deze laatste vraag in het interview met Kris Walesby, waarbij vooral zijn nadruk op het Europa ‘met alle verschillende talen, culturen en toezichthouders’ zo opvalt, kan de lezer onmogelijk de link naar het politieke machtscentrum in Brussel missen. Want wat er in het beurzenlandschap aan de orde is, geldt natuurlijk ook voor het politieke landschap. Dat betekent expliciet dat er óók niet verder nagedacht hoeft te worden over het federale Europa, waarvoor Guy Verhofstadt steeds nadrukkelijker in het nieuws treedt, want dat federale is voor hem als Belg een vanzelfsprekende zaak, maar vanuit ons staatsrechtgevoel helemaal niet. Er bestaat maar één Europese prioriteit: de eurocrisis definitief overwinnen door de economische harmonisatie in de eurozone te bevechten en dus te bereiken, alsmede de financiële crisis opgelost krijgen door alle banken binnen de eurozone hetzij gezond te maken, hetzij ongezonde en daardoor overbodige banken – de eurozone kent teveel banken – te liquideren. Pas dan hebben de financiële markten niets meer op de eurozone aan te merken. Als dit bereikt is, is de EU opgewassen tegen de mondiale concurrentie vanuit de opkomende economieën. Dát is de enige haalbare en realistische kaart voor de EU en specifiek voor de eurozone.

Brussels lof voor het begrotingsakkoord: ons land pionier als consequent uitvoerder begrotingsnormen #EU #TK

Tags

Den Haag, EU

ECB ziet herstel zwakke banken in eurozone (Oene van der Wal en Rik Winkel, Voorpagina/fd, 24 oktober)

Nieuwe ronde goedkoop geld blijft mogelijk achterwege

‘De Luxemburger [Yves Mersch, directeur ECB] heeft lof voor de politieke ‘consensus’ over de Nederlandse begroting. Het is belangrijk dat Den Haag niet het voorbeeld volgt van ‘sommige grote buurlanden in 2003 en 2004’,  toen Duitsland en Frankrijk de Europese begrotingsregels oprekten. Dat Nederland de 3 procentsnorm in 2014 ook niet haalt, noemt hij gezien de crisis ‘in orde’.

(…)

‘De doorlichting moet een einde maken aan de ‘al te knusse verstandhouding’ die de ECB-directeur nu nog aantreft tussen banken en hun nationale toezichthouders. Uiteenlopende toezichtpraktijken maken het hondsmoeilijk om de balansen nu te vergelijken. Toch moet dat gebeuren om eventuele kapitaalstekorten op te sporen en aan te vullen, ‘eerst en vooral’ bij aandeelhouders en crediteuren. Voor de geloofwaardigheid van het proces is een Europees ‘vangnet’ echter onontbeerlijk , al noemt hij de kans dat er nog eens Europees belastinggeld moet worden ingezet voor het redden van een bank ‘behoorlijk hypothetisch’.’

Ons land heeft via het (najaars)begrotingsakkoord dus een goede indruk gemaakt in Brussel en in zekere zin ook een pioniersfunctie vervuld tegen de achtergrond van de ‘oprekkingspraktijken’ uit het eerste decennium van deze eeuw. Dat is een feit om trots op te zijn en hiermee wordt ook het gelijk bevestigd van de strategie die het huidige kabinet heeft ingezet om koste wat kost de €6 mrd extra bezuinigingen te boeken. Het enige minpuntje is dat de VVD maar blijft hameren tegen nivelleringsmaatregelen omdat de voorgestelde maatregelen niets met sociale rechtvaardigheid te maken hebben. Zozeer economen ook blijven beweren dat meer nivellering economisch destructief is. Het gelijk van het Haagse beleid betekent ook dat de parlementaire fracties die tegen de begrotingsregels hebben gestemd in de hoek zijn gezet, want zij hebben zichzelf buiten de werkelijkheid van de nieuwe financieel-economische wereld geplaatst. Daarmee zijn alle afhakers, van CDA tot SP en PVV tot de nieuwe conservatieven van ons politieke bestel geworden.

En wat betreft de komende bankenunie kan er nu een nieuw, maar formeel argument worden toegevoegd omdat de ECB-directeur spreekt van ‘al te knusse verstandhouding’, waarvan allerwege sprake is. Dat was al duidelijk geworden tijdens de parlementaire enquête De Wit, waar te vage antwoorden werden gegeven door de geënquêteerden, en het niet doeltreffend doorvragen van de Commissieleden. Aan deze praktijken komt nu een einde en het is goed dat deze bancaire controle in handen komt van de ECB, omdat er anders toch niets van terechtkomt vanwege de ‘old-boys-networks’ en eindeloze graaizucht van de grootbankiers.

De Staat der Nederlandse politiek ofwel de puzzel der politieke logica #vk #TK #eindepacificatiepolitiek @sheilasitalsing

Tags

Den Haag

Baan (Column Sheila Sitalsing, Ten eerste/de Volkskrant, 18 oktober)

De argelozen lezer denkt: ‘Maak die man premier, nu’

‘Omdat in Nederland politieke keuzes en besluiten die door de politiek voor de poorten van de hel zijn weggesleept pas tellen wanneer het Centraal Planbureau ‘het is goed’ heeft gezegd, stortte de Haagse coterie zich gisteren als een roedel hongerige wolven op een document met de smeuïge titel Analyse economische effecten begrotingsafspraken 2014.

‘Op dat stuk zijn vier soorten reacties mogelijk.

‘Optie 1. Als je een lid bent van de constructieve oppositie, als jouw leider net een uitputtende serie nachtelijke onderhandelingen achter de rug heeft, als hij bovendien net een overwinningstournee heeft gemaakt langs alle camera’s met de boodschap dat hij zijn verantwoordelijkheid heeft genomen voor de toekomst van dit land, schrijf je in kapitalen boven een ronkend persbericht: ‘CBP: verdubbeling aantal banen ten opzichte van sociaal akkoord.’ (…)

‘Optie 2. Als je lid bent van de oppositionele oppositie, als jouw leider is afgehaakt in de besprekingen en als hij net een ronde heeft gemaakt langs alle camera’s met de boodschap dat hij uiteraard geen verantwoordelijkheid kon nemen voor dat kortzichtige en onverantwoorde handjeklap, dan zeg je hoofdschuddend dat het CPB je bangste vermoedens bevestigt. Dat ‘klip en klaar’ (in Den Haag zijn ze verzot op de uitdrukkingen ‘klip en klaar’, ‘hom of kuit’ en ‘het is van tweeën één’) uit de CPB-doorberekeningen blijkt dat wat het effect van al dat nachtelijke opgewonden gedoe is: ‘Geen structurele banengroei, geen versterking van de economische groei.’ Nee, dan ons eigen CDA-verkiezingsprogramma, dat zou volgens het CPB leiden tot 180 duizend extra banen. Heeft u dat? Honderd-tachtig-duizend.

‘Optie 3. Als je een lid bent van de willekeurige kreten uitslaande oppositie, als jouw leider er niet over heeft gepiekerd zich überhaupt aan te sluiten bij welke besprekingen dan ook, en als hij net een ronde heeft gemaakt langs alle camera’s met de boodschap dat het niks is, nooit wat is geweest en nooit wat zal worden, dan trek je het blaadje met je standaardboodschap uit een mapje: ‘Dikke nul. Waardeloos gespuis, en de rijken maar rijker worden. Schande. Ga toch banen scheppen.’

‘Optie 4. Als je nergens lid van bent en te onbetekenend bent om met wie dan ook waarover dan ook te onderhandelen, dan lees je het CPB-rapport, raadpleeg je wat mensen met verstand van de arbeidsmarkt, zoek je wat cijfers op en concludeer je: een politicus die beweert dat hij een baan kan schel90nbmjppen, is een fantast. Politici kunnen ‘actieplannen’ optuigen, ‘ambassadeurs’ voor de jeugdwerkloosheid benoemen: het is allemaal flauwekul. Fotogenieke flauwekul, want het suggereert een hoop daadkracht, maar er wordt niet één extra baan door gecreëerd.

‘Als één ding blijkt uit het CPB-rapportje, dan is het hoezeer politiek gekrabbel in de marge is.’

Wat uit deze cynische maar terechte omschrijving van de huidige Haagse realiteit blijkt is hoezeer de Nederlandse politiekis gedegenereerd. Het bewijs van het bestaan van een politieke hokjesgeest wordt geleverd, die geheel gelijkwaardig ia aan of identiek met de ambtelijke hokjesgeest. En voor ieder gedegenereerd instituut geldt op voorhand: ten dode opgeschreven. Of… zouden die politieke en ambtelijke werelden dan toch twee handen op één buik zijn, zoals zo vaak gesuggereerd? Zo, via beide mogelijke opties gezien lijkt de politieke incrowdwereld van de Haagse kaasstolp even gefragmenteerd als de Nederlandse samenleving zelf. Bijgevolg: er is er een maatschappelijke loopgravenoorlog ontstaan die haar weerga niet heeft en zelfs erger: uit de eigen aard van loopgraven is ontsnappen niet meer mogelijk dan nadat de oorlog geheel voorbij is en de loopgraven zelf geruimd kunnen worden. Dan worden alleen lijken aangetroffen.

Dat is dus de stand van de Nederlandse politiek anno 2013 en dat bewijst en verklaart de symbolische dood van het huidige partijenbestel van dit moment. In de 19e eeuw een creatieve schepping van een emanciperende maatschappij, is inmiddels in onze 21ste eeuw tot een ruïne geworden, een laatste restje overblijfsel van een achterhaald instituut. Iedereen – deelhebbers aan dat politieke bestel – blijft immers steken in eigen schuttersputje; en bereidheid om verder te kijken dan het eigen verkiezingsprogramma en zo een brugfunctie te vervullen naar politieke opponenten en daarmee het landsbelang te dienen in plaats van het enge partijbelang, is er niet meer bij. Alleen bij de ‘nieuwe’ gedogers van het begrotingsbeleid was dat wel het geval: D66, CU en SGP. Laat deze ‘gedogers van deelakkoordcoalities’ dus gerust als ‘nationaal of als zakencoalitie’ doortrekken met hun ‘karavaan van bereidwilligen’, opdat aan het eind van het huidige Kamermandaat de volgende verkiezingen een verdere electorale afbraak van de afhakers (CDA, PVV, SP) zullen opleveren. Want zij raken steeds steviger vastgeroest in hun eigen schuttersputjes en zijn dus tot een levend politiek fossiel geworden.

Verrassend perspectief en uitzicht vanuit het zeer recente verleden – 2012 – uit politiek filosofisch oogpunt (2) #derivatenhandel #EU #ECB

Tags

Den Haag, EU

Is het derivatenmonster te temmen? (Henk Schutten, economie/Het Parool, 8 december)

Gerommel met derivaten vormde de aanleiding voor de huidige crisis. Nieuwe regelgeving moet voorkomen dat het ooit nog eens zo uit de hand loopt. Maar is het middel niet erger dan de kwaal?

‘Hoe gevaarlijk derivaten kunnen zijn, kwam pas na het faillissement van Lehman Brothers in 2008 aan het licht, zegt Patrick Pearson, hoofd financiële markten van de Europese Commissie. ”Pas toen was duidelijk wat de consequenties waren van het gebrek aan regulering van de derivatiemarkt. De economie kwam tot stilstand.”

‘Banken vertrouwden elkaar niet meer en weigerden elkaar nog langer geld te lenen. Burgers haalden hun geld weg en de aandelenkoersen doken omlaag. Een crisis was geboren. Pearson: “Banken moesten orde op zaken stellen. Maar met hun derivatencontracten bleven ze enorme risico’s lopen door het gebrek aan transparantie in de markt. Onduidelijk bleef wie precies waaraan blootgesteld was.”

‘Nieuwe regelgeving moet de derivatenhandel transparanter en veiliger maken. In augustus van dit jaar werd daarom de European Market Infrastructure Regulation (Emir) van kracht. Transacties moeten voortaan verplicht worden gemeld en risico’s moeten worden afgedekt door tussenkomst van een control counterparty, een centrale tegenpartij, die naleving van het contract tussen koper en verkoper moet garanderen.

‘Een prima oplossing, volgens Pearson, waar slechts één groot nadeel aan kleeft. “Er gaan in de derivatenhandel enorme bedragen om, wereldwijd zo’n 650.000 miljard dollar aan contracten. En het aantal centrale tegenpartijen is relatief beperkt, in totaal gaat het om niet meer dan twaalf instellingen. Wat nu als één van hen onverhoopt in de problemen komt? Ondanks alle nieuwe regelgeving die hun soliditeit moet waarborgen?”

De twaalf centrale tegenpartijen zijn statenloze instellingen. Pearson: “Uit de hele wereld kunnen derivatenrisico’s bij hen worden ondergebracht. Onder welk toezicht vallen ze? Welke regels zijn van toepassing op bijvoorbeeld een centrale tegenpartij uit de Verenigde Staten die in de Europese Unie werkt? Welke centrale bank houdt zich hiermee bezig? Concreet: wie belt wie als er zich een mogelijk probleem voordoet en wie is waarvoor verantwoordelijk?”

‘Dat is allemaal nog niet geregeld. En de risico’s zijn enorm, zegt Pearson. “Dat deze instellingen failliet kunnen gaan, is al gebleken in 1987 in Hongkong en eerder in Frankrijk. In Hongkong werd de hele financiële markt een week gesloten. Als nu zoiets zou gebeuren, kunnen de gevolgen nog veel ingrijpender zijn.”

‘Sterker nog, de problemen die zich voordeden met banken in 2008 zouden volledig verbleken met wat ons te wachten staat als een centrale tegenpartij in de problemen komt, zegt Pearson. “De bedragen waar het in dit geval om gaat, zijn van een veel grotere orde. (…)”

‘De Amsterdamse hoogleraar derivatenrecht Marcel Peeters onderkent het probleem. “Na het faillissement van Lehman Brothers kwamen heel duidelijk de systeemrisico’s aan het licht die het gevolg waren van derivatencontracten die banken bij elkaar hadden uitstaan. De regelgeving is bedoeld om die systeemrisico’s beheersbaar te maken. Maar tegelijk wordt in feite een nieuw systeemrisico geïntroduceerd.”

(…)

‘Maar de risico’s die de banken vroeger zelf met derivatencontracten liepen, worden nu geconcentreerd bij een klein aantal instellingen. De kans dat het misgaat is klein. Maar áls het misgaat, zijn de gevolgen niet te overzien.”

(…)

‘Nu is het zaak om de spelregels vast te stellen hoe om te gaan met mogelijke financiële stress in het nieuwe systeem.”

‘De centrale tegenpartijen krijgen een hele zware verantwoordelijkheid , zegt hoogleraar Marcel Peeters. Stresstests zullen moeten uitwijzen of ze bestand zijn tegen onvoorziene situaties. “Als een groot lid omvalt, bijvoorbeeld een bank in de orde van grootte van UBS of Deutsche Bank, kan de centrale tegenpartij de posities van dat lid in een paar dagen afwikkelen onder ongunstige marktomstandigheden? Dat is de grote vraag.”

‘Peeters benadrukt dat de kans op een onbeheersbaar faillissement van een grote bank wel flink is afgenomen. “De regelgeving is al op allerlei punten aangescherpt. De Nederlandsche Bank kan nu eerder ingrijpen als het ergens mis dreigt te gaan. Er is al veel gedaan om banken veiliger te maken. Maar het probleem is dat we niet weten hoe de volgende crisis eruitziet. Het kan ook misgaan op een manier die helemaal niet te voorspellen is.”

Toezichthouders gaan meekijken

‘Financiële massavernietigingswapens, zo werden de derivaten ooit door superbelegger Warren Buffet genoemd. Derivaten stellen partijen in staat contracten met elkaar af te sluiten waarbij risico’s worden geruild. Bedrijven, en steeds meer overheidsinstellingen, gebruiken ze om zich in te dekken tegen schommelingen van bijvoorbeeld de rente, wisselkoersen of grondstoffenprijzen. Ze lenen zich ook bij uitstek om te speculeren op toekomstige marktontwikkelingen, want winsten – of verliezen – kunnen razendsnel oplopen. (…)

“De Emir is opgezet om systeemrisico’s in derivaten inzichtelijk te maken. We zijn straks niet in staat alle misstanden te voorkomen, maar we krijgen wel veel meer zicht op de derivatenmarkt. En daar ontbrak het tot dusver grotendeels aan.”

‘Na het faillissement van Lehman in 2008 besloten de G20-landen dat er regels voor de derivatenmarkt moesten komen. De onderlinge verwevenheid moest in kaart worden gebracht, zodat het systeem veiliger gemaakt kon worden.

‘Van Leijenhorst: “Daarnaast moeten ze veel mogelijk contracten verlopen via een centrale tegenpartij (CCP), gespecialiseerd in het inschatten van risico’s. CCP’s kunnen bijvoorbeeld in geval van  een dreigend faillissement posities en onderpanden overhevelen naar een andere partij. Stel dat een ziekenhuis een contract heeft afgesloten met een bank die op omvallen staan, dan zou het contract kunnen worden overgeheveld naar een andere bank. Partijen die derivaten hebben, worden zo beter beschermd en de afhankelijkheid van banken wordt verminderd.”

(…)

‘De nieuwe regelgeving richt zich vooral op systeemrisico’s. “Situaties die kunnen ontstaan met als gevolg dat het financiële stelsel kans loopt om te vallen,” legt Van Leijenhorst uit. “Woningcorporaties, universiteiten of ziekenhuizen vallen daar dus niet onder. Maar banken en sommige verzekeraars wel.”

‘In hoeverre straks nieuwe catastrofes voorkomen kunnen worden, is volgens Van Leijenhorst moeilijk te voorspellen. “Dat hangt af van de kwaliteit van de meldingen die gaan binnenkomen. Maar we krijgen straks veel meer inzicht in de markt. En alleen al het feit dat toezichthouders in Europa gaan meekijken, zal een heilzaam effect hebben.”

“Er is een heleboel wat we nog niet weten”, zegt zijn AFM-collega Ellen Boelema. Zij is bezig met een eerste inventarisatie van de derivaten die Nederlandse bedrijven en non-profitorganisaties uit hebben staan. “Bij de ene partij is de informatie wat makkelijker terug te vinden dan bij de andere. Daarover zijn we nu in gesprek met brancheverenigingen en koepelorganisaties.”

‘De bevindingen van de AFM zullen niet worden gepubliceerd, en zijn alleen bestemd voor interne doeleinden. Een compleet overzicht samenstellen is lastig, zegt Boelema. “Daarvoor is de derivatenmarkt nu nog niet overzichtelijk genoeg. Bovendien kunnen de risicoprofielen erg verschillen. We moeten voorkomen dat we appels met peren gaan vergelijken.”

Het zal duidelijk zijn dat dit een uitzonderlijk informatief artikel in Het Parool is geweest, waaruit ook helder uiteen werd gezet hoe ingewikkeld dit derivatenwereldje is. Financiële specialisten onder ons weten natuurlijk veel meer dan de niet-ingewijden, maar de strekking van dit artikel gaat iedereen aan en zeker de krantenlezer die greep probeert te krijgen op de complexiteiten van de huidige wereldeconomie, zoals ondergetekende.

Uit dit artikel blijkt mijns inziens óók dat er eindelijk een einde is gekomen aan de mythe van Adam Smith, die heilig geloofde in het idee, of nu liever idee-fixe, dat de markt zelfregulerend is, want met de introductie van de derivatenproducten is het tegendeel bewezen. Sterker nog, die financiële markten hebben ‘financiële massavernietigingswapens’ voortgebracht die het gehele wereldomvattende economische stelsel om zeep kunnen brengen. Dat zal Adam Smith nooit bedoeld hebben, zo kunnen we veilig aannemen. Maar dat de markt een meerkoppige draak kan betekenen hebben de afgelopen jaren ons stevig ingepeperd. Er is dus voor banken en de bancaire sector, inclusief de financiële markten, alleen maar reden om weer te leren bescheiden te zijn. Want anders wordt de overheid gedwongen – steeds meer – op te treden door blinde fouten van diezelfde markt(en). Hoezo zelfregulatie? Ze kennen hun eigen producten niet eens!

The Dutch way als internationaal geprezen voorbeeld voor de VS een vergissing? @sheilasitalsing #vk #democratiecrisis #EU #VS

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer, EU

Plafond (Column Sheila Sitalsing, Ten eerste/de Volkskrant, 16 oktober)

‘Dit is geen manier om een land te besturen, schreef The Economist onlangs (‘Het is tijd voor minder bungelen aan de rand van de afgrond en voor meer gezond verstand’). Het blad was zich niet aan het opwinden over de Haagse voorliefde voor het oud-Hollandse spel ‘drie belangrijke mannen ondernemen een vernederende bedeltocht door de Tweede Kamer en op het einde wint Alexander Pechtold’. Nee, het blad maakte zich druk om de Amerikaanse toestanden – in Amerika.

(…)

‘Ook al krijgt Barack Obama zijn verhoogde plafond, dan nog is het leed nog niet geleden. De strijd met de Republikeinen sleept zich al jaren voort, van fiscal cliff naar sequester, naar debt ceiling, naar shutdown en weer terug naar debt ceiling. Ook na deze horde zullen nog vele onderhandelingen op de rand van de afgrond volgen. Zoals ook de Nederlandse akkoordcoalitie volgend jaar alweer nieuwe vriendschappen bij elkaar zal moeten sprokkelen voor de volgende begroting. Dat the Dutch way deze week internationaal werd geprezen als lichtend voorbeeld voor de VS, berust dan ook op een vergissing.’

Het is maar de vraag of er sprake is van een vergissing, hoewel dit begrip niet nader wordt toegelicht of uitgelegd. Wel wordt het Chinese nieuwsagentschap Xinhua aangehaald met het Chinese leedvermaak hierover. Daarmee maakt Sitalsing terecht korte metten. Zij eindigt haar column met een hartenkreet en steunbetuiging aan de beide hoofdrolspelers John Boehner en Ted Cruz in het Congres, maar zij laat de kern van deze zaak onbesproken: de ‘democratiecrisis’, ofwel het democratisch besluitvormingsproces als zodanig verkeert in een structurele crisis, zoals uit de VS en ons land blijkt.

Er hoeft voor wat ons land betreft te worden verwezen naar het klassieke pacificatiemodel (‘pacificatiepolitiek’) van de Nederlandse politicoloog Arend Lijphart, dat de unieke samenwerking tussen de polder en de pluriforme Nederlandse politieke landkaart met elkaar verbond, en daarom gold als voorbeeld van een democratie of bijbehorend besluitvormingsproces, binnen een rijkgeschakeerd politiek landschap zoals het onze. Binnen dat model paste nog ons tweekamerstelsel, aangezien de partijloyaliteit garant stond voor de dezelfde meerderheden in Tweede als Eerste Kamer, ook na nieuwe verkiezingen in de Tweede. Maar sinds de neergang van het zuilenstelsel en als gevolg daarvan het op drift raken van de aloude honkvaste kiezer, heeft ook het pacificatiemodel zijn einde gevonden en bestaat dat eigenlijk niet meer. Maar het politiek handelen binnen de Haagse kaasstolp is nog wél helemaal gebaseerd op datzelfde pacificatiemodel, want een vastgeroeste denkroutine en dito route en procedure geworden.

Nu het aanvankelijke optimisme na een supersnelle vorming van de nieuwe coalitie Rutte/Asscher/Samsom in haar tegendeel is komen te verkeren, blijkt uiteindelijk ook dat pacificatiemodel volkomen uit de tijd is en daarmee nutteloos te zijn geworden, niet omdat de oude zuilen geruïneerd zijn achtergebleven (en alleen nog maar herkenbaar in de onderwijs- en mediazuilen, die als museumstukken blijvgen doorgeven, maar omdat we zijn beland in een nieuwe tussenfase in de overgang naar een geheel nieuw democratisch besluitvormingsmodel. Dit omdat de oude stelsels van zowel het onwerkbaar gebleken tweepartijenbestel van de VS én ons (dualistische) tweekamerstelsel mét een veelpartijenstelsel bewijzen, onwerkbaar is geworden en dus moet worden vervangen. Besluitvormingsstelsels waarin senaten aanwezig zijn die vanwege een oude politieke meerderheid de stroom van wetgevingsvoorstellen kunnen blokkeren, zijn een blok aan het been in ieder modern en rechtgeaard democratisch land. En voordat iedereen van mij verwacht dat ik hierbij een pleidooi houd voor afschaffing van de Eerste Kamer, hoe anachronistisch deze op voorhand ook is, nog eerst even een kanttekening bij deze optie. Voor mij bestaat er een belangrijke overweging om nog een ander ‘puntje’ aan de orde te stellen door eerst te onderzoeken waarom er veel adviezen van de Raad van State door de regering terzijde worden geschoven. En dit is geen verschijnsel van alleen de achterliggende jaren, maar speelt al vele decennia. Is er eigenlijk al eens – politicologisch of staatsrechtelijk – onderzoek gedaan naar de oorzaak hiervan? Zo niet, dan lijkt het de hoogste tijd om dat eens te doen en de vraag te beantwoorden of deze adviezen wel serieus genomen worden door de regering, dan wel de Tweede Kamer endeze adviezen zelf we; deugdelijk zijn. De tegenovergestelde optie is ook belangrijk: bestaat er een grond van redelijkheid in de verwerping door de regering, of is veeleer sprake van een ‘botsing van culturen’, in die zin dat deze adviezen niet aansluiten op de politieke cultuur in de beide Kamers omdat deze teksten te techn(ocrat)isch van aard zijn? Wat overeind blijft staan is dat de Eerste Kamer nu een sta-in-de-weg is geworden als de vaste procedures – Kamerreglementen – gevolgd blijven worden, maar zeker ook – en ernstiger – vanwege het hoge tempo van de mondiale wereldeconomie en de financiële markten. Daarmee kan de agenda-afwikkeling van de Eerste Kamer nooit wedijveren. Dan is de senaat dus een sta-in-de-weg. ofwel een letterlijk blok-aan-het-been geworden. Dat kan ons land – en de EU – zich niet veroorloven in een hectischeen supersnelle wereld als de onze. Kortom, de conclusie luidt dat het tweekamerstelsel in ons land ter discussie hoort te staan omdat de huidige serie deelakkoorden ook veel vaart halen uit het politieke besluitvormingsproces, hoe rommelig de wetgevingsstroom naar de Kamer toe soms ook moge zijn (zoals vaak gesuggereerd wordt).

In dit licht bezien is het herschreven begrotings- of regeerakkoord van deze week inderdaad een lichtend voorbeeld aan soortgelijke tweekamerstelsels in de wereld, zoals aan de Belgen en Israel: onder veranderde en veranderende stelsels zijn ‘we’ toch maar tot zelfcorrectie in staat gebleken door pragmatische oplossingen te vinden. Op deze zelfcorrectie behoort overigens óók zelfreflectie te volgen omdat het tweekamerstelsel – of in vakjargon: bicameraal stelsel – in onze tijd achterhaald is en ook geen functie meer heeft te vervullen, als hiervan ooit al sprake was. Onze snelle tijden vragen om snelle besluitvormingsprocedures en dan is iedere stroperigheid, al dan niet veroorzaakt door hetzij populistische, dan wel motieven van noodzakelijke strategische koerswijzigingen, uit den boze.

Verrassend perspectief en uitzicht vanuit het zeer recente verleden – 2012 – uit politiek filosofisch oogpunt #politiekefilosofie #politiek #DenHaag

Tags

EU

Je bent krantengek of krantverslaafd. Je hele leven al geweest en je hebt veel bewaard. De achterliggende jaren waren nogal chaotisch door een hectisch leven waarin je eerder te veel deed dan te weinig. Maar op een zeker moment komt er dan toch een verhuizing die op je afkomt en de noodzaak van opruiming van dat krantenmateriaal. Want je laat alleen het minimaal noodzakelijke meeverhuizen want ooit als de leeftijd van het verzorgingstehuis is aangebroken, moet alles letterlijk naar de oud-papierbak worden gebracht. Wat er uit het opnieuw zien van ‘destijds’ ongelezen kranten aan ‘geheimenissen’ brengt, laat deze serie zien. Deze eerste blog betreft een aantal kranten van vorig jaar en via het diagonaal doorbladeren van deze artikelen blijkt nog veel opvallend bruikbaar materiaal voor eigentijdse analyse, nieuwe overdenkingen en filosofische verscherping van de geest.

Hieronder volgt een verzameling ‘krantenkoppen’ die mij op suggesties van het eigentijdse tijdsbeeld brengen en de veranderingen daarin, die ik nader ga uitwerken; om mijn eigen wereldbeeld te controleren. En in die toetsing hoop ik voldoende overtuigend over te komen om lezers mee te nemen in mijn tijdsreis. Mocht ik tot een interessant overzicht van wijzingen in het tijdsbeeld kunnen komen die zich klaarblijkelijk sluipenderwijs hebben voorgedaan, dan kan ik publicatie van deze blogs overwegen.

1. Op een Volkskrant-publicatiepagina van 8 december 2012 staat het boek Niet te moeilijk graag onder redactie van Abram de Swaan en anderen, met als subtitel ‘De verkleutering van het publieke debat’. Omdat mijn gevoel mij ingeeft dat deze onvrede onder een grote meerderheid van onze bevolking leeft, citeer ik de beschrijving ervan met instemming: ‘In het ooit zo nuchtere Nederland viert de infantilisering hoogtij, oordeelt menig waarnemer. Het maatschappelijk debat wordt beheerst door soundbites en oneliners. In Niet te moeilijk graag buigen vooraanstaande Nederlandse publicisten zich hierover. Lijdt Nederland aan acute verkleutering?’ Welnu, zonder een letter van dit boek gelezen te hebben, kan ik wel mijn eigen indruk voorleggen en daarmee de vraag beantwoorden. ‘Acute verkleutering’ is een herkenbare gevoelsomschrijving – zeker vanuit een intellectuele bril bezien – aangezien de Nederlandse televisie alleen nog wat te beiden heeft voor de behoeften van een op massaconsumptie gefocuste toeschouwer die er een levenspatroon van heeft gemaakt om de hele avond achter het scherm te zitten. Daarmee is de Nederlandse beeldaanbod geheel geënt op massaconsumptie en is er geen sprake van BBC-kwaliteit. En ik beken zelf dat ik de aflopen tien jaar geen tv-programma meer heb gezien en het televisietoestel uit huis heb gezet. Nieuws haal ik uit kranten en de radio. Alleen de uitzendingen op tv die vanuit inhoudelijk thematiek het meest interessant blijkt te zijn geweest – meestal aan mij kenbaar gemaakt via Twitter – en die de publieke opinie gaan bepalen worden door mij gevolgd via Uitzending gemist, digitaal dus en op mijn eigen moment te bekijken. Mijn conclusie vanuit eigen beleving is dat ‘verkleutering’ en ook het adjectief ‘acute’ ervoor zeker een geschikt onderzoeksthema kunnen vormen voor een vakgroep Media en mediacommunicatie (in het kader van de huidige bezuinigingen). En als zo’n onderzoeksgroep het genoemde boek als uitgangspunt voor hun onderzoek zou nemen omdat de beschrijving ervan een stevige kritiek suggereert op het huidige mediabeleid (zowel door de mediawereld van Hilversum zelf als door de politiek) lijken alle ingrediënten aanwezig om dit onderzoek in te stellen. En vanuit cultuurhistorisch oogpunt – niet dat ik cultuurhistoricus ben – is het thema van ‘verkleutering’ helemaal interessant omdat dit beeld volstrekt in tegenstrijd is met alle idealen vanuit de Verlichting die onze westerse maatschappij nu eenmaal kenmerken. Dus ook voor vakgroepen filosofie is dit boek aan aanleiding tot onderzoek of een seminar. Als er tenminste ook maar gepubliceerd wordt, wat niet gebruikelijk is.
2. Op dezelfde bladzijde in de Volkskrant staat ook het boek Met haar had hij wel seks door Corine Koole. Met de volgende beschrijving: ‘Met haar had hij wel seks is een prachtig boek waarin Corine Koole laat zien dat Nederland zindert [sic!] van hartstocht en vol zit met affaires en vurige liefde [welke samenleving niet?]. De verhalen zijn scherp en zeldzaam openhartig [want anoniem], ze bieden herkenning, brengen je op andere gedachten en geven je misschien zelfs troost.’ Deze omschrijving roept direct associaties op met de recente Kamervraag van de SGP-fractie via SGP-jongeren – zo lees ik op Google – aan de staatssecretaris van Media inzake mediareclame van Second Love, waarin de vraag wordt gesteld of deze reclame geen poging is tot huwelijksondermijning. Uitkomst is dat ‘Second Love blij is dat de Reclame Code Commissie (RCC) ook in tweede instantie de reclames van S.L. [verder: SL] niet afkeurt’. Daarmee wordt het standpunt van SL, te weten dat [a] Vreemdgaan geen enkel probleem is, [b] SL ook geen lafheid kan worden verweten. [c] Vreemdgaan is je eigen pakkie-an, [d] SL dwingt niemand tot vreemdgaan, (juridisch) goedgekeurd. Mijn vrijzinnige standpunt moge duidelijk zijn. De ‘eeuwige’ – tot de dood het huwelijk opbreekt – huwelijksbelofte die vanuit de kerkelijke instituten wordt uitgesproken en vooral uitgedragen en door het bruiloftspaar plechtig wordt beloofd met een ‘ja’, voldoet niet meer aan de – vooral economische – eisen die aan de moderne mens worden gesteld. Het leven is zeker in de twintigste eeuw veel te complex geworden om het huwelijk een goede en stabiele leidraad te laten zijn voor een langdurig huwelijksgeluk. Relaties betekenen veeleer – in tegenstelling tot de klassieke verzuilde samenleving tot aan de standenmaatschappij waarin de sociale druk scheiding nagenoeg onmogelijk maakte – een constant gemeenschappelijk groeiproces, dan een garantie voor automatische stabiliteit en harmonie. Dit laatste geldt alleen in sprookjes, maar niet in de ruige of weerbarstige werkelijkheid van de laatkapitalistische samenleving van vandaag. Niet voor niet is de relatietherapeut of de mediator op de relatiemarkt in opkomst. De vraag van de SGP-jongeren is dus maatschappelijk achterhaald – de scheidingsgraad van 1 op 3 kan niet meer ongedaan worden gemaakt – maar daarmee zijn deze jongeren eerlijker dan de – in deze geestelijke context – grote broer van de katholieke wereld waarin vreemdgaan schering en inslag is. Mijn conclusie is dat het begrip huwelijk een lege huls is geworden en dus achterhaald, en dat het begrip ‘samenlevingscontract’ kan als een juiste vervanger worden beschouwd omdat dit laatste een dynamisch werken aan een zich ontwikkelend samenzijn betekent en dat vergt onderhoud; klein en groot onderhoud. De mens lijkt wat dat betreft op een auto, die periodiek keuringen moet ondergaan. De motor van een auto is immers even ingewikkeld op technisch gebied als een mens een ingewikkeld geestelijk wezen is.
3. Uit dezelfde krant een andere recensie: Kinderwens door Sara Coster. Dit is een egoducument met de subtitel ‘De wens en de vaders – dagboek van een vrouw die haar kinderwens op geheel eigen wijze vervult’. Aleid Truijens schrijft dat Sara een lange gang naar het moederschap goed, eerlijk en geestig beschrijft, met oog voor komische en treurige details. Zoals het ‘minipoppetje’ dat in een plas bloed in de wc ligt. ‘Sara bewaart het in een lege pindakaaspot, dezelfde pot waarin eerder het warme spul ging waarmee het poppetje werd verwekt. Raar, uiteindelijk leidde al het gedoe tot groot geluk: twee gezonde zonen (na haar veertigste), twee supervaders.’ Twee supervaders? Ja, want dan blijkt uit de ontstaansgeschiedenis: ‘Dan krijgt ze een gouden idee: co-ouder worden met een homo. Op zo’n man word je niet verliefd, en hij heeft dezelfde wens. Geestig beschrijft Coster de zoektocht naar de ideale homovader: een soort (internet)daten, net zo gênant. Alle kandidaten vallen af. Totdat ze Simon en Luca ontmoet, een Nederlands-Italiaans homostel. Het klikt. Maar voordat Sara op haar 40^ste bevalt van Lorenzo heeft ze drie miskramen en een stollingsziekte achter de rug.’ Waarom neem ik deze recensie mee in deze serie tijdsbeelden? Omdat met de huidige bezuiningsnoodzaak – voor mij niet alleen vanuit de EU bepaald, maar ook vanuit de mondialisering van de wereldeconomie – ook alle medische handelingen herijkt moeten worden, zoals ook álle (semi)overheidsuitgaven herijkt moeten worden. Daarover is op deze website al veel meer geschreven. Deze herijking zal uiteindelijk gaan over de fundamentele vraag of er sprake is van een medisch noodzakelijke en ‘onomstreden’ ingreep of om het tegendeel daarvan. Maar wat is het ‘tegendeel’ eigenlijk precies? Kort en bondig kan het antwoord vanuit de algemene logica – medische logica hoeft hiermee niet in overeenstemming te zijn – gesproken worden van levensreddende en -helpende verrichtingen. Vanuit deze tweedeling kan de kindwens van Sara niet als levensreddend worden omschreven want het gaat om een ‘wens’, hoe psychologisch begrijpelijk die wensgedachte ook is. Maar dat betekent alleen dat deze handelingen, al dan niet leidend tot een succesvol of bevredigend resultaat – niet vanuit het primaire zorgbudget kunnen worden bekostigd. Complexe kinderwensen vallen daarbuiten maar kunnen wel beschouwd worden als medische behandelingen die de medische wetenschap als zodanig ‘verder tot ontwikkeling brengen’.  Met andere woorden, waar de huidige politieke constellatie innovatie als speerpunt heeft benoemd, valt medische innovatie daar zeker ook onder. Er zou dus een algemeen innovatiebudget moeten worden opgericht om deze kosten te kunnen dekken. Daarbij is dan ‘interessant’, dan wel ‘noodzakelijk’ of in armere werelddelen als Afrika/Zuid-Amerika, dan wel in ‘opkomende’ continenten als Zuidoost-Azië wel semipublieke oplossingen bestaan of niet. Eigenlijk is met zekerheid te zeggen dat er in deze gebieden geen ‘Obama-care’ bestaat omdat deze verzekeringszaken buiten de EU particulier zijn geregeld en dus alleen rijken toegang hebben tot deze ‘bijzondere ingrepen’. Dit is mijns inziens ook het kernbeginsel van de huidige begrotings- en schuldenproblematiek binnen de EU. Vanwege de Europese verzorgingsstaten die in de rest van de wereld niet bestaan, kent de EU nu de euro- en schuldencrisis, hoewel de VS momenteel voor de tweede keer een heel ander soort schuldencrisis heeft leren kennen in de vorm van politieke besluiteloosheid binnen hun Congres. En zo valt er wereldwijd een democratiecrisis te ontwaren omdat de politici het wezen van de democratie niet meer blijken te begrijpen. Maar dat terzijde. Belangrijk is de praktijk van alle dag te kennen – lees: moet worden gekend – omdat de mondialisering wél leidt tot convergentie van economische grootmachten of -machtsblokken. Dit mogelijke kennistekort over de bestaande medische praktijken buiten de EU/VS (alsmede Canada en Australië) enerzijds, maar wel binnen de G20 als geheel anderzijds is, en kan dus essentieel zijn om tot aanvaardbare medische praktijken en zorgkosten te komen. Alleen in dit algemene kader kunnen dus volgens mij pasklare maatoplossingen worden bevinden voor de Europese begrotingsproblematiek en schuldenvraagstuk. Het zou dus passend zijn als alle begrotingsstukken en bezuinigingsmaatregelen van de regering vergezeld gaan van – vergelijkbare – praktijken buitenlands. Dat werkt niet alleen verhelderend, maar werkt ook een convergerend wereldbeeld in de hand zonder dat alles in deze wereld een eenheidsworst wordt.
4. Het volgende thema is weer een recensie, maar nu van Stephan Sanders in dezelfde editie van genoemde krant en ditmaal gaat over het een intrigerend boek van Christien Brinkgreve, Het verlangen naar gezag – Over vrijheid, gelijkheid en verlies aan houvast. Sociologe Brinkgreve schrijft in de traditie van Norbert Elias, Joop Goudsblom en Abram de Swaan over het gezag, met ‘het persoonlijke’ als een gelegitimeerd onderzoeksveld. ‘Het vervangen naar gezag laat zich nog het beste samenvatten aan de hand van deze twee zinnen: ‘Wie ben jij dat je iets over me te zeggen hebt’ en vaak in een dezelfde adem: ‘Zeg me wat ik moet doen’. Het onderwerp is hier de drang naar vrijheid en autonomie, zo beleden in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de vorige eeuw, en de roep om grenzen en structuur, die de laatste jaren zo duidelijk klinkt. Brinkgreve gaat na wat de basis kan zijn van dat nieuwe gezag, ‘dat altijd verdiend moet worden, want het is legitiem erkende macht, te onderscheiden van naakte macht’. Ze kijkt naar de primaire organisatiestructuur, waar bijna iedereen mee te maken krijgt, het gezin, maar ook naar situaties op het werk en op school. En net als ik als lezer denk: nu word je te psychologisch haalt ze de oude grootmeester Erving Goffman aan, die al stelde dat sociologie niet gaat over ‘men and their situations’, maar over ‘situations and their men’. Uiteindelijk, en dat is het knappe van Brinkgreves betoog, wint altijd de blik op het grotere geheel het van de persoonlijke of individuele casus, aldus Sanders. Daar kan ik me in vinden, al moet gezegd worden dat dit niet wordt toegelicht en dat is jammer aangezien dit motto alleen begrepen kan worden door voorbeelden te noemen. Dan nu de kern van Brinkgreves nieuwe theorie. Dat ‘nieuwe’ gezag, hoe ziet dat eruit of voorzichtiger: hoe zou het eruit kunnen zien? Niet meer autoritair, want precies de generatie van Brinkgreve heeft er alles aan gedaan het te ondermijnen. Maar ook niet anti-autoritair, want ook daar zijn inmiddels wat minder verheffende ervaringen mee opgedaan. Zelf spreekt de sociologe over het ideaal van ‘een autoritatieve opvoeding’, waarbij via uitleg en overleg wel degelijk regels worden gesteld. Hier wordt geprobeerd de missing link te vinden tussen de bevelshuishoudingen en de onderhandelingshuishoudens: want uitleg is mooi, discussie noodzakelijk, maar ouders moeten ook structuur bieden en ‘geen meegevend kussen’ zijn. Ik kan dit idee volgen, maar ‘autoritatief’ klinkt verdacht veel op het ouderwetse ‘autoritair’ en dus kan dat nieuwe gezag wat mij betreft beter ‘inlevende of didactische opvoeding’ genoemd worden. Waarom? Inlevend uitleggen wat de normen en waarden binnen het gezin – en ‘vaak ook binnen de maatschappij’ – zijn, betekent ook dat goed uitgelegd wordt waarom die regels vanuit de gegeven normen en waarden belangrijk zijn. Als er didactisch goed wordt geopereerd, dus geen snelle of dwingende uitleg, maar ook steeds vragen of de kinderen het begrijpen en je kunnen volgen, dan ontstaat een betere voedingsbodem voor het juiste begrip voor de uitgelegde regel. Een kind kan in deze tijden meer opnemen en bevatten dan in de vorige generatie. Deze ontwikkeling loopt parallel aan de meer (zelf)bewuste werknemers binnen het bedrijfsleven in algemene zin (dus binnen de arbeidzame sector, dus alle werkenden bij elkaar). Daar worden autoritaire bevelsstructuren ook niet meer geaccepteerd en dit algemene maatschappelijke verschijnsel speelt door in alle geledingen van de maatschappij, óók op microniveau en dus de gezinnen en op scholen. Hoewel scholen voor leraren ook de arbeidssector vertegenwoordigen, terwijl de leerling in beginsel de afnemer van kennis, dus consument is. Maar hier speelt het dwingende karakter van de leerplichtwet een rol, die maakt dat de leerling geen vrijblijvend participant is. Ook Sanders heeft aan aantal kanttekeningen bij verschillende werksectoren, zoals de politiesector, waar sprake is van een strakke hiërarchische organisatiestructuur, zoals ook bij de brandweer en de krijgsmacht. Maar hier vergist Sanders zich. In een operationele situatie zijn de werk- en handelingsprocedures bij deze organisaties als de politie vanzelfsprekend bepalend, zonder dat er sprake kan zijn van overlegstructuren en debat. Dat kan vanzelfsprekend niet, want dat werkt simpelweg niet. Maar deze situatie die bepaalt dat de ‘mannen en manschappen’ op scherp staan, laat onverlet dat tijdens de veelvoorkomende oefensituaties volop gelachen kan worden en dat overleg en discussie zelfs noodzakelijk zijn omdat alle handelingsprocedures verbeterd – een constante verbeterslag – kunnen worden, en die kunnen alleen tijdens oefeningen worden ontdekt, dan wel bij de nabespreking in de echte crisissituatie. Dat geldt ook voor een – willekeurig voorbeeld – advocatenkantoor, die zelf een spitsuur van optredens voor de rechter meemaakt. Dan staat iedereen op scherp en moet een topprestatie worden geleverd. Conclusie is daarom dat Brinkgreve een zeer actueel thema heeft herbelicht – over gezag bestaan al volle bibliotheken – en van een nieuw perspectief moet worden voorzien, maar zij heeft een nuttig ontwikkelingsdynamiek geschetst, waarop kan worden voortgeborduurd. In mijn eigen woorden zal een komend debat zich concentreren op 1. De mens kan niet zonder gezag, maar de gezagsvorm is afhankelijk van tijd en plaats. 2. Alleen een organisatie met gelijkelijk hoogopgeleid personeel en passie voor het bedrijf kan met een minimale organisatiestructuur af, aangezien iedereen weet wat er te doen staat. Voorafgaand aan uitoefening van gezag gaat de overdracht van en discussie én overleg over de gewenste vorm van gezag, want alleen dan is gezag gelegitimeerd. 3. Gezien deze voorwaarden kan het door Brinkgreve gelanceerde idee van de ‘autoritatieve’ opvoeding of gezag beter vervangen worden door de ‘inlevende opvoeding’ in een ‘verdiepende maatschappij’ die gekenmerkt wordt door de nieuwe fase na de ‘maatschappelijke gezagsstructuur zonder tussenvormen’ naar een postmoderne ‘maatschappelijke gezagsstructuren mét tussenvormen’. Onze maatschappij verdiept zich naarmate de maatschappelijke, technologische en wetenschappelijke innovaties voortschrijden. Onze maatschappij verdiept zich in alle aspecten van haar geledingen vanwege de ontwikkelingssnelheid van die op zichzelf staande ontwikkelingen die bijna exponentieel wordt. En dat zijn vaste gegevenheden waar niemand omheen kan. Politici die daar geen rekening mee houden, missen de boot.

Bevoegdheden Europese Unie blijvend thema #EU versus #bevoegdhedennationaal

Tags

Den Haag, EU

Niet referendum maar verdragswijziging is middel om te beslissen over bevoegdheden Europese Unie (Ben Crum, Opinie/fd, 2 oktober)

Burgerforum heeft wel een punt: EU heeft regelmatig de neiging haar bevoegdheden sluipenderwijs uit te breiden

‘Formeel kan de EU slechts die bevoegdheden uitoefenen die de lidstaten haar hebben opgedragen in de verdragen. Toch laat dit een zekere ruimte voor expansie van bevoegdheden. Over de grenzen van bevoegdheden is nu eenmaal altijd discussie mogelijk. Bovendien hebben de Europese regeringen ook belang bij een zekere flexibiliteit, om zo in te kunnen spelen op veranderende omstandigheden. Tegelijkertijd lijkt de druk tot bevoegdheidsuitbreiding te zijn afgenomen. Het recentste EU-verdrag, het Verdrag van Lissabon, bevat slechts een klein aantal nieuwe bevoegdheden.

‘Terecht wijst het EU burgerforum echter op de recente maatregelen rondom de eurocrisis, waar sluipende EU bevoegdheidsuitbreiding dreigt. Formeel laten deze maatregelen het nationaal financieel-economische beleid onderwerp zijn van een proces van wederzijdse afstemming waarbij de lidstaat een grote mate van regie behoudt. In de praktijk heeft de nationale regering echter slechts een beperkte controle over het overkoepelend toetsingskader zoals dat door alle regeringen gezamenlijk wordt aangenomen. Bovendien zijn de effectieve mogelijkheden tot parlementaire bijsturing beperkt omdat het Europese toezichtsproces al zeer vroeg (in november voorafgaand aan het jaar van begrotingsaanname) wordt ingezet en vanaf dat moment de speelruimte stapje voor stapje wordt verkleind.

‘Al met al is de rol van de EU in de financieel-economische politiek veranderd van een adviserende in een bindende. Deze verandering wordt bij uitstek geïllustreerd door de betekenis die in de Nederlandse politiek momenteel wordt gehecht aan de bezuinigingsdoelstelling van €6 mrd. Zolang die wordt gehaald hoeven we niet bang te zijn voor sancties uit Brussel. Dit is een mate van EU-invloed die niet was voorzien in de verdragen en in tegenspraak is met de oorspronkelijke intentie van een ondersteunende en coördinerende rol van de EU in het financieel-economisch beleid.’

Tot zover de essentiële alinea’s, die aanleiding vormen voor deze blog. Eerst een aantal kanttekeningen alvorens we tot een conclusie komen en lezers van deze site weten op voorhand waarvoor al maandenlang wordt gepleit: een wijziging van het Verdrag van Maastricht (en mogelijkerwijs nog andere verdragen).

Wat de eerste alinea betreft kan worden opgemerkt dat formeel de tekst een juiste bevoegdheidsverdeling tussen de lidstaten en de EU, lees: EC, weergeeft. De betrekken verdragstekst zal zo weer kunnen worden herhaald of ingevoerd. En over de grenzen van verdragen ontstaat binnen het gremium van de politiek nu eenmaal altijd een dispuut of politiek conflict.

Voor wat betreft de crisismaatregelen kan slechts worden vastgesteld dat de euroforie ten tijde van de invoering van de EMU en de euro zo groot was dat van een economische recessie of crisis al helemaal niet gesproken werd. Om deze reden is op deze site gepleit voor een aanpassing van het Verdrag van Maastricht in een richting die anticyclisch genoemd kan worden. De euro zou alleen maar winst en economische winst en voorspoed brengen en sinds de mondiale economische en financiële crisis weten we beter. In dat licht bezien was de besluitvorming rondom ‘Maastricht’ ronduit naïef en kon zelfs de Tweede Kamer niet voldoende tegengas geven. Achteraf zou deze besluitvorming in de Kamerhandelingen moeten worden nagelezen om precies in kaart te brengen hoe de verschillende fracties tegen de jonggeborene aankeek. Maar ik kan me niet herinneren dat de SP toen de barricaden opging om het europroject tegen te houden. Maar de fractie was toen waarschijnlijk maar twee man sterk.

De derde alinea met als kern ‘Al met al is de rol van de EU in de financieel-economische politiek veranderd van een adviserende in een bindende’ kan echter met alle realiteitszin die vandaag opgebracht moet worden, als een terechte ontwikkeling worden gekenmerkt. Voorafgaande aan Maastricht kon niet worden bevroed hoe de mondialisering/globalisering (anglicisme voor globalisatie) zou doorpakken en dat de verwevenheid van de financiële markten de vormen zou aannemen van vandaag. Vandaar dat er een kettingreactie ontstond na de val van Lehman Brothers en dus de Amerikaanse kredietcrisis in 2007 (hypotheekcrisis Fannie Mae en Freddie Mac) en de opvolgende schuldencrisis van 2008 en volgende jaren. De EMU was hiertegen niet opgewassen. Dat is de les van een tekentafelconstructie die werd ondernomen door de Europese top van EC, ECB en Europese Raad tegen de grilligheid van de markt(en) in. En ons parlement zat erbij en keek ernaar. Een onbezonnen experiment ten tijde van de invoering en zelfs een product van ‘rechtse’ maakbaarheid van de Europese Gemeenschap. Nu dienen zowel de Europese Commissie als de Europese Raad alle zeilen bij te zetten om het Europees project ooit nog de status van geloofwaardigheid en breed draagvlak te verschaffen. En die opdracht is even zwaar als het bezweren van de crisis, want die is nog lang niet opgelost. En liggen nog te veel lijken in de kast van de besluitvorming in de achterkamertjes. Geen referendum want die lost niets op, maar dus wel een verdragswijziging om alle weeffouten eruit te halen. En die wordt onderworpen aan parlementaire goedkeuring.