Tags
Nog anderhalf jaar om de Europese unie te vertimmeren (Rik Winkel, Nieuwsweek/nrc, 15 juli)
Merkel vindt dat Europa een grote stap vooruit moet zetten, en met Macron hoopt ze zaken te doen
# We schrijven 15 juli 2016. De Britten stemmen op 23 juni voor de brexit. Op Quatorze Juillet rijdt een verdwaasde jihadist 86 mensen dood op de Boulevard des Anglais in Nice. Een dag later is er een duistere couppoging in Turkije, die de weg baant voor de alleenheerschappij van Recep Tayyip Erdogan, met wie de Europese leiders een faustiaans pact hebben gesloten om de vluchtelingenstroom uit Syrië in te dammen.
Historici zullen in de toekomst spreken van 2016 als het keerpunt van de EU.
# Het zijn bange momenten voor de EU, die zich al sinds 2009 toch al van crisis tot crisis sleept. Er zijn betere omstandigheden denkbaar voor een top met Aziatische leiders. Rond bondskanselier Angela Merkel, de onofficiële koningin van Europa, zitten Donald Tusk, Jean-Claude Juncker, Mark Rutte en Robert Fico. Nederland is net EU-voorzitter af en Slowakije staat aan het begin van zijn eerste EU-voorzitterschap.
# De vraag is hoe de EU verder moet. En gaan we überhaupt verder? Moeten we niet net als de Britten weer ‘controle’ krijgen over wat in ons eigen land gebeurt? Die weg lijkt electoraal het meeste te beloven. Geert Wilders, Marine Le Pen en Frauke Petry hebben de wind in de zeilen. Nexit, frexit en dexit lijken voor de deur te staan. In november wint Donald Trump de verkiezingen, met als slagzin America First.
# Toch spreken de vijf [in Ulaanbaatar] met elkaar af dat ze de EU gaan versterken. Het is het begin van een proces dat via een kasteel boven Bratislava leidt tot de symbolische herbevestiging van het precies zestig jaar oude Europese Verdrag van Rome, door alle 27 leiders. De ultranationalistische Poolse premier Beate Szydlo lacht besmuikt. Volgens aartspragmaticus Mark Rutte zijn het toch maar ‘dooie teksten’. Maar ze zetten braaf hun handtekening.
Niet ‘de’ liberaal, maar het begrip ‘aartspragmatische Rutte’ wordt hier gemunt en dat zegt veel over een handige politicus in een tijdsgewrocht waarin weinig verbale oppositie te duchten staat, maar waar de liberale visie te verdwenen.
# Kennelijk wegen de materiële, immateriële en veiligheidspolitieke voordelen zwaarder dan het feit dat ze soevereiniteit inleveren bij een unie die geen federatie mag heten en mede daarom nooit waarmaakt wat ze belooft. Maar vergeleken met de politieke en economische implosie aan de overzijde van het Kanaal is de EU een baken van stabiliteit.
Ik realiseer mij dat ‘soevereiniteit inleveren’ tot het gewone dagelijkse spraakgebruik van journalisten is gaan behoren, terwijl dat formeel helemaal onjuist is omdat geen sprake is van ‘ingeleverd,’ maar van complexe processen van deelgenootschap, en dus soevereiniteit die ‘gedeeld’ wordt, zoals ook Jeroen Dijsselbloem dat afgelopen seizoen in de Kamer verwoordde, zonder dat daar oppositionele kritiek op volgde.
Dus al doen populistische politici anders geloven door maar te blijven hameren op die ‘teloorgang’, er is geen sprake van inleveren, want alleen van pragmatische toepassing van regels. In de Kamer is nooit een stemming geweest waarbij grondwetsregels zijn ingeleverd. Maar zoals in een vorige blog al uiteengezet, onze grondwet erkent de internationale wetgeving en verdragen als van ‘hogere orde’. Dat is alles en wie de grondwet in deze ‘geest’ leest, weet dat er niets aan de hand is. Populistische politiek is kortom en concluderend ‘gejojo met woorden’ geworden.
# We zijn nu precies een jaar verder. De externe situatie is alleen maar verslechterd. Dat Poetin en Erdogan erop uit zijn de EU beentje te lichten, is een gegeven. Als je strategisch onmisbare bondgenoot dat ook doet, wordt het ingewikkeld, bleek bij de Navo-top en de G20 in Hamburg.
Daarom wordt het tijd om duidelijkheid te scheppen over het potentiele en aangevraagde lidmaatschap van Turkije in de EU.
# Economisch en politiek staat de EU er echter veel beter voor. Verkiezingen in Nederland en Frankrijk zijn met een sisser afgelopen en die in Duitsland baren weinig zorgen. Merkel is uit de VS teruggekomen met de overtuiging dat Europa nu echt een grote stap vooruit moet zetten. Met Emmanuel Macron hoopt ze zaken te kunnen doen.
‘Economisch en politiek staat de EU er echter veel beter voor’: een opmerkelijk positieve formulering, die we vorig jaar nog niet uit de ‘strot’ kregen. Het is dus mogelijk!
# Dat kan best snel gaan. Tien dagen voor de Duitse bondsdagverkiezingen van 24 september houdt Juncker zijn jaarlijkse rede in het Europees Parlement. Zijn kabinetschef Martin Selmayr beloofde deze week dat die ‘ambitieus‘ zal zijn. Voor Juncker is het nu of nooit. Hij komt na 2019 niet terug. Vlak na de verkiezingen rekent hij op een Frans-Duits initiatief. Dat zal gaan in de richting van een Europese veiligheids- en defensieunie en het afmaken van economische unie, inclusief belastingharmonisatie. Merkel en Macron gaven donderdag al een voorproefje.
‘Het afmaken van economische unie’ is wat ongelukkig geformuleerd, maar bedoeld wordt natuurlijk het afronden van de structuur van de economische unie, die de basis is en vormt van de EU. Wonderbaarlijk dat ze beiden met ‘e’ en ‘u’ worden gespeld, want als het daarbij blijft, hebben we nooit meer gehakketak over de EU annex politieke unie, en dus de federatie. Dan zijn we van een vervelende erfenis bevrijd. Dan hebben we een EU die (n)ooit zó bedoeld was, maar wél in de sterren stond geschreven.
# Selmayr rekent met nog achttien maanden van relatieve rust op het monetaire en het politieke front. Dat betekent dat de 27 leiders in december of uiterlijk in februari spijkers met koppen moeten slaan. De grootste opgave wordt het bijeenhouden van oost en west. Interessant is de beweging in het hoge noorden. Eurogroep-voorzitter Jeroen Dijsselbloem voorspelde in september in Bratislava al dat de andere niet-eurolanden hun positie na de brexit zullen overdenken. Denemarken en Zweden lieten deze week weten dat ze overwegen hun banken onder toezicht van de ECB te plaatsen.
De brexit heeft meer kapot gemaakt dan de eurofoben en eurohaters lief was. En de eurofielen moeten zich rustig houden en naar de tijdgeest luisteren.
https://fd.nl/economie-politiek/1210214/er-rest-nog-anderhalf-jaar-om-de-eu-te-vertimmeren