Stelling: Martin Sommer heeft stevige kritiek uitgesproken op de Schoo-lezing door Edith Schippers.[1] Ik had de tekst nog niet tot mij genomen, maar nu wel. Ik geef Sommer gelijk.
# Waarom minister Schippers (VVD) ’s nachts wakker ligt. Kunnen haar dochter en alle andere meisjes in Nederland straks nog in vrijheid beslissen over hun leven?
Boek De Elsevier/ HJ Schoo-lezing van Edith Schippers altijd bij de hand? Bestel hier het boek >>
# Een paar maanden geleden kreeg ik een telefoontje met de vraag om deze lezing te houden. Ik kan u vertellen… dan gaat er van alles door je heen. De Hendrik Jan Schoo-lezing! Wat een geweldige kans! # Dat was mijn eerste gedachte.
# Wat een geweldige kans om nou eens te laten zien hoe de Nederlandse gezondheidszorg in ons eigen land stelselmatig wordt onderschat. Hoe we ten onrechte het verleden idealiseren. Hoe vrouwen met borstkanker vroeger kansloos waren en je in de slaapzaal van het verpleeghuis alleen een gordijntje had voor je privacy. Nu is 86 procent van de vrouwen met borstkanker na vijf jaar nog in leven. Nu is in het verpleeghuis een eigen kamer heel normaal.
# Wat slecht was, vergeten we, wat goed gaat, went heel snel. Wat een kans om te vertellen hoe we er na jaren waarin de uitgaven alleen maar opliepen, nu in slagen de kosten te beheersen. En dat de kosten met verstandig beleid ook in de toekomst geen probleem meer hoeven te zijn.
# Om te vertellen over de enorme kloof. Tussen de mooie dingen die ik zie en die ik hoor tijdens werkbezoeken. En het verharde debat in Den Haag. Wat een kans. Om de mythes te ontkrachten. Door de feiten te laten spreken. En dat voor een gehoor van mensen die meestal niet naar de lezingen over de zorg gaan.
# Een geweldige kans. Héél aanlokkelijk.
‘In landen waar vrouwen niet mogen meedoen, zie je ook de economische gevolgen: armoede’
Wakker
# En toch heb ik er niet voor gekozen. Juist in nagedachtenis van Hendrik Jan Schoo heb ik daar niet voor gekozen. Want het zijn de grote problemen en de grote zorgen van deze tijd die in deze lezing, die zijn naam draagt, moeten worden geadresseerd.
Edith Schippers
Geboren: 25 augustus 1964 in Utrecht
Woonplaats: Baarn (Utrecht)
Opleiding Politicologie Rijksuniversiteit Leiden
Loopbaan: Persoonlijk medewerker VVD-Tweede Kamerlid Dick Dees (1993-1994); beleidsmedewerker Volksgezondheid, Welzijn en Sport VVD-Tweede Kamerfractie (1994-1997); secretaris
gezondheidszorg en arbeidsmarkt VNO-NCW (1997-2001); secretaris ruimtelijke ordening
VNO-NCW (2001-2003); Tweede Kamerlid VVD (2003-2010); minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (sinds 14 oktober 2010)NED Schoo 2_preview
# Deze lezing moet gaan over de dingen die mij ’s nachts wakker houden. Over de zorgen die ik heb voor de toekomst van mijn kind. En die zorgen, die gaan niet over onze uitstekende gezondheidszorg. Die zorgen gaan over de vrijheid die mijn dochter zal hebben om haar eigen keuzes te kunnen maken. Over de vrijheid die mijn dochter zal hebben om zelf te kunnen beslissen hoe zij wil leven en wie zij liefheeft. Om zelf te beslissen waarin zij wil geloven. Om haar eigen identiteit te kunnen bepalen. Wat zij wil worden, wat zij wil doen, hoe zij zich wil kleden.
# Mijn dochter is een kind van haar tijd, met een grote vrijheidsdrang. Ze heeft laten weten later geen man te nemen, ze neemt een hond – ik bedoel, ze is 11, hè… Ze weet niet beter dan dat ze zelf nadenkt en beslist. Over wat ze wil worden bijvoorbeeld. Dat wisselt nogal – van dierenoppas tot ontwerpster. Maar ze mag zelf kiezen. En ik wil dat dat zo blijft. Niet alleen voor haar. Voor alle meisjes in Nederland.
De paradox van de vrijheid
# Ik wil het vandaag hebben over de paradox van de vrijheid. Een paradox die misschien niet is op te lossen. Ik heb ook niet de illusie dat ik dat vanavond even zou kunnen doen. Maar ik wil op die paradox wel een antwoord geven. En een besluit nemen.
# Vrijheid – dat vinden wij in deze zaal allemaal heel vanzelfsprekend. Wij kennen niet anders. We hebben bijvoorbeeld economische vrijheid, die ons welvaart heeft gebracht. En dat komt vooral omdat wij alle potentie in onze samenleving hebben benut. Van mannen, vrouwen, van homo’s, van mensen die gelovig zijn of die dat niet zijn – iedereen die wil en kan meedoen, mag een bedrijfje beginnen, heeft dezelfde rechten.
# In landen waar dat niet zo is, in landen waar vrouwen niet mogen meedoen bijvoorbeeld, zie je daarvan ook de economische gevolgen. Armoede is de zichtbare kant van onvrijheid.
# In een vrije economie zijn wel regels nodig: mededingingsregels, regels die werknemers beschermen. De paradox van de vrije markt is dat zonder regels diezelfde vrije markt zichzelf opblaast.
Zonder regels en wet- en regelgeving maakt de mens misbruik van zijn mogelijkheden als uiting van het recht van de sterkste. De middeleeuwse samenleving.
# Maar hoe zit dat met onze vrije samenleving? Hoe zit dat met onze persoonlijke vrijheid? In een vrije samenleving is volop ruimte voor verschillen tussen mensen. Nederland is al heel lang een land waar uiteenlopende opvattingen en religies naast elkaar kunnen bestaan.
Polarisatie
# Er is veel onderzoek gedaan naar de vraag waarom de verzuiling uiteindelijk niet heeft geleid tot het uiteenvallen van de samenleving. En dan zie je dat een aantal dingen cruciaal is.
‘Wij hebben bereikt dat onder al onze verschillen toch een gemeenschappelijke basis ligt’
# Eén is dat al die mensen natuurlijk wel eenzelfde geschiedenis deelden. En twee is dat ze elkaar bleven tegenkomen. Arm en rijk kwamen elkaar vroeger tegen in de kerk. Katholiek en protestant kwamen elkaar tegen op het werk. Mensen deelden elkaars gedachtengoed niet, maar ze kenden elkaars gedachtengoed wel, wisten ook wat ze ongeveer van elkaar konden verwachten.
# Vanaf de jaren ’60 is Nederland enorm veranderd. Onder invloed van de hippiebeweging braken de jongeren uit de gebaande paden van hun ouders. Ze stelden alles ter discussie en veroverden de machtsposities in de samenleving.
# Het gaat tegenwoordig vaak over polarisatie. Maar is dat nou echt iets nieuws? Was die polarisatie er de achterliggende decennia niet ook volop? De Communistische Partij Nederland, provo, nieuw links, de Boerenpartij, de ouderenpartij…
# Toch was er een verschil. Polarisatie ging gepaard met wrijving. Kerkgangers rebelleerden tegen het kerkbestuur, kinderen rebelleerden tegen hun ouders, en nu deze kinderen een paar decennia later ouderen zijn, rebelleren zij weer tegen hun kinderen… Onder die polarisatie zaten verbanden en een gedeeld verleden.
# Polarisatie tussen groepen die dat niet delen, die elkaar niet of nauwelijks ontmoeten, geeft geen wrijving, maar een kloof. Een kloof waardoor je elkaar dus niet ontmoet, je niet met elkaar in gesprek gaat, je geen empathie of begrip hebt voor de ander.
Gelijkwaardig
# Voor wrijving heb je elkaar nodig. Je botst met elkaar, discussieert. Dat is wrijving. Wrijving geeft glans. Door wrijving hebben wij in deze samenleving iets bereikt. En dat is dat onder al onze verschillen, die uiteenlopende opvattingen en religies, toch een gemeenschappelijke basis ligt. Gemeenschappelijke normen en waarden. Het bezielende verband. Onze bakens. Een maatschappelijk contract. Dat contract is over de decennia heen bevochten, geconsolideerd en geschreven. Dat contract zit in onze genen, en natuurlijk kan het ook door nieuwkomers worden onderschreven.
# Dat je vrij bent om te leven zoals je wilt, maar dat die vrijheid wordt begrensd door de vrijheid van een ander. Dat mensen gelijkwaardig zijn, ongeacht hun geloof, hun ras, geslacht of seksuele geaardheid. Dat het gaat om je toekomst en niet om je afkomst. Dat je uit een gemeenschap kan treden als je dat wilt. Omdat het gaat om je eigen leven.
# Vindt u dat een open deur? Vindt u het al saai worden? Ik denk dat er hier in deze zaal niet veel mensen zijn die het hiermee oneens zijn…
Tótdat we het concreet gaan vertalen…
# Rita Verdonk accepteerde niet dat een islamitische man weigerde om haar de hand te schudden. Zij maakte daar terecht een punt van. Ze verdient daarvoor alle lof, maar kreeg ook veel onverwachte kritiek uit progressieve hoek. Want: ‘Als handen schudden met vrouwen nou niet wordt geaccepteerd in de cultuur van deze groep, dan moeten we daarvoor alle begrip hebben. Alle culturen zijn gelijkwaardig.’
Culturen zijn inderdaad gelijkwaardig, maar dat betekent niet dat gewoonten over en weer gedeeld hoeven te worden. Als de imam een vrouw geen hand wil geven en daarvoor wordt de reden gegeven dat de man ‘niet in een zekere verleiding’ wordt gebracht, dan noemen wij dat in onze cultuur een drogreden. En dat kunnen we die groep in de persoon van de imam ook zeggen of meedelen. Zij leven als gast in onze cultuur en dan mogen wij ook verwachten dat zij zich aanpassen aan onze cultuur. Daarmee zij aangegeven dat mensen uit die progressieve ook een onvoldragen inzicht hadden in gelijkwaardigheid. Daarover moet doorlopende discussie worden gevoerd zodat langs die (socratische) weg een ideale oplossing kan worden gevonden, waarin iedereen zich kan vinden.
Onze cultuur is zoveel beter
# Ik vind dat een verschrikkelijke misvatting. Frits Bolkestein zei het al in de jaren negentig: alle culturen zijn helemaal niet gelijkwaardig. En ik zeg het hem na: de onze is een stuk beter dan alle andere die ik ken. In elk geval voor de vrouw. In elk geval voor de homo of de transseksueel. In elk geval voor mensen die niet behoren tot de groep van de machthebbers. Voor mensen die de overheersende religie niet aanhangen.
Ook Frits Bolkestein heeft het verkeerd. Culturen wereldwijd zijn alleen al gelijkwaardig vanwege het feit dat betrokken culturen (en dus hun bevolkingen) achter hun cultuur staan en deze kunnen en wensen te verdedigen. Geen enkele cultuur is dus minder gelijkwaardig dan de andere, zelfs natuurvolkeren niet ten opzichte van hun vergelijkenderwijs hoge technologische samenlevingen van vandaag. Beschavingen zijn cultuurproducten en daarmee hebben ze allemaal een andere historische achtergrond en hebben allemaal recht van spreken.
Wij vanuit onze huidige cultuur beschouwen de technologische samenleving als de hoogste vorm van beschaving, maar dat is slechts een uiting van uitgesproken arrogantie aangezien bedoeld wordt dat het huidige geldende materialisme als hoogte vorm van beschaving wordt gezien en daarvan kan gezegd worden dat het allemaal illusie is: zolang er armoede bestaat is er geen sprake van beschaving. Bolkestein sprak een typerend neoliberale tegeltjeswijsheid uit: materie, rijkdom en status zijn hier de bepalende factoren en andere, zoals natuurvolken met hun beschavingen beschouwen dat als teken van geestelijke armoede. De conclusie met betrekking tot deze toespraak is dat Edith Schippers niet namens Nederland heeft gesproken, maar zoals Martin Sommer zaterdag terecht schreef in de Volkskrant, veel kritiek verdient. Het is een typerend neoliberaal verhaal en geldt dus alleen voor haar eigen partij, de VVD.
# Voor al deze mensen is onze cultuur zoveel beter dat zij hun leven op het spel zetten om hiernaartoe te vluchten. Om de vrijheden, de veiligheid en de economische kansen die onze cultuur hun biedt.
Zij komen alleen hiernaar toe om hun dictators te ontvluchten en dat zijn ook uitingen van overdadige ego’s, machtswellust, precies zoals hier in het westen, en materialisme en geldelijk gewin.
# Er komen ook veel mensen hiernaartoe die wél de economische kansen zien die wij hun bieden, maar die de vrijheid die daaraan voorafgaat en die daar onlosmakelijk onderdeel van is, afwijzen. Moeten wij ons ten behoeve van deze mensen als samenleving niet ook een beetje aanpassen?
Wij dienen alleen zelfkritiek en zelfcorrigerend vermogen te ontwikkelen. Het is maar helemaal wat zij precies afwijzen, als zij niet in westerse vrijheid zijn opgevoed. Dit is wel erg gemakkelijk denken van de minister.
# Natuurlijk. Dat gebeurt ook. In heel veel zaken ontstaan nieuwe vormen, nieuwe muziek, nieuwe keukens, mode, nieuwe straattaal. Dat is mooi en voegt veel toe aan de samenleving.
Veel van wat in het westen wordt geproduceerd is overtollige rotzooi vanuit een ontstane cultuur van overconsumptie en dat is nooit gezond te noemen.
Compromis
# Moeten wij dan ook niet een compromis sluiten met de mensen die onze normen en waarden afwijzen? Een beetje water bij de wijn doen? Waarom zou je nou zo moeilijk doen als iemand weigert om jou een hand te geven omdat je een vrouw bent?
Neen, misverstand. Verschillende culturen kunnen naast elkaar in stand gehouden worden, maar er is wel één algemene waarde noodzakelijk: respect tonen tegenover gewoonten van anderen, maar overal geldt dat nieuwe binnenkomers zich dienen aan te passen aan de gevestigde cultuur. Dat geldt voor moslims als ze zich in Europa vestigen, maar omgekeerd ook voor Europeanen als ze zich in een islamitisch land immigreren. Denken in compromissen is dus totale onzin.
‘Compromissen gaan ten koste van mensen die geen keuze hebben in te zijn wie ze zijn’
# Mijn antwoord daarop is heel helder: nee! Wij schudden niet zomaar elkaars hand in dit land. Dat staat ergens voor. Dat staat voor gelijkwaardigheid. Wie mij niet de hand wil schudden omdat ik een vrouw ben, trekt mijn gelijkwaardigheid in twijfel.
Ook dit is onzin omdat een handweigeraar geen moment denkt aan ‘gelijkwaardigheid’, maar alleen doet zoals hij is opgevoed en zich eigen heeft gemaakt. Schippers maakt hier de blunder door helemaal westers te denken en zich niet in te leven in het andere cultuurpatroon. Maar daarin is het integratiebeleid van ons land ook een jammerlijke mislukking geworden.
# Natuurlijk weet ik dat het in de jaren ’50 in Nederland ook anders ging. Vrouwen moesten zich zedig gedragen, scheiden was een taboe en je werd geacht alleen voor het huis en de kinderen te zorgen. Homoseksualiteit stond in de jaren ’70 nog officieel te boek als psychiatrische stoornis.
# Ik hoor dat ook vaak als tegenargument. En dat is een gek argument, want wij hebben ons daar toch niet voor niks uitgevochten? Wij willen daar toch niet naar terug? Vroeger was in vele opzichten helemaal niet beter!
# Het zijn vaak hoogopgeleide mensen die bereid zijn tot dat compromis op onze kernwaarden. Mijn vraag is: ten koste van wie gaat dat compromis?
Over kernwaarden dient geen compromis gesloten te worden maar dienen alleen over en weer respect en gerespecteerd te worden. Wordt dat gedaan, dan ontstaan er geen maatschappelijke problemen.
Mensen die geen keuze hebben
# Niet ten koste van de man. Niet ten koste van de moskee. Dat compromis gaat ook niet ten koste van hoogopgeleide globalisten. Die altijd hun eigen weg kunnen gaan. Die over het algemeen omgaan met andere hoogopgeleide mensen. Wie van u heeft eigenlijk een buurman die moslim is? Een teamgenoot op de sportclub? Een zwager of een vriend? Wie van de vrouwen in de zaal heeft eigenlijk met deze dilemma’s daadwerkelijk te maken in het dagelijkse leven? Ik denk niet veel. Hoger opgeleide mensen kunnen verhuizen als het moet, en doen dat ook. Zij kunnen overal werken.
Hier wordt duidelijk omschreven wie de doelgroep die wordt aangeschreven. En dat ons land inmiddels een eilandenwereldje is geworden. Deze lezing is dus wel een nuttige start voor een debat dat nooit in ons land van de grond is gekomen want nog een onbekende wereld van de toekomst. En wat in het VK lukt met een veelkleurige bevolking, moet bij ons dus ook kunnen lukken toch, en misschien vanuit ons koloniale verleden? Neen, er heeft een materialistische polarisatie plaatsgevonden, waarbij mondialisering als grote bedreiging een opkomende factor is geworden en populisten in de hand heeft gespeeld. Daarmee is respect uit ons cultuurpatroon weggeslagen.
# Nee, dat compromis gaat ten koste van mensen die geen keuze hebben in te zijn wie ze zijn. Homo’s, transgenders, vrouwen. Het gaat ook ten koste van mensen die kiezen anders te zijn. Het gaat ten koste van de moslimvrouwen die proberen wat meer vrijheid te veroveren. De moslims die gewoon meedoen in deze samenleving en die als allereerste last krijgen van oprukkend fundamentalisme. Het gaat ten koste van de moslims die worden belasterd als zij met u en met mij omgaan. Die worden uitgemaakt voor hypocriet of nep-moslim. Het gaat ten koste van de meisjes die op straat worden aangesproken als ze geen hoofddoek dragen.
# Het gaat ten koste van de kwetsbaren in onze samenleving, van de ouderen met weinig geld en mogelijkheden die niet kunnen vertrekken uit hun oude buurtje. Ook al kennen ze daar niemand meer, is er niemand meer die hun taal spreekt – geen bakker of slager om even een praatje mee te maken – en voelen zij zich niet meer thuis, maar in het buitenland.
# Zij zijn degenen voor wie we moeten knokken. Voor wie we de vrijheden die dit land biedt, moeten verdedigen. Voor wie wij never nooit niet onze vrijheden moeten inleveren. En ik vind dat wij daarin compromisloos moeten zijn.
Zoals ik eerder aangaf gaat het om een andere compromisloosheid, maar in de eerste plaats om respect en dat is een heel moeilijke maatschappelijke vaardigheid geworden, die we verleerd zijn. Ons land was wereldkampioen tolerantie en verdraagzaamheid, maar dat is geheel ondergedompeld door individualisme en assertiviteit, want de meeste allochtone jongeren doen gewoon de Nederlandse jeugd na.
Vrijheid
# Vrijheid gaat niet alleen over onszelf. We moeten het ook hebben over de vrijheid van anderen. Over de vrijheid van vrouwen in migrantengemeenschappen bijvoorbeeld.
Daarom is een nieuw debat noodzakelijk en dit keer een eeuwigdurend debat omdat per generatie een herhaling van het debat nodig is vanwege nieuwe tijdsgebonden impulsen.
# En die discussie gaat wat mij betreft niet over wel of geen hoofddoekje. Het gaat wat mij betreft niet eens over de burkini. Het is zó gemakkelijk om ideologische gevechten te voeren over het uiterlijk van vrouwen. Ik weet niet hoe het komt, maar overal waar culturen botsen, moeten vrouwen ofwel iets uittrekken ofwel iets áántrekken. In beide gevallen leidt het in de praktijk tot pijnlijke, vernederende situaties. En worden vrouwen de dupe.
# Laten we daarom deze vrouwen met rust laten en onze energie liever richten op wat echt belangrijk is: de vrijheid van meisjes in de Haagse wijk Transvaal om zónder hoofddoek de straat op te gaan. De vrijheid van meisjes om in bikini te kunnen zwemmen – ook moslimmeisjes – die daarvoor kiezen, zonder sociale druk en zonder dat ze worden lastiggevallen.
Als ‘meisjes in de Haagse wijk Transvaal moeite kost om zónder hoofddoek de straat op te gaan’, dan is dat hún probleem, dat niet geprojecteerd moet worden op Nederlandse meisjes, want dat probleem speelt niet en ook niet in de toekomst.
# Mijn ouders konden scheiden. De vraag is: kunnen moslima’s dat ook? Mijn zus kon uit de kast komen. De vraag is: kan Mohammed dat ook?
Met moslims moet het gesprek worden aangegaan hoe zij zich in de toekomst – over de generaties heen – zich zullen gaan aanpassen aan de Nederlandse waarden en normen, wetend dat ook wij die waarden/normen weer gaan wijzigen.
# Er zijn genoeg mensen in de migrantengemeenschappen die snakken naar vrijheid, met of zonder hoofddoekje. Die vooruit willen. Mijn vraag is: kúnnen ze dat ook?
Zij kunnen dat pas als ze zich ontworsteld hebben aan de collectieve of collectivistische cultuur waar ze zich aan ondergeschikt maken. Zeventig jaar geleden kenden wij ook ‘sociale controle’, wat toen heel normaal was. Maar die veranderingen ontstaan in iedere maatschappij. Katholieken en protestanten mochten niet met elkaar omgaan, al is dan nu ver weggezakt in ons collectieve geheugen.
Dubbele standaard
# Gelden onze vrijheden, onze Grondwet, onze kernwaarden ook voor hen? Of accepteren wij het bestaan van parallelle werelden in Nederland, met parallelle werkelijkheden? Vrijheid voor de één, onvrijheid voor de ander.
Onzinnige vragen. Natuurlijk gelden onze Grondwet en wet- en regelgeving ook voor de migranten.
# Een paar jaar geleden leerde ik Shirin Musa kennen. Zij heeft een stichting opgericht om vrouwen met een islamitische achtergrond juridisch bij te staan als ze tegen hun wil getrouwd zijn of wanneer een man weigert te scheiden. Situaties waarbij de dubbele standaard in ons land aan het licht komt. De Grondwet is er blijkbaar materieel niet voor iedereen. Er zijn Nederlandse migrantenvrouwen met een islamitische achtergrond die zijn opgesloten in hun gemeenschap, soms zelfs letterlijk opgesloten in hun huis. Zij zijn Nederlandse vrouwen, maar hebben in de praktijk niet de rechten van Nederlandse vrouwen.
Binnen de eigen huismuren leven ze nog in hun islamitische opvoedingspatronen.
# Zoiets simpels als het recht om verliefd te worden, een vriendje te hebben, je eigen partner te kiezen, te scheiden van je partner… weet u nog die opsomming die ik zojuist deed? De open deuren. Die we allemaal zó vanzelfsprekend vinden? Die kernwaarden gelden niet voor deze vrouwen. Als het gaat om vrouwenrechten in de islamitische gemeenschap in Nederland, blijft het opvallend stil.
Deze minister beschikt over geen enkel invoelingsvermogen, waarmee ze zich gevangene toont van onze eigen cultuur en geen idee heeft hoe het binnen islamitische of migrantenwijken toegaat. Er zijn parallelle werelden ontstaan omdat wij als bestuurders geen notie hadden wat dat zou kunnen betekenen.
# Dappere vrouwen lopen niet alleen aan tegen de grenzen van conservatieve krachten in hun eigen gemeenschap. Ze lopen ook keihard aan tegen de grenzen van onze solidariteit. En waarom?
En ‘waarom’? Omdat zij dan dezelfde emancipatiegevechten dienen te gaan – lees: gedwongen worden – leveren die wijzelf gestreden hebben! Dat is maatschappelijke evolutie.
Solidariteit
‘Wij, die zo relativerend doen over de eigen cultuur, zien de cultuur van anderen als iets absoluuts’
# Wij maken ons druk om het glazen plafond – dat is ons feminisme. Maar we negeren dat in ons eigen land vrouwen opgesloten zitten en niet mogen werken. Zoals de hoogopgeleide vrouw die hier al jaren woont en alleen getrouwd was door de imam. Zij sleepte haar man voor de rechter omdat hij weigerde hun religieuze huwelijk te ontbinden. Waardoor zij niet verder kon met haar leven, zelfs het risico liep om te worden opgepakt voor overspel als ze op vakantie zou gaan naar het land waar ze is geboren. Dat die vrouw van een Nederlandse rechter het advies kreeg om het eens te proberen bij een sharia-rechtbank in Londen. Terwijl er vergelijkbare zaken zijn waarbij de man op straffe van een dwangsom moest meewerken aan de scheiding. Deze vrouw was perplex, en terecht.
Wat een blinde opmerkingen worden hier gemaakt, helaas stereotiep voor iedere politicus.
# Het probleem is: een religieus huwelijk is in Nederland zo gesloten, je hoeft er niet eens voor naar een moskee. En ook al is dat onwettig, vrouwen die in Nederland zo’n religieus huwelijk sluiten, kunnen er niet meer uitstappen. Zij zijn rechteloos. Vogelvrij. En onze wetten beschermen hen niet.
Die wetten dienen ook aangepast te worden omdat is gebleken dat migranten geheel buiten deze wetgeving om hun traditionele leven kunnen blijven voortzetten. Met deze opmerking sluit ik mijn commentaar af omdat ik anders in herhaling zal vallen. Zoals ook Martin Sommer, schrikt ik ernstig van deze lezing en het typeert de holheid van onze politieke cultuur. Kranten worden zelfs niet eens meer gelezen, waarin dit soort maatschappelijke verschijnselen beschreven staan, want er moeten dossiers gelezen worden en geparafeerd. Dat wordt de ondergang van onze politieke cultuur.
# Wij, die zelf zo relativerend doen over onze eigen cultuur, zien de cultuur van anderen als iets absoluuts [?]. Wij, die als geen ander weten dat verandering in gezinnen begint bij de vrouwen, bij de moeders, zijn niet solidair met de dappere vrouwen die hun cultuur ter discussie durven te stellen.
Feodaal verleden
# Wij, die ons hebben losgemaakt van de kerk, bespreken de rechten van moslimvrouwen niet met deze vrouwen, maar met mannen. Met het patriarchaat. Met de gebruikelijke, altijd religieuze belangenclubs. Met het moskeebestuur, dat in de regel alleen zichzelf vertegenwoordigt. De mannen die belijden dat ze tegen dwanghuwelijken en eerwraak zijn. Maar die zich niet expliciet willen uitspreken voor het recht van vrouwen op seksuele zelfbeschikking.
# Wij, die alle heilige huisjes omver hebben geschopt, vinden dat anderen zich maar in hun cultuur moeten schikken. En wij laten degenen die vooruit willen, vallen. Dat is niet progressief. Dat is het tegenovergestelde van progressief. Het is mensen terugduwen naar een feodaal verleden.
# En waarom? Vinden we de werkelijkheid te ongemakkelijk?
# Ayaan Hirsi Ali is een vrouw die tegen alle conventies in haar eigen weg koos. En dat is een heel moeilijke weg. Zij sprak zich uit tegen de onderdrukking van vrouwen in haar cultuur, tegen gedwongen huwelijken, tegen meisjesbesnijdenis, tegen het patriarchaat. Ik heb als fractiegenoot van dichtbij kunnen zien hoe zwaar die strijd is. Het Nederlandse feminisme heeft haar wonderlijk genoeg maar zeer summier omarmd. Ze werd bekritiseerd om haar toon. De inhoud was te ongemakkelijk…
Waar is de discussie?
# Dat is een beproefd concept dat steeds weer terugkomt. Maarten Zeegers schreef het boek Ik was een van hen. Het gaat over een periode waarin hij zich undercover begaf onder orthodoxe moslims in de Haagse wijk Transvaal. Het gaat over de bonte werkelijkheid van moslimgroepen, van religieuze afsplitsingen en afsplitsingen van afsplitsingen – wat dat betreft lijkt het de protestantse gemeenschap in Nederland wel – het gaat over het razendsnelle religieuzer worden van de migrantengemeenschap. Over jongeren die zich geen Nederlander voelen, Nederland zelfs haten.
# En het gaat nog verder dan dat. Zegers vertelt over jongeren die geloven dat de eindtijd is aangebroken. De gelovigen zullen naar het paradijs gaan. Maar eerst moet er in Syrië een veldslag tussen moslims en ongelovigen worden uitgevochten. Dat is voorbestemd. Een burgeroorlog dus. Een belangrijke gebeurtenis, daar moet je bij zijn. Het is maar één voorbeeld uit de vele verontrustende voorbeelden in zijn boek.
# Wat denkt u? Is de discussie losgebarsten over hoe we dit tij gaan keren? Waren mensen geschokt dat dit gebeurt in onze steden?
De discussie zal pas zinvol losbarsten als eerst alle objectieve data gepresenteerd worden en daarvan is in deze lezing geen sprake. Er zullen antropologen uitgenodigd moeten worden die ons eerst uitleggen wat al die cultuurverschillen ons te zeggen hebben en hoe wij leren die pedagogisch verantwoord bij te schaven. Indien die migranten namelijk blijven volharden in hun orthodoxe cultuurpatronen, dan worden ze hier nooit gelukkig vanwege de goddeloze wereld van het westen en kunnen ze beter terugkeren.
# Ik wel!
Ongemakkelijk
# Maar opvallend genoeg ging het daar niet over. Het ging over de toon van Maarten Zeegers. En hoe hij te werk was gegaan. Want dat was achterbaks en onethisch. Kennelijk was de inhoud van zijn boek te ongemakkelijk.
‘Dit zijn geen incidenten. Hier worden sluipend de kernwaarden van onze samenleving aangetast’
# Afgelopen juni, 12 juni, hadden we die vreselijke aanslag op een homobar in Orlando. Het nieuws was net bekend toen een raadslid haastig een tweet verstuurde dat er in de Verenigde Staten toch nog steeds meer doden vielen door ongelukken met wapens dan door moslimgeweld. Een onbegrijpelijke relativering, die ontkent dat dit een aanval is op onze manier van leven, op onze cultuur, op onze vrijheden. Die realiteit is kennelijk te ongemakkelijk.
# Misschien lijkt negeren de makkelijkste weg. Omdat we denken dat de langzaam oprukkende onvrijheid ons, in onze buurt, in onze stad, in ons leven, niet zal raken. Maar het raakt ons al, dieper dan we denken.
# De sluipend toenemende intolerantie, maar ook de toenemende zelfcensuur: Gerard Reve en Jan Wolkers rekenden in hun boeken plastisch en soms zelfs ruw af met christelijke taboes. De cartoonisten, columnisten en cabaretiers beschimpen de paus en de kerk en alles wat daar in symboliek uit voortkomt, al decennialang.
http://www.elsevier.nl/nederland/achtergrond/2016/09/hj-schoo-lezing-edith-schippers-de-paradox-van-de-vrijheid-353734/
[1] http://www.volkskrant.nl/politiek/schippers-lezing-langs-de-pijnlat-gelegd~a4374010/