‘De EU moet minder denken in wat niet mag, en meer in wat wél kan’ (Mathijs Schiffers, Interview/fd, 7-3-20)
INTERVIEW
Philips-topman Frans van Houten en Ilham Kadri, ceo van het Belgische chemieconcern Solvay, zien dat China en de VS hun spierballen laten rollen. Europa moet dus ook naar de sportschool, zeggen ze. ‘De EU staat op een keerpunt.’
In het kort:
- Dinsdag publiceert Brussel een belangrijk beleidsdocument, de Industrial Policy voor de komende jaren.
- Van Houten en Kadri willen niet alles op het bordje van Brussel leggen: ‘Dat is te makkelijk.’
- Maar de risico-oriëntatie mag wel ‘uitgesprokener’. Van Houten: ‘Zet met overheidsagenda’s in op doorbraakinnovaties.’
Er mag veel geklaagd worden over Brussel, maar de Europese Unie was lange tijd wel degelijk een geliefd speeltje van bedrijven met internationale groeiambities. De interne markt van het landenblok stelde hen in staat hun business snel op te schalen, waarna de sprong naar de rest van de wereld lonkte.
Maar er is iets veranderd. Europa lijkt niet langer het platform te bieden waarop bedrijven kunnen groeien. Crises en populisme hebben tot vertwijfeling geleid bij Europese beleidsbepalers, en dus tot stilstand. Dit terwijl digitalisering, Chinees staatskapitalisme en Donald Trumps America First rap voor een nieuwe werkelijkheid aan het zorgen zijn.
De Europese crisis wordt op deze manier treffend verwoord. Met dank aan het populisme.
Nieuw elan en nieuwe ideeën zijn onontbeerlijk wil de interne markt het zo vurig gewenste antwoord kunnen formuleren op Google, Facebook en Alibaba. De tijd dringt. ‘De EU staat op een keerpunt’, zegt Ilham Kadri, ceo van het Belgische chemieconcern Solvay. ‘Ze moet haar eigen relevantie gaan vinden op het wereldtoneel.’
Belangrijk beleidsstuk
Kadri en Van Houten zijn op verzoek van het FD aangeschoven voor een gesprek over Europa. Het dubbelinterview vindt plaats aan de vooravond van de publicatie van een belangrijk beleidsstuk van de Europese Commissie: de Industrial Policy voor de komende jaren, die dinsdag gepubliceerd wordt.
‘Populisme is overal, en de beste manier om dat te bestrijden is door welvaart te creëren’ Ilham Kadri, ceo van Solvay
Kadri en Van Houten zien er naar uit. Ze hebben zo hun wensen, maar vergeten hun eigen rol niet. ‘Ik wil niet alles op het bordje van Brussel leggen’, zegt Van Houten. ‘Dat is te makkelijk. Bedrijven moeten zelf ook actiever worden in het debat. We moeten zorgen dat we de mensen meenemen. En daar zijn we tot nu toe niet erg succesvol in geweest.’
Kadri: ‘We moeten in de spiegel kijken, niet wachten tot de autoriteiten met regels komen, maar onszelf dwingen ons opnieuw uit te vinden. Populisme is overal, en de beste manier om dat te bestrijden is door welvaart te creëren.’
Dit is ook te gemakkelijk omdat het populisme wordt veroorzaakt door mismanagement van politieke elites. Waar visie ontbreekt worden deze tegenkrachten gemobiliseerd.
‘Geen succes zonder risico’s’
Het draait volgens de twee nu om het maken van duidelijke keuzes en de bereidheid om een beetje meer risico te nemen. De EU mag van hen wel wat ondernemender worden. ‘De risico-oriëntatie mag uitgesprokener’, zegt Van Houten. ‘Zet met overheidsagenda’s in op doorbraakinnovaties. Dat doen China en de VS ook. Je kunt geen succes hebben zonder risico te nemen.’
Kadri noemt de batterij-alliantie waarbij zeven lidstaten en zeventien bedrijven zijn betrokken, waaronder Solvay, als voorbeeld van hoe het moet. De alliantie moet onder meer nieuwe accu’s voor elektrische auto’s opleveren.
Waar de Europese Commissie normaal gesproken begint te steigeren bij alles wat naar een kartel riekt, werd dit samenwerkingsverband goedgekeurd. Zelfs het feit dat de betrokken overheden het initiatief van miljarden aan staatssteun voorzien, werd niet bezwaarlijk geacht. Volgens Brussel gaat het hier namelijk om ‘een project van gemeenschappelijk Europees belang’.
Een terecht besluit van de Commissie aangezien er anders niets op gang komt met alle eurosceptici.
Kadri: ‘Batterij-innovaties komen vandaag de dag uit China of Zuid-Korea. Het idee om dit weer een beetje terug te halen naar Europa door samen te werken is een manier van denken die essentieel is voor de toekomst van de EU.’
Kampioenen
Als het over industriebeleid gaat, valt al snel de term ‘Europese kampioenen’, Europese bedrijven die zich in hun sector kunnen meten met de groten der aarde. Van Houten vindt dat ongelukkig, want de term lijkt te suggereren dat van hogerhand bepaald wordt welk bedrijf dominant mag worden. De Philips-topman ziet liever dat de EU een aantal sectoren aanwijst waarin het wil uitblinken, en dat daarna de markt haar werk doet.
‘We vragen de EU niet om kampioenen aan te wijzen, maar wel om af te zien van regels die het bedrijven belet om kampioen te worden’ Frans van Houten, topman van Philips
‘We vragen de EU niet om kampioenen aan te wijzen, maar wel om af te zien van regels die het bedrijven belet om kampioen te worden’, zegt Van Houten. ‘Europa moet een switch maken van wat niet mag naar wat wel kan.’
Er woedt een stevig debat in Brussel over de toekomstbestendigheid van de huidige mededingingsregels, en Van Houtens pleidooi haakt daarop in. ‘Nu wordt vaak gekeken wat de groeiambitie van een bedrijf doet met de keuzemogelijkheid voor die ene consument in die ene regio. Maar dan kijk je door een te beperkte lens. Als we concurrentie op Europees niveau gaan beoordelen in plaats op landenniveau, is het probleem al opgelost.’
Mogelijkheden zijn begrensd
Veel van wat Kadri en Van Houten zeggen staat ook op de agenda van de nieuwe Europese Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen. Tot zover het goede nieuws. Want het dagelijks bestuur van de EU loopt geregeld tegen de grenzen van haar mogelijkheden aan, omdat de lidstaten het zelden met elkaar eens zijn en op de rem trappen. Het resultaat is dan vaak een compromis waar niemand wijzer van wordt.
De gevoelige vraag of de lidstaten meer macht moeten overdragen aan Brussel om de effectiviteit te kunnen verhogen, dringt zich op. Van Houten zegt dat hierop geen eenduidig antwoord mogelijk is. ‘Voor sommige zaken zal gelden: ja, hier moet de EU meer over te zeggen krijgen. Op andere terreinen kan het oordeel juist zijn dat aansturing vanuit Brussel wat losser mag.’
Hij maakt zich zorgen over het populistische klimaat waarin politici, zeker ook die in Nederland, zullen terugdeinzen voor ‘meer Brussel’. Van Houten verwijt hen teveel bezig te zijn met de waan van de dag. ‘Bedrijven wordt vaak kortetermijndenken verweten, maar we kunnen hetzelfde zeggen van politici. De Europese plannen waar we het over hebben, vereisen een agenda met een horizon van 25 jaar. Daar heb je een visie voor nodig.’
Green Deal
Klimaat, zo vindt Van Houten, is een terrein waarop de EU zich wat hem betreft stevig mag laten gelden. De Green Deal van Eurocommissaris Frans Timmermans, waarin bepaald is dat de EU de netto-uitstoot van broeikasgassen in 2050 tot nul gereduceerd wil hebben, noemt Van Houten een voorbeeld van een visie die krachten kan losmaken.
Hoewel hij waarschuwt voor al teveel dadendrang: ‘Zorg voor een evolutie en niet voor disruptie. Want dan krijg je ondernemers niet mee.’
De Green Deal zal zeker zo zijn gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering van Solvay. Maar Kadri is er niet bang voor. ‘Ik houd van stevige ambities zoals die zijn neergelegd in de Green Deal. Ik zie zoiets niet als een obstakel, maar als een aanjager van innovatie. We moeten wel oog houden voor alle drie de p’s: people, planet ánd profit. We moeten zorgen dat we concurrerend blijven, dat er een gelijk speelveld is met bedrijven uit landen die minder ver gaan met hun klimaatbeleid.’
Aan visie en ideeën geen gebrek dus. Nu komt het aan op de implementatie ervan. Geld speelt daarbij een belangrijke rol. Dat de lidstaten in een loopgravenoorlog zijn verwikkeld over de nieuwe meerjarenbegroting helpt niet. Maar bij het aantrekken van privaat kapitaal kunnen er volgens Kadri alvast wat slagen gemaakt worden.
‘Zorg met de Green Deal voor een evolutie en niet voor disruptie, want dan krijg je ondernemers niet mee’ Frans van Houten
Kapitaalmarktunie
Volgens de Solvay-ceo wordt het echt tijd dat de Europese kapitaalmarkten met elkaar gaan integreren. De zogeheten kapitaalmarktunie is volgens haar een onontbeerlijke bouwsteen als de EU zich op het wereldtoneel staande wil houden naast de VS en China. Zo’n unie moet ervoor zorgen dat Europese bedrijven met groeiambities makkelijker aan financiering kunnen komen, en daarvoor niet langer alleen op banken zijn aangewezen.
Kadri: ‘Een jaar geleden kwam ik van de VS naar Europa en ik heb geconstateerd dat start-ups hier veel meer moeite hebben om te overleven. Start-ups zorgen er ook voor dat bedrijven als het onze zich opnieuw gaan uitvinden. De EU moet zorgen voor een raamwerk waarbinnen ze kunnen floreren.’
Noodklok
Ilham Kadri en Frans van Houten mogen dan in totaal verschillende sectoren actief zijn, toch kennen de twee ceo’s elkaar goed. Ze zijn twee van de 55 ceo’s en ‘chairs’ van Europese multinationals die lid zijn van de European Round Table for Industry (ERT). De multinationals zijn samen goed voor 5 miljoen banen wereldwijd en €2000 mrd aan omzet per jaar. In december luidde ERT de noodklok. Uit onderzoek bleek dat Europa slecht scoort op een aantal economische parameters: groeicijfers liggen beneden het mondiale gemiddelde, investeringen in onderzoek en ontwikkeling blijven achter, de economische productiviteit is slechts 75% van die in de VS. En het aandeel Europese bedrijven in de Fortune 500 – de lijst van de 500 grootste bedrijven ter wereld in omzet – is gedaald van 32% in 2010 naar 23% in 2019. De alarmbellen werden vergezeld van een oproep aan Brussel: kom met een ambitieus industrieplan waarmee Europa de uitdagingen van de 21ste eeuw te lijf kan. De Green Deal, de uitrol van een 5G-telecomnetwerk, extra investeringen in digitale training en ‘gemoderniseerde mededingingsregels’ werden daarbij specifiek vermeld.
https://fd.nl/weekend/1337076/de-eu-moet-minder-denken-in-wat-niet-mag-en-meer-in-wat-wel-kan?utm_source=nieuwsbrief&utm_campaign=fd-ochtendnieuwsbrief_#126;SYSTEM.CAMPAIGNID#126;_#126;SYSTEM.MAILID#126;&utm_medium=email&utm_content=20200307&s_cid=671