• ‘Eigenwijsheid’ afwijzen óf eigen wijsheid benutten? @trouw #corona
  • About
  • Angela Merkel is de enige in de EU en het Westen die Poetin afdoende kan bestrijden @fd @MicheleWaard @eu #rusland #nieuwekoudeoorlog @TimmermansEU
  • AquariusPolitiek is de politiek van deze nieuwe eeuw
  • De economische werkelijkheid is veel weerbarstiger dan de wetenschappelijke trends doen vermoeden #nrc #economie #bedrijvigheid #economischegezondheid
  • Jeroen Dijsselbloem, de EUROCRISIS
  • Knetterharde economische oorlog om de heerschappij van dataverzamelingen @fd #ICT/algoritme #list&bedrog #eu
  • Nieuwe strategie van de oppositie: zo bot mogelijk optreden, want als er ledenvergaderingen van partijen het referendum (vooralsnog) alleen als bron van ellende zien vanwege misbruik ervan, dan kun je die partijen van arrogantie en elitair gedrag beschuldigen die democratisering tegenhouden via het ‘almachtige’ referendum; ‘Bravo’, knap bedacht en uitgewerkt en uitgespeeld!
  • Verband tussen ‘verbetenheid’ en wereldvreemd/fundamentalistisch idealisme @fd @eu @podemos #politiekefilosofie
  • Wat hebben we geleerd na tien jaar financiële crisis? @nrc @CoenTeulings #vroegoflaatopnieuwfalen #economischetheorie
  • Wiebes is het probleem niet, maar de bureaucratie en de opgejutte massa in Groningen door SP en PvdA en blindheid politiek @trouw #groningergas @tweedekamer
  • ‘#IMF: meer groei in #China leidt tot meer risico’ #fd #mondialeeconomischeverhoudingen
  • ‘Burgerdienst in ruil voor baan’

AquariusPolitiek

~ De nieuwe wereld

AquariusPolitiek

Category Archives: Liberalisme

‘De vergeten man aan wie we (mede) de Nederlandse grondwet danken’ @nrc

24 Friday Jan 2020

Posted by aquariuspolitiek in Donker Cursius, Liberalisme, Thorbecke

≈ Leave a comment

Tags

Liberalisme

Mathijs van de Waardt: De man van 1848. Dirk Donker Curtius. Vantilt, 416 blz. € 29,50

Recensie Rob Hartmans, nrc.nl, 24 januari 2020

Download als pdf

Dirk Donker Curtius: De grondwet van 1848 danken we ook aan deze liberale politicus.

Velen zullen denken dat Nederland aan Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872) zijn parlementair-democratische bestel dankt. Hij staat immers bekend als ‘de man van de grondwet van 1848’, die door invoering van de ministeriële verantwoordelijkheid een einde maakte aan de politieke macht van de koning en het zwaartepunt legde bij de rechtstreeks gekozen Tweede Kamer.

De biografie De man van 1848 van bestuurskundige, politicoloog en historicus Mathijs van de Waardt (1984) gaat echter niet over Thorbecke, maar over Dirk Donker Curtius (1792-1864), die alleen bekend is bij kenners van de 19de-eeuwse politieke geschiedenis. Van de Waardt vraagt terecht meer aandacht voor iemand die al ver voor Thorbecke liberaal was en er in 1848 voor zorgde dat het ontwerp voor de grondwet werd aangenomen op een moment dat Thorbecke politiek buitenspel stond.

Donker Curtius behoorde niet tot de regentenklasse, maar stamde uit een geslacht van welgestelde juristen. Onder koning Willem I maakte hij naam als advocaat die vaak met succes cliënten verdedigde die werden aangeklaagd wegens ‘persdelicten’. In de rechtszaal en in de pers bepleitte hij vol vuur de vrijheid van drukpers, volledige godsdienstvrijheid en invoering van ministeriële verantwoordelijkheid.

Terwijl in het noorden het liberalisme nog nauwelijks wortel geschoten had, stond Donker Curtius in contact met Franse en Belgische liberalen en had hij alle begrip voor de grieven van de zuidelijke Nederlanders tegen de autoritaire en anti-katholieke Willem I. Dit kwam hem onder meer op scherpe kritiek van Thorbecke te staan.

Contact met elite en oplichters

Donker Curtius had niet alleen contacten binnen de elite, maar ook in de schemerwereld van querulanten, radicale volksmenners en oplichters, waar geruchten gingen over de dubieuze levenswandel van koning Willem II. Zelf stond hij te boek als een radicale liberaal, die niet altijd even tactisch opereerde, zodat hij tot 1848 in politiek opzicht een buitenstaander bleef.

Hoe werd Thorbecke wie hij was, en waarom is hij gaan denken zoals hij dacht? Toen in maart van dat jaar de internationale revolutiedreiging ook in Nederland voelbaar werd, zag Willem II in dat er iets moest veranderen en deed hij een beroep op Donker Curtius. Deze werd voorzitter van de commissie die de grondwet moest herzien. Lid van deze commissie werd ook Thorbecke, die een concept zou opstellen.

Anders dan velen denken werd tweederde van de grondwet van 1815 overgenomen en werden vrijwel alle nieuwe ideeën die aan Thorbecke worden toegeschreven ook door de andere commissieleden gedeeld. Bovendien zat Thorbeckes werk er al snel op en moest de inmiddels minister geworden Donker Curtius de tekst door het parlement en de Raad van State loodsen. Hierbij werden nog heel wat wijzigingen aangebracht, terwijl Donker Curtius zijn vriend Jacob van Lennep de tekst stilistisch liet verbeteren.

Noodzakelijke correctie

In de jaren daarna zou Donker Curtius tweemaal minister zijn in kabinetten waarin Thorbecke geen zitting had. Diens aanhangers verspreidden het verhaal dat de voormalige liberaal conservatief was geworden. Zijn aandeel in de totstandkoming van de nieuwe grondwet werd nu de geschiedenis uitgeschreven.

Terecht benadrukt Van der Waardt dat Donker Curtius in zijn ideeën vrij consistent bleef, maar dat hij anders dan Thorbecke wel bereid was compromissen te sluiten en tact had. Hoewel de compositie van zijn boek wat ongelukkig is – eerst thematische en daarna chronologische hoofdstukken – en het verhaal niet erg levendig wordt verteld, is De man van 1848 een noodzakelijke correctie op het beeld van Thorbecke als de man die Nederland in een parlementaire democratie veranderde.

NRC Boeken

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/24/uit-de-schaduw-van-thorbecke-a3987985#/handelsblad/2020/01/24/#212

Rutte reageert op wensen Kamer @msn #apb19 @tweedekamer

20 Friday Sep 2019

Posted by aquariuspolitiek in APB19, Liberalisme, versus neoliberalisme

≈ Leave a comment

Tags

politiek

ANP 1 dag geleden

Rutte reageert op wensen Kamer © Copyright ANP 2019 Rutte reageert op wensen Kamer

DEN HAAG (ANP) – Premier Mark Rutte reageert op de tweede dag van het debat over de begroting van het kabinet op de wensen van de Tweede Kamer. Daar zal hij concessies moeten doen, want de regering is afhankelijk van steun van de oppositie in de Eerste Kamer, omdat ze daar geen meerderheid heeft.

(…)

Opvallend was dat verscheidene politici kritisch keken naar hun eigen functioneren in de Kamer. Het gaat daar te veel over details en te weinig over hoofdlijnen. GroenLinks-voorman Jesse Klaver liet weten dat zijn partij twee derde van de aangevraagde debatten van de overvolle Kameragenda zal laten schrappen.

Een uitstekend besluit van GroenLinks om zoveel aangevraagde debatten te schrappen want ze voegen toch niets toe aan wijze besluitvorming in de Kamer. Al die debatten zijn allen maar bedoeld om blikvangers te lanceren en dus aandacht van de pers te krijgen. Zijn in de regel volstrekt overbodig en zinloos. Geen hond die ernaar luistert.

Ook opmerkelijk waren de vele aanvallen op het neoliberalisme en de marktwerking. De menselijke maat moet terug, betoogde Gert-Jan Segers (ChristenUnie).

Ook deze aanvallen waren terecht omdat de neoliberale VVD haar eigen erfgoed in het verre verleden te grabbel heeft gegooid door de fusie in 1948 van de nieuw gevormde VVD als fusiepartij van de vooroorlogse Liberale Staatspartij en de groep-Oud als het restant van de Vrijzinnig Democratische Bond die als hervormingspartij opging besloot op te gaan in de nieuw gevormde Partij van de Arbeid, met een hervormingsgezind beginselprogramma[i] in de jaren tachtig conservatief-liberaal is geworden.

Sterker nog, in 1958 verscheen de bundel geredigeerd door Alers, Enige aspecten van het moderne liberalisme, bundel m.m.v. Prof. Mr. P.J. Oud e.a. (voordrachten gehouden voor de afdeling ‘s-Gravenhage van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie)[ii], waarin het moderne liberalisme (in ons land) werd omschreven als een ‘samengesteld’ liberalisme door het – in chronologische volgorde – staatkundig-, geestelijk-, sociaal-, economisch- en cultureel liberalisme wordt gekenmerkt. Hieruit kan worden afgeleid dat het verwijt aan de huidige door VVD-opposanten vaak genoemde ‘neoliberalisme’ neerkomt op een eenzijdige vorm van economisch liberalisme, zonder voldoende sociale aspecten in acht te nemen. En als er sociale argumenten worden opgesomd, is dat typisch vanuit economisch perspectief beredeneerd, zodat het lachwekkend overkwam.

Ik formuleer dit ook bewust op deze manier omdat ik ten tijde van het schrijven van deze afstudeerscriptie (titel: Liberalisme en verzorgingsstaat in Nederland) lid was van de VVD en het voornemen had om het mij geliefde hervormingsliberalisme – ik noemde mij nazaat van de VDB – en aangezien het huidige D66 toen nog pragmatisch D’66 was, voelde ik mij daar niet thuis. En voor de volledigheid: ik ben op het hoogtepunt van de macht van Wilders binnen de VVD uit de partij gestapt. Maar niet meer teruggekeerd na zijn vertrek omdat ik als progressief liberaal mij niet meer in de VVD thuis kon voelen.

Ter afsluiting

De VVD die conservatief en behoudend is geworden zoals ook de vooroorlogse liberalen conservatieven waren, en daarmee de fusie van 1948 teniet heeft gedaan, kan op basis van het genoemde historische document uit 1958 gemakkelijk meedraaien in pluriforme coalities zoals ze nu gebruikelijk zijn geworden en ook zo blijven bestaan omdat ons kiesstelsel het niet meer mogelijk maakt om grote fracties in de Kamer te brengen vanwege ons versplinterde partijenbestel. Daarmee is ook het godsdienstige/seculiere zuilenbestel (Arend Lijphart) verleden tijd, maar zijn pacificatiemodel is in nieuwe vorm blijven bestaan zoals de dagelijkse politieke praktijk bewijst. De Tweede Kamer moet ook de Eerste Kamer dienen of proberen te pacificeren door middel van dossierovereenstemmingen en verdragen van steeds wisselende aard.

En zo blijft ons politieke veld zich steeds verder ontwikkelen, tot het representatieve bestel het zal opgeven, want dat is in mijn visie onvermijdelijk en zal worden vervangen door het echte volwassen democratische stelsel van de directe democratie, zie ik vorig jaar op deze plaats heb gedefinieerd en vormgegeven (zie categorie: DDD’; ‘Het wordt tijd om uit te leggen …’)

https://www.msn.com/nl-nl/nieuws/binnenland/rutte-reageert-op-wensen-kamer/ar-AAHv7LH

Noten:

[i] In 1948 heeft de fusie plaats tussen de Partij van de Vrijheid en de groep Oud – uitgetreden uit de Partij van de Arbeid – in de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Fusie is in dit verband een groot woord, omdat de groep-Oud in de formele zin geen partij genoemd mag worden en bovendien een kleine omvang van leden had. Ook is deze groep niet representatief voor de VDB als zodanig, omdat de ‘overgrote’ meerderheid overging naar en opging in de PvdA. Hoe een en ander precies te gelopen en achteraf kan worden verklaard, is wel beschreven maar in dit kader niet relevant. Ik haal hier Van Putten (1986; p.61) aan, die de duidelijkste beschrijving geeft.

“De meeste vrijzinnig-democraten, onder aanvoering van mr. P.J. Oud, treden toe tot de nieuwe Partij van de Arbeid. Vooral uit de kring van de Liberale Staatspartij komt het tot de oprichting van de Partij voor de Vrijheid. De ondernemer mr. D.U. Stikker speelt hierbij een belangrijke rol. Omdat de aanduiding (liberaal) als te zwaar belast wordt beschouwd, wordt zij in de naam van de nieuwe partij niet opgenomen. Lang hield Oud het in de Partij van de Arbeid het niet uit; vooral het dekolonisatiebeleid ten aanzien van het vroegere Nederlands-Indië riep bij hem bezwaren op. In 1947 ging hij ijveren voor een nieuw verenigingspunt, een ‘vooruitstrevende partij’, waarin groepen uit de Partij van de Arbeid, Partij van de Vrijheid en de vrijzinnig georiënteerde politiek daklozen zich thuis zouden kunnen voelen. Dit streven viel bij Stikker in goede aarde. Het mondde uit in de oprichting van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, op 24 januari 1948, een partij die zich er niet voor schaamde als liberale partij te worden aangeduid.”

Hieronder volgt een overzicht van relevante artikelen uit het eerste beginselprogram

Artikel 4:

De vrijheid van de mens, naar zijn aard bestemd om als vrije persoonlijkheid in gemeenschap te leven, beschouwt de Partij als het kostbaarste goed. Zij acht de vrije menselijke geest de levenskracht der gemeenschap. Zij ziet de uit het gemeenschapsverband voortvloeiende gebondenheid van de individuele mens niet als een beperking zijner vrijheid, doch als een onmisbare voorwaarde om die vrijheid rechtens en feitelijk te verwezenlijken. Zij verlangt, dat bij het bepalen van de mate en de vorm dier gebondenheid steeds als doel voor ogen zal staan het waarborgen ener zo groot mogelijke geestelijke, staatkundige en maatschappelijke vrijheid voor allen [Deze formulering verdient de schoonheidsprijs ofwel intensieve aandacht. In de eerste plaats is het de mens als vrije persoonlijkheid, die centraal staat, en niet het ‘individu’ in latere jaren. Vervolgens wordt hier een direct verband gelegd tussen de mens en de gemeenschap, waaruit gebondenheid voortvloeit: ‘uit het gemeenschapsverband voortvloeiende gebondenheid van de individuele mens niet als een beperking zijner vrijheid, doch als een onmisbare voorwaarde om die vrijheid rechtens en feitelijk te verwezenlijken.’ Kortom, mens en gemeenschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zonder de gemeenschap is geen vrijheid mogelijk. En tot slot wordt een zo groot mogelijke ‘geestelijke, staatkundige en maatschappelijke vrijheid voor allen’ – zie de volgende paragraaf van dit hoofdstuk waarin het geestelijk, staatkundig en sociaal-economisch liberalisme wordt besproken – direct gekoppeld aan de net genoemde gebondenheid, waaruit maat en vorm worden ontleend. Deze tekst is universeel en door geen volgend beginselprogram overtroffen].

De Partij is er zich van bewust, dat ware vrijheid alleen bestaanbaar is, indien zij gepaard gaat met verantwoordelijkheid. Het is de taak der democratie [Opvallend is dat hier ‘taak der democratie’ genoemd wordt en niet ‘taak der overheid’] de voorwaarden te scheppen, waardoor de verantwoordelijkheid tot haar recht kan komen. Daarvoor is in de eerste plaats nodig, dat de zelfstandige kracht in het volk wordt bevorderd [Thorbeckiaans geformuleerd].

Op staatkundig gebied betekent dit de handhaving van het parlementaire regeringsstelsel, op sociaal gebied het scheppen van instellingen, die een verantwoordelijk beleid van werkgevers en werknemers verzekeren [Modern sociaal uitvoeringsbeleid is een zaak aan maatschappelijke deelnemers].

Het doel van het beleid, zo in de staatkundige als in de sociale instituten, moet zijn de verwezenlijking der sociale gerechtigheid door gestage samenwerking van dag tot dag in onderling overleg met alle bevolkingsgroepen [De vraag kan hier gesteld worden hoe deze abstracte formulering vanuit de sociale instituten ten goede zal kunnen komen aan ‘alle’ bevolkingsgroepen, als die instituten per definitie specifieke belangenbehartigers zijn en dus gericht op deelbelangen].

Artikel 5:

Op het terrein der stoffelijke welvaart streeft de Partij, met verwerping zowel van de socialistische als van de individualistische economie, naar maatschappelijke verhoudingen, die sociaal gerechtvaardigd en economisch verantwoord zijn. Zij verwerpt derhalve de leer van het laissez faire laissez passez, die eenieder de vrijheid wil laten naar eigen goeddunken te handelen. Die leer moge aanvaardbaar zijn geweest voor een voorbijgegaan tijdperk in de maatschappelijke ontwikkeling, voor de huidige wereld is een vrijheid voor de enkeling, die geen verantwoordelijkheid tegenover anderen kent, niet langer te aanvaarden [Dit historisch inzicht wordt zo belangrijk gevonden dat deze passage is opgenomen in het beginselpartij, maar het heeft natuurlijk wel een tactische strekking: het moderne liberalisme dat nu na de oorlog opgebouwd wordt heeft nadrukkelijk afstand genomen van het individualisme van het klassieke liberalisme ofwel de laissez faire laissez passez, waarbij opgemerkt dat over de schrijfwijze dus varianten bestaan, te weten ‘laisser’ en ‘laissez’, infinitief en imperatief].

Even onaanvaardbaar is echter een maatschappij, waarin de Staat alle macht tot zich zal hebben getrokken en aan de individuele mens alle vrijheid zal zijn ontnomen. De Partij wenst daarom te streven naar het juiste midden, naar een evenwicht tussen maatschappelijke en individuele factoren, omdat zij alleen daarin de mogelijkheid ziet voor verwezenlijking ener ware vrijheid [Uit deze formulering mag worden opgemaakt dat de VVD in de toekomst voor zichzelf een middenpositie op het politieke spectrum weggelegd ziet. Juist het streven ‘naar een evenwicht tussen maatschappelijke en individuele factoren’ lijkt te duiden op een vrijzinnige inbreng in dit artikel].

Artikel 9:

Als eerste en voornaamste waarborg der persoonlijke vrijheid vordert de Partij herstel en verdere ontwikkeling van de rechtsstaat. De wezenskenmerken daarvan ziet zij in het bijzonder in het beginsel van gelijkheid van recht voor alle staatsburgers, in de onverzwakte handhaving der staatsburgerlijke grondrechten en in de verzekering ener onafhankelijke rechtsbedeling, mede ter bescherming tegen ambtelijke willekeur [sic!].

Artikel 13:

De Partij beseft, dat in elke machtsconcentratie, op welk gebied ook, gevaren liggen besloten voor de vrijheid. Daarom streeft zij op het terrein van staatkundige en maatschappelijk werkzaamheid naar decentralisatie.  Zij is diep doordrongen van de levenwekkende kracht, die uitgaat van gewestelijke en plaatselijke zelfstandigheid. Zij acht de eigen werkzaamheid der burgerij in kleinere gemeenschappen een der meest doeltreffende middelen van opvoeding tot burgerzin. Zij ziet uit dezelfde overwegingen in de ontwikkeling van nieuwe vormen van functionele decentralisatie een stap naar de oplossing van de steeds meer nijpende vraag, hoe voorkomen kan worden, dat het gemeenschapsbesef verdwijnt en de individuele mens zich verloren waant in de massa [Regeren is vooruitzien!].

Artikel 14:

Zich plaatsende op de bodem der werkelijkheid begrijpt de Partij, dat de drijfveer van het eigenbelang te allen tijde in alle groepen der samenleving een belangrijke factor zal blijven. Zij acht ieder streven naar hervorming dat met deze waarheid geen rekening houdt, tot mislukking gedoemd [sic! Gelet de huidige financiële crisis dient dit eigenbelang aangescherpt te worden om excessen te voorkomen].

De mening, dat in een maatschappij, gebaseerd op afschaffing van het privaatbezit der productiemiddelen, het eigenbelang geen of althans slechts een ondergeschikte rol zou spelen, beschouwt zij als een dwaling [Alleen de communisten streven dat na!]. Het eigenbelang is enerzijds een machtige hefboom voor vergroting van welvaart, anderzijds een gevaar voor verdrukking van de ene mens of de ene groep van mensen door de andere [Deze erkenning bevestigt het inzicht dat het risico bestaat, maar wordt verder niet uitgewerkt].

Het streven behoort er daarom op te zijn gericht door doelmatige organisatie de goede werking van het eigenbelang te behouden en de schadelijke werking te beperken [De praktijk heeft afdoende bewezen dat ‘doelmatige organisatie’ niet heeft gefunctioneerd. Een Eurocommissaris Mededinging is zelfs nodig om op macro niveau economische kartels tegen te gaan, met de variant van NMa en AFM op nationaal niveau].

Artikel 15:

Naar het oordeel van de partij liggen in de private eigendomsrechten op zichzelf geen maatschappelijke gevaren, doch spruiten deze voort uit de wijze, waarop het wordt uitgeoefend. De begeerte naar eigen bezit is te zeer verbonden met de natuur van de mens dan dat het mogelijk zou zijn het particuliere eigendomsrecht te missen. Het eigendomsrecht is echter geen onveranderlijke grootheid. De wijze waarop het mag worden uitgeoefend, behoort voortdurend aangepast te worden aan de maatschappelijke ontwikkeling. Daarbij is in het oog te houden, dat iedere vergroting der mogelijkheid voor alle groepen van het volk, om zich eigen bezit te verwerven, een bijdrage vormt tot vergroting der stabiliteit van de maatschappelijke verhoudingen [De laatste zin geeft inhoud aan de bepaling dat eigendomsbezit veranderbaar is,  maar het eigendomsbeginsel blijft zo geformuleerd zo abstract, dat er geen aanwijzingen ontstaan hoe een en ander te concretiseren].

Artikel 16:

Overtuigd van de betrekkelijkheid van alle maatschappelijke verhoudingen, ziet de partij ook de huidige toestand als een fase in de historische ontwikkeling [Oud als kenner bij uitstek van het Nederlandse liberalisme zal zonder twijfel hier geprobeerd hebben de organische denkwijze van Thorbecke en Cort van der Linden binnen het liberale denken van de VVD geïntegreerd te krijgen; dit boek sluit daarop aan via hoofdstuk 2].

Kenmerkend voor de ontwikkeling sedert het eind der vorige eeuw acht zij de geleidelijke verdringing van het extreme individualisme door toenemende organisatie. De Partij gelooft, dat deze organisatie haar doel het beste zal bereiken, wanneer zij opkomt uit het vrije maatschappelijke leven. De overheid heeft daarom vóór alles de vrije ontwikkeling der in de maatschappij opgekomen organisaties te bevorderen. [4/46] Erkennende dat het ingrijpen der overheid in de tegenwoordige maatschappelijke verhoudingen niet kan worden gemist, oordeelt de Partij tevens, dat het doel van het overheidsbeleid moet zijn rechtstreekse  overheidsbemoeiing zoveel mogelijk overbodig te maken, opdat de overheid zich op den duur zal kunnen beperken tot een taak van toezicht , waarbij zij als hoedster van het algemeen belang corrigerend ingrijpt, wanneer maatschappelijke organisaties, door te eenzijdig te letten op het groepsbelang, het algemeen belang dreigen te schaden [Deze formulering is duidelijk tijdgebonden zodat we ons de vraag kunnen stellen of het streven om de overheidsbemoeiing ‘overbodig’ te maken, niet als te naïef mag worden aangemerkt in ons eigen tijdsgewricht. Staat- en bestuurskundig is deze stelling niet houdbaar omdat wij niet in het paradijs leven waarin ieder voorzien is van een perfect inzicht in de menselijke omgang].

Artikel 17:

De organisatie van het bedrijfsleven moet naar het inzicht van de Partij het resultaat zijn van de samenwerking van de vrije organisaties van werkgevers en werknemers, voor zoverre deze organisaties bereid zijn zich naar de gestelde regelen te gedragen [De voorwaardelijke bepaling ‘voor zoverre’ maakt duidelijk dat de samenstellers van dit beginselprogram zich realiseren dat samenwerking tussen werkgevers en werknemers best gefrustreerd kan worden door concurrentie en belangenstrijd die per definitie tegengesteld is].

Deze organisatie behoort te berusten op de volgende beginselen:

  1. Het medebetrekken van de arbeiderswereld in het dragen van verantwoordelijkheid;
  2. Het vasthouden aan de autonomie;
  3. De uiteindelijke zeggenschap van de Overheid [Hier wordt waarschijnlijk uiteindelijke verantwoordelijkheid van de overheid bedoeld]

Artikel 18:

Socialisatie wordt door de Partij afgewezen, omdat zij leidt tot een machtspositie, die alle gebieden des levens onderwerpt aan een dwang, welke ook de geestelijke vrijheid en de rechtsstaat te niet doet [Hier valt op hoe sterk de socialisatie wordt afgewezen; en dat ondanks het feit dat het om weinig anders gaat dan om een open deur, en iedereen die kennis draagt van de voorgangers van de VVD vóór de oorlog, weet hoe de liberalen denken! Opvallend is deze hardnekkige benadrukking, die nergens anders dan slechts als papieren werkelijkheid verondersteld kan worden. Er is dus sprake van een mantra. Deze benadrukking kan onzes inziens slechts worden verklaard vanuit een onverholen antisocialisme binnen liberale kring].

Daarbij is de Partij overtuigd, dat het gesocialiseerde bedrijf in beginsel zeker geen betere waarborgen biedt dan het particuliere voor de bevrediging van de behoeften en voor een goede rechtspositie der bedrijfsgenoten. Bovendien wenst de Partij zoveel mogelijk te voorkomen, dat de staat zelf als werkgever wordt betrokken in de geschillen met zijn werknemers. Zij ziet het veel meer als de taak der overheid om, boven de partijen van werkgever en werknemer uit, krachtig de hand te houden aan het naleven van de regelen, volgens welke het onderling overleg in de bedrijfsorganisaties zal plaats vinden.

De voorkeur, die de Partij in beginselen heeft voor de particuliere bedrijfsvorm boven vormen van socialisatie en nationalisatie, belet haar niet te erkennen, dat voor bepaalde bedrijven van algemeen nut, in het bijzonder wanneer deze een monopolistisch karakter dragen, de vorm van direct of indirect overheidsbedrijf aangewezen kan zijn.

Artikel 19:

De Partij verlangt, dat de rechtspositie voor alle leden der maatschappij zo goed mogelijk zal worden gewaarborgd [De vraag is of rechtspositie hier in brede betekenis moet worden begrepen, en niet in de enge betekenis van alle werknemers in ons land]. Armoede en gebrek, ten gevolge van oorzaken, die de individuele mens niet kunnen worden toegerekend, behoren door een doeltreffende organisatie van sociale verzorging, waar mogelijk op grondslag van verzekering, te worden gelenigd [Hier staat de komende verzorgingsstaat in het beginselprogram van de VVD verankerd, zoals deze later ook vastgelegd wordt in de grondwet, en terecht volgens de uitkomst van het volgende hoofdstuk]. Deze organisatie moet zodanig worden ingericht, dat ondermijning van het eigen verantwoordelijkheidsbesef van de individuele mens wordt voorkomen [Deze formulering onderkent de zwakmenselijke eigenschappen en voorziet een mogelijk misbruik van de sociale zekerheid!]. Aan de individuele krachtsinspanning moet vrije baan worden gegeven door wegneming der maatschappelijke oorzaken, die tussen de leden van het volk ongelijkheid scheppen ten aanzien van hun ontwikkelingsvoorwaarden.

Artikel 20:

Allen, die in het bedrijfsleven werkzaam zijn, behoren naar het oordeel der Partij belang te hebben bij de uitkomsten der onderneming.

De Partij verlangt voorts voor hen een goede rechtsorde met waarborgen tegen willekeurig ontslag.

Artikel 21:

De Partij verlangt, dat gestreefd zal worden naar zodanige maatschappelijke verhoudingen, dat er werkgelegenheid zal zijn voor allen tegen een beloning, die veroorlooft te voorzien in het onderhoud van de werkende mens en zijn gezin en tevens de mogelijkheid laat van sparen.  [Hier wordt ook een kenmerkend onderdeel van de komende verzorgingsstaat geformuleerd: de wens van een volledige werkgelegenheid, waarvoor overheid namens de VVD verantwoordelijk wordt gemaakt]

Artikel 22:

De Partij verlangt een beleid, dat gericht is op vermindering van klassentegenstellingen [Deze formulering suggereert dat er maatschappelijke krachten zijn die de klassentegenstellingen juist aanwakkeren. Vanuit die aanname kan omgekeerd de vraag worden gesteld welke maatregelen de VVD wenst te nemen om de oorzaken van dat aanwakkeren teniet te doen?]. Iedere gedachte, alsof in de maatschappij geen ander onderscheid zou bestaan dan tussen arbeiders en kapitalisten, wordt door haar verworpen, mede omdat daarbij de grote betekenis der middengroepen uit het oog wordt verloren [sic!] [Gaat het hier om een woordenspel of is het een tactische redeneerwijze?]. Zij ziet de maatschappij als een rijke verscheidenheid van de meest verschillende groepen, waarvan de ene geleidelijk in de andere overgaat [Wordt hier de huidige pluriforme en multiculturele samenleving aangekondigd?]. De Partij wenst te streven naar een harmonisch beleid, dat recht doet wedervaren aan iedere groep [sic!].

Als algemene kanttekening bij dit artikel kan worden opgemerkt dat hier wederom een nergens meer beleden standpunt wordt bekritiseerd of aangevallen, namelijk de 19e pure tegenstelling tussen arbeiders en kapitalisten, terwijl de socioloog Van Heek in hoofdstuk 3 juist aangaf dat de klassenmaatschappij aan het verdwijnen is. De kwestie, die veel interessanter is, namelijk hoe de partij de nieuw opgekomen brede middenklasse wil benaderen in haar politieke strategie, ontbreekt volledig. De conclusie is ook hier gewettigd dat via een omweg de formulering van dit beginselprogramma grotendeels is geïnspireerd op antisocialistische gevoelens en vooroorlogse liberale gedachten, en men de gelegenheid heeft laten liggen om een eigen politieke visie op het nieuwe fenomeen van de maatschappelijke pluriformiteit te ontwikkelen. Kortom, het tweede gedeelte van dit artikel zou het eerste gedeelte geheel kunnen vervangen.

Artikel 24:

De Partij beschouwt als eerste en voornaamste doel van het financiële beleid het herstel van het evenwicht in de Rijksbegroting [Het ‘herstel’ van evenwicht doelt op de oorlogsinspanningen en –uitgaven van de regering, die altijd hoog zijn]. Overtuigd, dat de bestaande belastingdruk op den duur niet is te handhaven , acht zij beperking der overheidsuitgaven ter bereiking van dit doel onvermijdelijk. Zij verlangt daartoe inkrimping van het sedert de oorlog zozeer uitgezette overheidsapparaat, ook opdat door beperking van het ambtenarencorps aan hen, die in overheidsdienst zijn, een behoorlijke bezoldiging kan worden verzekerd. Bij de belastingpolitiek worde uitgegaan van het beginsel der heffing naar draagkracht en gestreefd naar opheffing van alles, wat de spaarzin van de burger of de ontwikkeling van het bedrijfsleven belemmert [Hier staat een paradox: opheffing van alles wat de ontwikkeling van de burger of bedrijfsleven belemmert, veronderstelt dat de bestaande wet- en regelgeving een negatief effect heeft en dat buiten de schuld van de liberalen. Maar in de werkelijkheid is juist de wet- en regelgeving geboren vanuit de gebleken behoefte daaraan. Hier wringt dus de veronderstelling van de liberalen – altijd kenmerkend geweest – dat andere politieke stromingen geneigd zijn vanuit hun politieke filosofie te veel overheidsgeld uit te geven. Deze VVD-stelling is dus wetenschappelijk onhoudbaar].

Gebroken worde voorts met het systeem, dat alle belastinggebied voor het Rijk opeist en geen ruimte laat voor zelfstandige belastingheffing van provincie en gemeente, opdat aan de onmisbare voorwaarde voor gewestelijke en plaatselijke autonomie, dat ook het gewestelijk en plaatselijk beleid zich afspiegelt in de belastingdruk, opnieuw zal kunnen worden voldaan.

Conclusie

De uitgangspunten die hierboven in het eerste beginselprogramma worden verwoord bevatten een mengsel van vrijhandelsverkeer met particuliere bedrijfsvormen, eigendomsrechten en fel antisocialisme, naast modern sociale inzichten. Er worden veel vooroorlogse uitgangspunten opgeroepen, maar vooral artikel 4 heeft een duidelijke vrijzinnig-democratische kleur.

Op grond van het antisocialisme kan worden geponeerd dat in dit programma veelal dogma’s worden gepredikt, aangezien eigentijdse argumenten ontbreken, terwijl in andere artikelen wel een beroep wordt gedaan op nieuwste inzichten.’

Het zal verbazing kunnen wekken dat ik deze tekst paraat heb, maar ik ben hierop afgestudeerd en ben nog voornemens om in de volgende jaren een promotieonderzoek te beginnen naar het verschil tussen het beginselprogram van 1948 en het toenmalige nieuwe van 1980, waaruit naar mijn mening duidelijk blijkt dat deze partij in de jaren zeventig onder Wiegel conservatief is geworden.

 

[ii] Uitgave Stenfert Kroese, Leiden 1958

De verschillen tussen Rutte en zijn verre voorganger Cort van der Linden (1)

17 Tuesday Jul 2018

Posted by aquariuspolitiek in Cort van der Linden, Liberalisme, politiek

≈ Leave a comment

Tags

politieke geschiedenis

[bron: vanuit mijn ongepubliceerde eindscriptie, onder de titel ‘Liberalisme en verzorgingsstaat’ (1980)]

HET LIBERALISME VAN CORT VAN DER LINDEN

‘Een aparte bespreking is natuurlijk gereserveerd voor [P.W.A.] Cort van de Linden, die hiervoor [voorgaande hoofdstukken]  bij meerdere gelegenheden werd aangehaald. Toch behoeft hij een nadere introductie; ondanks zijn eminente maatschappelijke positie – hoogleraar staathuishoudkunde, ministerschap in het kabinet Pierson, minister-president van 1913 tot 1918, tot twee keer toe  tot lid van de Raad van State en uite4indelijk Minister van Staat, is zijn bekendheid buiten de parlementaire geschiedenis en politieke kring, nagenoeg nihil en is zijn niet geheel onomstreden in het parlementaire verkeer geweest. Door de wijze waarop hij de Kamers tegemoet kon treden. Daarom ben ik hierbij verplicht een toelichting te geven op het gegeven dat ik dit boek aan hem heb opgedragen.

In de eerste plaats treft de inspirerende wijze waarop hij richting geeft aan het beleid dat hij noodzakelijk acht in zijn ‘Richting en beleid der Liberale Partij’ (1886), dat twee jaar na de oprichting van de Liberale Unie verschijnt [maar waaraan hij als partijloze politicus nooit lid van is geweest], en dat in een aantal opzichten radicaal is te noemen, of zelfs de voorbode van de Radicale Bond. Veel later en inmiddels oorlogspremier, blijkt dat hij zijn eigenzinnigheid volhoudt en er zelfs iet voor schroomt het parlement een spiegel voor te houden, als dat naar zijn oordeel gewenst is. een voorbeeld hiervan: “(…) een snijdende opmerking waarmee Cort van der Linden op 9 december 1915 een interruptie van niemand minder dan Lohman (‘links heeft het op het program gesteld’) afdeed: ‘Ik vraag niet wat links denkt, maar wat ik zelf denk, mijnheer Lohman’, met het commentaar van Puchinger: ‘Dit konden rechts en links zich gelijkelijk voor gezegd houden, maar in ieder geval hebben weinigen in deze eeuw in deze trant de Kamers te woord gestaan!’ (G. Puchinger, Ontmoetingen met Nederlandse politici, 1981; 105). Maar enig begrip valt voor zijn onafhankelijkheid wel op te brengen als Puchinger in zijn opstel over minister Bosboom (1855-1937) de openhartige minister jhr. De Jonge uit het kabinet Cort van der Linden aan het woord laat, die vaststelt onder welke systematische oppositie van rechts en links het kabinet-Cort ligt: ‘Wat al gepraat, waarvan men weet, dat het niet gemeend is; wat een verontwaardiging, waarvan men weet dat het vertoon is; wat een gebrek aan belangstelling soms voor gewichtige zaken en eindeloos zeuren over kleinschaligheden; wat een overduidelijk vaststellen van partijbelangen vóór al het andere [sic].

Enkele figuren dwingen natuurlijk ook dáár eerbied af, maar de rest? Kwajongens, die er een lolletje van maken Ministers te pesten; die geen ogenblik denken aan ’s Lands belang, maar in kinderachtige baldadigheid trachten het gezag belachelijk te maken en te ondermijnen [Er is dus niets veranderd in de loop der tijden! jw]. Volwassen straatjongens! Lang niet altijd onvermakelijk, maar onwaardig en, als men ze toch eigenlijk niet als kwajongens kan beschouwen, onmeedogend, ungentlemanly like {volgens de spellingscontrole] en onchristelijk.’ (Puchinger, aldaar p.247). Als Cort zelf uit het bepaalde hout is gesneden, zoals Colijn  omschrijft: ‘als een hoge eik opschoot boven veel te laag geboomte en zelfs kreupelhout’, dan ligt er zelfs een fundamentele kwestie, namelijk wat een bekwaam ministerie uit moet richten onder de controle van de Staten-Generaal, waarin elementen die het niveau omlaag trekken en die dus niet als volwaardig kan worden gekwalificeerd. Desalniettemin kan het geen wonder heten dat uitgerekend iemand van het kaliber van Cort zich laat kennen als iemand die achter en liefst over de partijen heen het landsbelang zocht (aldaar p.229) , waarbij het niet eens zeker is of hij was aangesloten bij de Liberale Unie [waaruit mag worden afgeleid dat een mogelijk lidmaatschap onder historici onduidelijkheid heeft bestaan]. Puchinger stelt in ieder geval vast dat: ‘Het is na de eerste wereldoorlog met Cort van der Linden gegaan als met Gerbrandy na de tweede: vergeten scheen men zijn zwakke momenten, toen hij ook in het parlement zijn positie had moeten verdedigen. Men wenste sindsdien in hem enkel: de leider te zijn van het kabinet dat Nederland met wijs beleid door de donkere poort van de mobilisatie had heengevoerd. En zijn talenten, zijn karakter, maar vooral de omstandigheid van zijn beleid verhieven hem tot nationale figuur, ook ondanks zijn voor velen ongenaakbare persoonlijkheid. Geyls uitspraak uit 1959: ‘De figuur van de minister-president is een nationaal bezit’ was op Cort van der Linden van toepassing. Weinig staatslieden zijn in deze eeuw deze uitspraak voor het gevoel van de natie zozeer genaderd als Cort van der Linden’ (op. cit., p.105).’

Wordt vervolgd

P.S.

Voor het gemak en overzicht volgt hierbij de inhoudsopgave van deze scriptie:

  1. Algemene inleiding
    • Is de liberale ziel verloren gegaan?
    • Verantwoording
    • Centrale vraag
    • Indeling
  2. Historische achtergronden van de verzorgingsstaat
    • Inleiding
    • Overzicht van historische bronnen over de aanloopfase
    • De geschiedenis van het sociale verzekeringsstelsel
    • De overheid in de aanloopfase
    • Conclusie
  3. De verzorgingsstaat
    • Inleiding
    • Grondgedachten der Grondwet-scheppers
    • Parade der auteurs
    • Conclusies en de liberale verzorgingsstaat
  4. Het volwassen liberalisme

4.1 Inleiding

4.2 Karakteristieken en hoogtepunten in het Nederlandse liberalisme

4.2.1 Eerste bouwstenen door Thorbecke en de generatie na hem

4.2.2 Thorbecke

4.2.3 Anderen over Thorbecke

4.2.4 De generatie na Thorbecke

4.2.5 Anderen over deze generatie

4.2.6 Het liberalisme van Cort van der Linden

Anderen over Cort van der Linden

Aanvang twintigste eeuw

De overgangsperiode naar de moderne tijden ingeluid door Telders

Het naoorlogse liberalisme onder inspiratie van Oud en Van Esveld

4.3 Overzicht van beginselprogramma’s

4.3.1 Vergelijking tussen het eerste en tweede beginselprogram

4.3.2 Beginselverklaring 1980

4.3.3 Liberaal Manifest 1981

4.3.4 Het verkiezingsprogramma 1989-1993 ‘Toxopeus’: Naar een nieuw evenwicht

4.4 Het liberalisme in de vakliteratuur

4.5 Mijn conclusies over het volwassen liberalisme

  1. De VVD in de Algemene Politieke Beschouwingen
  2. Liberaal of conservatief; links of rechts in de actualiteit

6.1 Inleiding

6.2 Interne kritiek

6.3 Kritiek op Liberaal Bestek 1990

  1. Slotbeschouwing met conclusies

Nabeschouwing inzake waarden als *vrijheid, * gelijkheid, *sociale rechtvaardigheid, *gelijkwaardigheid en *kwaliteit

Lijst van geraadpleegde literatuur en andere bronnen

Inderdaad wat de liberale NRC suggereert: lees de boeken van Zielonka en Guérot die de liberalen oproepen het huis op orde te brengen @nrc @menno_hurenkamp @eu

25 Friday May 2018

Posted by aquariuspolitiek in EU, Liberalisme

≈ Leave a comment

Tags

21eeuws liberalisme

Liberalen, brengt uw huis op orde (Menno Hurenkamp, Katern Cultuur/boeken, nrc.nl, 25-5-18)

Twee prominente wetenschappers roepen liberalen op te stoppen met het bespotten van populisten. Buig u liever over de heruitvinding van het burgerschap. ‘Er moet een schok door Europa!’

Tegenwoordig gaat vooral Sinterklaas de premier aan het hart en kunnen nieuwkomers ‘oppleuren’. Een optimist ziet in Rutte nu Bolkestein zonder boeken, een pessimist Janmaat in een Saab. Deze ontwikkeling is deel van de verrechtsing van Europa. (…) De inzet is het volk te laten spreken, het resultaat is verdachtmaking van rechtsstaat, parlement en pluralisme.

Oftewel, het populisme slaat de maat op de terugweg van de democratie – op een liberale trom. Dat is de inzet van een bijzonder boek van Oxford-hoogleraar Jan Zielonka. Hij verdedigt in Counter-Revolution. Liberal Europe in retreat in acht korte hoofdstukken het liberalisme zoals het bedoeld is. Het is een hartenkreet in briefvorm, gericht aan zijn voormalige mentor, de Duits-Engelse academicus en politicus Ralf Dahrendorf. De kern: liberalen moeten stoppen de populisten hardop uit te lachen en in stilte te kopiëren. Ze moeten hun eigen huis op orde brengen, voordat het te laat is. Tenslotte worden alle buren van Europa – Amerika, Rusland, Turkije – al geregeerd door autoritaire leiders.

Dat zal de EU ook gaan overkomen als de liberalen geen orde op zaken in eigen huis kunnen brengen, want een open samenleving betekent een samenleving die pluriform is en waarin verschillende bevolkingsgroepen met respect met elkaar omgaan. Dat respect vanwege de verschillen in meningsvorming en opvattingen, want dat is het kenmerk van deze tijd. Harmonie en rust zouden termen uit het laatste kwart van de 20e eeuw zijn geweest, maar met de huidige polarisatie is daarvan geen sprake meer. VVD en D66 zijn vergeten hoe een samenleving zich in ordelijke harmonie kan ontwikkelen. Hoe de burger wordt aangemoedigd met elkaar verbonden te voelen door eerlijk met elkaar de welvaart te delen (in goede en slechte tijden). Zoals John Rawls ooit geschreven heeft in zijn Theorie van Rechtvaardigheid: ‘Rechtvaardigheid als billijkheid.’ Dat tekort van Neêrlands liberalisme heeft tot consequentie gehad dat te veel ruimte gegeven werd aan rechtse geluiden die zelf zonder enige samenhang van algemene maatschappelijke ontwikkelingen oneliners konden rondbazuinen. De resultaten zijn nu in de hele EU zichtbaar. Met dank aan de liberalen.

Het liberalisme moet onder ogen zien dat het zich decennialang blind staarde op financiële markten zonder zich met maatschappijkritiek te vermoeien. De wereld van het geld regeerde op de arbeidsmarkt, in de zorg en in het onderwijs. ‘Koop toch die auto’, bezwoer de premier het volk toen de onzekerheid over de crisis aanhield. Nu mensen daar boos over zijn, rest ook hem weinig meer dan de schuld te geven aan migranten of de Europese Unie. Dat brengt de populisten dichter bij de macht, maar liberalen niet dichter bij het ideaal van de ‘open samenleving’.

Dit zijn allemaal volkomen juiste waarnemingen. Het liberalisme is sinds Ruttes aversie tegen het begrip visie zelf ook visieloos geworden.

Dan: Ulrike Guérot: De nieuwe burgeroorlog. Hoe populisme het open Europa bedreigt. Vert. W. Hansen. Atlas Contact, 110 blz. € 10,-

●●●●●

De parallel met het pamflet De nieuwe burgeroorlog van de Oostenrijkse hoogleraar politicologie Ulrike Guérot is helder. Guérot vertrekt vanuit de ongelukkige constructie van de euro. Ook zij verwijt de liberale elite hypocrisie: binnenskamers mopperen op het volk en in het openbaar technocratisch babbelen, om de domme mensen te intimideren.

Deze uitspraak is niet misselijk want een bikkelhard verwijt. Maar een volkomen terecht verwijt want het is niet anders. We leven nu in een fact free samenleving waarin de meningen feiten zijn geworden in plaats van omgekeerd. En dat hadden de liberalen van de 19e eeuw nooit toegelaten, maar de verwaterde liberalen van de 20e eeuw wel. Daarom waren de 19e eeuwse liberalen de intellectuelen in de juiste zin van het woord: zij voelden zich geroepen de minderbedeelden te verheffen. Vanuit hun idealisme dat toen heel normaal was, maar in de 20e eeuw is het materialisme zo dominant geworden dat dat idealisme geheel op de achtergrond werd gedrukt. Daarmee werd ook vergeten dat technocratie een middel is en geen doel op zichzelf. De technologie die een plaats kreeg binnen de bureaucratie werd misbruikt om de macht gecontroleerd te laten plaatsvinden en te consolideren. Met idealistische politiek heeft dat niets meer te maken en dat is de oorzaak dat de huidige maatschappij zo hard is geworden.

Ze stelt: het Duitse karakter van de gemeenschappelijke munt – vooral het verbod om geld bij te drukken als de overheid tekort komt – leverde Noord-Europa welvaart. Maar diezelfde euro bracht hele regio’s in Frankrijk, Spanje en Italië enorme werkloosheid. Polen en Hongarije dachten mee te doen aan de euro. Na de bankencrisis ging dat niet door. En bovenop de eurocrisis kwam de vluchtelingencrisis, die de verschillende Europese landen verder uiteendreef.

Hier wordt volkomen juist verwoord hoe de gevestigde politieke elite zich het hoofd op hol heeft laten brengen en de tekortkomingen van het pure materialisme en kapitalisme ruimte heeft geboden.

Op dit brandbaar mengsel teert het populisme, onder het motto ‘als we niks over de economie te zeggen hebben, gaan we minderheden dresseren’. En omdat de Europese elite niks beters wist terug te zeggen dan het nationalisme verdacht maken, ontstond de sfeer van een burgeroorlog. Het antwoord volgens Guérot is de heruitvinding van het Europese burgerschap. Voor zo’n nieuwe vorm van gelijkheid ontvouwt ze in boze vogelvlucht een krokant verwoord programma.

Haar uitgangspunt is one man one vote. Guérot bepleit een écht Europees parlement, anders dan nu met direct gekozen volksvertegenwoordigers en een senaat met regiovertegenwoordigers. Plus een Europees basisinkomen, of een Europese werkloosheidsverzekering. Ook moet Oost-Europa snel bij de euro en krijgen Britten die balen van Brexit een Europees staatsburgerschap.

Bij dat Europese basisinkomen heb ik mijn grote twijfels omdat in deze gepolariseerde EU-samenleving geen ruimte (meer) bestaat voor een basisinkomen vanwege de grote multinationals en de geldwolven van Microsoft, Apple, Facebook en Amazon. Die machten houden alles tegen. Zie Shell met zijn krampachtig vasthouden aan fossiele brandstoffen. Als Nederlander schaam ik me rot voor zo’n eigen multinational. En de PVV maar schreeuwen dat dat overdreven is met die klimaatkul als variant op multikul.

Non-conformisten

Guérot geeft niet om haalbaarheid en ander ‘gezwatel’. Ze schrijft: ‘Er moet een schok door Europa!’ Ze valt de geborneerdheid aan waarmee over de Europese tradities van vrijheid, gelijkheid en machtsdeling gesproken wordt en plaatst haar argument in de lijn van non-conformisten als Heinrich Mann of Jean Monnet. In India spreekt men 29 talen en toch heeft men daar een democratie. En als het om voetbal of wetenschap of toerisme gaat, is er allang één Europa. Als we dan niet over federalisering durven spreken, laten we dan toegeven dat we jaloers zijn op China: wel consumptie, geen zeggenschap.

Guérot haalt terecht Jean Monnet aan omdat we zulke grootheden uit de Europese ontstaansgeschiedenis niet meer kennen; daarom ben ik ook met enige regelmaat bezig om mijn krantenarchief hier te plaatsen om daarmee te kunnen bewijzen en aantonen dat er altijd een ruzieachtige sfeer in de EG heeft bestaan, maar dat we toch wél verder zijn gekomen ondanks die hindernissen. Daarom blijf ik ook geloven in het zelfherstellend vermogen van de EU dat we zelf moeten bewerkstelligen en voor elkaar krijgen.

Wordt dus vervolgd met Rawls Theorie van Rechtvaardigheid opdat het moderne liberale denken in de 21e eeuw gestalte krijgt met een geheel nieuwe inhoud. Een kosmopolitisch en geestelijk liberalisme wel te verstaan, waarin niet vrijheid en gelijkheid (inmiddels verworvenheden) centraal staan, maar de liberale rechtvaardigheid. De wereld schreeuwt erom…

https://www.nrc.nl/nieuws/2018/05/24/liberalen-brengt-uw-huis-op-orde-a1604119

Bravo, een liberaal die zegt dat #globalisering ten koste gaat van #milieu. Laten we meer liberalen opstaan van dit kaliber @volkskrant #waarliberalisme

27 Thursday Oct 2016

Posted by aquariuspolitiek in Ceta, EU, Liberalisme, versus neoliberalisme

≈ Leave a comment

Tags

Ceta-handelsverdrag, EU, Liberalisme

‘CETA moet in de ijskast worden gestopt’ (citaat uit de Vlaamse krant De Morgen, m.m.v. Arnout Brouwers, Opinie & Debat/de Volkskrant, 26 oktober)

Globalisering gaat ten koste van het milieu, betoogt Paul De Grauwe, hoogleraar aan de London School of Economics, in de Vlaamse krant De Morgen.

# Conclusie: zolang we de milieukosten niet in toom houden en zolang we de verliezers van globalisering niet willen compenseren, of erger nog extra gaan bestraffen, vind ik dat verdere vrijhandelsakkoorden beter in de ijskast worden gestopt.’

Dit heet pas wijsheid en dat uit liberale mond! Kom daar in ons land eens om…

Het ongelijk van Mathijs Bouman in zijn column ‘Extremist’ #fd @mathijsbouman @adbroere

11 Wednesday May 2016

Posted by aquariuspolitiek in #AdBroere, Globalisering, Liberalisme, Mondialisering, Neoliberalisme, TweedeKamer

≈ Leave a comment

Tags

eurofiel, Liberalisme, Neoliberalisme

Extremist (Column Mathijs Bouman, Opinie & Dialoog/fd, 11 mei)

# Opeens weet je het: je bent een extremist. Je zit niet meer comfortabel in het midden van de verdeling der meningen, maar ergens in een extreme uithoek. Je bent niet meer de regel, je bent de uitzondering

Als inleiding en voorafje: jumping tot he conclusions!

Zo vind je vrijhandel een goed uitgangspunt voor de economische diplomatie. Liefst via multilaterale vrijhandelsverdragen, maar als dat niet lukt dan maar bilaterale verdragen. Nauwere samenwerking met bondgenoot de VS vind je een ‘no-brainer’. Natuurlijk eerst hard onderhandelen, maar daarna sluiten we een wederzijds voordelig vrijhandelsakkoord.

Deze laatste zin is wat naïef geformuleerd, na de ophef van de boeken van Joris Luyendijk en Ab Broere. Ook de bankencrisis van 2008 heeft ons toch geleerd dat alles niet gaat zoals in de economieleerboeken staat vermeld.

# Je dacht dat heel weldenkend Nederland het nut van zo’n verdrag wel zou zien, maar toen je even niet oplette schoof de publieke opinie een stuk op. Vrijhandel dient alleen nog maar de belangen van multinationals, zo is het algemeen gevoelen, en die willen ons zo snel mogelijk vergiftigen met chloorkippen en hormoonvlees.

Heel veel weldenkende burgers hebben dus nu in de gaten gekregen dat er heel wat mis is met de financiële sector en daarmee ook met de economische sector, omdat het een verweven is met het ander. Om van het meest recente voorbeeld, de Panama Papers, nog maar te zwijgen. Dus hoezo die verdragen, waar de multinationals niet de dienst zouden uitmaken?

# Met pijn in je hart heb je na een kwart eeuw je lidmaatschap van Milieudefensie opgezegd. Dat was ooit een club van natuurliefhebbers, die je graag steunde. Maar de actiegroep heeft nu een antiglobalistische agenda, strijdt tegen vrij ondernemerschap en pleit voor handelsbelemmerende maatregelen.

Er blijken dus zoveel nadelen vast te zitten aan al die globaliseringsontwikkelingen, dat het geen wonder mag heten dat het antigevoel is toegenomen. Logisch!

Je bent een extremist omdat je denkt dat Europese samenwerking de vrijheid, veiligheid en welvaart bevordert. Je gelooft nog steeds niet dat een Europa met nationale munten en vrij bewegende wisselkoersen beter werkt dan een monetaire unie. En je vreest de Russische beer meer dan de Brusselse slak. Sinds een paar jaar ben je een eurofiel (ja, dat is een scheldwoord), als je er zo over denkt.

‘Je bent een extremist omdat (…)’ is een duidelijk voorbeeld van een uiting van slachtoffer rol, die zich een dergelijk verwijt laat opdringen, in plaats van zeker te zijn van het eigen standpunt, die nog steeds staat voor het ideaal van een Europese samenwerking die vrijheid, veiligheid en welvaart nastreeft. Maar het loopt allemaal heel anders dat alle grondleggers van de Europese Samenwerking zich dat hadden voorgesteld. En daar raakt zelfs Mathijs Bouman wat van in de war.

Marktwerking, daarvan weet ook iedereen opeens dat het een totale mislukking is. In het weekend veilen we massaal onze overbodige huisraad via marktplaats.nl en bieden we op het goedkoopste ‘wellness-arrangement’ op vakantieveilingen.nl, maar door de week wordt het prijsmechanisme vervloekt als instrument van het zakkenvullende grootkapitaal.

Dat velen denken dat ‘Marktwerking, (…) opeens dat het een totale mislukking is’, is zijn extreme vorm van formulering – ‘totale mislukking’ – natuurlijk bizar, want iedere menselijke structuur kent ingebouwde mogelijkheden tot herstel vanwege ons kritisch en reflectief vermogen, en daarom kunnen die extreme uitlatingen ook voor rekening van die anderen worden gelaten. Waarom trek je je dit zo aan Mathijs?

# Semi-ambtenaar Antoinette Hertsenberg krijgt van de semi-staatsomroep AvroTros alle zendtijd om de marktwerking in de zorg te verguizen. Zelfs je jeugdheld Jan Terlouw trapt er in. Hij twittert: ‘Heeft na de Radaruitzending van vanavond nog iemand ook maar één goed argument voor marktwerking in de zorg?’ Begin jaren zeventig wist dezelfde Terlouw in zijn boek Koning van Katoren nog zo overtuigend uit te leggen hoe het monopolie van de nepdokters — de Tara’s — de stad Afzette-Rije, aan de bedelstaf bracht. Inmiddels is zijn mening een heel eind opgeschoven. Doe mij maar de Terlouw van 1971.

Omdat ik al jaren geen tv meer kijk – omdat ik genoeg aan kranten heb voor mijn informatievergaring en de Nederlandse tv waardeloos vind – heb ik het genoemde programma niet gezien, maar mij dunkt dat er het alleen toe doet op welke wijze Antoinette Hertsenberg het een en ander gepresenteerd heeft en welk bewijs zij heeft aangeleverd. En over Jan Terlouw gesproken, die heeft zich in het afgelopen jaar ook geuit over de huidige ontwikkelingen en ik constateer daarmee dat hij ook wakker is geworden. Mijn conclusie is dus dat de economische theorie heel aardig klinkt, maar dat de praktijk van de dag een heel andere is en dat ik in dat verband ook een aardig contrast zie tussen de schone schijn van de ideale economische opvattingen over het economisch kartelverbod, terwijl er genoeg boetes worden uitgedeeld tegen die ontdekte kartels. Rara, iedereen die winst en rijkdom ruikt kan er niet met z’n handen van afblijven en op z’n minst uitproberen. Want hoe groot is het risico dat je tegen de lamp loopt? Niets menselijks is de ware entrepreneur of semi-ondernemende, maar aangestelde CEO binnen het bedrijfsleven vreemd.

# Wie vroeger net rechts van het midden was, met een beredeneerd wantrouwen tegen overheidsingrijpen en geloof in internationale samenwerking, is tegenwoordig een neoliberale slaaf van het kapitalisme. Een eurofiele extremist.

Wat de commentaren ook zeggen of beweren, we leven nu in een extreem gepolariseerde maatschappij waarvan iedereen die geen meningen ventileert, niet meetelt. Dat betekent dus niet dat al die commentaren hout snijden. De meeste commentaren komen dus van onbenullen. Klaar!  En neoliberale slaven bestaan inderdaad – niet van toepassing overigens op de auteur van deze jammerklacht – omdat zij alleen het oog hebben gericht op ‘eenzijdig’ economisch liberalisme dat geen rekening houdt met andere aspecten van het ‘moderne’ liberalisme, zoals verwoord in ‘Enige aspecten van het moderne liberalisme’, onder redactie van P.J. Oud uitgebracht in 1958. Die bundel geeft de enige waren grondslag van het moderne liberalisme aan, maar de klassiek liberale VVD is daar helemaal van afgestapt. In dit verband is de formulering ‘eurofiele extremist’ moeilijk te interpreteren of te duiden, want wordt hier een extreem libertarische of libertaristische opvatting beoogd, of een Europese federalist? En daar ging ooit VVD-leider Bolkestein tegenin. En de EU is ook nog niet klaar om welk economisch model het in Europa moet gaan, maar dat de huidige EU een model zou zijn van een ware welvaart, wordt door alle crisisverschijnselen naar de prullenmand verwezen. Toch ben ik wel degelijk voor een EU, maar dan waarlijk democratisch en transparant en met verantwoording van het gevoerde beleid via referenda. En alleen vanwege dit laatste aspect kan ik een radicaal genoemd worden; maar dan wel een radicaal liberaal van 19e eeuwse snit van ons land, van een Van Houten en Goeman Borgesius en natuurlijk mijn eeuwige favoriet Pieter Cort van der Linden. Daarom symboliseert zijn foto als mijn avatar-goeroe op mijn twitteraccount. De grootste politieke kunstenaar die politiek Nederland ooit gekend heeft.

De strijd tussen #neoliberalen (= eenzijdig economisch georiënteerde liberalen) en #liberalen blijven ons parten spelen #fawcett #politieketheorie

08 Friday May 2015

Posted by aquariuspolitiek in Liberalisme, Neoliberalisme

≈ Leave a comment

Tags

Liberalisme, Neoliberalisme

Uit Edmund Fawcett, Liberalisme (2015, p.502-503):

‘Aan welke kant de geschiedenis ook staat, liberalen zouden dwaas zijn – en bepaald niet liberaal – als ze een les die al in de inleiding werd aangeduid, zouden negeren: het primaat van de politiek. Liberalisme is zinvol als politieke praktijk, maar raakt versnipperd en moeilijk grijpbaar wanneer het aangezien wordt voor een economische doctrine of een onderdeel van de moraalfilosofie, laat staan wanneer het verward wordt met evolutiebiologie. Net zo’n grote fout maken liberalen als ze denken dat de geschiedenis op de een of andere manier een fan van het liberalisme is. Bij zo’n al te schematische benadering negeert men vaak toeval en keuze, twee elementen die zo’n duidelijke rol hebben gespeeld in de historische successen en mislukkingen van het liberalisme. Vooral voor liberalen is het ontkennen van toevalligheid en keus een vorm van ongeloof. Het is toegeven aan de verlokkingen van het mechanisme , aan het aangename en oppervlakkig troostende geloof dat we bestuurd worden door krachten buiten onze macht en dat we daarom op de een of andere manier niet aansprakelijk zijn voor onze antwoorden op de algemene situatie waarin we ons bevinden. Het ontkennen van toevalligheid en keuze in de publieke sfeer is in feite het ontkennen van het primaat van de politiek. In liberale ogen is de politiek een alledaagse menselijke praktijk waarin discussie, onderhandelingen en compromissen sluiten overheersen of zouden moeten overheersen, niet economische mechanismen, celmechanismen of historische mechanismen.

‘In het licht van toevalligheid en keuze geeft het liberalisme als politieke praktijk reden tot trots en tot zorg. Aan de ene kant hebben liberalen zowel geluk als pech gehad en ze hebben goede en slechte keuzes gemaakt. Buitengewoon is hoe de liberale wereld in de twintigste eeuw de wil en het vermogen heeft gevonden om historische fouten te corrigeren. Met de burgerrechten in de jaren zestig werden de Verenigde Staten voor het eerst een werkelijke liberale democratie. Op een door oorlog verscheurd continent schiepen de Europeanen in de Europese Unie een liberale basis voor vrede en een politieke samenwerkingsexperiment dat even gedurfd is als het Amerikaanse experiment van 1787. De EU bestaat al langer dan alle voorspellingen over haar neergang en verval mogelijk was geweest. Ondanks haar problemen is de EU een van de grootste economische machten van de wereld. Sinds 1989 heeft de EU haar ledenaantal uitgebreid en haar mogelijkheden versterkt. Zou de EU meer waarlijk democratisch worden, zoals zou moeten, dan zou het een liberaal instituut zijn dat model kan staan voor een postnationale wereld.’

Zo goed als de EU door een zware economische en identiteitscrisis is gegaan, dat nog verre van opgelost is, zo goed is de verwachting van een ‘postnationale’ wereld ook een utopie die nooit gerealiseerd zal worden, omdat de natiestaat nog veel te sterk is en mensen in de publieke vorm van burgers alleen in de natiestaat een gemeenschappelijke identiteit kunnen ervaren die niet zal ontstaan bij het wegvallen van natiestaten. Een postnationale wereld wordt pas mogelijk als er eenheidsbewustzijn wereldwijd is ontstaan en dat is nog een onherkenbaar perspectief in de huidige wereld.

Alle oorspronkelijke politieke ideologieën beleven hun stervensuur omdat binnen die bijbehorende politieke partijformaties geen creativiteit en vernieuwing kunnen opbrengen #edmundfawcett #liberalisme versus #neoliberalisme

06 Wednesday May 2015

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, EdmundFawcett, EU, Liberalisme, Neoliberalisme

≈ Leave a comment

Tags

Den Haag, edmundfawcett, EU, Liberalisme, Neoliberalisme

In de eerste besprekingsbijdrage over het vorige week uitgebrachte Nederlandse vertaling van Edmund Fawcett, Liberalisme. Het verhaal van een idee (De Bezige Bij) op basis van de Engelse publicatie van vorig jaar Liberalism. The Life of an Idea wordt vooral zware kritiek op het liberalisme losgelaten naar aanleiding van de machteloosheid van deze ideologie ten aanzien van de kredietcrisis.

In deze tweede bijdrage de opvattingen van de vermaarde econoom-historicus Robert Skidelsky:

‘Even herzieningsgezind schreef Robert Skidelsky in 2010 dat ‘elke grote mislukking ons moet dwingen tot heriverweging’. Als biograaf van Keynes en katholiek denkende waarnemer van de cycli die het liberalisme van nature doormaakt, was Skidelsky een stem om serieus te nemen. In ‘Thinking about the State and the Economy’ (Denkend over de staat en de economie, 1966) had hij het marktgerichte denken liberalisme van de jaren zeventig enthousiast begroet als een correctie die al te lang op zich had laten wachten. Hij was in die tijd blij dat ‘het politieke liberalisme’ dankzij het ‘economisch liberalisme’ was bevrijd van de zorgelijke hoeveelheid ‘economisch collectivisme’ waarmee het tussen 1940 en 1970 was opgetrokken. Daardoor leefden de mensen tegen het einde van de eeuw, naar het oordeel van Skidelsky uit 1996, ‘in een grotere mentale vrijheid’, die hij in ieder geval ‘verheugend’ vond. In 2010 vond Skidelsky het tijd worden om hier nog eens over na te denken, en op een diepgaande manier. Want de economische crisis viel niet toe te schrijven aan een schok van buitenaf. Die crisis was eerder te wijten aan intern falen op drie fronten: institutioneel (slappe of blinde regulering), intellectueel (het vertrouwen in de efficiency van markten) en moreel (het accepteren van ongelimiteerde schulden). Posner en Skidelsky zijn twee voorbeelden van de algemene erkenning onder onafhankelijke denkers over het liberaal kapitalisme dat de neoliberale orthodoxie ernstig gebreken vertoonde. Niet dat een van deze denkers beweerde een kant-en-klaar alternatief te hebben. Zeker niet voor het eerst moest het economisch liberalisme op zicht vliegen, zonder de leidraad van een algemeen erkende economische politiek.

‘Net als het liberale zelfvertrouwen in het algemeen kent ook het filosofisch denken over de doelen en idealen van het liberalisme wisselende stemmingen, die zich bewegen tussen ambitie en desillusie. Op zijn hoogtepunten heeft het liberale denken gezocht naar universele waarheden over de morele waarde van de mens waarvoor het gezag een absoluut respect moest hebben. In somberder buien heeft het liberale denken de metafysica van het mens-zijn laten varen en zich gericht op pragmatisch verzet tegen het gezag en bescherming tegen wat dat kon aanrichten. Beide stemmingen komen vaak tegelijkertijd voor, al is de ene soms sterker dan de andere. Eind jaren tachtig leken filosofische defensiviteit en zelfonderzoek terrein te winnen.’ (p.493-494)

Dit laatste duurt tot de huidige dag, maar dat is geen wonder na de economisch chaotische jaren die we achter de rug hebben en waarvan nog niet eens echt duidelijk is of de economische mondiale crisis nu echt bezworen is. Dat nog los van de eurozone die nog altijd worstelt met een heel zuinig herstel van de nationale economieën en de concurrentiekracht van iedere lidstaat.

Duidelijk is wel dat de euroschuldencrisis, die als bankencrisis en Amerikaanse hypotheekcrisis is begonnen, het aanvankelijke idealisme van de Europese integratie zwaar heeft aangetast en in een definitieve identiteitscrisis is verzeild geraakt. Definitief omdat de publicitaire voorlichting over de Europese Economische Gemeenschap en vervolgens de EG en de EU met z’n EMU en ECB zwaar te wensen overliet en de bevolking van iedere deelstaat nooit aan het woord heeft gelaten. Psychologisch en spiritueel (om de geciteerde metafysica nog eens aan te roepen) zijn de grootste blunders gemaakt en deze identiteitscrisis is dan ook door de autoriteiten zelf uitgeroepen. Alleen als de diverse nationale bevolkingsentiteiten zich gaan roeren en hun democratische rechten gaan opeisen, dan bestaat er een kans dat de identiteitscrisis wordt opgelost, maar dat is dan ook de voorwaarde daartoe. Anders blijft dat euvel als een veenbrand doorsmeulen en dat gaat ten koste van de menselijke en psychologische kracht van het samenwerkende en geestelijk verenigde Europa, die nu met vallen en opstaan langzaam maar zeker vorm krijgt.

Dit ‘vorm krijgen’ is dus een toevalstreffer geworden aangezien het geenszins duidelijk was dat de EU zijn eigen crisis (op voorhand) zou overwinnen, maar iedereen met gevoel in zijn hart voelt dat de EU nog een mooie toekomst tegemoet kan gaan als er wisselwerking gaat ontstaan tussen de (deel)bevolkingen en de Europese Commissie zelf. Die ontbreekt nu te enen male en dat blijft een zwakke schakel in het Europese Huis. Er hoeft nu maar één steentje (Griekenland met een Grexit?) tussenuit te vallen en het hele kaartenhuis stort in. Maar onze EU-verantwoordelijkheid reikt verder dan dat. Als de Europese economie in elkaar stort vanwege de implosie van de euro, dan stort ook de hele wereldeconomie in elkaar en dan is het mondialiseringproces in één slag voorbij.

De Aarde wordt dan teruggeworpen op de regionale eenheden die wereldwijd gaan ontstaan omdat het financiële stelsel ook op z’n laatste benen loopt door een moreel gebrek aan ethiek en rechtvaardigheid. Als 90 procent van de wereldwijde kapitaal in handen is van 10 procent rijksten van deze wereld, dan deugt er iets fundamenteel niet. Wij maken dan een soortgelijke fout die in het verre verleden ook is gemaakt ten tijde van de ondergang van het continent Atlantis: daar werd de Bron of God uitgedaagd door de mens die dacht beter dan God te zijn, en nu heeft de macht van het grootkapitaal zulke immense invloed gekregen dat God geen rol meer speelt in het menselijk bewustzijn. De nieuwe tijd zal in deze wanverhouding verandering moeten aanbrengen op straffe van onze eigen mondiale ondergang. Dan hebben we van Atlantis niets geleerd. Maar er is dus nog tijd en ruimte om onze psychische balans op orde te krijgen. Laten we daaraan gaan beginnen: verbeter de wereld en begin bij jezelf.

Bron: Edmund Fawcett, Liberalisme. Het verhaal van een idee (De Bezige Bij 2015)

‘Liberalen ruimen nu de #neoliberale rommel op’ #trouw #politieketheorie #economie #kapitalisme

02 Saturday May 2015

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, EU, Liberalisme, Politieke filosofie, versus neoliberalisme

≈ Leave a comment

Tags

Den Haag, EU, Liberalisme, neolliberalisme, PolitiekeFilofosie

Een liberaal geloof in vooruitgang (Marco Visscher, Katern Letter & geest/Trouw, 2 mei)

Liberale ideeën over vrijheid en een sociale economie liggen onder vuur. Econoom Edmund Fawcett frist het liberale gedachtengoed op. Hij denkt dat het geplaagde liberalisme er bovenop komt.

‘Nog niet zo lang geleden was er geen vuiltje aan de lucht voor de liberalen. Onze rijkdom bleef maar groeien.’

‘Vandaag is alles anders. De economie blijft sukkelen, multiculturele spanningen stijgen. Terroristen slaan toe. Overheden maken inbreuk op onze privacy en beperken onze vrijheden om te doen en zeggen wat we willen. Invloeden en aanzien van onvrije landen als China, India, Rusland en Turkije nemen toe. In het Westen keren populistische politici zich af van de Europese Unie.’

De ommedraai na de euforie van de val van de Berlijnse Muur (1989) heeft zich inderdaad binnen no time, te weten binnen een anderhalve decennium afgespeeld; wie dat dat kunnen denken? Het kapitalisme en liberalisme waren door Francis Fukuyama als winnaars van de geschiedenis uitgeroepen en na de kredietcrisis in de VS van 2007 en de vervolgcrises, uitmondend in de eurocrisis, is die droom van de liberale winnaar aan flarden gescheurd en geheel uiteengespat.

Zelf ben ik als liberaal uitgestapt uit de grote liberale partij van ons land in de wetenschap dat met de opkomst van Wilders binnen de VVD de liberale vlag een valse vlag bleek te zijn. Mijn overtuiging was ook dat het opkomende flitskapitalisme van de jaren negentig ook de oorzaak zou worden tot het uiteindelijk in elkaar storten van het kapitalistische stelsel en dat het populistische liberalisme van de VVD door de invloed van Wilders een sociaal-liberaal geluid binnen de VVD kansloos werd. In 2007 uitgetreden en heb me van dit hele politieke bestel afgewend. Maar ik had geen rekening te gehouden met de liberale vernieuwingsimpulsen van Edmund Fawcett en zijn boek Liberalisme. Het verhaal van een idee, dat net is uitgebracht.

‘Het einde van de liberale droom?

”Laten we niet overdrijven. Het Westen heeft gedeelte belangen met China. Rusland is, net als de oude Sovjet-Unie, vooral een probleem van zwakte, niet van sterkte. De belangrijkste machten in het Midden-Oosten zijn bondsgenoten tegen het gewelddadige islamisme.”

Het is nuttig dat hier wordt vastgesteld dat Rusland vooral een probleem van zwakte is en geen sterke macht, dus ook geen militaire macht is. Laat staan dat Moskou een deuk in een pakje boter zou kunnen slaan, zoals het manifest dat opriep tot herstel van investeringen op de Defensiebegroting opriep. Het was de zoveelste poging van de oude klassieke verdedigers te herinneren aan onze oude, traditionele krijgsmacht met een mooie paragraaf als taak in de Grondwet voor de internationale rechtsorde op te komen, op de politieke agenda geplaatst te krijgen. Als het intelligent was opgeschreven met een actuele beschrijving van de ‘werkelijke toestand in onze wereld’ had het nog indruk gemaakt, maar daarvan was geen sprake. Dat blijkt alleen al vanwege de rol die Rusland als nieuwe potentiele Koude Oorlogswolf werd toegedicht. In dat manuscript werd ook het Midden-Oosten als instabiel gebied aangewezen, maar dat is nog geen reden om onze krijgsmacht weer op te tuigen alsof we morgen weer ten oorlog moeten optrekken.

Maar als Fawcett mijns inziens ten onrechte erop wijst dat het ‘niet’ de liberale visie is die in gevaar is, maar ons vermogen om haar uit te dragen, constateer ik dat beide in gevaar zijn. De kredietcrisis heeft aangetoond dat het huidige kapitalisme niet meer te verenigen is met het ‘ware’ liberalisme, dat een sociaal-economisch liberalisme voorstaat, maar de huidige bonuscultuur gaat dwars in tegen de beginselen van rechtvaardige inkomensverdeling en daar faalt dus het huidige liberalisme binnen zowel ons land als binnen de Angelsaksische wereld.

En dat ondanks het feit dat een fiks aantal regeringsleiders van liberale huize is, zoals wanneer de verslaggever/interviewer Visscher de vraag opwerpt of er wel een probleem bestaat met het liberalisme als het gaat om de liberale premiers van grootmachten als de VS, Engeland (de conservatief Cameron wordt gemakshalve gekoppeld het liberalisme dat toch een andere politieke ideologie is en was), Duitsland, Frankrijk, Japan en niet-grootmacht Nederland. Maar de zwakte van het huidige liberale denken van politici wordt wel goed verwoord door Fawcett: ‘Liberale politici lukt dat zeker niet (’uitdragen’), ze hebben geen goed antwoord op de populisten. En dat is juist nodig, omdat er zoveel aantrekkelijke alternatieve bestaan.’

Nog een aantal typerende zinnen:

‘Liberalen geloven niet in de dromen van de conservatieven, dat mensen allemaal hetzelfde denken, of van de socialisten dat er harmonie is als je de materiele gelijkheid opheft. Liberalen accepteren dat er nu eenmaal verschillen en dus conflicten in een samenleving zijn.’

‘De wens om vrij te zijn van iemand die de macht over jou heeft, is heel liberaal – en ook heel menselijk. Dat weet iedereen die wel eens op een kantoor heeft gewerkt. Maar je ziet het ook bij de staat, die feitelijk een dwingende macht heeft met de dreiging van geweld. Uiteindelijk wil niemand een speelbal zijn van iemand die je commandeert, die je vertelt wat je wel en niet mag doen of mag zeggen. Je ziet dat verzet tegen macht ook bij mensen die zich afkeren van grote bedrijven of de rijke elite.’

Juist in deze laatste zijn toont de liberale zwakte zich, want binnen grote bedrijven en de rijke economische elite met zijn beloningsstructuur en bonuscultuur is momenteel reden om grootschalig in opstand te komen tegen deze wanpraktijken. In ons land verzet de VVD en D66 zich in het geheel niet tegen deze ontwikkeling, een bewijs dat deze partijen ten prooi zijn gevallen aan het neoliberalisme.

Neoliberalen lijken anders nauw verweven met de gevestigde orde: geen voorbeelden van verzetslieden tegen de machthebbers.

“Ah, maar ik ben dan wel een liberaal, maar geen neoliberaal! Neoliberalen zeggen eigenlijk dat de politiek het probleem is en dat de vrije markt de oplossing is. Ze willen te veel zeggenschap voor bedrijven en dat is rampzalig. Sterker, vandaag moeten de liberalen de rommel van het neoliberalisme opruimen. Liberalen menen dat economische macht een compenserende macht vereist, zodat zowel de politiek als de maatschappij tegenwicht biedt. Liberalen moeten zich niet laten verleiden tot de fouten van het neoliberalisme

Mogen we niet nóg rijker en slimmer worden?

“Misschien zijn we in Europa al zo welvarend geworden dat liberalen zich juist moeten buigen ober de vraag hoe we dit vasthouden en verdelen zonder almaar door te gaan in de ratrace, op zoek naar meer, meer, meer.”

Illustreert zo’n ommezwaai niet juist de teloorgang van het idee van vooruitgang?

“Dat zou kunnen, maar ik zie het als voortschrijdend inzicht. We kampen nu met zulke enorme milieukosten dat we opnieuw moeten definiëren wat vooruitgang is.”

Het nieuwe boek van Fawcett maakt een frisse indruk aan de hand van dit interview en zal op deze website worden ingebracht om tot een nadere gedachtenuitwisseling te komen.

Mark Rutte anti-liberaal? Ja en nee. Nee omdat alle VVD’ers anti-liberaal zijn, want ze hebben niets van het liberalisme begrepen #trouw

28 Saturday Mar 2015

Posted by aquariuspolitiek in Liberalisme, Oorspronkelijk en Postmodern/Populistisch

≈ Leave a comment

Tags

Liberalisme, Oorspronkelijk en Postmodern, populisme

Mark Rutte, anti-liberaal (Rurger Bregman en Jesse Frederiks, Essay, Katern Letter & Geest/Trouw, 28 maart)

Vroeger was je als liberaal tegen ongelijkheid

Mark Rutte voelt zich verwant met de eerste liberale premier. Maar Pieter Cort van der Linden zou zich in zijn graf omkeren door Rutte’s ideeën. De liberaal van toen is de SP’er van nu.

Commentaar:

Volkomens terechte constatering. De echte liberalen zijn inmiddels ook de VVD uitgestapt onder meer op basis van de geschriften van Cort van der Linden, zoals ikzelf.

Subscribe

  • Entries (RSS)
  • Comments (RSS)

Archives

  • January 2021
  • December 2020
  • November 2020
  • October 2020
  • September 2020
  • August 2020
  • July 2020
  • June 2020
  • May 2020
  • April 2020
  • March 2020
  • February 2020
  • January 2020
  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • February 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • November 2013
  • October 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • July 2013
  • June 2013
  • May 2013
  • April 2013

Categories

  • #AdBroere
  • #AlgemeneRekenkamer
  • #israel
  • #middenoosten
  • #Obama
  • #SaskiaStuiveling
  • 2040
  • 21evariantarbeiderszelfbestuur
  • 4 en 5 mei
  • 5G
  • 5Scenario's
  • 9/11Parijs
  • aanpassingsproblemen
  • aanvullingopvertegenwoordigendedemocratie
  • aardbevingen
  • Aardgas
  • AbelHerzberglezing
  • ABN
  • ABN Amro
  • ABNAmro
  • ABNAmrodebat
  • absolutewaarheidsclaims
  • accountants
  • achterstalligonderhoud
  • ACM
  • ADHD
  • affaires
  • afgang
  • afgebrokenonderhandelingen
  • aflossingschulden
  • aflossingsverplichting
  • AFM
  • afnemen paspoort
  • Afrika
  • afscheid Diederik Samsom
  • aftreden Hennis
  • afvalindustrie
  • agreekment
  • agrolobby
  • agrosector
  • AI/algoritmen
  • Air France
  • Air France-KLM
  • AIVD
  • AKK
  • akkerbouw
  • Alaska
  • Albanie & NrdMacedonie
  • Alexandr Dugin
  • algehele-onvrede
  • AlgemeenBelang
  • algemeen_bestaande_misverstanden
  • Algemene Financiële Beschouwingen AFB
  • Algemene Politieke Beschouwingen
  • AlgemeneBestuursDienst
  • AlgemenePolitiekeBeschouwingen
  • AlgemeneRekenkamer
  • algoritme
  • Alliander
  • Alliantie noordelijke lidstaten
  • Alphena/dRijn
  • alternatief is kernfusie
  • Alternatief Staatsbestel
  • Altijd aan beloften gebonden?
  • AmartyaSen
  • amateurisme
  • Amazonebranden
  • ambitie
  • ambtelijkechaos
  • ambtelijkecultuur
  • ambtelijk_DenHaag
  • ambtenarij
  • Amerikaansepresidentsverkiezingen
  • amsterdam
  • andere-geopolitiek
  • AngelaMerkel
  • AngelsaksischeCultuur
  • Angelsaksischmodel
  • angstindustrie
  • AnkBijleveld
  • anti-establishment
  • anti-intellectualisme
  • antibeschaving
  • antidemocratisch
  • antidiscriminatie-op-arbeidsmarkt
  • antieuro
  • antiislamisme
  • Antillen
  • antimensenrechten
  • antivaxers
  • apb
  • APB18
  • APB19
  • Apple
  • arbeidsbeleid
  • Arbeidsmarktbeleid
  • arbeidssatisfactie
  • arbeidsverhoudingen
  • Archief
  • Argentinie
  • argumentenbepalend
  • ArieSlob
  • Armageddon
  • Armoede
  • Armoedebestrijding
  • Art 1 Grondwet
  • Art 23 Grondwet
  • art.1Gw
  • art.23Gw
  • art.6Gw
  • as Merkel-Macron
  • asBerlijnParijs
  • Asean
  • asielaanvraag
  • asielbeleid
  • asielzoekers
  • ASML
  • asociaal
  • assad
  • Asscher
  • assimilatie
  • astrofysica
  • astronomie
  • atmosfeer
  • autarkeia
  • autocratischleiderschap
  • autoindustrie
  • autolobby
  • automatisering
  • autotechniek
  • AZC's
  • Azie
  • Azie/Australie
  • ééndimensionaaldenken
  • baldadigheid
  • Balkan
  • BaltischeStaten
  • bancairewereld
  • Banken
  • Bankencrisis
  • Bankenredding
  • bankwezen
  • barbaarsecultuur
  • barbarij
  • basis- of grondwaarden
  • basisbaan
  • basisinkomen
  • Baudet
  • BedBadBrood
  • bedrijfsbelangen
  • bedrijfsethiek
  • bedrijfsleven
  • Begrotingsbehandelingen
  • begrotingsbeleid
  • begrotingsdebat
  • Beijing
  • belangentegenstellingen
  • Belarus
  • belastingdeals
  • Belastingdienst
  • Belastingharmonisatiebedrijven
  • belastinghervorming
  • belediging
  • beleggers
  • beleidsmakers
  • beleidsprioriteiten
  • Belgie
  • Beloningsbeleid
  • beloningsstructuren
  • bemoeizucht
  • Benjamin Barber
  • benoeming nieuwe Kamervoorzitter
  • benoeming Von der Leyen
  • benoemingen
  • benoemingSelmayr
  • beperkingenvanalgoritmen
  • beroepsprocedure
  • BertdeVries
  • beschavingsnormenvaststellen
  • besmettingsgevaar
  • bestaanscrisis
  • Bestrijdingsmiddelen
  • bestuurlijketussenlagen
  • bestuurskunde
  • bestuursmanagement
  • bevolkingsomvang
  • Bevrijdingsdag
  • bewapeningswedloop
  • bezinning
  • bezoekvluchtelingen
  • bezuiningsopdracht
  • BICC
  • Biden
  • Big Data
  • BigBrother
  • binnensteden
  • bio-brandstof
  • biochemischewapens
  • biomassa
  • biotechnologie
  • bitcoin
  • blackrock
  • Blanchard
  • bodemverzakking
  • boerenacties
  • Boerenprotest
  • boerkaverbod
  • boerkini's
  • bombardementsdebat
  • Bonusbeleid
  • bonuscultuur
  • boomaanplant
  • boomkap
  • Bootvluchtelingen
  • bosaanplant
  • bosbranden
  • Bosnie
  • bossen niet meer kappen
  • botsende beschavingen
  • botsende grondrechten
  • botsingmetpolitici
  • bouw infrastructuur
  • bozeburgers
  • Brabant
  • Brazilië
  • BredeMaatschappelijkeDiscussie
  • Bremain
  • Brexit
  • brics
  • Britseverkiezingen
  • broddelwerk
  • Brussel
  • Brusselseangsten
  • budgetdiscipline
  • budgetrecht
  • buitenaards leven
  • buitenlandsbeleid
  • buitenlandse financiering moskeeën
  • buitensporigtekort
  • Bulgarije
  • bullshit
  • Buma
  • bureaucratie
  • burgercontrole
  • burgerlijke deugden
  • Burgeroorlogen
  • burgerparticipatie
  • Burgerraad
  • burgerschapsonderwijs
  • burgerslachtoffers
  • burgersoevereiniteit
  • businessmodel
  • calamiteitenproof
  • Californie
  • CambridgeAnalytica
  • Cameron
  • Canada
  • cartoons
  • cartoonwedstrijd
  • Catalonie
  • Catalunya
  • categorale_discriminatie
  • CBS
  • CDA
  • Centraal-&Oosteuropa
  • centrale banken
  • centralebanken
  • Ceta
  • Ceta-debat TK
  • chemie
  • chemtrails
  • China
  • China-strategie
  • Chinabeleid
  • Chinese-grondstoffen
  • Chinesewaardenstabiliteit&eenheid
  • Chomsky
  • christelijkeomwenteling
  • christendom
  • circulairelandbouw
  • ClaudiadeBreij
  • clientalisme
  • CliteurPaul
  • CO2
  • Coalitie
  • coalitiebelangen
  • coalitievorming
  • Code Oranje
  • collectieveuitgaven
  • commercie
  • Commissie Remkes
  • Commissieprogramma
  • commissies
  • communisme nieuwe stijl
  • complottheorie
  • compromismogelijk
  • computerisering
  • computersimulaties
  • concurrentievoordeel
  • confederatie
  • ConfederatieEU
  • conflicthaardenpermanentofniet?
  • conservatief vs progressiviteit
  • conservatisme-versus-modernisme
  • conserverende hindermacht
  • consolidatieEU
  • constitutioneel hof
  • constitutionele monarchie
  • constitutionelecrisis
  • consumentisme
  • Contracoup
  • contradicties
  • contraterreur
  • controle
  • Controlestaat
  • controversiele themas
  • convergentie
  • Cooperswereldmodel
  • corona-infectie
  • coronacrisis
  • coronadebat
  • corruptie
  • corruptiebestrijding
  • Cort van der Linden
  • coup
  • Coupverdachte
  • COVID-19
  • Covid-financiering
  • covid-onderzoek-herkomst
  • covid19evaluatie
  • Covidbesluitvormingsproces
  • Covidmaatregelen
  • Covidmutaties
  • covidraadsels
  • covidwet
  • cpb
  • criminaliteit
  • Criminaliteit versus Veiligheid
  • criminaliteitbestrijding
  • criminele-organisatie
  • Crises
  • Crisis
  • crisis-Duitse-politiek
  • crisisbeleid
  • crisisdebat
  • Crisismaatregelen
  • crisismanagement
  • CRISPR-technologie
  • CROipvCEO
  • CU
  • Cultuur
  • Cultuurcriticus
  • Cultuurkritiek
  • cultuurverschillen
  • Cybercrime
  • cyberoorlog
  • cybersecurity
  • Cyberspace
  • cyborg
  • D66
  • DalaiLama
  • databestanden
  • datacentra
  • datahonger
  • datamanipulatie
  • Davos
  • DDD
  • De kwestie
  • deals
  • debat
  • debatcultuur
  • debattechniek
  • Decadentie Maatschappij
  • Decadentie Politiek
  • Decadentie Sport
  • deelbelangen
  • defensie
  • defensiebegroting
  • Defensiebudget
  • Defensievoorlichting
  • deflatie
  • deglobalisering
  • dehaagsestemming
  • Deletefacebook
  • deliberatie
  • deliberativfe
  • Deltaplan
  • demagogie
  • demagogiedoorextremiteiten
  • Democraten VS
  • Democratie
  • democratie-in-gevarenzone
  • democratieversuspopulisme
  • democratische evolutie
  • democratischeopvoeding
  • democratischeverkiezingen
  • democratischevorming
  • democratischtekort
  • Democratisering
  • democratiseringvanemotie
  • demografischeontwikkelingen
  • demonstratierechtgesaboteerd
  • Den Haag
  • Denemarken
  • denhaag
  • DENK
  • Denk-in-beklaagdenbank
  • denktank
  • desinformatie
  • detentie&vrijlating
  • deTocqueville
  • deugdelijkebeloften
  • dictators
  • dictatuur
  • diederiksamsom
  • dierenleed
  • dierenrechten
  • dieselfraude
  • digitaalgeld
  • digitale techniek
  • digitale wereld
  • digitaleEU
  • digitaleindustrie
  • digitalemodellenbijwerken
  • digitaleoverheid
  • DigitaleRevolutie
  • digitalisering
  • dijsselbloem
  • Dikke Ik normen-en-waarden-debat
  • Dikke-Ik-debat
  • dilemma ééndimensionale politiek
  • diplomatie
  • directedemocratie
  • discriminatie
  • dividendbelasting
  • dividenddebat
  • DNA-mutatie
  • DNA-techniek
  • DNB
  • Dodenherdenking
  • dollar en reservevaluta's
  • Domheid troef
  • domrechts
  • DonaldTusk
  • Donker Cursius
  • Donorregistratie
  • draagvlaktheorie
  • drama
  • Dreigendesanering
  • dreigingen
  • driestromenlandmuseumstuk
  • drinkwatervoorziening
  • drogredenen
  • drones-wereld
  • droogte
  • droomwereld
  • Drugbeleid
  • drugsbeleid
  • drugsbestrijdingmislukt
  • drugsbrigade
  • drugsexport en invoer
  • drugsindustrie
  • dualisme
  • dubbelepaspoorten
  • Duits Constitutioneel Hof
  • Duits-Franse-as
  • Duitse_eenwording
  • Duitskand & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitsland
  • Duitsland & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitslandboeman
  • DutchSustanableGrowthCoalition
  • Duurzaamheid
  • dwangopname-ggz
  • dyslexie
  • EAEU
  • Ebru Umar
  • EbruUmar
  • EC
  • ECB
  • ecologischeramp
  • economen
  • Economenstrijd
  • Economie
  • economische crisis
  • economische cycli
  • economischehervormingen
  • Economischetheorie
  • Economischevluchtelingen
  • economischherstel
  • economischhestel
  • economisme
  • EdmundFawcett
  • EEG
  • eenvoudigbereikbaar
  • eerbied
  • EersteKamer
  • Eerste_Kamer
  • eeuwige_conflicten_EU
  • effectenwereldwijd
  • EG
  • eigenbelang
  • eigentijds antisemitisme
  • eisen
  • electedpresidentTrump
  • electorale verhoudingen
  • electronica
  • elektriciteit
  • elektrischevoertuigenproductie
  • elektrischrijden
  • emancipatiebestel
  • Emmanuel Macron
  • emocratie
  • emotie-emancipatie
  • EMU
  • endrachtmaaktmacht
  • energetischerevolutie
  • Energie
  • EnergiebeleidEU/DenHaag
  • energiebesparingcruciaal
  • energiediscipline
  • energieplatform
  • energiepodium
  • energietransitie
  • EnergieWende
  • EP
  • EP2019
  • Erdogan
  • Erdogansegotriomfeert
  • eredivisie voetbal
  • Erste_Kamer
  • ESM
  • Esoterie en Gnostiek
  • Estland
  • ethiek & normatiek
  • Ethiek&Moraal
  • EU
  • EU-combinatie-van-intergouvernementeel-en-supranationaal
  • EU-Grondwet
  • EU-in-wording
  • EU-lidstaten als Europese beschermingsring Baltischenaties
  • EU-papers
  • EU-recht
  • EU-referendum
  • EU-regelgeving
  • EU-richtllijnen
  • EU-uitbreiding
  • EU-Verdrag
  • EU-verschillendesnelheden
  • EU-waarden
  • EU2005
  • EUafdrachten
  • EUdebat
  • EUlandbouwsubsidies
  • EUnaBrexit
  • Euratom
  • EUrichtlijnen
  • euro
  • Euro-invoering
  • Eurocrisis
  • Eurogroep
  • eurokramp
  • Europees Hof van Justitie
  • Europees Hof voor de Rechten van de Mens
  • europees parlement
  • EuropeesHof
  • EuropeesLeger
  • EuropeesParlement
  • Europese samenwerking
  • Europeseboekhouding
  • EuropeseCommissie
  • Europesecontroles
  • Europesedefensiesamenwerking
  • EuropeseRaad
  • eurotop
  • eurozone
  • EUstatistieken
  • euthanasie
  • EUtop
  • EUtopBratislava
  • EUV-techniek
  • EUvernieuwing
  • EUvoorzitterschap
  • Evaluatie
  • evaluatie rutte2
  • evaluatiecrisisaanpak
  • evaluatiecrisisbeleid
  • Evaluatienoodzakelijk
  • evolutie
  • evolutiebiologie
  • EVP
  • EVRM
  • experiment
  • export-en-importlanden
  • ExtinctionRebellion
  • extremepolitiek
  • F1-races
  • Facebook
  • factcheck
  • factcontrollingverkiezingsprogrammas
  • failliet_intensieve_landbouw&veeteelt
  • faillissementvanstaten
  • fakeindustry
  • fakenews
  • falende Kamer
  • farmaceutische-industrie
  • farmaceutischeindustrie
  • FarmaIndustrie
  • fascisme
  • fatalisme-onnodig
  • fatsoensnormen
  • fed
  • feitenvrij
  • FemkeHalsema
  • Feyenoord
  • filantropie
  • filibuster
  • filmindustrie
  • financieelbeheer
  • financielecrisis
  • FinancieleWereld
  • Fink
  • Finland
  • FIOD
  • fiscalewetgeving
  • fiscaliteit
  • flexwerk
  • flitskaitaal
  • Flitskapitaal
  • flitslidPvdA
  • flop
  • formatie
  • formatienotities
  • ForumvoorDemocratie
  • fossiele-industrie
  • Fossielebrandstoffen
  • fossielelobby
  • fossielemultinationals
  • FossieleversusDuurzame-energie
  • fossielversusduurzaam
  • Fossielvrij Amsterdam
  • foutenfestival
  • Frankrijk
  • fransduitse-as
  • fraude&bedrog
  • frisseaanpak
  • Fukushima
  • Fukuyama
  • fundamentalisme
  • fundamentele tegenstellingen
  • Futures
  • FvD
  • Fyra
  • G20
  • G7
  • gaming
  • gasbeleid
  • gaswapen
  • gaswinning
  • gebedsoproep
  • gebiedsverbod
  • gebrekaanvoorlichting
  • gebrekkig-inzicht-parlementariërs
  • gedoogbeleid
  • geen-soevereiniteit-overgedragen-aan-EU
  • geenschijnheiligheid
  • geenvoordracht
  • geenvooruitgang
  • geen_openbaarheid
  • geertwilders
  • Geesteswetenschappen
  • geimporteerd wangedrag
  • gekakel
  • geld kennis macht
  • geldschepping
  • geldstelsel
  • gelehesjes
  • geloof
  • geluk & welzijn
  • gemeentebesturen
  • gemeenten
  • gemeenteraad
  • geneeskunde
  • Geneesmiddelen
  • genetica
  • genocide
  • gentechniek
  • Geopolitiek
  • geopolitiek-op-afstand-gezet
  • Georgia
  • geothermie
  • geprivatiseerdenutsbedrijven
  • geschiedenisEU
  • geschiedenisherhaaltzich
  • geschiedenislessen
  • geschiedkundigeverslagen
  • geschiedschrijving
  • gevaarlijkvuurwerk
  • gevoelige-export
  • gevoelswereld
  • Geweld
  • geweldloosactievoeren
  • Gewetensvrijheid
  • gewijzigde_omstandigheden
  • gezichtsherkenning
  • gezondheid
  • gezondheidsdictatuur
  • Gezondheidszorg
  • gezondverstandgebruiken
  • ggz
  • giftige-chemicaliën
  • giraalgeldverkeer
  • GL
  • glazenbolTeeven
  • Globalisering
  • godsbeelden
  • godsdienst-tolerantie
  • godsdienstalswetenschap?
  • godsdienstfilosofie
  • godsdienststrijd
  • godsdienstvrijheid
  • godsdienstwetenschap
  • goedkope-export-dankzij-euro
  • goedkopeleningen
  • golfoorlog
  • Google & smartindustrie
  • GR2018
  • GrandPrix
  • gratis geld in ontwikkelingslanden
  • GreenDeal
  • GreetHofmans
  • GreetHofmans-affaire
  • grenzendicht
  • grenzendigitalisering
  • Grenzeninnovatie
  • GretaThunberg
  • Grexit
  • Griekenland
  • griepprik
  • groee
  • groeiede kloof tussen burgers en elite
  • groepsbelediging
  • grondrechten
  • GrondstoffenversusDuurzaamheid
  • grondstoffenwinning
  • Grondwet
  • Grondwetstoetsing
  • grondwettelijke informatieplicht
  • Grondwetwijzer
  • Groningen
  • Groningergas
  • grootkapitaal
  • Groteongelijkheidcatastrofaal
  • Grotestedenproblematiek
  • Guerot
  • Gulenbweging
  • Haagse Stemming
  • haatimam
  • hackers
  • Haga
  • halfgeleiders
  • Hamburg
  • handeldrijven
  • handelsoorlog
  • handelsoverschot
  • handelsverdragen
  • handelsverkeer
  • handhavingwet-en-regelgeving
  • hangjongeren
  • Harari
  • harde economie
  • Harmonisatie
  • Hawija
  • hebzucht
  • Hegel
  • heimelijkChineesbeleid
  • Helmut Kohl
  • hemellichamen
  • Hennis-Plasschaert
  • herbezinning
  • herbronning
  • herdenking coup
  • herkansing
  • HermanTjeenkWillink
  • HermanVanRompuy
  • hernieuwdintegratiedebat
  • herorientatie
  • hersenonderzoek
  • herstelplan
  • herstelvermogen
  • Herstructurering Defensie
  • herverdeling
  • hervormen
  • hervormers islam
  • hervormingen
  • hervormingenideologie
  • hervormingstatuten1948
  • herzieningnoodzakelijk
  • herziening_van_beleid
  • hetzetegenvermeendeGulenaanhangers
  • historischeterugblik
  • hittegolf
  • hittegolven
  • hofcrisis
  • Hoge Raad
  • Hongarije
  • Hongkong-model
  • Hooggerechtshof
  • hoogmoed
  • hoorzittingEP
  • HoorzittingTK
  • horeca
  • HSL
  • Huawei
  • huursector
  • hybrideonderwijs
  • ICT
  • ideaalvanwederzijdsrespect
  • idealewijzevanbedrijvenpolitiek
  • idealisme & realisme
  • idealismebinnenpolitiek
  • Identiteit
  • Identiteitscrisis
  • identiteitspolitiek
  • ideologie
  • ideologische-veren
  • ideologischeaanpassingPaars
  • IJsland
  • illegaal vuurwerk
  • illiberaal
  • imamopleding
  • IMF
  • impasse
  • import- en exportbeleid
  • IN G
  • inburgeren
  • inburgering
  • inburgeringstrainingen
  • India
  • industriële duurzaamheid en hernieuwing
  • industriëletransitie
  • inentingsplicht-of-niet
  • Inflatie
  • informatica
  • informatie
  • informatiedebat TK
  • informatiefase
  • informele EU-top
  • infrastructuur
  • ING
  • inhaalslag
  • Initiatiefwetsvoorstel_De_Graaf_c.s._Administratieve detentie
  • Inkomens- en vermogensbelasting
  • inkomensbeleid
  • inkomensongelijkheid
  • inkomensontwikkelingen
  • inkomensverhoudingen
  • inlichtingenwereld
  • Innovatie
  • innovatieveeconomie
  • inspraakgelegenheden
  • instabiliteit
  • installatie
  • institutionele draken
  • institutionelehervormingenEU
  • instrument
  • Integratie
  • integriteitscode
  • intensievelandbouw
  • intergouvernementeel
  • internationaalrecht
  • InternationaalStrafhof
  • internationaalvluchtelingenverdrag
  • internationaleverdragen
  • internet
  • intersubjectiviteit
  • interview
  • intimidatie
  • intolerantie
  • Intrekkingswet
  • inventiviteit
  • investeerders
  • investeringsfonds
  • InvestNL
  • IPCC
  • Irak
  • Iran
  • IS
  • islam
  • islamhaat
  • Islamisme
  • islamisme
  • islamitische-eenheid-religie-overheid
  • islamitischfundamentalisme
  • islamitischonderwijs
  • islamkritiek
  • Islamofobie
  • Italie
  • Italie onder Renzi
  • jaarcijfers
  • JaarlijksdebatEUwaarden
  • jaarterugblikken
  • jaarwisseling
  • JacksonHole
  • Japan
  • Jean Monnet
  • JesseKlaver
  • jihadisme
  • jihadistenprobleem
  • jihadterreur
  • Joods-christelijk
  • journalistiek
  • jubileum Verdrag van Rome
  • Juliana
  • Juliana en Greet Hofmans
  • junck- en fastfood
  • jurisprudentie
  • Justitie
  • kabeltechniek5G
  • kabinet
  • Kabinetsbeoordeling
  • kalifaat
  • Kameragenda
  • Kamerdebat
  • KamerdebatTurkije
  • kandidaatlidmaatschapEU
  • kandidaatlidMacedonie
  • kapitaal&arbeid
  • kappers
  • Kashmir
  • Katowice
  • kennismaatschappij
  • kernafval
  • kernenergie
  • Kernenergieisnietduurzaam
  • kernenergiemisleidend
  • kernramp
  • Kernvraag: gelijkwaardig aan de mens?
  • kernwaarden
  • Kernwedloop
  • Kersttoespraak WA
  • keuzebenoeming
  • keuzevrijheid
  • Khadija Arib
  • KI
  • KI kunstmatige intelligentie
  • KI/AI
  • kiesdrempel
  • kieslijst
  • Kiesstelsel
  • Kieswet
  • kijkcijfers
  • Kinneging
  • klachten
  • Klaver en GL
  • kledingvoorschriften
  • kledingvrijheid
  • klimaataanpak
  • klimaatbeleid
  • klimaatonderzoek
  • klimaatprobleem
  • klimaatsceptici
  • klimaattafels
  • klimaattopMadrid
  • KlimaattopParijs2015
  • klimaattopSpanje
  • klimaatuitspraakrechter
  • klimaatverandering
  • klimaatverdragParijs
  • klimaatwet
  • klimaatzaak
  • klimatologischeveranderingen
  • kloof besluitvormende elite versus machtelozen
  • kloofburgerbestuurders
  • kloofrijkdomenarmoede
  • kloontechniek
  • knelpunten
  • knelpuntenmanagement
  • knvb
  • KoColijn
  • koerden
  • Koerdistan
  • koerswijziging
  • koeweit
  • kolonialisme
  • koopkracht
  • kortgeding
  • kosmografie
  • kosmopolitisme
  • Krastev Ivan
  • Kredietbeoordelaars
  • Kredietcrisis
  • krijgsmacht
  • kritiekloostoegepast
  • kritischeaardmetalen
  • Kroatie
  • kunstmatigeintelligentie
  • kwalificatie-EK
  • kwaliteit of afwezigheid daarvan
  • kwaliteit-sneuvelt
  • kwaliteitsloos
  • kwaliuteit
  • kwantumtechnologie
  • laatsteloodjes
  • lafheid
  • Lagarde
  • landbouwbeleid
  • landbouwbeleidEU
  • landsbelang
  • langetermijnvisie
  • lastigetegenspelers
  • ledenraadPvdA
  • leefklimaat
  • leefomgeving
  • leefstijl
  • legteconomieaandochteruit
  • leiderschap
  • leiderschapsstijl
  • LessenAfghanistan
  • Letland
  • levensbeeindiging
  • levensstijl
  • levensvragen
  • Liberaal
  • Liberalisme
  • lidstatenEU
  • lijststrekkersverkiezing
  • lijsttrekkerstrijd
  • links
  • links en rechts machteloos
  • links versus rechts
  • Lissabon
  • list&bedrog
  • lobbyisme
  • logistiek
  • lokaledemocratie
  • lokalisering
  • Londen
  • loonontwikkeling
  • lopenderekening
  • loyaliteit
  • luchtkwaliteit
  • luchtvaart
  • luchtvervuiling
  • luisteren
  • Luther
  • Maak-van-de-nood-deugd
  • maakbare mens
  • maakecoomie
  • MaastroClinic
  • maatschappelijke zingeving
  • maatschappelijketransitie
  • maatschappelijkverantwoordondernemen
  • macht
  • machtsspel
  • machtsvorming
  • Macron-vult-ruimte-afwezige-Merkel
  • maffia
  • maffia(beleid)
  • maffiastaat
  • magistratuur
  • mainstreammedia
  • Malieveld
  • MaltaEU
  • manipulatie
  • manipulatievoedsel
  • Mansveld
  • Marakkeshdebat
  • MarioDraghi
  • marktdenken
  • markteconomie
  • marktwerking_zorg
  • Marokkaansejeugd
  • Marrokeshdebat
  • Marshallhulp
  • massapsychose
  • massatransport
  • Meativa
  • Meavita
  • media
  • mediacratie
  • medisch-ethische zaken
  • medische ethiek
  • meerdoortastendheidEUgevraagd
  • meerjarenbegrotingenEU
  • MeerjarenbegrotingEU
  • meerjarige-examens
  • meettechnieken
  • megastallen
  • megestallen
  • meningen
  • mens & maatschappij
  • mens & techniek
  • Mens en natuur
  • mensenafserveren
  • Mensenrechten
  • mensensmokkelaars
  • mentale_gezondheid
  • Mesdagfonds
  • metamorfose
  • metdewijsheidvanheden
  • MiddellandseZee
  • Midden-Oosten
  • Midterms VS
  • migranten
  • migrantencrisis
  • migrantenstromen
  • migratiebeleid
  • migratiebewegingen
  • migratiecrisis
  • migratiestromen
  • Mijnafval
  • mijnbouw
  • Milieu
    • vluchtelingen
  • milieucrisis
  • milieudelicten
  • milieuramp
  • milieuschade
  • militairemissies
  • miljardairs
  • miljoenensport
  • minderhedenbeleid
  • minderheidskabinetten
  • mini-enquete
  • ministeriële-inlichtingenplicht-aan-Kamer
  • misbruik
  • mislukt raadgevend referendum
  • misluktbeleid
  • mislukte informatie
  • mislukteDerdeWeg
  • mislukteEUtop
  • mismanagement
  • mismanegement
  • missie-Mali
  • MIVD
  • MKB
  • MKZ-crisis
  • mocromaffia
  • ModerneSpiritualiteit
  • modernetijden
  • modernisme
  • moeizameprocedures
  • mogelijke impeachment
  • Monasch
  • monateraire verrruiming
  • mondiale-eenheid
  • mondialewaarschuwing
  • mondiale_doorwerking
  • Mondialisering
  • monetairbeleid
  • Monisme & dualisme
  • Moody's
  • moord
  • moordendeconcurrentie
  • moskee AlFitrah
  • moskee met versterker
  • Moslimcultuur
  • motievanafkeuring
  • motievanwantrouwen
  • motievWantrouwen
  • multicoalities
  • Multiculturelemaatschappij
  • multidimensionaaldenken
  • multilaterale-hervormingen
  • multinationals
  • MUMC
  • nanotechniek
  • Natiestaat
  • natiestaten
  • Nationaaldenken vanuit natiestaat
  • nationaal_geïntegreerde_aanpak
  • Nationalisme
  • natuurbehoud
  • natuurgeweld
  • natuurlijke cycli
  • natuurlijkecycli
  • Natuurreservaat
  • Navo
  • Nederturken
  • Neoliberalisme
  • neomarxisme
  • nepnieuws
  • Netanyahu
  • netbeheerders
  • netwerkeconomie
  • neurobioloog
  • neurotechnologie
  • neurowetenschap(pen)
  • neutraliteit&objectief
  • Nexus
  • NicolaSturgeon
  • nieuw ontwikkelingsbeleid
  • nieuw-integratie-model
  • nieuwe diplomatie
  • nieuwe initiatieven
  • nieuwe politiek
  • Nieuwe samenleving
  • nieuwe uitbraken covid19
  • Nieuwebalans
  • nieuweCommissie
  • nieuwefeiten
  • nieuwegeneratie
  • nieuweindustriepolitiek
  • nieuwekandidatenPvdA
  • NieuweKoudeOorlog
  • nieuwelevensstijl
  • nieuwelidstaten
  • nieuwelidstatenEU
  • nieuwelingen
  • nieuwemaatschappelijkeinzichten
  • nieuwemensheid
  • nieuwepolitiekeverhoudingen
  • nieuwespelregels
  • nieuweverhoudingen
  • nieuwe_knelpunten
  • nieuwjaarsrellen
  • nieuwlichterij
  • nieuwontwikkelingsbeleid
  • NieuwOptimismeNodig
  • nieuwparadigma
  • nieuwrealisme
  • niieuw-chinees-imperialisme
  • nikab
  • nikabverbod
  • Nobelprijs
  • Nokia
  • non-paper
  • nonelectedTrump
  • noneurolandenbeteraf
  • noodfonds EU
  • noodopvang
  • Noodwet
  • noodzaakpolitiekehervormingen
  • noodzaakveranderinglevensstijl
  • noodzakelijk-nieuw-integratiedebat
  • noodzakelijke-sancties-EU
  • NoordKorea
  • Noorwegen
  • normen en waarden
  • normen-risico's
  • normeringtopinkomens
  • not-reelected-Trump
  • NPO
  • NS
  • nucleairafval
  • nuitdebout
  • Obama
  • Obama als commentator
  • Obamacare
  • Obstfeld
  • oceanen
  • Oekraine
  • Oekraine-referendum
  • Oeso
  • Olie-en-gaswinning
  • oliekartel
  • Olieverslaving
  • oligarchenstaat
  • OMT
  • onafgerondebesluitvorming TK
  • onafhankelijkejournalistiek
  • onafhankelijkewetenschap
  • onafhankelijkheid of autonoom denken
  • onafhankelijkheidisschaars
  • onafhankelijkheid_rechterlijke_macht
  • onbalanswereldwijd
  • onderhandelingen-oude-stijl
  • onderscheid-feiten-fictie
  • Onderwijs
  • onderwijsstaking
  • onderwijsvernieuwing
  • onderwijsvrijheid
  • onderwijswet
  • Onderzoek
  • Onderzoekscommissie-beïnvloeding
  • onderzoeksgeest
  • ondeugdelijkewetgeving
  • onevenwichtigheden
  • Ongelijkheidnormaal
  • ongelijkheidsdreiging
  • ongelijkheidsgroei
  • ongeplande gevolgen
  • onhoudbareschulden
  • onmenselijk
  • OnsGeld
  • ontboezemingen
  • ontbossing
  • ontspoord
  • Ontstaansgeschiedenis
  • ontwikkeling-covid19-vaccin
  • ontwikkeling-covid19app
  • ontwikkelingsland
  • ontwikkelingssamenwerking
  • onverdoofde rituele slacht
  • onvrede
  • onzichtbare hand
  • oorlogingerommeld
  • oorlogskabinet
  • oorlogstoneel
  • Oorlogsvluchtelingen
  • Oorspronkelijk en Postmodern/Populistisch
  • Oostenrijk
  • Op1-tv
  • openbaarheid
  • openbare ruimte
  • openheid
  • opleidingjournalistiek
  • oplossinggezocht
  • oppositievoering
  • oproer
  • Opstand der Horden
  • opvoedingkinderen
  • Oranje
  • Oranje Leeuwinnen
  • Oranje leeuwinnnen
  • Oranjeuitgeschakeld
  • orkanen en cyclonen
  • oud en nieuwdenken
  • Oud versus Nieuw
  • Oud&Nieuw
  • oude politiek
  • Oudejaarsconference
  • oudennieuwvuurwerk
  • oudepolitiek
  • Oudjaar
  • oudjaarstraditie
  • outoftheboxdenken
  • outsourcing
  • OV
  • OV-concessies
  • overdosisinformatie
  • Overheid
  • overheidsaandelen
  • overheidsbeleid
  • overheidsfonds
  • overheidsingrijpen
  • Overheidssteun
  • overheidsuitgaven
  • overlast
  • Overwinningsdag
  • Paars
  • Paarse-veren
  • Packer
  • palliatievezorg
  • pandemie
  • Parijs 13/11
  • parlementaire controle
  • parlementairecontroleinpraktijk
  • parlementairefragmentatie
  • parlementairehervorming
  • parlementaireweekagenda
  • parlementairhandwerk
  • parlementaironderzoek
  • Participatie
  • Partij voor de Dieren
  • partijdemocratie
  • Partijenbestel
  • partijenstelsel
  • partijkartel
  • partijleiding
  • partijloosbestel
  • patstelling
  • PaulMason
  • Paus
  • PBL
  • pensioenen
  • pensioenharmonisatie
  • pensioenstelsel
  • Pentagon
  • perestrojka
  • Pers en journalistiek
  • perscensuur
  • persconferentie
  • personeelsselectie
  • persoonlijke bescherming
  • persvrijheid
  • Pestgedrag
  • Petten
  • Pfas
  • pgbdebat
  • Piketty
  • pilotensalarissen
  • pioniersmentaliteit
  • PKK
  • plan-Juncker
  • plastic
  • pleur op
  • pluimveesector
  • plunderingen
  • pluralistischeEU
  • Poetin
  • polarisatie
  • polderoverleg
  • Polen
  • politie
  • politieacties
  • politiebegeleiding
  • politiebegeleiding-en-inzet
  • politiek
  • PolitiekBestel
  • politieke aardverschuiving
  • politieke agenda
  • politieke chaos
  • Politieke Cultuur
  • Politieke en Economische Wetmatigheden
  • politieke en zakelijke verwevenheid
  • Politieke filosofie
  • politieke herijking
  • politieke selectie
  • politieke verandering
  • politieke weekagenda
  • politieke-innovatie
  • politieke-misleiding
  • politiekeagenda 21e eeuw
  • politiekebesluitvorming
  • politiekebewegingen
  • politiekecampagne
  • PolitiekeCultuur
  • politiekeeconomie
  • politiekeevolutie
  • Politiekemidden
  • politiekepsychologie
  • PolitiekeRenovatie
  • politieketaboes
  • politieketransitie
  • PolitiekeUnie onhaalbaar
  • PolitiekeVorming
  • politiekezuiverheid
  • politieklooptaltijdachterdefeitenaan
  • politiekprobleem
  • PoolsePolitiek
  • Populisme
  • populistenversusrealisten
  • Postbank
  • Postcommunistisme
  • postcrisisbeleid
  • Postindustrielesamenleving
  • Postkapitalisme
  • pragmatisme
  • precedenten
  • premodernisme
  • presidentTrump
  • PrimairOnderwijs
  • principeakkoord
  • principes
  • prinsjesdag
  • Privacy
  • privacywetgeving
  • privatisering
  • proces-Wilders
  • professioneeladviesaanEU
  • profielen
  • ProgrammeerbareWereld
  • ProRaildebat
  • PROTEST
  • provincie
  • PS2015
  • PS2019
  • psychiatrie
  • psychischezorg
  • psychologie
  • Psychologischefactoren
  • PTSS
  • puberendEU
  • publiekbelang
  • PubliekDebatNoodzakelijk
  • PubliekeOpinie
  • PvdA
  • PvdD
  • PVV
  • QE
  • R-factor
  • Raad van ministers EU
  • Raad van State
  • raadgevendreferendum
  • raadgevendreferendumGeenPeil
  • raadselsfysica
  • Rabobank
  • raciale-opstand
  • Racisme
  • radicalisme
  • radioactiviteit
  • Rajoy
  • RathenauInstituut
  • ratificatie
  • ratififatieinternationaalverdrag
  • ratingbureaus
  • Rationaliteit
  • ratrace
  • reanimatieOccupy
  • recht van EU-burgers
  • Rechter
  • rechtseomroep
  • rechtsstaat
  • rechtstatelijkheid
  • rechtszaak
  • Rechtvaardigheid
  • Rechtvaardigheid-of-Gerechtigheid
  • recycling
  • redding sociaaldemocratisch gedachtegoed
  • reele_economie
  • referendum
  • referendum2017VK
  • Reformatie
  • regelgeving
  • regelstijdensverkiezingsstrijdnodig
  • regeringsbeleidtenuitvoergebracht
  • Regeringssamenwerking
  • regeringsverklaring
  • Reglement van Orde TK
  • ReglementvanordeTK
  • ReglementvOrdeTK
  • relatieve-vrijheid
  • religie
  • Religie en geloof
  • Religiedebat
  • Religiekritiek
  • religie_en_geweld
  • rellenschoppers
  • rentebeleid
  • renteverhoging
  • Renzi
  • reorganisatie Defensie
  • representatievedemocratie
  • respect
  • respectvol gedrag
  • retorica
  • retoriek
  • revolte
  • revolutionairehervormingen
  • richtlijnenfabriek
  • rijksuitgaven
  • Rijnlandsmodel
  • risico
  • risicokapitaal via overheid
  • risicovol
  • RIVM
  • robotica
  • robotisering
  • robotmens
  • robotsoldaten
  • Roemenie
  • RogerCox
  • Romano Prodi
  • romantiek
  • Rottenberg
  • Rotterdam
  • Rusland
  • Russischecrisis
  • Rutte
  • Rutte-doctrine
  • Rutte3
  • RuudKoornstra
  • rvs
  • salafisme
  • salafistisch_onderwijs
  • Salarissen- en beloningsstructuren
  • Samuel Paty
  • Saoedi-Arabië
  • Scandinavischelanden
  • ScenariosJuncker
  • Schaliegas
  • Schauble
  • scheiding van kerk en staat
  • scheidingvangeloofenstaat
  • Schengen
  • schijnheiligheid
  • schijnwereld
  • Schoo-lezing
  • schoolvoorbeeld
  • schuldaflossing
  • schuldeisers en geldschieters
  • schuldenaflossing
  • Schuldencrisis
  • Schuldensanering
  • sciencefiction
  • SCP
  • Segregatie
  • Servië
  • SGPstabiliteitsgroeinormen
  • shariarecht binnen EU
  • Shell
  • ShellinArctischAlaska
  • Sierakowski
  • signalementen
  • SigridKaag
  • Singapore
  • Sinterklaas & zwartepiet
  • slagveld achteraf
  • sleepwet
  • smalendegodslastering
  • Snowden
  • SNP
  • sociaal ondernemerschap
  • sociaal-democratie
  • sociaalbeleid
  • sociaalleven in crisistijd
  • socialedienstplicht
  • socialemedia
  • SocialePartners
  • socialerechtsstaat
  • socialerechtvaardigheid
  • Socratischgesprek
  • soevereiniteit
  • solidariteit
  • SP
  • spanje
  • spiritualiteit
  • sport
  • sportscholen
  • spreektaal
  • staalindustrie
  • Staat van de Unie
  • StaatderNederlanden
  • staathuishoudkunde
  • staatsbank
  • staatscommissie
  • staatsfonds
  • staatshuishouding
  • staatsinrichting
  • staatsorganen
  • Staatsrecht
  • staatsschuld
  • staatssecretarisSnel
  • staatsveiligheid
  • stabielewinnaar
  • stabiliteitspactEU
  • stagnatie
  • staking
  • stand-van-het-land
  • stappenplan
  • State of the Union
  • statistiekenCPB
  • statistischedata
  • statusverandering
  • stedenbouw
  • stedenvolmetcamera's
  • Steenbergen
  • Stelsel fosfaatrechten
  • stemgedrag
  • stemmingen
  • SterkLinksIsIllusie
  • sterkte/zwakteanalysevansectoren
  • Stiglitz
  • stikstofbeleid
  • stikstofcrisis
  • stikstofdebat
  • stilzwijgendgewijzigd
  • stralingsgevaar
  • strategischdenken
  • strijdigegrondrechten
  • structureelduurzaaminvesteren
  • structuurfondsenEU
  • StudentenProtest
  • supercomputer
  • superkapitalisme
  • supranationaal
  • SUV's
  • Swaab
  • syrie
  • Systeemcrisis
  • systeemkritiek
  • Szasz als Liberaal monetarist
  • taalbarriere
  • tabaksindustrie
  • Taiwan
  • Tata
  • technische creativiteit
  • technische innovatie
  • technischverwijtbareongelukken
  • technocratie
  • technologie
  • techreuzen
  • techwereld
  • TeeedeKamerdebat
  • Teerzandwinning
  • tegengasgeven
  • terrorisme
  • terroristen
  • Tesla-rijden
  • The Economist
  • theoretischenatuurkunde
  • ThierryBaudet
  • Thorbecke
  • Tibet
  • tijdelijkebasisinkomensregelinggedupeerden
  • Times
  • TK2017
  • TK21
  • TKverkiezingen2021
  • toekomstEU
  • toekomstigesteden
  • toekomstige_arbeidsmarkt
  • toekomstige_welvaart
  • toekomstmaatschappij
  • toekomstmodel of utopie
  • toekomsvisieEU
  • toelatingnieuwelidstaten
  • toelatingscriteriaEU
  • toelatingsprocedure
  • toelatingsprocedureEUzwak
  • toelatingsprocedurenieuwelidstaten
  • toerisme
  • toeslagencrisis
  • toestagendebat
  • toezichthouders
  • tolerantie
  • tolplan
  • tolwegenDuitsland
  • Top Europese Raad
  • tot-aftreden-gedwongen
  • traageconomischherstel
  • transferunie
  • Transformatie
  • transhumanisme
  • transitie
  • transparantie
  • Trias Politica
  • triaspolitica
  • Trojka
  • trollenindustrie
  • troonrede
  • Trumpbeleid
  • TTIP
  • Tunesie
  • Turkije
  • turkijerel
  • Turksejeugd
  • Turkseverkiezingen
  • Turksgrondwetreferendum
  • TweedeKamer
  • Tweekamerbestel-ter-discussie
  • ufo's
  • uitbreidingburgerschapscursusgrondwetskennis
  • uitbreidingEU
  • Uitdaging of bedreiging?
  • uitkering
  • uitvalleerkrachten
  • Uitverkiezing tot politicus van het jaar
  • ulrike guerot
  • Ultraorthodoxemoslims
  • Uncategorized
  • Universele betekenis
  • Universiteit
  • Universiteitsbestuur
  • Urgenda
  • Urgenda-arrest
  • Urgendaberoep
  • Ursula
  • Utopia
  • UvA
  • vaccinatie
  • vaccinontwikkeling
  • valseverkiezingsbeloften
  • Van Rijn
  • varoufakis
  • vastgoedwereld
  • Vattenfall
  • vefrantwoordelijkheid
  • veganisme
  • Veiligheid&Justitie
  • veiligheidsbeleid
  • vennootschapsbelasting
  • veranderend wereldbeeld
  • veranderendpolitieklandschap
  • verantwoordelijkheid
  • Verantwoordingsdebat
  • verantwoordingsplicht
  • verbindingspolitiek
  • verbod op onverdoofde slacht
  • verbod-op-massatoerisme
  • verborgenarmoede
  • verdeelsleutelopvang
  • Verdraagzaamheid
  • Verdrag van Maastricht
  • Verdrag van Rome
  • verdragswijzigingen
  • Verenigd Koninkrijk
  • Vergelijkendperspectief
  • vergiftigdpolitiekklimaat
  • verkeerde_koppelingen
  • verkeersregelingstechniek
  • verkeersveiligheid
  • verkenning
  • Verkiezingen
  • verkiezingen2017
  • verkiezingsbeloften
  • Verkiezingscampagne
  • verkiezingsuitslag
  • Verloedering
  • vermarkting
  • vermeende-fraude
  • vermeendeonkwetsbaarheidwankelt
  • vermogens-uit-erfenissen
  • vermogensgroei
  • Vermogensongelijkheid
  • Vermogensontwikkeling
  • vernieling regenwouden
  • verouderingsproces
  • verpleeghuizen
  • verschuivingen
  • verslavingsvrijheid
  • Versplintering
  • versterking democratischEU
  • versus neoliberalisme
  • vertrekkend Juncker
  • vertrekregelingBelastingdienst
  • Vervangingseconomie
  • vervolgingsbeleidOM
  • verwerping-democratischerechtsorde
  • verwevenheidzakelijkewereld
  • Verzorgingsstaat
  • verzorgingstehuizen
  • VestagerMargretheEU
  • Victor Orbán
  • VijfPresidentenRapport
  • virtueelkapitaal
  • virtuelewereld
  • virtuelewerkelijkheid
  • virusuitbraak
  • Viruswaanzin
  • Visegrad Vier
  • Visegradlanden
  • Visiegevraagd
  • visserij
  • VK
  • vlaktaks
  • vleesverwerkende-industrie
  • Vliegindustrie
  • Vliegverkeer
  • Vluchtelingen
  • vluchtelingendeal
  • vluchtelingenopvang
  • vluchtelingenstromen
  • vluchtelingenstroom
  • vluchtelingenverdrag
  • vluchtellngen
  • VN
  • VN United Nations
  • VO
  • VOC-mentaliteit Gouden Eeuw
  • voedselindustrie
  • voedselveiligheid
  • voetafdruk
  • voetbalvandalisme
  • voetbalwedstrijden
  • volksaard
  • volkspartij
  • Volkswagen
  • Volt
  • voltooiingEMU
  • volwassengedrag
  • VonderLeyen
  • voorgaandeCommissies
  • voorhoedepartij
  • voorsprongopbouwen
  • voorverkiezingen
  • vpro
  • VR
  • Vrij Links
  • vrijbriefmoordlust
  • vrije pers
  • vrijhandel
  • vrijheden
  • vrijheid
  • vrijheid v demonstratie
  • vrijheid van meningsuiting
  • VrijheidenVrijheidsbeleving
  • VrijheidOpbouwen
  • vrijheidsbeleving
  • vrijheidvanbegroeting
  • vrijheidvangodsdienst
  • vrijheidvanmeningsuiting
  • vrijheidvanonderwijs
  • vrijheidvanonderzoek
  • vrijzinnigheid
  • vrouwenvoetbal norm
  • VS
  • VVD
  • Waalsgewestelijkparlement
  • Waalsparlement
  • waarden & normen
  • waarden-normen-debat
  • waardengemeenschap
  • waardenunie
  • waarheid
  • Wall Street
  • wanbeleid
  • WankeleWereldorde
  • wantrouwen
  • wapenbezit
  • wapengekletter
  • warmtenetten
  • warsvanduurzamewinning
  • WassenaarArrangement
  • wat-houdt-men-onder-de-pet
  • watergetijden
  • waterstof
  • waterstofeconomie
  • watervoorraad
  • WdeKanter
  • wederopbouw
  • wederzijdse afhankelijkheid
  • wederzijdsrespect
  • Weeffouten
  • weekagenda Kamer
  • weerbaarheid
  • welvaartsbehoud
  • welvaartsdiscipline
  • Welzijn
  • werelderfgoed
  • Wereldgodsdiensten
  • wereldhandel
  • wereldhandelsbewegingen
  • wereldorde
  • wereldvisie
  • Wereldvrede
  • WereldwijdeCrisis
  • werkdruk
  • werkelijkheidszin
  • Werkgelegenheid
  • werkgevers
  • werkloosheid
  • werknemers
  • werknemersmedeeigenaar
  • westerseknelpunten
  • Wetenschap
  • wetenschapindienstvancommercie
  • wetenschappelijkonderzoek
  • wetenschappen
  • wetenschapsfilosofie
  • Wetenschapsgeschiedenis
  • wetenschapsnormen
  • wetenschapsontwikkeling
  • wetgeving
  • wetgevingactualiseren
  • wetgevingsmachine
  • WEU
  • WHO
  • wietwinkel
  • Wijsheid
  • Wilders
  • Wim Kok
  • WimKok
  • Windmolens
  • winststreven
  • winstuitkering zorg
  • wisselingvdwacht
  • witwassen
  • WNL
  • wonderencreatie
  • woningbouw
  • woningmarkt
  • WorldEconomicForum
  • WRR
  • Wuhan
  • Yezidi's
  • Zaanstreek
  • zachte economie
  • zakelijke_instelling
  • zalmnorm
  • Zandvoort
  • zeespiegelstijging
  • zelfrijdende-auto
  • zelfrijdendevoertuigen
  • ziekelijkeambtenarij
  • ziekenhuizenfailliet
  • zinvolle toepassing
  • Zomergasten
  • zomerreces
  • zonderdogma's
  • zonne-energie
  • zorgbekostiging
  • zorgbudget
  • zorgenkind
  • zorgkosten
  • zorgmacht
  • zorgrobots
  • zorgsector
  • Zorgverzekeraars
  • zorgwet
  • ZuidAfrika
  • ZuidAmerika Mercosur
  • ZuiverheidversusPopulisme
  • zuiveringen
  • zwakkeloonstctuur
  • zwareberoepen
  • zwarte gaten
  • Zweden
  • zwijgcultuur_Defensie
  • Zwitserland

Meta

  • Register
  • Log in

Create a free website or blog at WordPress.com.

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy