Tags
Gefrustreerde Tweede Kamer voelt zich gepasseerd bij brexitdeal (Bas Knoop en Mathijs Schiffers, Buitenland/fd, 29-12-20)
De Tweede Kamer voelt zich buitenspel gezet bij de brexitdeal die het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie (EU) onder grote druk op kerstavond sloten. Bijna alle partijen zijn blij dat een no-dealbrexit op het allerlaatste moment is afgewend, maar zijn tegelijkertijd verbolgen dat de nationale parlementen van de 27 EU-lidstaten niet hoeven in te stemmen met het tweeduizend pagina’s tellende handelsakkoord.
*Dit had de Kamer moeten weten, maar hun kennis is niet op orde.
‘Dit doet geen recht aan het verdrag en aan de democratie’, klaagde SP’er Renske Leijten maandag tijdens een debat over de deal, waarvoor de Kamer het kerstreces onderbrak. ‘Dit akkoord lijkt ingegeven te zijn door angst. Angst voor parlementen, die goedkeuring van het akkoord zouden kunnen vertragen.’
ChristenUnie-Kamerlid Stieneke van der Graaf stelde dat de pogingen een no-dealbrexit te voorkomen ‘ten koste zijn gegaan van de democratische controle door nationale parlementen’.
Gemengd akkoord
De brexitdeal is een zogeheten EU only-akkoord. Dat houdt in dat alleen de lidstaten via de Europese Raad én het Europees Parlement moeten instemmen. De nationale parlementen hebben geen zeggenschap. Vlak voor het Kamerdebat maandag gaven de 27 EU-ambassadeurs hun zegen aan de voorlopige inwerkingtreding van het akkoord, waarmee de stemming dinsdagmiddag van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken gedegradeerd is tot een formaliteit. Begin 2021 moet het Europees Parlement de deal nog ratificeren.
Maar in de Kamer leven twijfels over het predicaat EU only. Het brexitakkoord gaat niet alleen over handel, wat een exclusieve bevoegdheid is van de EU, maar ook over zaken als vervoer, milieu en politie- en justitiesamenwerking. Over die onderwerpen hebben ook de lidstaten (gedeeltelijke) zeggenschap. Dat zou een zogeheten gemengd akkoord rechtvaardigen, waardoor nationale parlementen wel inspraak zouden hebben, stelde een meerderheid van VVD, CDA, ChristenUnie, GroenLinks, SP, SGP en 50Plus.
*Dit waren klaarblijkelijk op- en aanmerkingen ‘na afloop’, zonder dat de Kamer op de hoogte was van de Verdragsbepalingen. Kan gebeuren. Maar het zegt zeker ook iets over de neiging van de ‘huidige’ Kamer om zich met álles te willen bemoeien en dat lijkt een uiterst ongezonde gang van zaken; want dat is een onmogelijke gang van zaken en de controlerende functie van de Kamer gaat over de hoofdlijnen en niet over alle details die pas achteraf zichtbaar worden. De Kamer maakt zichzelf onmogelijk in een steeds complexere democratische samenlevingsorde, waarin ze zelf het spoor geheel bijster raakt.
Wreed onderuit gehaald
‘Ik dacht dat er in het verleden heldere criteria waren afgesproken over wat een competentie is van de EU en wat nationale competenties zijn’, zei GroenLinks-Kamerlid Bram van Ojik. ‘Maar die gedachte van mij is met dit akkoord wreed onderuitgehaald. De keuze voor EU only was een politieke keuze, omdat de tijd begon te dringen. Dit kan niet de bedoeling zijn.’
Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken begreep de frustraties van de Kamer. Hij erkende dat oplopende politieke druk en tijdsnood een grote rol hebben gespeeld in de keuze voor EU only . Snelheid was geboden. Op 1 januari loopt de overgangsfase af die inging na het Britse vertrek uit de EU op 31 januari dit jaar en zonder akkoord was de gevreesde ‘no deal’ dan een feit.
*Diezelfde snelheid was ook al geboden ten tijde van de eurocrisis die volgde op de financiële crisis wereldwijd en daarvan heeft de Kamer dus niets geleerd. Dit bestel is failliet want het beginsel van de democratische rechtsorde dient op een geheel andere manier ingevuld te worden.
‘Als er instemming van 27 EU-landen kan zijn, zegt de democraat in mij: altijd doen’, zei Blok. Maar de VVD-minister wees ook op mogelijke nadelen voor Nederland van ratificatie door 27 nationale parlementen. ‘Wij zijn gebaat bij snelheid. Wij zijn de derde handelspartner van het Verenigd Koninkrijk. Onze vissers willen op 1 januari kunnen uitvaren. Onze vrachtwagenchauffeurs willen blijven rijden.’
Knoop in de maag
Voor andere landen zijn de handelsbelangen minder groot, stelde Blok. ‘Zij voelen minder die druk van snel ratificeren. Misschien zouden zij zeggen: laat die behandeling nog maar een weekje liggen. Of verknopen zij de brexitdeal met andere politieke dossiers, iets wat in Europa vaker gebeurt. Dan krijg je de situatie dat Nederland met een knoop in de maag zit te wachten op instemming van andere lidstaten. Dat is onwenselijk.’
*Dit is een praktisch argument van Blok maar het feit blijft dat de Kamer steeds harder achter de feiten aanloopt omdat zij overal inspraak op eist en dat is in deze omstandigheden volkomen onmogelijk geworden. De Kamer dient zichzelf te bezinnen op haar werkwijze en agendabeheer.
Blok hield de Kamer voor dat van deze deal geen precedentwerking uitgaat. Het is niet zo dat bij volgende akkoorden de nationale parlementen nu automatisch worden gepasseerd.