Tags
De VVD als de laatste verdediger van het zorgstelsel (Wilma Kieskamp, katern de Verdieping/Trouw, 4-12-18)
marktwerking – interview –De VVD heeft iets uit te leggen. Er gaan ziekenhuizen failliet en toch heeft die partij als enige nog vertrouwen in het stelsel van gereguleerde marktwerking. Er is niets mis met winst voor ziekenhuizen, vindt Kamerlid Arno Rutte.
Mijn stelling als uitgangspunt voor commentaar is dat er wel iets mis is met winsten voor ziekenhuizen.
VVD-Kamerlid Arno Rutte moest alle zeilen bijzetten op werkbezoek in Lelystad, afgelopen vrijdag. Een boze en verontruste VVD-afdeling wilde tekst en uitleg van de VVD-fractie in de Tweede Kamer. Hoe kon het gebeuren dat hun ziekenhuis zomaar failliet ging? Waarom komt er niets terecht van de belofte van de eigen VVD-minister Bruno Bruins dat de acute spoedhulp open zou blijven? De boosheid onder lokale VVD’ers over het faillissement van de IJsselmeerziekenhuizen is zo groot dat een VVD-raadslid, tevens oud-wethouder, zei dat ze geen folders meer wil uitdelen bij de komende verkiezingscampagne.
“Die emoties zijn logisch. Ik begrijp hoe belangrijk het ziekenhuis voor Lelystad is”, zegt Arno Rutte. Het Groningse Kamerlid (46, geen familie van de premier) zit in zijn werkkamer op het Binnenhof. (…)
Dat ‘die emoties logisch zijn’, is hier – met alle respect – een loze uitspraak omdat hij die emoties niet weet te vertalen naar praktische en rechtvaardige beleidspunten, waarvan geen spoor in dit interview te vinden is. Vandaar mijn oordeel ‘irritante onzin’.
Politiek-inhoudelijk is de fractie geïsoleerd geraakt. Terwijl alle andere partijen in de Kamer vragen om ‘minder markt’, zijn de liberalen de enigen die nog alle vertrouwen houden in het huidige zorgstelsel van ‘gereguleerde marktwerking’. Dat werd in 2006 ingevoerd. Niet de overheid, maar de verzekeraars kregen de regie.
Een denkfout(je) uit 2006, zoals waarschuwingen toen al voorspelden en die waarschuwingen zijn nu uitgekomen. Met als ‘mogelijk’ – moet eerst nog bewezen worden – knelpunt de zorgverzekeraars, maar naar mijn inschatting ‘in ieder geval’ ondernemers ,als Loek Winter, met ‘cowboy’-mentaliteit die zeker niet in de zorg thuishoren. Waarom niet? De zorg is geen open markt met volledige concurrentie. De ‘zorgconcurrentie’ is alleen maar ingevoerd vanuit het uitgangspunt én misrekening dat je met concurrerende prijzen de zorg goedkoper kon maken, maar dat was een illusie. Daarvoor werd toen al gewaarschuwd, maar de economen met een uitgesproken eenzijdige liberale visie domineerden toen en daarvan zien we nu de gevolgen.
Arno Rutte vindt dat het VVD-verhaal over de zorg vaak ‘verkeerd wordt begrepen’. “Wij hebben echt geen zwart-witverhaal van ‘hoera, de markt is fantastisch en faillissementen zijn gezond’. Ik heb een genuanceerde verdediging waarom dit zorgstelsel nog steeds goed is. Misschien wel het beste van de wereld.”
Altijd maar weer dezelfde smoes of misleidende opmerking dat het verhaal ‘vaak verkeerd wordt begrepen’. Neen, het bewijst eerder de geïsoleerde positie van politici en zeker de parlementariers die de wijsheid in pacht menen te hebben, vanwege de ‘entourage’ van partijgenoten, die natuurlijk alleen maar ‘ja en amen zeggen’; dat speelt in alle partijen overigens. Ideologisch broddelwerk dus.
De zorgwoordvoerder maakt zich boos over de verwijten die de VVD krijgt. “Dan wordt elk voorstel weer geframed als een ‘ideologische liberale stap’ naar meer markt. Maar zo kijken wij helemaal niet naar de zorg. Wij zijn gewoon praktisch: hoe zorgen we dat er een ruime keuze is aan zorg, en hoe blijft het toch betaalbaar.”
Dat Arno Rutte boos wordt ‘over de verwijten die de VVD krijgt’ is alleen op grond van voorgaande kanttekeningen volslagen ridicuul. Alle politieke partijen doen er verstandig aan iets meer aan zelfreflectie te doen.
Rutte beschuldigt sommige andere partijen van ‘politieke luiheid’. “Die zitten vanuit een schuttersputje populistisch te roepen dat er niets meer deugt in de zorg en dat álles anders moet, terwijl we de zorg juist samen, stap voor stap beter moet maken.”
De VVD maakt zich hier even hard schuldig aan populisme als alle overige partijen of Kamerfracties. Dat die fracties de ‘zorg juist samen, stap voor stap beter moet maken’, is een illusie als – terugkijkend – de VVD juist degene is geweest – samen met D66 en CDA – de marktwerking erdoor heeft gedramd.
Al die kritiek betekent niet dat de VVD haar standpunten afzwakt, integendeel. De liberale fractie houdt bijvoorbeeld vast aan haar oude wens dat ziekenhuizen kapitaal van buiten moeten kunnen aantrekken en winst kunnen uitkeren. Met name de linkse oppositie ziet dat als een volgende stap naar ‘meer markt’ in de zorg. Het gevoelige onderwerp komt dit jaar aan bod in de Eerste Kamer, die moet beslissen over een wetsvoorstel dat nog stamt uit het vorige kabinet-Rutte, om het verbod op winst voor ziekenhuizen te schrappen.
Ik heb hierboven aan aangegeven dat het een illusie is dat ‘vasthouden aan haar oude wens dat ziekenhuizen kapitaal van buiten moeten kunnen aantrekken en winst kunnen uitkeren’. Waarom is dit een illusie? Omdat kapitaal van buiten aantrekken alleen maat goed lukt als er volledige concurrentie bestaat als het om materiële productie gaat, maar niet om diensten zoals de gezondheidszorg. Dat er toch ondernemers als Winter er ‘misbruik van gemaakt hebben’ is alleen te verklaren doordat die ‘entrepreneurs’ uitgingen van de naïviteit van politici en dat is ook bijna een geslaagde poging geworden, maar een verkeerde structuur levert altijd een drama op. Zoals een beroemd filosoof zei: ‘Ieder nadeel heb z’n voordeel’, als we ‘voordeel’ beschouwen als een beter inzicht dan ten tijde van de goedkeuring van de zorgwet in 2006 mogelijk werd geacht en gedacht.
(…)
Moeten we niet weer kritisch kijken naar ons zorgstelsel, als ziekenhuizen zo makkelijk failliet kunnen gaan en een stad als Lelystad zijn 24-uurs eerste hulp verliest?
“Er is alle reden om tot de bodem uit te zoeken waarom dit kon gebeuren en waarom het faillissement zó abrupt verliep. Want dat mag niet meer gebeuren. Het is een drama. Een ongecontroleerd faillissement is nooit goed, op geen enkele manier. Maar een faillissement kan wel gebeuren, en is ook eerder gebeurd. In Dokkum, in Spijkenisse. Zelfs een school kan failliet gaan, een ziekenhuis kan dat ook.
Eindelijk een verstandige opmerking als door de hoofdpersoon wordt vastgesteld dat dit nooit meer mag gebeuren. Maar Arno Rutte blijft in zijn oude spoor redeneren als hij opmerkt dat ‘een faillissement kan wel gebeuren, en is ook eerder gebeurd. In Dokkum, in Spijkenisse.’ Dat mag niet meer gebeuren, want zo worden we gedegradeerd tot een ontwikkelingsland en de VVD heeft maar één taak of plicht te vervullen, te weten dat een compleet nieuw zorgbeleid zal moeten worden ingevoerd, zonder winstoogmerken. Er zal wel steeds aan innovaties moeten worden gedaan, maar als de patiënt voorop staat, hoeven niet alleen de duurste behandelwijzen worden geadviseerd maar kunnen de goedkopere medicamenten hun uitkomst bieden als ieder volgend kabinet de farmaceuten in bedwang weet te houden.
Tweede opmerking is dat fatsoenlijke bestuurders moeten worden aangetrokken en adequate accountants die direct kunnen zien waar er iets mis dreigt te lopen. Laat de Algemene Rekenkamer een toezichtsfunctie toebedeeld krijgen als het gaat om de nationale en complexe (academische) ziekenhuizen die niet meer door boekhouders kunnen worden overzien. Voor regionale ziekenhuizen ligt het minder complex – zo vermoed ik – en die kunnen gezond bestuurd worden door economen en bedrijfskundigen.
“Dit heeft niets te maken met het soort zorgstelsel dat we hebben, eerder met de kwaliteit van bestuur. In Lelystad spelen ook nog andere dingen. Het geld voor een volwaardig ziekenhuis met 24-uurs spoedeisende hulp is er. De minister heeft dat geld aangeboden. Maar het probleem is: er is niet genoeg gespecialiseerd personeel. De zorg dreigt daardoor onder de eigen kwaliteitsnormen te zakken. Dat ligt niet aan het stelsel, maar aan de normen die we stellen aan goede zorg. Moeten we dan maar zeggen: weg met dit zorgstelsel, we laten de overheid weer alles regelen? En die houdt het ziekenhuis altijd wel open? Ik denk dat patiënten dit zelf ook een dilemma vinden. Mijn broer reisde toen hij kanker had soms ver voor de beste behandeling. Dat had hij ervoor over. Maar het schuurt wel; het liefst heb je de beste zorg om de hoek.”
Niet genoeg ‘ gespecialiseerd personeel’ klinkt ook als een smoes, uitgaande van de onderbetaling van die verpleegkundigen. Ook daarover zal het debat moeten gaan en dus een rechtvaardiger inkomensverdeling op de huidige arbeidsmarkt.
De VVD steunt nog als enige voluit het huidige zorgstelsel. Hoe legt u dat uit aan boze VVD-leden in Lelystad?
“Nogmaals, het drama in Lelystad heeft niets met het stelsel te maken. Dat er veel maatschappelijke onrust is over de faillissementen, komt minstens net zozeer door de manier waarop er in de politiek over de zorg wordt gepraat. De zorg is totaal verziekt door discussies over ideologie. Sommige politieke partijen redeneren bijna: ‘Als wij zeggen dat een ziekenhuis open moet zijn, dan is het ook open’. Wie dat zegt, houdt kiezers voor de gek. Zodra er ergens iets misgaat, ligt het zogenaamd aan het stelsel. Of aan de marktwerking, waar je voor of tegen moet zijn. Ik ben doodmoe van die ideologische discussies.
Dat ‘het drama in Lelystad heeft niets met het stelsel te maken’ wil er bij mij niet in en zeker als daarop volgt dat ‘minstens net zozeer door de manier waarop er in de politiek over de zorg wordt gepraat’, dan heeft zeker de VVD daarin een even grote schuld – vanwege economisch dogmatisch denken – te dragen als alle overige partijen. Weer kletskoek van Kamerlid A. Rutte dus.
“Die hele term marktwerking mag van mij bij het grofvuil. Meer of minder markt, dat is volstrekt irrelevant. Het zorgstelsel is geen markt. Er moeten gewoon spelregels zijn die een goed en divers aanbod van zorg waarborgen dat past bij de wensen van de patiënt en dat betaalbaar blijft. En de politiek moet tussendoor naar de spelregels blijven kijken en soms heel praktisch dingen anders doen. Dáár moet het nu over gaan.”
Dit is in strijd met het begin van dit interview. Het is typerend voor de schizofrenie van de politiek in algemene zin gesproken.
De VVD wil zelfs een nieuwe stap zetten: dat ziekenhuizen winst mogen maken. Waarom, precies nu commerciële ziekenhuiseigenaren als Loek Winter zo hebben gefaald?
“Bijna alle vormen van zorg mogen nu kapitaal van buiten aantrekken. De huisartsen, de fysiotherapeuten, de thuiszorg. Alleen de ziekenhuizen hebben een winstverbod. Het kan zomaar zijn dat de IJsselmeerziekenhuizen mede failliet zijn gegaan door een gebrek aan fatsoenlijk kapitaal – al moeten we eerst de onderzoeken afwachten. Maar het lijkt erop dat er allerhande rare constructies zijn gebruikt. Voor de duidelijkheid: ik heb grote afkeer van zulke constructies. Daar moeten we paal en perk aan stellen.
‘Kapitaal van buiten aantrekken’ heeft dus met alle achterliggende ervaringen alleen zijn als precies wordt omschreven wat ‘dit’ kapitaal betekent in vergelijking met het normale commerciële kapitaal van aandeelhouders die hun dividend willen zien stijgen. Dat kapitaal kan op geen enkele wijze van toepassing worden verklaard in het ziekenhuiswezen – en misschien ook niet in de zorgsector als geheel. Daarover mogen de zorgeconomen in ons land zich uitspreken via de media, zodat het publieke debat op gang wordt gebracht.
“Als je het hebt over ziekenhuizen winst laten uitkeren, trekken mensen meteen een vies gezicht. Dat snap ik. Maar ziekenhuizen hebben wel geld nodig, vooral de komende jaren. Ze moeten meer medisch-specialistische zorg gaan leveren buiten de eigen muren, bij patiënten thuis of in de buurt. Dat wordt een enorme omslag. Nou, de bank rekent 10 procent rente momenteel, die zitten niet op ziekenhuizen te wachten. Dus ik heb liever dat pensioenfonds ABP een ziekenhuis kapitaal verschaft tegen een laag rendement dan dat er geld met korte rentes bij de bank wordt opgehaald of dat er investeerders komen met rare constructies. En ja, dat rendement heet dan ‘winst’.”
Eindelijk weer een zinnig uitlating én zelfs een alternatief, maar er dient wel een heel andere denkwijze te worden ontwikkeld. Nieuwe maatschappelijke inkomensverhoudingen spelen zeker een rol in de allocatie van overheids- en premieheffingen, maar we leven al decennia in een postindustriële samenleving die bepaalde consequenties met zich meebrengt: belastingheffing vanwege het bestaan van de quartaire sector is nog onvoldoende overdacht door de bestaande begrotingsmechanismen. En zoals in de vorige blog aangegeven EMU-regels, die hierbij zeker een centrale rol spelen, dient daar ook naar hedendaagse oorzaken van budgettaire spanningen gezocht worden. Geen commerciële bankleningen meer in de zorgsector maar met onze pensioenfondsen zullen dus afspraken gemaakt moeten worden. Anders loopt ons zorgbestel vanzelf de afgrond in.
Het winstverbod schrappen, dat wilde de VVD in het vorige kabinet ook. Dat is toch kansloos? Geen andere partij wil dat, ook niet binnen de coalitie.
“Dat komt doordat het gesprek over het verkeerde woord gaat: winst. Vergeet dat woord. Het gaat over het aantrekken van fatsoenlijk kapitaal. Ik geloof in die stap. Het is beter dan wat we nu hebben. Ondernemers mogen wel investeren in de zorg, maar ze mogen geen winst maken. Dat lokt schimmige constructies uit. Als het winstverbod verdwijnt, zijn er wel strenge spelregels nodig. Ik ben er echt niet voor dat alles mag. Maar liever dat met strenge regels dan de huidige situatie. Waarin investeerders zeggen: ‘O, dat winstverbod zit mij niet in de weg, hoor’. Dat geeft toch te denken?”
Arno Rutte begrijpt het, gelet op deze zinnen, wel maar het probleem ligt dus in de vertaling naar zijn partij toe, dat er iet op is voorbereid. Die schijn wordt hier gewekt. Overigens, dat het ‘winstverbod de ondernemers niet in de weg zit’ is een heel wonderlijke uitdrukking. Jammer dat de geïnterviewde daar niet op is doorgevraagd.
Bent u bang voor meer onrust over de zorg? De ziekenhuizen moeten de komende jaren ook al 1,5 miljard besparen van het kabinet, dat gaan alle patiënten merken.
“Ik woon zelf in Groningen, de vergrijzing gebeurt bij mij nu al om de hoek. Vergrijzing betekent dat veel meer mensen chronisch ziek zijn, met minder handen om die zorg te geven. De ziekenhuizen zullen anders moeten gaan werken. Meer specialistische hulp buiten het ziekenhuis aanbieden, in de wijk. Wat heeft mijn moeder met ernstige COPD eraan om telkens naar de poli te gaan? Ze moet dichtbij in de gaten gehouden worden. Niemand zegt dat het ziekenhuis de komende jaren verdwijnt, daar blijven we naartoe gaan voor de superspecialistische zorg en acute zorg. Er zijn in de toekomst misschien wel minder ziekenhuizen, of kleinere. Maar er komt iets anders voor terug.
Hierover dienen toekomstige zorgdebatten te gaan in plaats van alle dogmatische debatten die jaar in jaar uit worden gevoerd. De politiek maakt zich op die manier onmogelijk in de ogen van de burgers.
“Ik voorzie wel veel emoties. Als de krimpgebieden ons voorbeeld zijn, staat ons nog wat te wachten. Ik zie maar mensen die boos zijn, de hakken zitten zo diep in het zand. Iedereen wil houden wat er is. Iedereen zit in zijn schuttersputje. Maar als we samen nadenken over hoe de zorg eruit gaat zien de komende jaren, en wat mensen realistisch mogen verwachten, dan hoop ik dat er weer vertrouwen komt.”
De laatste die mag beweren dat ‘iedereen wil houden wat er is’ is de materialistische VVD. Hierbij wordt kortom weer een enormiteit gedebiteerd, grote onzin.
En de VVD, zit die zelf dan niet in het schuttersputje?
“Wij reiken de hand, continu. Ik doe niet anders. Maar als ik iets voorstel, is het te vaak: daar heb je hem weer, de vooruitgeschoven post van de zorgverzekeraars. Omdat ik er vroeger heb gewerkt, nota bene als projectleider klantvriendelijkheid. Je wilt niet weten hoeveel emmers drek ik over me heen krijg als Kamerlid. Ik noem geen voorbeelden, iedereen kan dat op internet zelf zien. Ik kan wel tegen een stootje, maar daarachter steekt een groter probleem. De zorg wordt helemaal stukgelobbyd. Activistische groepen zorgen dat er vaak geen normale discussie mogelijk is. Een jaar lang had ik in de fractie een andere portefeuille, justitie. Ik was nog niet terug of in het eerste uur was ik al door tien organisaties benaderd. Ze moesten me NU spreken over de zorg. Het was HEEL DRINGEND.
Dat ‘Wij reiken de hand, continu. Ik doe niet anders’ is groteske onzin, maar dat ‘hoort’ bij het Haagse spel. Daar houdt iedereen zich dus mee bezig. Houd daar dus mee op! Vandaar het ‘giftige gevoel’ naar de politiek toe.
“Nergens in de politiek wordt zoveel druk op Kamerleden uitgeoefend als bij de zorg. Iedereen wil meer, meer, meer. Meer geld, meer aandacht. Begrijpelijk, want de belangen zijn groot. En de dilemma’s zijn enorm. Want alle patiënten zijn kwetsbaar. Maar wie verdedigt het collectieve belang? Wie durft dat? Je moet elkaar de hand willen reiken. Hoe meer mensen verantwoordelijkheid willen nemen, hoe groter de kans dat de zorg over twintig jaar ook nog goed is georganiseerd.”
Als iedere Kamerfractie nu eens een zuivere – lees: ondogmatische – visie ontwikkelt over de nationale zorgontwikkelingen, zal al die druk op Kamerleden niet meer noodzakelijk zijn want alleen met helderheid van politieke uitspraken die logisch en consistent zijn, zal de burger tevreden kunnen zijn en dan ebt het protestgevoel vanzelfsprekend weg. Eerst visie van de partijpolitieke én collectieve politiek, dan volgt het gemeenschappelijke gedeelde burgerlijke visie vanzelf via de dagbladen.
Dit was samenvattend een schitterend interview van Wilma Kieskamp, die haarscherp de onevenwichtige uitspraken van een Kamerlid heeft kunnen vastleggen, en die onevenwichtigheid zou bij alle Kamerleden zijn vastgesteld, omdat ze allemaal gevangen zitten in hun eigen geborneerdheid. Niemand ontsnapt daaruit in politiek Den Haag. Vandaar ook die beweging van ‘Gele Hesjes’.
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/502/articles/817909/22/1
