Chemours verwerpt EU-totaalverbod op pfas: ‘Uiteindelijk is alles giftig als je er maar genoeg van neemt’ (Marceline Bresson en Eva Rooijers, Interview/fd, 15-4-23)
Volgens chemiebedrijf Chemours zou de Europese Unie met het voorgenomen verbod op pfas teveel middelen over één kam scheren, ‘alsof je benzine en olijfolie op dezelfde manier reguleert’. Twee topvrouwen van het bedrijf waarschuwen dat een totaalverbod op de giftige stoffen de energietransitie dwarsboomt.
De Amerikaanse topvrouw van Chemours Denise Dignam (links) en de directeur van Chemours Dordrecht An Lemaire (rechts).
‘Kijk, hier zit meer dan twee jaar aan denkwerk in.’ Trots wijst An Lemaire, directeur van de Dordrechtse fabriek van Chemours, naar een nieuwe waterzuiveringsinstallatie. Het metalen gevaarte met de naam Aquarius moet ervoor zorgen dat het chemiebedrijf nog maar een minimum van de zorgwekkende pfas-soort GenX in de Dordtse wateren loost.
Later die middag volgt de feestelijke opening van de installatie. Denise Dignam, de Amerikaanse topvrouw die verantwoordelijk is voor de Dordtse fabriek, is er speciaal voor naar Nederland gekomen.
Een wandeling over het fabrieksterrein voert langs een wirwar aan grote stalen leidingen, opslagtanks, industriële installaties en dampende kleppen. ‘Gewoon waterdamp hoor’, zegt een woordvoerder van het bedrijf geruststellend. Het heeft iets surreëels, dit industriële complex zo vlakbij de scheve toren van de Dordtse Grote Kerk.
Bruikbaar maar giftig
Het Amerikaanse Chemours is een wereldwijd actief bedrijf dat chemische producten maakt. Het ontstond in 2015 als afsplitsing van chemieconcern DuPont en heeft nu meer dan zesduizend werknemers en een omzet van $6,8 mrd. Naast pfas maakt Chemours ook koelstoffen en producten op basis van titanium.
Op de locatie in Dordrecht produceert Chemours onder meer teflon, een type pfas dat vooral bekend is van de antiaanbaklaag in pannen. Maar teflon en andere pfas zitten ook in tal van andere producten omdat ze zo onverwoestbaar, glad en hittebestendig zijn. Denk aan beschermende kleding, zonnepanelen, accu’s van elektrische auto’s, chips en medische hulpmiddelen zoals pacemakers.
Pfas zijn niet alleen heel bruikbaar, sommige zijn ook giftig. Eenmaal verwerkt in producten zijn de stoffen veelal veilig te gebruiken, maar tijdens het productieproces komt een deel van de pfas via lucht en water in het milieu en uiteindelijk in het menselijk lichaam terecht.
Dat is een probleem, want eenmaal in het milieu breken pfas nauwelijks nog af. Bovendien kan langdurige blootstelling aan bepaalde pfas leiden tot nier- en teelbalkanker en tot beschadigingen van het immuunsysteem, wijst onderzoek uit. In de omgeving van de Dordtse fabriek troffen wetenschappers zowel in het bloed van omwonenden als in slootwater bovengemiddeld hoge concentraties pfoa, een giftige pfas, aan. Het RIVM adviseert omwonenden om geen groenten meer uit de eigen moestuin te eten.
Ultieme klap
Vanwege die vervuiling is de druk op pfas-producenten als Chemours de afgelopen jaren opgelopen. Milieuvergunningen worden drastisch aangescherpt en de rechtszaken tegen de bedrijven over de aangerichte milieuschade stapelen zich op. In 2013 had de Dordtse fabriek nog een vergunning om 8000 kilo van de pfas-soort GenX per jaar te lozen op het riool, maar inmiddels is dat minder dan 2 kilo. Wereldwijd lopen er al meer dan 2000 pfas-zaken tegen de chemiereus, becijferde persbureau Bloomberg vorig jaar.
En nu komt de Europese Unie met de ultieme klap: een totaalverbod op pfas. Mede op initiatief van Nederland ligt er een veelomvattend wetsvoorstel bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen om alle pfas — meer dan tienduizend stoffen — te verbieden.
Ook daarom is Dignam in Europa. De Amerikaanse maakt een rondje langs verschillende zakenkranten om Chemours’ kant van het verhaal te vertellen. De Europese Commissie heeft te weinig oog voor de nadelige kanten van haar drastische aanpak, menen Dignam en Lemaire.
Wat vindt u van het pfasverbod dat er nu ligt?
Dignam: ‘Het is veel te breed. De pfas-groep bestaat uit 10.000 stoffen, die kun je niet allemaal over één kam scheren. Het is alsof Europa olijfolie en benzine op dezelfde manier probeert te reguleren. Bovendien zijn de stoffen die wij maken essentieel voor de transitie naar de slimme, groene economie die de EU graag wil opbouwen. Het overgrote deel van onze productie gaat niet naar pannen of jassen, maar naar toepassingen voor elektrische voertuigen, waterstof, windmolens, complexe elektronica en naar leidingen en afsluitingen in fabrieken. Voor dit soort belangrijke toepassingen zijn geen alternatieven. Daarom moeten de pfas die wij maken uit het verbod gehaald worden.’
Wat gebeurt er als het voorstel in zijn huidige vorm wordt aangenomen?
Dignam: ‘Dan zouden we deze fabriek moeten stilleggen. Ook de bedrijven waaraan we leveren zouden dan in ernstige problemen komen, zoals chipfabrikanten en de auto-industrie.’
In het voorstel staat dat kritieke sectoren twaalf jaar de tijd krijgen om een alternatief voor pfas te vinden. Is dat niet voldoende?
Dignam: ‘Dat hangt ervan af. Willen mensen over twaalf jaar in een vliegtuig vliegen met onderdelen die vandaag nog niet zijn uitgevonden? Onderzoek kost tijd. De stoffen die wij maken zijn ongeëvenaard in slijtvastheid. Als je ze zou vervangen door iets anders, lever je noodgedwongen in op die kwaliteit. En dat brengt nadelen met zich mee. Producten moeten dan bijvoorbeeld veel vaker vervangen worden.’
Hadden jullie niet veel eerder op zoek moeten gaan naar veilige alternatieven voor pfas?
Dignam: ‘Als Chemours hebben we bijna $600 mln uitgegeven om ons productportfolio opnieuw uit te vinden. We maken nu heel andere producten dan jaren geleden, en we blijven ons best doen om die producten te verbeteren.’
Chemours kondigde onlangs een investering van €200 mln aan in een Franse fabriek waar pfas geproduceerd worden. Gaan jullie ervan uit dat dit brede verbod het niet gaat halen?
Dignam: ‘We hebben er vertrouwen in dat het gezond verstand zal zegevieren.’
Er is een reden dat dit verbod zo ver gaat. Pfas zijn gevaarlijke stoffen die hun weg vinden naar zowel mens als milieu.
Lemaire: ‘Daarom investeren we ook zoveel om de uitstoot van GenX naar water en lucht terug te dringen. De afgelopen vijf jaar ging daar €75 mln naartoe, alleen al in Dordrecht. Hierdoor zijn de lozingen van GenX naar het water al met 99,9% teruggebracht. Luchtemissies willen we uiterlijk in 2030 terugdringen met 99%.’
Dignam: ‘Europa moet goed beseffen dat met dit verbod de productie ook kan verdwijnen naar landen als China, die veel oudere en vervuilender technologieën gebruiken.’
Chemours mag nu dan ambitieuze doelen hebben, de bestaande vervuiling van grond en water is daarmee niet opgelost. Dat zorgt voor veel woede en frustratie bij omwonenden, niet alleen in Dordrecht maar ook bij de buitenlandse fabrieken van Chemours en andere chemiebedrijven. Het wantrouwen is groot, omdat chemiebedrijven als 3M en DuPont pfas bleven lozen hoewel zij al sinds de jaren zestig op de hoogte waren van de schadelijke gevolgen daarvan.
De zaak van de Amerikaanse DuPont-fabriek in Parkersburg, West Virginia, is het bekendst. Daar loosde het chemieconcern decennialang pfoa, een zeer giftige pfas, in de Ohio-rivier. Daardoor raakte het drinkwater van meer dan 100.000 mensen vervuild. Een boer uit de buurt klaagde het bedrijf in 1999 aan omdat zijn koeien bij bosjes neervielen. Dat verhaal vormde later de inspiratie voor de Hollywood-film Dark Waters.
In 2015 besloot DuPont de divisie af te stoten die de pfas-soorten maakte. Die kreeg daarmee niet alleen de bedrijfsonderdelen mee die pfas maken, maar ook de verantwoordelijkheid om de pfas-rechtszaken af te handelen. De naam van dit nieuwe bedrijf? Chemours. Volgens critici was de afsplitsing een bewuste strategie om risico’s af te dekken.
In verschillende juridische procedures wijzen de bedrijven nu naar elkaar als het gaat om aansprakelijkheid. Chemours claimt dat het nooit giftige stoffen heeft uitgestoten. Het bedrijf is er juist trots op dat het andere stoffen maakt dan DuPont. In tegenstelling tot de voorganger gebruikt Chemours geen pfoa, maar GenX, dat naar eigen zeggen wel veilig is.
In sommige rechtszaken wordt de afsplitsing bestempeld als een frauduleuze transactie, bedoeld om onder de pfaszaken uit te komen.
Dignam: ‘Ik zie dat anders. DuPont nam een andere afslag en ging zich meer focussen op biotech. Chemours bleef zich richten op chemische producten. Dat is de reden voor de afsplitsing. ‘Het Europese verbod op pfas is ook zo breed omdat er veel wantrouwen is tegenover chemiebedrijven. Jullie hebben de stoffen jarenlang op grote schaal uitgestoten terwijl jullie wisten dat ze giftig waren.
Dignam: ‘Over het verleden kan ik niets zeggen. The past is the past.’
Waarom kunt u niets over het verleden zeggen? U werkt al jaren voor Chemours en werkte daarvoor voor DuPont.
Dignam: ‘Chemours is een nieuw bedrijf dat zaken anders aanpakt. Wij zijn duurzaam en maken onze producten op verantwoordelijke wijze. Dat doen we omdat we dat zelf belangrijk vinden, niet omdat iemand zegt dat we dat moeten doen.’
Een uit de VS meegereisde communicatie-adviseur valt Dignam bij: ‘Je moet ook niet vergeten dat Chemours alleen verantwoordelijk kan worden gehouden voor zijn eigen beslissingen, die het bedrijf pas na de afsplitsing is gaan maken. Ons portfolio is aantoonbaar veilig.’
Maar hoe zit het dan met GenX? Dat wordt inmiddels door het RIVM en het Europees Agentschap voor Chemische stoffen ‘zeer zorgwekkend’ geacht.
Dignam: ‘Maar het voldoet niet aan de gebruikelijke Europese criteria om als zodanig geclassificeerd te worden. Ze hebben het in de categorie “anderszins gevaarlijk” ondergebracht.’
U heeft bij het Europees Gerechtshof geprocedeerd tegen deze classificatie, maar ook de rechter vond dat het op de lijst moet blijven. Vindt u dat GenX echt veilig is?
Dignam: ‘GenX breekt niet af in de natuur, maar het hoopt zich ook niet op in het lichaam. Meerdere studies, onder andere op mensen in onze fabrieken, laten zien dat de stof het menselijk lichaam binnen een aantal dagen weer verlaat. Het gaat allemaal om de hoeveelheden die je binnenkrijgt. Uiteindelijk is alles giftig als je er maar genoeg van neemt. In grote concentraties zijn bijvoorbeeld ook water en koffie gevaarlijk.’
Lemaire: ‘Ja, of denk aan straling. Dat is slecht voor mensen, maar niet in de doses die toegepast worden om röntgenfoto’s te maken.’
De omliggende gemeenten hebben een rechtszaak aangespannen tegen Chemours Dordrecht. Zij willen dat het bedrijf opdraait voor de vervuiling. In uw jaarverslag staat dat deze zaak waarschijnlijk niet tot een aanzienlijke schadepost gaat leiden. Waarom denkt u dat?
Dignam: ‘Op rechtszaken geven we geen commentaar.’
Buurtbewoners zijn nog altijd bezorgd om hun veiligheid. Wat zou u tegen hen zeggen als zij hier nu zaten?
Lemaire: ‘We spreken veel met de mensen uit de buurt en hebben ook een burenraad om ons scherp te houden. We nodigen ook regelmatig mensen uit om hier een kijkje te nemen. Als ze zien wat we doen hebben ze vaak veel meer vertrouwen. Het liefst zou ik iedereen uitnodigen, maar dat kan helaas niet.’
Veel frustratie zit ook in de vervuiling uit het verleden. Chemours heeft zich aan de milieuvergunningen gehouden, maar wist veel beter dan toezichthouders hoe gevaarlijk de stoffen waren. Had het bedrijf niet op eigen initiatief de uitstoot veel eerder terug moeten dringen?
Lemaire: ‘Met terugwerkende kracht is het makkelijk om te zeggen dat we eerder hadden moeten beginnen.’
*Jaja, blijf maar ontkennen....