Stelling: Alles is maatschappelijk en dus ook politiek in beweging en dat geldt met name voor het waarschijnlijk grootste struikelblok, de stikstofcrisis en het geradicaliseerde boerenprotest. Er valt dus erg veel te analyseren hoe het zover kwam en omdat iedere belanghebbende in dat conflict nog helemaal in de eigen schuttersputjes begraven zit, kan het onderstaande artikel ons helpen om uit die chaotische kluwen van onbekende feiten en inmiddels bekende fictie dat door alle meningen gevormd worden, enige helderheid te verschaffen. Vandaar de titel van deze blog ‘over democratie en democratische spelregels’.
Samenvattend zijn de verhoudingen binnen de boerenbelangenorganisaties een vraagstuk apart want de grote meerderheid probeert de kleine minderheid van de ecologische boeren de voet dwars te leggen. Dan is democratisch gesproken een gruwel. Dat mogen we dus niet accepteren.
En dan in de tweede plaats: het dwaze idee dat “LTO kan ondertussen niets doen zonder nadrukkelijke toestemming van FDF – het woensdag naar buiten gebrachte statement ademt gestold wantrouwen richting de traditionele belangenbehartiger van de boeren.” FDF zet kortom LTO voor het blok en hier heeft zich dus een toneelstuk ontwikkeld waarin chantage de hoofdrol is gaan spelen. Dat is ook te gek voor woorden.
Genoeg materiaal voor bestuurskundigen, politicologen, juristen en filosofen om zich op deze curieuze ontwikkeling te storten.
De schaduw van Farmers Defence Force hangt over de bemiddelingstafel van Johan Remkes (Niels Markus, Stikstofcrisis/Trouw, 5 augustus 2022
De radicale boeren van FDF zitten niet aan tafel bij Johan Remkes, maar bepalen vrijdag in hoge mate de marges waarbinnen het gesprek plaatsvindt.
Mark Rutte mocht deze week vieren dat hij de langstzittende premier is, een prestatie die hij dankt aan uitstekend relatiebeheer en het vermogen om in vastgelopen dossiers altijd ‘een geitenpaadje’ te vinden. Maar in die twaalf jaar leek een uitweg zelden zo ver weg als in de onontwarbare kluwen van wantrouwen, woede en tegenstellingen die het stikstofdossier is geworden.
Een heel juiste opmerking, aangezien de reputatie van Rutte als uitvinder van ‘geitenpaadjes’ wel is opgebouwd, maar dat niet ieder crisisdossier openstaat voor dergelijke paadjes. Want in deze stikstofcrisis ligt een grote schuldenberg aan achtergelaten crises die hun oplossing door ambtelijke wantoestanden (de klassieke ‘hokjesgeest’ en ‘tussenschotten’ binnen de ambtelijke wereld) nog niet zijn opgelost en dus een erfenis vormen die alsnog moeten worden opgelost. Ruttes naam van ‘gewiekste relatiebeheerder’ was dus mogelijk omdat er altijd een uitweg moest worden gevonden.
Maar deze stikstofcrisis heeft met óók met een andere factor te maken, namelijk het onderscheid tussen feit en fictie, en dat heeft ook de coronacrisis onoplosbaar gemaakt. Daarom was het verstandig van Remkes die vanochtend op de radio werd geciteerd dat eerst naar de feiten gezocht moet worden (om langs die weg alle fictie uit de weg te ruimen). En dan heb je een zware dobber als je met ecologische boeren te maken hebben die hoe dan ook in hun gelijk staan met een gezondere landbouwinzet, tegenover de radikalinski’s van FDF. Onze gepolariseerde samenleving van dit decennium breekt ons op en dat is het voor Rutte een nadeel dat hij als niet-intellectueel maar gewoon als academisch gevormde moet proberen om er een praktische oplossing van te maken. Want ga dat feitenonderzoek maar eens objectief en eerlijk proberen te benaderen, terwijl dat plaatsheeft op een politiek toneel dat barst van de fantasieën over het eigenbelang, illusies, strategische spelletjes en leugens.
‘Zwartkijkers zullen zeggen dat het overleg tussen kabinet en boeren, onder leiding van Johan Remkes, al bij voorbaat is mislukt. Na lang beraad lieten woensdagavond acht belangenorganisaties, die samen veruit de meeste boeren vertegenwoordigen, weten dat zij ‘geen vertrouwen’ hebben ‘in het door de overheid geregisseerde overleg’. Dan ben je gauw klaar, zou je zeggen.
*’Dan ben je gauw klaar’ is een typische boerenlogica-uitspraak die behoort bij het boeren-DNA dat in die families een vaste prik vormt: werk aan de winkel en geen geouwehoer. In dat verband is zelf de ecoboer al teveel de filosoof. Geen wondert dat het knettert tussen beide soorten.
‘Er zegden weliswaar tien landbouworganisaties uit de ecologische hoek hun deelname toe aan het gesprek met Rutte en de ministers Christianne van der Wal (stikstof), Henk Staghouwer (landbouw) en Mark Harbers (infrastructuur), maar die bioboeren vertegenwoordigen slechts een klein aandeel van de boeren. Een deel dat bovendien helemaal niet zoveel moeite heeft met de vergaande kabinetsplannen rond het inkrimpen van de veestapel, omdat zij al veel meer in harmonie met de natuur werken.
*Een interessant punt voor de filosofenwereld: hoe sta – moet je staan tegenover bioboeren die slechts een klein aandeel van de boeren vertegenwoordigen? En dan te denken dat juist die ecoboeren de toekomst hebben omdat de traditionele industriële agro-industrie geen ander belang meer heeft dan het bbp te handhaven en daarom ook politieke macht heeft en zelfs de politieke verhoudingen in ons land volkomen hebben verziekt (‘landbouwlobby’). Daarmee is die grootschalige land- en veeteelt in ons land een rechtstreekse oorzaak van de vernietiging van milieu en ons klimaat. Naast de chemische industrie, zoals alle fossiele sectoren. Die zijn gedoemd om volledig te verdwijnen.
‘In kringen rond Johan Remkes wordt het daarom al haast als een overwinning gezien dat LTO Nederland überhaupt aan tafel zal verschijnen. LTO treedt aan mede namens andere traditionele belangenclubs én de actiegroepen Agractie en Farmers Defence Force.
‘De eenheid is groter dan ooit’
Dat is enigszins opmerkelijk, omdat FDF-voorman Mark van den Oever LTO eerder nog van ‘verraad’ en een ‘tuinslangruggengraat’ betichtte, omdat LTO-voorzitter Sjaak van der Tak na een telefoontje van Rutte besloten had wel aan te schuiven bij Remkes. Maar dat is voor nu verleden tijd, woensdagavond benadrukten de landbouworganisaties dat de ‘eenheid groter dan ooit’ is.
*Wie gelooft dat?
FDF zal niet aantreden tijdens het overleg, toch zal de schaduw van de meest radicale boeren de hele ochtend over de gesprekstafel hangen.
*Een heel bijzondere ontwikkeling die binnen de politieke overlegstructuren waarschijnlijk nog niet eerder heeft plaatsgevonden.
Het kabinet zat al in zijn maag met eventuele deelname van FDF, dat geen afstand wil nemen van geweld en intimidatie door een deel van de boeren. D66 stelde zo’n verklaring als voorwaarde voor de gesprekken, maar Remkes vindt het belangrijk dat ook dit deel van de boeren wordt gehoord. De constructie waarin alleen LTO aanschuift, kan als een tussenweg gezien worden. Maar het kabinet zal ervoor waken nu al grote concessies te doen, als die er überhaupt gaan komen. Na alle gebeurtenissen zou dat worden uitgelegd als zwichten voor geweld.
Gestold wantrouwen
LTO kan ondertussen niets doen zonder nadrukkelijke toestemming van FDF – het woensdag naar buiten gebrachte statement ademt gestold wantrouwen richting de traditionele belangenbehartiger van de boeren. “De uitkomsten van het overleg worden teruggekoppeld, besproken en verdere stappen worden afgestemd”, staat er. Kortom: LTO mag vrijdag niet op eigen houtje onderhandelen met het kabinet.
*De facto komt dit overleg te vroeg want eerst had Rutte al moeten zorgen voor de contouren van de nieuwe bestuurscultuur, want in de toekomst komen vanzelfsprekend meer van dit soort gepolariseerde overlegtafels voor. Rutte is dus weer te laat; of hij luistert te weinig naar zijn adviseurs, want die hadden tot taak ook tegenwicht te bieden aan luchtfietserij in de politiek.
De hoop van Remkes is dat iets van het wantrouwen te kunnen wegnemen, als de deelnemers elkaar in de ogen kijken. Zoals zijn woordvoerder zegt: “Als je met de ruggen naar elkaar staat, kom je niet verder”.
Premier Rutte kan daarom nog lang niet beginnen met zoeken naar geitenpaadjes uit de stikstofcrisis. Dat zal in de vijf verdere gesprekken moeten gebeuren die Remkes de komende weken wil houden. Of dat met alle deelnemers van dit eerste gesprek zal zijn, is daarbij een groot vraagteken.
Er zitten barsten in de agrarische lobby. Het contact tussen boerenorganisatie LTO en de Haagse politiek is broos.
Is er nog een uitweg uit de stikstofcrisis?
Je moet lang zoeken naar betrokkenen die nog wél vertrouwen hebben in de bemiddelingsgesprekken tussen kabinet en boeren onder leiding van Johan Remkes. Waar zit dan toch nog de speelruimte?
https://www.trouw.nl/politiek/de-schaduw-van-farmers-defence-force-hangt-over-de-bemiddelingstafel-van-johan-remkes~b72c568b/