Kluitjesvoetbal om de laatste zetel (Ria Cats • Economie & Politiek/fd, 29 november)
Nederland is wéér een politieke partij rijker. Kamerlid Jacques Monasch, die begin deze maand zijn PvdA-lidmaatschap opzegde om voor zichzelf te beginnen, maakte maandag bekend met de partij ‘Nieuwe Wegen’ de stembusstrijd van 15 maart in te gaan.
# Monasch vindt het hoog tijd voor een doorbraak in de politiek. De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat hij vooral platgetreden paden betreedt. Een boos Kamerlid dat ‘iets nieuws’ opzet, is bepaald geen unicum meer.
Een volkomen juiste typering van oud-PvdA-Kamerlid Monasch. Het wonderlijke – of is ‘dom’ een betere omschrijving? – is dat het wemelt van politieke ‘doorbrakers’ ofwel vernieuwers in politiek-Den Haag, zowel in de huidige recentelijke parlementaire geschiedenis (waarschijnlijk is boer Koekoek van de Boerenpartij – was hij van 1963 tot 1981 lid van de Tweede Kamer – nog nét voor de oprichting van D’66 de eerste hervormer in de naoorlogse politiek. Maar ook in de verdere geschiedenis speelde dit verschijnsel een rol. En Monasch zou dus met zijn langdurige ervaring in de Kamer dus beter moeten weten. Er spelen te veel mechanismes die ook hij niet kan doorbreken en daarom wordt het een hopeloos avontuur. En levert daarmee een bijdrage aan het toch negatieve aanzien van dat politieke bedrijf.
Pietje Bell
# Alleen al deze kabinetsperiode zijn er, naast Nieuwe Wegen, zeker vijf nieuwe partijen bijgekomen. Zo splitsten de Kamerleden Louis Bontes en Joram van Klaveren zich af van de PVV-moederschoot om Voor Nederland (VNL) op te zetten. De Pietje Bell van de vaderlandse journalistiek, Jan Roos, voert de lijst aan.
# Daarnaast heeft de uit 50Plus gestapte Norbert Klein de Vrijzinnige Partij opgericht. Zijn boodschap: ‘De verstarde, door machtspelletjes beheerste partijen uit de vorige eeuw zijn achterhaald’. De weinig charismatische Klein, die eerder actief was voor de VVD, wil een ‘verbindend perspectief’ zijn. Dit komt er vooral op neer dat iedereen wat Klein betreft een ‘basisinkomen’ kan krijgen.
Immigratiebeleid
# Dan is er nog Denk, gelanceerd door twee uit de PvdA-fractie gezette Kamerleden. Tunahan Kuzu en Selcuk Öztürk willen af van de termen allochtoon en autochtoon en binden de strijd aan met racisme. Verder is hun programma — niet verrassend — nogal sociaaldemocratisch. Net als dat van Monasch. Hij wil alleen wel een strenger immigratie- en integratiebeleid dan de PvdA en uiteraard Denk.
# Op rechts wordt het ook druk met het pas opgerichte Forum voor Democratie van Thierry Baudet, de zelfbenoemde ‘belangrijkste intellectueel van Nederland’ die zich tegen de elite keert. Oud-PVV’er Hero Brinkman probeert het ook maar weer op 15 maart, met ditmaal zijn derde club: de Ondernemerspartij. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.
# Het moet gezegd: Hollandser kan het niet. Zet immers tien Nederlanders bij elkaar en binnen de kortste keren zijn er vijf kerken, zeven partijen, drie sportverenigingen enzovoort. Nederland is altijd een diep verdeeld land geweest, met de Oranjes (voor de meeste inwoners) als bindmiddel.
Compromissen
# Dat het land toch bestuurbaar kon blijven, is mede te danken aan de top van de verschillende politieke bewegingen. Die deed onderling wel altijd zaken en kwam tot compromissen waar de rest zich min of meer in kon vinden.
Hier wordt terecht het ‘pacificatiemodel’ van de Nederlandse hoogleraar Lijphart aangehaald, dat echter inmiddels aangepast moet worden: van ‘driestromenland’ is ons politiek bestel inmiddels in een multipolair bestel geworden, is dat is een interessante ontwikkeling als we uitgaan van de grenzen van ons representatieve stelsel van de parlementaire democratie. Vanwege de multipolaire ontwikkeling bestaat er geen onderscheid naar links en rechts meer omdat er geen zuiver linkse of rechtse coalitie meer gevormd kan worden. Als geen fractie na de verkiezingen van 15 maart volgend jaar boven de grens van 30 uitkomt, zijn er minstens 5 partijen nodig om de meerderheid van 76 zetels in de Kamer als basis te hebben.[1] En dan weer hard onderhandelen met de senaat waar weer andere verhoudingen bestaan.
# De laatste jaren zijn concessies uit de gratie geraakt. Ze gelden nu als volksverlakkerij en kiezersbedrog. Wie zijn nek uitsteekt en belangen uitruilt, wordt getrakteerd op hoon. Wie tegen de klippen op vasthoudt aan het eigen gelijk, meent wél te luisteren naar het volk.
Dat concessies ‘uit de gratie zijn geraakt’, is een bewijs dat iedereen in de Kamer nog steeds gevangen zit in het traditionele denk- en rekenpatronen van het links/rechts-schema, maar met de vijf partijen van afgelopen weekend die in de peilingen boven de 75 zetels uitkomen, is een heel ander onderhandelingspatroon noodzakelijk: links en rechts kunnen niet meer zonder elkaar en dat betekent dat ieder dossier los van andere dossiers moeten worden uitonderhandeld. Er staat dus een Rutte 3 te wachten die op dezelfde wijze moet gaan regeren als het zittende, met dat verschil dat bij wijze van spreken de polarisatie buiten de orde is geraakt, aangezien met de huidige polarisatie geen coalitie gevormd kan worden, zonder dat verkiezingsbeloften gebroken worden. Strikt eerlijke debatten tijdens de campagne zijn een noodzaak geworden. Dat kan winst worden genoemd maar ingehouden debatteren is men in ons land niet gewend (in andere landen overigens ook niet!)
Klimaatverandering
# Hierdoor en door de politieke versplintering dreigt een implosie van het politieke stelsel. De globalisering, klimaatverandering en baanverlies door robotisering gaan intussen gewoon door. Dit vraagt om lef. En om en visie, desnoods op een nieuw type democratie. Niet om nog meer kluitjesvoetbal om de laatste zetel op de vierkante meter rond het Binnenhof.
Een ‘implosie’ van het politieke stelsel is te generalistisch uitgedrukt of zelfs voorbarig, want een vervolg op Rutte 2 is hoogst waarschijnlijk, maar dan met een grotere diversiteit van politieke kleuren. De ‘luxe’ van een sterk beheerste opstelling van de PvdA in het huidige kabinet is na de verkiezingen onwaarschijnlijk en daarmee is het risico op een bananenrepubliek veel groter geworden. Maar de huidige peilingen kunnen in 3 maanden tijd nog heel anders worden, en daarom werd de peiling van 27 november als louter theoretisch voorbeeld genomen. Maar het wordt een eindeloos gepuzzel voor een nieuw kabinet. Het enige dat zeker is, is dat de bereidheid om mee te praten nu algemeen wordt, en dat is een geheel nieuw verschijnsel dat vroeger nooit bestond. De versplintering heeft dat wel veroorzaakt.
https://fd.nl/economie-politiek/1177478/kluitjesvoetbal-om-de-laatste-zetel
[1] Peiling van Maurice de Hond afgelopen weekend: Uitslag : VVD/CDA/D66/GL= 69 en
+ SP= 80 (PVV met 33 niet meegerekend vanwege weigering tot deelname aan coalitie)