Tags
Den Haag, EU, Klaver en GL, nieuwemaatschappelijkeinzichten, nieuwlichterij, nieuwOccupy, politieklooptachter
Zalm en Klaver (Bas Heijne, In het nieuws/NRC Handelsblad, 16 mei)
Bij aanhangers van GroenLinks is de vraag of ze het verschil kennen tussen markt en Marqt
‘Protest wordt steevast weggeparkeerd als populisme. En populisme, hebben we geleerd, hitst en hetzt, exploiteert onfrisse sentimenten, speelt in op vluchtige gevoelens van persoonlijke onvrede. Je wil er niet dood mee gezien worden. En dan loop je al snel tegen de hamvraag aan: is de klant van ABN Amro die protesteerde tegen de loonsverhoging van de top een pleitbezorger van een ethische samenleving of is hij gewoon stikjaloers? Anders gezegd, bedrijft hij systeemkritiek of hangt hij een rancuneleer aan? De boze klant denkt het eerste, de raad van commissarissen van ABN Amro het tweede. Vandaar dat de buiging van Zalm me niet het gevolg lijkt van voortschrijdend inzicht, maar zuiver bedoeld is als damage control – naar de boze klant toe, maar vooral ook naar het eigen personeel, dat zijn bazen tot in de Tweede Kamer hoorde verkondigen dat die extra ton voor de top niks anders was dan goed werkgeverschap, terwijl ze zelf op de nullijn werden gehouden en dagelijks het gebries van klanten moesten verduren.
‘De opwinding: met Klaver lijkt de vanuit de samenleving aanzwellende kritiek op het dominante rendementsdenken, op de visieloze visie van de huidige coalitie en de volledige afwezigheid van ieder idee over wat een samenleving zou moeten zijn, afgezien van de laffe mantra „eigen verantwoordelijkheid”, eindelijk zijn ingang te vinden in de gevestigde politiek.’
Om met het laatste te beginnen, de hier geciteerde punten van kritiek vanuit de samenleving is volkomen juist en het is zonder meer dapper en moedig van Jesse Klaver dat hij deze thema’s wil gaan beantwoorden, maar de vraag is of dat hem zal lukken omdat hij daarvoor en te jong is en nog te onervaren, ook al komt hij erg rijp over (maar bepaald niet overrijp). Het grote verschil met Obama is dat het volk en vooral de minderheden in de VS hem hebben aangemoedigd om zich kandidaat voor het presidentschap te stellen en hij de eerste president in de geschiedenis van zijn land die op die basis ook verkozen is. In de VS ga je als geslaagd zakenman of vanuit een gevestigde familieclan de politiek in, maar niet als iemand die door het volk of de bevolking gepushed wordt.
De vraag is dus in het bijzonder of GroenLinks wel genoeg gezag kan ontwikkelen onder Klaver om die wens naar verandering onder de bevolking ook daadwerkelijk inhoud te geven zodat er meer resultaat wordt geboekt dan het klassieke voorbeeld van mislukking als de Occupy-beweging. We zijn benieuwd hoe het Klaver en GL afgaat.
Over de hamvraag van Heijne: ‘is de klant van ABN Amro die protesteerde tegen de loonsverhoging van de top een pleitbezorger van een ethische samenleving of is hij gewoon stikjaloers?’ is het antwoord heel eenvoudig: natuurlijk het eerste omdat het ethisch geen pas geeft om de verschillen tussen de top van de bankwereld zo extreem veel meer te belonen dan de vloer. Onder Den Uyl werd er nog gefilosofeerd over verschillen tussen 1:5 of maximaal 1:10, maar de huidige verschillen zijn volkomen buiten proporties. Wie dat niet wel erkennen (zoals binnen de Angelsaksische cultuur) is volkomen wereldvreemd geworden. Je wilt zelfs geen salaris van die omvang ontvangen omdat je dan een letterlijke zakenvuller bent. Met voetballers of popsterren en miljonairs/miljardairs die hun eigen opgerichte firma’s verkopen ligt dat anders, omdat die categorieën ook onder de hoogste belastingschalen vallen, en dat hoort dus ook met bankiers het geval zo te zijn. Maar helaas zijn die exorbitante inkomens beveiligd door belastingparadijzen. Terecht dat de EU die paradijzen wil gaan aanpakken en feitelijk verbieden.
Wat Zalm betreft kan het damage control zijn, maar dat lijkt niet waarschijnlijk omdat zijn argumenten daarvoor te eerlijk zijn.
‘Dat werd tijd. Tot nu toe bleef die kritiek als een wolk om de politiek heen hangen. Protestbewegingen liepen vast in een verregend tentenkamp, burgerinitiatieven bleken te vrijblijvend of te ambitieus, te vaak bleven maatschappelijke oproepen tot werkelijke verandering steken op discussieavonden of op de bestsellerlijsten. Klaver werpt zich nu op als de politieke belichaming van die kritiek. Dat verklaart meteen de scepsis. In de berichten over zijn intentieverklaring werd geschamperd over zijn doorzichtige verwijzingen naar Kennedy en Obama, er werd gesteld dat hij „surft” op de groeiende maatschappelijke kritiek en dat zijn benoeming een slimme „troef” was, uitgespeeld door een partij waar al jaren geen schot meer in zit. Als het louter zo bedacht is, dan is de keuze voor Klaver net zo opportunistisch als de knieval van Zalm; de één bewijst handig lippendienst aan een „klimaat”, de ander exploiteert het, net zo handig.
De laatste zin is treffend en karakteristiek voor Heijne’s eigen onzekerheid. Ik heb Zalm het voordeel van de twijfel gegeven en als het goed is (mijn verwachtingspatroon dus) zal hij intern de wind van voren krijgen van zijn collega’s uit Raden van Bestuur. Die zijn namelijk helemaal niet gediend van dit soort vermaledijde nieuwlichterij of positiever gesteld: noviteiten. Zij zien een beperking van hun beloningen als een aanval op toekomstige garanties voor het werven van zwaargewichten, niet beseffend dat deze beloningsstructuren pas laat in het continentale Europa zijn geïntroduceerd (op basis van het het Angelsaksische beloningen).
Met Klaver ligt dat anders aangezien hij zijn nieuwe partijlijn echt meent, maar zijn leeftijd en ervaring niet mee heeft, ook zijn partij (te klein) niet. Het worden traditionele utopische roepers die te klein en marginaal zijn om zoden aan de dijk te zetten. Don Quichottes in de politiek zijn tot mislukking gedoemd. Tenzij Klaver aansluiting vindt op andersoortige delen onder de bevolking en het electoraat die publicitair al aan de weg timmeren. In die zin heeft het er schijn van dat nu de tijd rijp is voor een nieuwe vorm of een renovatie van de Occupy-beweging, die nu – en juist vanwege de nu permanente ophef over de bankiersbonussen – meer kans van slagen heeft: als er publicitair eenmaal een schaap over de dam gaat, dan volgen er meerdere, zoals de volkswijsheid dat tot uitdrukking brengt.
Als Klaver zijn partij naast het politieke handwerk ook weet te vormen en te mobiliseren tot een volwaardige denktank naast de fracties en het wetenschappelijk bureau tot een openbare denktank waar zich niet-GL-leden bij kunnen aansluiten (en dus aan alternatief van de Sustainable Finance Lab van Herman Wijffels zal worden, maar dan voor iedereen toegankelijk), dan bestaat er een kans van slagen dat er voldoende politieke druk wordt ontwikkeld. Anders niet. ‘Net zo handig’ zoals Heijne zich meent te kunnen permitteren, is dus een onhandige opmerking, waar het onbegrip van afdruipt. Hopelijk wordt hij in het ongelijk gesteld. Want anders verandert er nooit iets in de politiek. Zucht.