Tags
Vijf vragen over rellen bij G20: vroeg Hamburg niet om moeilijkheden?
Er was voor hevige protesten gewaarschuwd. Hebben gelegenheidsrelschoppers de politie toch nog verrast? Niet alleen activisten, ook de autoriteiten krijgen kritiek.
Door: Sterre Lindhout 10 juli 2017, 06:05
Waar komt de agressie vandaan?
Protest tegen de G-topconferenties is in zekere zin een internationale traditie. Alle toppen worden begeleid door protesten die je kunt samenvatten onder de brede noemer ‘links’: antiglobalisten, milieuactivisten, maar vooral mensen die strijden tegen ongelijkheid.
Op deze demonstraties komt altijd een internationale harde kern van activisten af, die zich al vaker van een gewelddadige kant heeft laten zien, met stenen, brandbommen en vernielingen. Bekende voorbeelden zijn de G20 in Toronto in 2010 en, langer geleden, de G8 in Genua (2001).
Daarbij heeft Duitsland een beruchte linkse protestcultuur en in die kringen geldt confrontatie zoeken met de politie als ritueel. De politie werd tot diep in de naoorlogse geschiedenis gezien als een soort residu van het nationaal-socialisme. Dat verklaart voor een deel nog steeds de ongekende haat tegen ‘die Bullen’, slang voor politieagenten.
Linkse radicalen noemen zich in Duitsland autonomen of antifascisten en zijn niet allemaal per definitie gewelddadig. Maar vaak billijken ze geweld wanneer ze in hun ogen geprovoceerd worden door de politie. Plunderingen, vernielingen en ontregeling worden gezien als legitieme manieren om politieke aandacht te trekken als vreedzaam protest geen resultaat oplevert.
‘Politieke aandacht te trekken als vreedzaam protest geen resultaat oplevert’ is natuurlijk de weg van de minste weerstand. Helaas is de politiek ook vooral machteloos en weerloos als het om in het algemeen gerechtvaardigde klachten van de burgers gaat, maar omdat de politiek niet kan spreken, zou bij dergelijke protesten direct een debat tussen de leiders van het oproer en de politieke vertegenwoordigers moeten worden georganiseerd, gesprekken die bij wijze van spreken ook publiekelijk moeten worden getoond via videoschermen. Maar daar was het gemeentebestuur van Hamburg klaarblijkelijke nog niet aan toe.
Dat ik het protest als ‘weg van de minste weerstand’ benoem komt hierdoor dat het per definitie politieke vraagstukken zijn en als Hamburg toch al als een linkse gemeente bekend staat, dan moeten betrokken gemeenteraadsleden ook in gesprek moeten kunnen gaan met relschoppers. Burgers moeten de politiek immers dwingen tot het vreedzaam protest te beantwoorden. Dat alle voorgaande G20-overleggen geen resultaat hebben opgeleverd komt ook niet door de een volledig gebrek aan politiek draagvlak voor die G20’s, maar door het gebrek aan politieke wil van beide kanten om eruit te komen. Van politieke kant omdat ze blind zijn dat de onzichtbare multinationals maar niet in de vingers kunnen worden gekregen, maar de welvaart wel gewaardeerd wordt en daardoor ook politieke steun van de dominante partijen verkrijgt. Dat blijft een frustratiefactor voor de autonomen en andere protesterenden.
Maar duidelijk is dat de grootschalige vernielingen alles te buiten gaan en een schande is voor de beschaving. Daar zal bij de eerst volgende G20 wel iets op verzonnen moeten worden, want anders heeft het organiseren daarvan geen enkele zin meer, behalve als ‘egostrelend’ effect voor de gastheren. En als het alleen daarom gaat, dan kan het beter worden opgegeven en vervangen worden door een teleconferencing. Veel effectiever en goedkoper.
Een rondvraag onder de zwartgeklede activisten in Hamburg deed veel journalisten twijfelen aan de politieke motivatie. Als er al een motivatie kwam, was die meestal vaag: tegen het kapitalisme, of tegen ‘die bonzen die het geld onderling verdelen’. Zelfs de man op de luidsprekerwagen van de demonstratie die uit de hand liep, ‘Welcome to Hell’, sprak van een demonstratie tegen de ‘Gesamtkackscheisse‘, te vertalen als ‘de algehele poep’. ‘Dit is gewoon adrenaline‘, citeerde Die Zeit iemand tijdens het in brand steken van een barricade.
Zijn het gelegenheidsraddraaiers of is het (internationaal) georganiseerd?
Allebei. Er is geen sprake van één overkoepelende organisatie. Dat benadrukte Andreas Blechschmidt, die zich namens de Rote Flora distantieerde van het geweld. Maar daarop valt veel af te dingen: de club rond de Rote Flora heeft maanden ‘reclame’ gemaakt voor de actie tegen de G20 en aangekondigd dat het ‘de grootste ooit’ zou worden.
Buiten Duitsland ontstond er de afgelopen dagen een misverstand over de betekenis van de term ‘het Zwarte Blok’ waarvan steeds sprake is. Dat is geen club of vereniging, maar een organisatievorm waarbij iedereen zich in principe tijdens een demonstratie kan aansluiten, bedoeld om het de politie zo moeilijk mogelijk te maken door identiek zwart gekleed te gaan en als een blok te opereren.
Zodra mensen de tactiek van het Zwarte Blok gebruiken, kun je ze niet meer zo noemen
— Simon Deune, Hoogleraar politiek
Volgens de door verschillende Duitse media geïnterviewde hoogleraar politiek protest Simon Deune viel het met het aantal gelegenheidsraddraaiers waarschijnlijk wel mee. Zodra mensen de tactiek van het Zwarte Blok gebruiken, kun je ze niet meer zo noemen, zegt hij. Die tactiek duidt op planning en organisatie vooraf.
Bij de rellen en plunderingen in Hamburg schijnen volgens ooggetuigen veel Zuid-Europeanen betrokken te zijn geweest, uit Frankrijk, Spanje en Griekenland. Hun agressie zou deels voortkomen uit het idee dat Duitsland via de europolitiek verantwoordelijk is voor de hoge werkloosheid in hun land.
Heeft het linkse activisme door de rellen aan sympathie ingeboet in Duitsland? Door de vernielde winkels sloeg de sympathie om: dit is geen politiek protest meer, maar zinloos geweld
Die vraag is lastig te beantwoorden. In Hamburg zelf waarschijnlijk niet. Het grootste deel van de Hamburgers stond aanvankelijk aan de kant van de activisten. Die houding sloeg tijdelijk 180 graden om toen vrijdag overal barricaden brandden en winkels werden vernield. Dit is geen politiek protest meer, dit is zinloos geweld, vond men. Maar zondag hoorde je alweer vergoelijkend dat het meeste geweld was aangericht door ‘extremisten uit het buitenland‘.
In de rest van Duitsland hadden de beelden van de brandende stad waarschijnlijk meer invloed, vooral omdat het campagnetijd is. Peter Altmaier, de chef van Merkels kanselarij, twitterde dat links extremisme net zo erg is als rechts extremisme en islamitisch extremisme. In AfD-kringen wordt gesproken over ‘de nieuwe fascisten’.
Wie krijgt de schuld? De politie? De burgemeester? Merkel?
De politie heeft de situatie compleet verkeerd ingeschat, zegt hoogleraar Deune in de Süddeutsche Zeitung. Hij wijst Hartmut Dudde, leider van de operatie, als schuldige aan. De Hamburgse politie, zo stelt Deune, heeft van het begin af aan het signaal afgegeven dat voor demonstranten in Hamburg eigenlijk geen plaats is. De grootste fout beschouwt hij het midden in de nacht af laten breken van een wettelijk geoorloofd tentenkamp vorige week. Tegelijk waarschuwen politici en media voor politie-bashing. De agenten hebben gewoon hun werk gedaan, is de teneur.
De grote schuldige in de ogen van de Hamburgers is burgemeester Olaf Scholz. De sociaal-democraat was er erg op gebrand de G20 naar zijn stad te halen, mede omdat Hamburg zich tegen zijn zin had teruggetrokken uit de race om de Olympische Spelen van 2024.
De meeste inwoners zouden van deze top haast niets merken, had de burgemeester beloofd
Tegen de bevolking zei hij dat ‘de meeste Hamburgers haast niets van de top zouden merken’ en dat ze het zich moesten voorstellen als de verjaardag van de haven, die elk jaar in mei wordt gevierd – iets meer politie, hier en daar een relletje, meer niet.
Dat Scholz vrijdagavond, de avond van de hevigste rellen, met de wereldleiders in de Elbphilharmonie was en niet in zijn brandende stad, nemen veel Hamburgers hem heel erg kwalijk.
Merkel ontspringt de dans, lijkt het. Ze maakte zich populair bij de Hamburgers omdat ze na haar afsluitende persconferentie nog een aparte bedankbijeenkomst georganiseerd had voor politie en brandweer.
Was Hamburg een slechte keuze?
Ja. Die conclusie lijkt vrij onomstotelijk. In mei al publiceerden de Duitse veiligheidsdiensten een rapport waaruit bleek dat het organiseren van zo’n grote top in de Hamburgse binnenstad eigenlijk onverantwoord is. Bovendien was een grote meerderheid van de bevolking vanaf het begin tegen. Ook lijkt de top, zoals de meeste G-tops, vanwege de extra politie en de grote schade die de stad heeft geleden vele malen duurder te worden dan de geraamde 130 miljoen euro. Hoe hoog de uiteindelijke kosten zijn, zal nog moeten blijken.