Tags
Chagrijn | Een geheime dienst die de feiten oprekt snijdt zichzelf in de vingers (Raoul du Pré, Katern Zaterdag, Commentaar de Volkskrant, 7-12-19)
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/817/articles/1048034/55/2
07 Saturday Dec 2019
Tags
Chagrijn | Een geheime dienst die de feiten oprekt snijdt zichzelf in de vingers (Raoul du Pré, Katern Zaterdag, Commentaar de Volkskrant, 7-12-19)
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/817/articles/1048034/55/2
07 Saturday Sep 2019
Posted AIVD, cyberoorlog
inTags
In het vervolg op https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2019/09/04/vreemde-vragen-in-de-krant-over-aivd-want-wie-stelt-de-normen-volkskrant-iran-nucleaireinstallatie-eu-commissiestiekem-controle-inlichtingenwerk-aivd/ en naar aanleiding van het tweede verslag van Huib Modderkolk van vandaag in de Volkskrant onder de titel ‘Maar de andere landen doen het ook’: https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/739/articles/966114/38/1s Mijn volgende reactie op de slotzin: ‘Cyber is nog steeds niet de belangrijkste prioriteit, terwijl de impact enorm is.’
Deze conclusie is volgens mijn intuïtie en intuïtieve logica onjuist aangezien de cyberwereld voor iedereen een raadsel is en dus ook voor alle techneuten en hackers die er zich mee bezig houden. Vergelijkbaar met het menselijk brein en de hersenwerking, die voor alle medische en andere specialisten een raadsel is. Van iets dat onbekend is valt ook geen (politieke) prioriteit te maken. Zo simpel is dat.
04 Wednesday Sep 2019
Posted AIVD, staatsveiligheid
inTags
Inlichtingenwerk kan alleen in schaduwcircuit (Arnout Brouwers en Laurens Verhagen, Ten Eerste/de Volkskrant, 4-9-19
‘De diensten hebben geen vrijbrief’
Interview Arnout Brouwers met Michel van Eeten.
Was het verstandig van Nederland om zich hierin te mengen?
‘Dat is altijd de afweging: weegt het op tegen de risico’s? Je schept met zo’n actie namelijk wel de norm. Als wij dit doen, mogen andere landen dit ook bij ons doen. Maar als je dit niet doet, betekent het niet per definitie dat landen als Iran, China of Rusland zich koest houden.’
Stelling: De eerste zin is al een onlogische vraag, aangezien je de gewone maatschappelijke én politieke logica niet op inlichtingenwerk kunt loslaten. Waarom niet? In mijn jeugd heb ik veel spionageboeken gelezen en wat mij daarvan nu als volwassene/senior is ‘overgebleven’ of blijven hangen, is niet de spanning van die boeken en oorlogsavonturen (zoals de Biggles-series), maar dat het ‘veldwerk’ een volkomen oncontroleerbaar en onvoorspelbare wereld is.
In de eerste plaats zij opgemerkt dat spionage van alle tijden is want het staat zelfs genoemd in de bijbel, toen het land van Kanaän verkend (‘bespied’) moest worden bij de uittocht van de Israëlieten uit Egypte van de Farao, en het binnentrekken in een vreemd land dat daarom verkend moest worden want dat was de missie en opdracht van de leider en profeet van de Israëlieten. Er was geen kennis van dat land want dat volk kende het land Kanaän niet. Kortom, de hele menselijke geschiedenis kent sagen en legenden van dat inlichtingenwerk.
Iedereen heeft daarvan een eigen voorstelling van, maar misschien hebben alleen de in ons land werkzame hoogleraren Veiligheid en Terrorisme/Contraterrorisme – zoals https://nl.wikipedia.org/wiki/Beatrice_de_Graaf – echte kennis en inzicht van de AIVD. De vragen die de SP gisteren tijdens het Vragenuur van de Tweede Kamer stelde, horen dus wat mij betreft (als politiek- en staatsrechtsfilosoof) niet in een plenaire vergadering gesteld te worden, maar louter en alleen in de Kamercommissie Stiekem (in de volksmond).
Maar waarom die vreemde opmerkingen uit het citaat zoals ‘altijd de afweging: weegt het op tegen de risico’s? Je schept met zo’n actie namelijk wel de norm. Als wij dit doen, mogen andere landen dit ook bij ons doen’.
Dit noem ik onzin, want de omgekeerde wereld. Die afweging bestaat naar mijn gevoel niet. Volgens mij kun je de hypothese opstellen dat (westerse) inlichtingendiensten bestaan bij de gratie van de verdediging van het eigen land door ‘infiltranten’ van de vijand in ons eigen land, zoals Duitse diensten in de oorlog op ons grondgebied werkzaam waren. Acties zoals in Iran zijn noodzakelijk omdat dat land een gevaar is voor het westen. En omdat inmiddels algemeen bekend is dat alle digitale communicatie gehackt kan worden was het de moeite waard als de beste teams ter wereld dat zouden proberen aan te pakken. En risico’s bestaan feitelijk wel via dodelijke ongelukken, maar metaforisch niet aangezien die slachtoffers buiten de pers worden gehouden omdat anders een AIVD kunt opheffen. Ze zijn anoniem en blijven dat hun leven lang. Dat geldt ook voor de Special Forces. Risico’s – in de gebruikelijke zin – bestaan niet: omdat eigen slachtoffers wegens ‘falende operaties’ per definitie worden verzwegen en anoniem leven krijgen dan wel anoniem worden begraven.
Je ‘schept’ dus ook geen norm, maar die norm wordt door de omstandigheden, door de vijand ‘gecreëerd’. Het zijn bij wijze spreken geen vaste routineklussen van ‘9 tot 5’ waarmee je te maken krijgt, maar altijd veldwerk vol met onbekende omstandigheden, verrassingen en verraderlijke risico’s waardoor intuïtief opereren noodzakelijk wordt, tot aan spannende achtervolgingen in voertuigen die elkaar achtervolgen in een poging de vijand te arresteren en het land uit te wijzen.
Maar òf je de stelling ‘als je dit niet doet, betekent het niet per definitie dat landen als Iran, China of Rusland zich koest houden’, zo mag formuleren is dubieus. Feit is natuurlijk dat genoemde landen allemaal het oogmerk hebben om de ‘vijand’ (het westen ofwel de VS) hun dominantie af te nemen en in hun visie onschadelijk te maken. En Israël heeft volgens veel krantberichten de beste inlichtingendienst ter wereld en een reputatie in het onschadelijk maken van installaties die het land in gevaar kunnen brengen. Het is dus én een maatschappelijk feit en een politieke noodzaak dat dergelijke diensten wereldwijd bestaan: ‘Het recht op zelfverdediging’ per bestaande natiestaten op deze aarde.
Mag de AIVD zomaar iedereen op deze manier aanvallen?
‘Er is een lijst met landen waartegen onze diensten offensieve acties mogen uitvoeren. Iran hoorde daar blijkbaar bij. En dan nog hebben de diensten geen vrijbrief om lukraak van alles te doen.’
Geen ‘vrijbrief om lukraak van alles te doen’ wordt alleen al bevestigd door de praktijk van diplomatieke schandalen als er spionagemedewerkers (vanuit Haagse ambassades) ons land worden uitgestuurd omdat ze betrapt zijn op illegale activiteiten ofwel staatsgevaarlijke handelingen voor ons land.
Hoe duidt u de aanval op het atoomcomplex? Is het een oorlogshandeling?
‘Nee, zeker niet. Dit is uiteindelijk gewoon fysieke sabotage, geen spionage en ook geen oorlogshandeling. Het heeft, voor zover we weten, geen mensenlevens gekost.’
Als de vele Israëlische intercepties in het heden en verleden op gevaarlijke ontwikkelingen in omliggende buurlanden geen ophef veroorzaken, waarom dan wel bij ons?
Ziet de wereld er na deze operatie anders uit?
‘In de beeldvorming is dit inderdaad het begin van de digitale oorlogsvoering. Maar de angstscenario’s zijn niet uitgekomen. Ieder jaar worden we gewaarschuwd dat de Nederlandse infrastructuur kwetsbaar is voor digitale aanvallen.
‘De realiteit is ondertussen dat dit de afgelopen twaalf jaar niet is gebeurd. Daar zijn redenen voor: dergelijke aanvallen zijn extreem kostbaar en bovendien ontbreekt het de landen aan een motief. Waarom zou bijvoorbeeld China de Rotterdamse haven willen platleggen als de Chinezen die haven toch al voor de helft in handen hebben? Daar hebben ze geen enkel strategisch belang bij.’
Weer een vreemde opmerking: ‘Bovendien ontbreekt het de landen aan een motief’. Omdat als voorbeeld Chinese ‘bemoeienis’ met havens in Griekenland die zij al in handen hebben, zouden ze geen motief hebben aan bepaalde infrastructuur om die haven plat te leggen. Ik zou menen dat dit onzin is omdat nieuwe techniek – digitaal, nano-, en plasmatechniek of zelfs genetische aanvallen – allemaal uitgetest moeten worden voor in de toekomstig driegende oorlogen omdat alle wereldleiders beseffen dat een ‘komende oorlog’ nog nooit is uitgeprobeerd én een échte oorlogsconfrontatie niemand zal overleven. Vandaar we nu redelijk veilig kunnen leven omdat alle nieuwe technieken in permanente stadia van ontwikkeling [in statu nascendi] verkeren terwijl alle grootmachten weer met enorme investeringen bezig zijn om het ouderwetse oorlogstuig te vervangen door hypermoderne, zoals net genoemd.
Kortom, omdat het hier ook vaak om pure speculatie en complottheorieën gaat, heeft het geen enkele zin om hierover tijdens Kamerdebatten te spreken omdat niemand de feiten kent. Wanneer wordt dus SP-woordvoerder Karabulut eens wat wijzer?
Michel van Eeten
Een geheim agent van de AIVD infiltreerde in het Iraanse atoomcomplex bij Natanz. Hoe moeten we hier moreel over oordelen? ‘Er is een lijst met landen waartegen onze diensten offensieve acties mogen uitvoeren.’
Daarover hoeft niet moreel over geoordeeld te worden omdat het noodzakelijk werd beoordeeld om tot actie over te gaan.
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/736/articles/964146/11/2
0-0
De Nederlandse inlichtingendiensten vervullen vaak ongezien een nuttige rol. Maar de onthulling over Nederlands succesvolle deelname aan een operatie tegen Irans nucleaire programma roept ook vragen op.
ARNOUT BROUWERS
‘Als Nederland twee militairen naar een ver land wil sturen om een waterput te slaan in een niet geheel veilige omgeving, sturen twee ministers daarover een vuistdik boekwerk naar de Tweede Kamer. Daar wordt de missie uitputtend besproken, wat kan leiden tot een andere kleur waterput om het politieke draagvlak te vergroten.
‘Wie de politieke besluitvorming over militaire operaties afzet tegen de democratische controle op operaties van de geheime diensten, kan niet anders concluderen dat het verschil groot is. Deels komt dit door de aard van het inlichtingenwerk, dat vaak strikte geheimhouding vereist – voor het welslagen van de operatie en de bescherming van individuen. Ook bij de cyberaanval op het Iraanse nucleaire programma in 2007, waarover de Volkskrant dinsdag de betrokkenheid van Nederlandse diensten onthulde, was de behoefte aan geheimhouding evident.
Zoals ik in het voorgaande al heb geprobeerd uiteen te zetten, kan er volgens mijn logica geen sprake zijn van ‘vaak’ strikte geheimhouding, noch van ‘behoefte’ aan evidente geheimhouding. ‘Vaak’ betekent dus ‘altijd’ en ‘behoefte’ kan worden omgezet in ‘noodzaak’. Want het gaat om parallelle werelden, die niet onwettig genoemd kunnen worden omdat er niets onwettigs – lees: politieke kwetsbaarheid van de betrokken minister – gebeurt, maar altijd een noodzakelijke reactie vanwege de manipulerende vijand in ons land. En in de eerste beschouwing van gisteren in deze krant konden we al de bevestiging lezen van digitale manipulaties van verkiezingen via sociale media. Het is dus aantoonbaar dat huidige digitale techniek een ideaal spionage- en manipulatiewerktuig is geworden.
‘Toch roept het vragen op over besluitvorming en democratische controle. De digitale en technologische revolutie openen voor geheime diensten een wereld aan dreigingen en mogelijkheden. ‘Om je daartegen te kunnen verdedigen, moet je ook offensieve wapens ontwikkelen’, zegt een betrokkene. Vanwege de aard van het onderwerp wil hij, net als andere geïnterviewden, alleen anoniem zijn verhaal doen.
Of alles ‘offensief’ genoemd kan worden betwijfel ik omdat er naar mijn inschatting een parallel bestaat met strategische bedrijfsvoering binnen het bedrijfsleven. Je moet zeer goed op de hoogte zijn van wat de commerciële concurrenten doen (en nalaten) en daarop je eigen bedrijfsstrategie afstemmen. Een ‘blind’ management van willekeurig bedrijf gaat binnen de kortste tijd failliet omdat er geen zicht is ontwikkeld op het eigen marktsegment. Het kan niet anders dan dat deze ‘bedrijfswetten’ ook gelden in het inlichtingenwereldje, want waar gelden ze niet?
‘Maar als cyberoorlog een instrument van buitenlands beleid is geworden, wie toetst dat dan? Wist de minister van Buitenlandse Zaken van de Iraanse operatie af, of de Tweede Kamer? Het antwoord op beide vragen zou weleens nee kunnen zijn, zeggen verschillende betrokkenen met directe ervaring bij de informatie-uitwisseling over geheime operaties. Er is een onderministerraad waarin betrokken ministeries, ook Buitenlandse Zaken, reguliere rapportages van ‘de diensten’ krijgen. Daar passeren analyses, geen operationele plannen. Er is ook de ‘commissie stiekem’ van de Tweede Kamer, waarin de fractievoorzitters van zes grotere partijen ingelicht worden over het werk, maar ook hier gelden beperkingen. ‘Bovendien’, zegt een bron, ‘moeten de politici wél aanwezig zijn en de rapporten wel echt lezen. De democratische controle kan heel goed zijn, of flinterdun.’ Over wat ze daar horen, mogen de fractievoorzitters niet in het openbaar praten.
Ook hier weer vragen – zoals wie toetst dat dan? – die zinloos zijn want het gaat om een onderdeel van regeringsverantwoordelijkheid, zoals de AIVD dat is. Natuurlijk is de minister van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken daarvoor verantwoordelijk, en die bewindspersoon zal in het Kamerdebat verantwoordelijkheid afleggen, voor zover dat mogelijk is, namelijk zonder enig detail te noemen. Alleen in abstractie. Maar dreigt daarmee die verantwoordingsplicht staatsrechtelijk een lachertje te worden? Neen natuurlijk, want als de Kamer die dat ministeriële antwoord niet accepteert, wordt de minister geconfronteerd met een motie van wantrouwen en als deze wordt aangenomen, wordt de koning ontslag aangeboden. En dit kan dus als ‘toetsmoment’ worden gekwalificeerd en daarom worden ook deze vragen in de krant wat te lichtzinnig gesteld omdat de journalisten niet begrijpen hoe deze materie benaderd moet worden, namelijk met alleen ‘gezond verstand’ en ‘logica’ aangezien alles afleidbaar is met ons bestaande staatsrecht. Maar daarin zijn bestaande opleidingen journalistiek te mager ingericht, of misschien helemaal niet toebedeeld. Dat vind ik op mijn beurt kwalijk.
‘Wie wel alles mogen zien en overal meekijken, zijn de medewerkers van de Commissie van Toezicht op de Inlichten- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). Zij rapporteren ‘streng en kritisch’, en kunnen de Tweede Kamer desnoods ook vertrouwelijk informeren.
En natuurlijk hebben oppositiepartijen de taak om op ieder thema dwars te gaan liggen en met name de SP is altijd fel als het om de controle van de Kamer gaat, maar dat is ook verklaarbaar omdat die fractie verder geen visie heeft hoe het parlement moet controleren en alleen de standaard socialistische stokpaardjes berijden en dat is vanuit hun dogmatiek ook volkomen verklaarbaar. Ze hebben geen andere instrumenten in handen.
‘In het inlichtingenwerk worden moeilijke afwegingen gemaakt over wat wel en wat niet gemeld moet worden, en of je voor bepaalde informatie vuile handen mag maken of niet. En zo ja: hoe vuil? De directeuren van de diensten bespreken hun bevindingen met de secretaris-generaal (SG) van het departement waaronder ze vallen – Binnenlandse Zaken voor de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, Defensie voor de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst. Met daarachter de minister. ‘Zo’n SG neemt daar formeel kennis van, maar hij kan ook zeggen: dat gaan we niet doen.’
Als bij deze passage wederom een vergelijk wordt gemaakt met het bedrijfsleven, dan mag de vraag ‘wat wel en wat niet gemeld’ moet worden, geen rol spelen. Alles gaat om de resultaten en dus om ‘targets’ die in hun abstractie onbenoemd kunnen blijven, want het gaat om bedrijfsresultaten. Daarbij is alleen belangrijk welke doelen wel én niet bereikt zijn en dan vooral waarom niet. Daarover kan dan van gedachten worden gewisseld zodat de geconstateerde feiten en meningen tot het gezonde eindproduct gaan leiden en dat totaalproduct altijd beter wordt.
En omdat ik niet alleen staatsrecht vanuit mijn studie politicologie heb gedaan – generaties terug – maar nu op ‘herhaling’ ben gegaan met het oog op een te schrijven dissertatie, maak ik me boos over Kamerleden die die materie niet voldoende beheersen. Vandaar dat ik dit artikel als voorbeeld neem voor mij een aanknopingspunt is om de kwaliteit van ons parlement (en journalistiek) aan de orde te stellen.
‘Grote zaken als de cyberaanval op Iran, of de onderschepping van Russische spionnen bij de Chemische Wapens organisatie in Den Haag vorig jaar komen zelden voor. Maar Nederland is wel, ook voor veel bondgenoten, ‘het luisterend oor’. Nederland vangt veel op en is daarom een ‘dankbare schakel’ in de uitruil van informatie tussen inlichtingendiensten. Met de informatie die Nederland terug krijgt, kan soms preventief worden opgetreden tegen terroristische dreigingen hier. Soms wordt ook samengewerkt met diensten van niet-bondgenoten, en dat heeft ‘bijvoorbeeld in Afghanistan vele Nederlandse levens gespaard’.
Wat dus ‘overtuigend’ goed gaat met onze diensten volgens ‘buitenlandse bronnen’, behoeft daarom geen nadere toetsing in de Kamer; iedere kritische vraag betekent tijdverspilling in het debat. Maar dat heeft de Kamer zelf niet in de gaten omdat de volksvertegenwoordigers alleen met zichzelf én elkaar bezig zijn.
‘Dat de diensten kritisch gevolgd moeten worden, juist omdat ze in ‘een schaduwwereld‘ opereren, is evident, zegt een bron. ‘Maar zodra die wereld aan het licht komt, werkt die niet meer. Als je dit wilt controleren, kun je wel ophouden.’ En dan krijg je ook niks meer van andere diensten. Dat wil niemand, maar het zal de roep om meer toezicht niet smoren. Het blijft koorddansen in de duisternis, net als het inlichtingenwerk zelf.
De eerste zin- zelfs de hele passage – is dus gewoon onjuist als het gewone boerenverstand wordt gevolgd, en dat toont ook aan dat bronnen niet altijd betrouwbaar hoeven te zijn. Omdat ik mijn betoog op staatsrecht heb gebaseerd, hoop ik nu dat de Kamer daaruit lering trekt en anders wordt het ook onderdeel van mijn proefschrift.
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/736/articles/964146/11/1
09 Tuesday Jul 2019
Posted AIVD, staatsveiligheid
inTags
AIVD-advies Huawei ging niet naar Kamer (Huib Modderkolk, Voorpagina/de Volkskrant, 9-7-19)
Minister Grapperhaus hield rapport over 5G-netwerk achter
Grapperhaus stuurt na Volkskrant-publicatie alsnog kritisch AIVD-advies over 5G naar de Kamer (https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/grapperhaus-stuurt-na-volkskrant-publicatie-alsnog-kritisch-aivd-advies-over-5g-naar-de-kamer~b820d00f/)
Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft maandag een kritisch advies van de AIVD en MIVD over het 5G-netwerk alsnog naar de Tweede Kamer gezonden. Eerder op maandag publiceerde de Volkskrant over het achterhouden van dit advies. De inlichtingendiensten stellen hierin dat Huawei geweerd zou moeten worden uit de kern van telecomnetwerken.
Huib Modderkolk, 8 juli 2019
Stelling: Als Grapperhaus op advies van zijn topambtenaren in eerste instantie had besloten dit rapport met kritische kanttekeningen over commerciële banden met het dubbelhartige techbedrijf Huawei niet naar de Kamer te sturen vanwege potentiele staatsgevaarlijke activiteiten, dan heeft de minister gelijk, maar in dat geval had V&J ook al veel eerder alarm moeten staan over Amerikaanse Apple, Windows, Google en IBM die met dezelfde sensoren werken, maar alleen omdat het om een betrouwbaar geachte bondgenoot gaat, geen misbruik wordt vermoed en bij de Chinezen wel. Dan slapt politiek Den Haag nog steeds en hebben we het geluk dat we inmiddels door een verslaggeefster van NRC op de hoogte zijn gebracht van Chinese controlepraktijken tegenover Tibetanen en Oeigoeren. En Rutte zou dus zijn geopolitieke strategie die gedomineerd wordt door handelsbelangen eens moeten gaan herzien omdat handelseconomie en militaire/cyberbelangen steeds meer hand in hand gaan en in dat licht bezien hadden we al veel scherper tegenover China geweest moeten zijn.
In deze context hoort naar mijn intuïtie en invoelvermogen over wat de Chinezen wereldwijd aan het doen zijn, namelijk overal infiltreren waar dat maar mogelijk is – in het programma Boekestijn & De Wijk – werd er afgelopen weekend al een boekje over opengedaan. Een nieuwe vorm van kolonialisme kon dat volgens hen worden genoemd en voor bijna iedereen onbekend omdat het zo heimelijk verloopt. Daarom past dit thema ook niet in de Kamer besproken te worden, maar naar mijn inschatting in de commissie Stiekem. Maar wie ben ik?
‘In het advies staat dat het ‘onwenselijk’ is dat leveranciers van hard- en software uit onder meer China, zoals Huawei, in de kern van Nederlandse telecomnetwerken zitten. De diensten adviseren om die apparatuur uit de netwerken te halen. Het kabinet besloot dat vorige week niet over te nemen en partijen als Huawei niet op voorhand te weren, ook niet bij de aanleg van het nieuwe 5G-netwerk.
‘Het advies van AIVD en MIVD is in februari door AIVD-directeur Dick Schoof aan minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid), staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) verzonden. De Volkskrant publiceerde er begin mei al over. De veiligheidsdiensten adviseerden om ‘hard- en software van dienstverleners uit landen met een offensief cyberprogramma’ te weren uit de kern van telecomnetwerken. Dit heeft gevolgen voor het Chinese Huawei. De diensten benadrukken dat dit ‘standpunt’ in lijn is met de veiligheidscriteria die het kabinet eerder zelf heeft opgesteld.
Economische belangen
‘Minister Grapperhaus onderschrijft het belang en de risico’s van 5G, schreef hij vorige week aan de Tweede Kamer. ‘Het goed functioneren van de Nederlandse samenleving zal steeds meer afhankelijk zijn van 5G’, waardoor de samenleving ook kwetsbaarder wordt. ‘In potentie zal misbruik ertoe kunnen leiden dat grote delen van de Nederlandse samenleving kunnen uitvallen’. Toch zal het kabinet geen partijen weren, maar kiest het voor een geografisch-neutrale benadering: extra beveiligingsmaatregelen voor telecompartijen en hoge eisen voor dienstverleners.
‘Het kabinet lijkt rekening te houden met de economische belangen van telecompartijen. Onder meer T-Mobile en KPN hebben nu al apparatuur van Huawei in de kern van hun systeem. Als die bedrijven voor andere leveranciers moeten kiezen, kost dat veel geld. Grapperhaus in de brief aan de Kamer: ‘Voor zover de nationale veiligheid hierdoor niet in het geding komt, wordt zo veel mogelijk rekening gehouden met de bedrijfseconomische aspecten.’
Onwenselijk
‘Opvallend is dat in die Kamerbrief het advies van AIVD en MIVD helemaal niet wordt genoemd. Toen Grapperhaus eerder een besluit moest nemen over de beveiliging van het communicatiesysteem voor de hulpdiensten C2000 was dat in lijn met het AIVD-advies. De minister concludeerde toen ook dat het ‘in algemene zin onwenselijk is als gerubriceerde informatie en vitale processen binnen de Rijksoverheid afhankelijk zijn van ICT-systemen uit landen waarvan is vastgesteld dat ze een offensief cyberprogramma tegen Nederland voeren, zoals China en Rusland.’ Daar is bij 5G van afgeweken.
‘Het AIVD-advies is niet aan de Kamer aangeboden, bevestigt de griffier. ‘Het had vanaf het ministerie van Justitie en Veiligheid naar de Kamer gemoeten.’ Kamerlid Kees Verhoeven (D66) is daar ‘verontwaardigd’ over. ‘Hoe is dit mogelijk? Ik neem dit hoog op en eis dat het advies alsnog zo snel mogelijk naar de Kamer gaat.’
‘Een woordvoerder van de AIVD beaamt dat het advies openbaar is. Volgens een woordvoerder van Justitie en Veiligheid is de ‘input’ van de diensten ‘meegenomen door de Taskforce’ die adviseerde over 5G. De woordvoerder kon niet zeggen waarom de AIVD-brief niet aan de Kamer was gestuurd. Gistermiddag, na publicatie van een eerdere versie van dit bericht, gebeurde dat alsnog.
30 Wednesday Jan 2019
Posted AIVD, EU, kunstmatigeintelligentie, technocratie, technologie
inTags
Tech-apocalyps? Vooral veel onzin (Laurens Verhagen, Ten eerste/de Volkskrant, 30-1-19)
Stelling: Niet ‘veel onzin’, maar alleen maar onzin door de fantasieën uit Hollywood
Vijf acteurs kregen maandagavond bij De Wereld Draait Door ruim baan om hun doemscenario te schetsen: het Systeem heeft ons in zijn klauwen en ons brein is gehackt. Terwijl al hun beweringen kinderlijk eenvoudig te weerleggen zijn.
Het toneelgezelschap De Verleiders mocht maandagavond bij De Wereld Draait Door zijn licht laten schijnen over de spionerende overheid, privacy en data-graaiende techbedrijven. Ze gaan het land in met een toneelstuk over dit thema. Een kort stukje cabaret werd gevolgd door een serieus aandoend item waarin George van Houts, Tom de Ket, Leopold Witte, Victor Löw en Pierre Bokma tegenover een verbijsterde Matthijs van Nieuwkerk in ronkende bewoordingen de tech-apocalyps verkondigden.
Een prachtige beschrijving van de misverstanden die kunnen rijzen als er ‘kunst’ in de vorm van toneel wordt gemaakt waarin alleen potsierlijke flauwekul te berde wordt gebracht. En ook erg ‘lijkt’ op het politieke drama van het Oekraïne-referendum waarbij alleen onzinnigheden werden gedebiteerd. Dat is het resultaat van de vrijheid van kunstuitingen én de vrijheid van meningsuiting die tot in het absurde worden doorgetrokken. Hier keert de wal het schip.
Het beeld dat gedurende een kwartier door de vijf mannen werd geschetst: de weerloze burger wordt ongemerkt in de gaten gehouden en wordt dag en nacht gemanipuleerd. Eindconclusie: ons brein is gehackt. Door de overheid, de banken en de techbedrijven. De mannen zijn naar eigen zeggen tot die conclusie gekomen door op internet naar informatie te zoeken. Deskundigen hebben ze niet gesproken, want ‘dat zou de objectiviteit niet ten goede komen’.
De eerste zin is veelbetekenend aangezien hier indirect en dus impliciet wordt beweerd dat de Kamer zijn werk niet goed doet, want als er echt sprake is van ‘de weerloze burger’, dat had er direct een crisisdebat in het parlement moeten plaatsvinden, want wij kennen immers in onze democratie geen weerloze burgers. Althans in theorie niet. Maar in de praktijk heeft de overheid zelf en dus ook de Tweede Kamer geen idee wat er zich in de samenleving afspeelt vanwege het geroeptoeter waarmee de politiek zich bezighoudt en waardoor de feiten in de mist verdwijnen. Oppositie en coalitie hebben daaraan al decennia lang aan bijgedragen en dus schulddragend.
Dat ‘ons brein gehackt’ zou zijn komt rechtstreeks uit de film The Matrix en dat is een prachtig fantasie-scenario waarmee de filmindustrie zich verrijkt heeft, zonder dat de regie, scenarioschrijvers en het publiek weten wat de ‘werkelijkheid’ is, want die blijft onbekend zolang de wetenschap niet heeft uitgezocht wat de feiten zijn. Maar met dit soort films en de algehele geheimhouding van de ufo-waarnemingen door alle regeringen in de wereld, wordt ook een mondiale sfeer van wantrouwen gecreëerd en gestimuleerd.
De uitzending viel niet in goede aarde. Na de stortvloed aan kritiek die al tijdens de uitzending losbarstte, voelde zelfs ook minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren zich genoodzaakt een reactie te geven: ‘Met stijgende verbazing geluisterd naar de beweringen van deze acteurs. De mensen van de AIVD houden Nederland veilig, binnen de grenzen van de wet, met waarborgen voor onze privacy. Kom maar eens kijken, heren.’
Bewering 1
George van Houts: ‘Stel: jij woont in een wijk waar veel moslims wonen en jij hebt een zak kunstmest gekocht, gewoon voor je volkstuintje. Dan heb je een vlaggetje: mogelijke terrorismeplannen.’
Het beeld dat Van Houts hier schetst, is karikaturaal. Ja, geheime diensten verzamelen informatie. Maar de AIVD komt niet in actie op basis van informatie over een zak kunstmest en een postcode. Sowieso is het de diensten niet toegestaan om zomaar mensen af te luisteren. Hun werk wordt gecontroleerd door twee onafhankelijke toezichthouders.
Met deze ‘reactie’ van de minister wordt ook duidelijk wat het effect is van geheimhouding inzake de werkwijze van de AIVD en andere inlichtingendiensten en wat de ‘tegenpartij’ allemaal doet. Deze paradox dient dus opgelost te worden door een betere communicatie tussen Binnenlandse Zaken en het publiek via de journalistiek. En natuurlijk wordt er ‘informatie’ verzameld door de AIVD, maar dat gebeurt, zoals we mogen aannemen, even zakelijk als in het bedrijfsleven, aangezien de tijden van James Bond al ver achter ons liggen en speurwerk op internet vel meer oplevert dan reisjes naar paradijselijke eilanden waar de Spindoctor woont en verblijft.
Inderdaad is het onmogelijk om in het parlement een debat over de werkwijze van willekeurig welke inlichtingendienst te voeren, maar dat mag ook geen verbazing wekken als het publiek niet bekend is met de spionage van andere natiestaten die voluit hun gang kunnen gaan. Maar dat de huidige constructie niet meer werkt, is duidelijk.
En of die twee ‘onafhankelijke toezichthouders’ effectief kunnen opereren, is maar de vraag maar ook de AIVD moet zakelijke resultaten tonen en bewijsmateriaal van hun effectiviteit kunnen aanleveren. Anders kost dat de kop van de minister zelf. Met een beetje gezond verstand mag dat inzicht van ieder Tweede Kamerlid gevraagd kunnen worden, maar de vraag is of dat verstand nog aanwezig is in deze wereld met alleen onzinnige beweringen.
Bewering 2
Tom de Ket: ‘De smartphone traceert ons overal waar wij gaan. Die weet wat wij doen, waar we zijn, waar we naartoe gaan – en daar is geen regelgeving voor.’
De Ket vist zijn smartphone uit zijn binnenzak en vertelt dat dit apparaat ons overal volgt. Dat klopt. Of liever: kan kloppen. Burgers kunnen namelijk wel degelijk maatregelen nemen om de hoeveelheid informatie die ze met bijvoorbeeld Google delen te beperken. Ernstiger is de bewering dat er helemaal geen regelgeving zou zijn voor smartphones. Niet waar: de vorig jaar geïntroduceerde Europese nieuwe privacywetgeving (GDPR) is hier juist mede voor bedoeld.
Het kernprobleem is dus dat er niet over deze nieuwe ontwikkelingen gedebatteerd kan worden, omdat er zelfs niet vanuit de Kamer naar gevraagd wordt en hoorzittingen met techgiganten op een drama uitlopen omdat de Kamerleden zelf niet goed zijn voorbereid. Er lopen bijna alleen onkundige Kamerleden rond.
Bewering 3
Leopold Witte: ‘Want zij (de banken, red.) doen voorkomen alsof het veilig is en of ze de situatie in handen hebben, maar de systemen kloppen niet. Het ontwikkelt zich zo snel, dat niemand daar vat op heeft. We hebben een monster gecreëerd.’
De vrouw van Leopold Witte is, zo vertelt hij, in een truc getrapt waar meer mensen de laatste tijd intrappen: kwaadwillenden proberen mensen geld af te troggelen via Tikkie-trucs. Bijvoorbeeld door mensen naar een vervalste Tikkie-pagina te sturen in de hoop dat zij daar hun inloggegevens invullen. Vervelend, maar daar kan Tikkie niets aan doen. De conclusie dat ‘het Systeem’ van de banken en de overheid niet klopt, kan niet hard worden gemaakt. Tikkie zelf is veilig.
Hieruit mag blijken dat de overheidscommunicatie in alle opzichten tekort schiet, mede geholpen door de technocraten op het Binnenhof en ministeries die bezuinigen op dit soort cruciale diensten. Ook hier keert de wal het schip. Creatief werken mag je van de overheid niet verwachten want dan kom je als ambtenaar zelf in de problemen en dat heet met een oude wijsheid: de bureaucratie die iedere innovatie tegenhoudt.
Bewering 4
George van Houts: ‘Het nieuwe zakkenrollen is dat ze met een pinautomaat in een plastic zak over de markt lopen en dat dan langs een ring swipen. Dan is er 25 euro af.’
Van Houts trapt met open ogen in een bekend broodje aap: contactloos betalen zou niet veilig zijn. Er zijn tot nu toe geen gevallen bekend waarbij mensen op deze manier geld afhandig is gemaakt, meldden de Betaalvereniging Nederland en de Nederlandse Vereniging van Banken een paar maanden terug nog. Ook van de net geïntroduceerde betaalring zijn geen voorbeelden van misbruik bekend.
Het toneelspel moet nog wel iets kolderieks op de planken kunnen brengen, maar de acteurs zouden bij wijze van ‘nagift’ zelf wel de juiste informatie aan het publiek moeten geven. En dan komt de aap uit de mouw want die feiten zijn niet bekend.Bewering 5
Pierre Bokma: ‘Google, Facebook, Amazon, Microsoft en Apple zijn nu bezig hun data met elkaar te verbinden (…) Uiteindelijk word je verplicht spullen bij ze te kopen.’
Pierre Bokma houdt een warrig betoog over de zogenoemde Frightful Five, de vijf machtige techbedrijven uit de VS. Wat waar is: Google, Facebook en Amazon hebben hun hele bedrijfsmodel geënt op wat critici ‘surveillance-kapitalisme’ noemen: het verzamelen van zo veel mogelijk gegevens van gebruikers om hier geld mee te verdienen. De rest van de tirade van Bokma snijdt geen hout. Er zijn geen plannen bekend over het samenvoegen van al hun data. Laat staan dat ze de arme burger uiteindelijk gaan verplichten om, op basis van wat ze van je weten, producten af te nemen. Tot aan huizen toe, aldus Bokma.
Het verschijnsel ‘’surveillance-of sensorkapitalisme’ dient inderdaad met enige spoed in de Kamer besproken te worden. Zolang dat soort cruciale ontwikkelingen niet grondig besproken zijn, wordt iedere oplossing onmogelijk gemaakt.
Reacties DWDD en De Verleiders
Aan het begin van de uitzending van DWDD dinsdag kwam Matthijs van Nieuwkerk terug op het optreden van theatergroep De Verleiders. ‘Gisteren vlogen er, achteraf ook met iets te weinig kritische verbazing mijnerzijds, veel sweeping statements en dystopische vergezichten over onze tafel’, stelde de presentator. De reacties van techjournalisten en een tweet van minister Ollongren bewogen het programma ertoe contact op te nemen met De Verleiders en de minister. Er is afgesproken dat de acteurs langsgaan bij de AIVD. Ollongren zal de theatervoorstelling van De Verleiders bezoeken. ‘In februari zitten zij samen bij ons aan tafel voor een discussie’, beloofde Van Nieuwkerk. In het radioprogramma Nieuws en Co reageerde acteur Tom de Ket van De Verleiders:
‘Sommige uitspraken hadden iets genuanceerder gebracht mogen worden.’ Daarmee kwam hij gedeeltelijk terug van het eerdere Twitter-statement dat het item ‘in de theatrale context van de voorstelling bezien had moeten worden’.
Deze bewering dat ‘sommige uitspraken iets genuanceerder gebracht hadden mogen worden’ is ook weer typisch Haags en mistig jargon waaruit blijkt hoe iedereen in de wereld verambtelijkt is geraakt. Overal wordt omheen gedraaid. Er is dus maar één winstfactor ‘gewonnen’, te weten dat er nu eindelijk een publiek debat komt van de waarde van feiten en dat die een centrale rol moeten spelen in de maatschappij, want anders blazen we onszelf als ‘beschaving van de onwetendheid’ op.
https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/553/articles/846058/13/1
03 Saturday Nov 2018
Posted AIVD, Democratie, MIVD, sleepwet
inTags
Stelling: Ieder land spioneert want een historisch feit en daarvoor moeten wij niet blind zijn. Dat hoort bij een geopolitiek, dat in vorige eeuwen imperiaal beleid heette. Maar nu cyberoorlog(en) de moderne variant is/zijn van die oude imperiale oorlogen (denk aan Djenghis Khan en Alexander de Grote) en in dit weekend komt het Financieele Dagblad mij te hulp is gekomen met een prachtige analyse over ‘Lethargisch Europa onderschat het gevaar’ (in fd/achtergrond) om te kunnen beargumenteren dat we niet naïef moeten zijn voor wat betreft Russische bedoelingen van Poetin (mineralenrijkdom in het poolgebied, dus zowel Noord- als Zuidpoolijs), en dat dus zowel Poetin als Trump er belang bij hebben om een nieuwe wapenwedloop op te tuigen. In dat kader wordt het werk van de MIVD van levensbelang. En vanwege alle digitale-, algoritmische-, bigdata-, en nanotechnieken die daarbij om de hoek komen kijken is ook de AIVD van levensbelang. Niet dat ik geloof dat het Poetin zal lukken om tot een continentale oorlog (zo wordt het letterlijk in het FD beschreven) er zal komen want dat het militair strategisch denken en dus verplichte denkoefeningen voor generaals, maar naar mijn gevoel en intuïtie zal het zover komen omdat er ook andere reële gevaren en dreigingen bestaan zoals klimaatverandering, tektonische uitbarstingen en onvoorspelbare weersomstandigheden (militair uitermate belangrijk!) die maken dat de politiek de ruimte niet krijgt om zich met herbewapening bezig te houden, want dan breekt in ieder van beide genoemde landen, maar ook overal elders de pleuris uit met volksopstanden als gevolg. De ‘natuur’ zorgt er dus voor dat er geen wapengekletter zal komen.
Dit maakt dat de beschouwing over de TIB (Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden, als nieuwe structuur naast de al bestaande) op slag zinloos is geworden. De instelling van deze commissie is afgedwongen door de Tweede Kamer die daarmee ook bewijst geen enkel inzicht en overzicht te hebben op het terrein van netgenoemde thema’s. laat die TIB dus zo snel mogelijk weer opgeheven worden omdat privacy-angst geen reden mag zijn om de echte thema’s waar het om gaat aan te pakken. De Kamer is naïef en de aangehaalde lethargie van de EU is een ander feit.
Kortom, ieder land dat zich respecteert is noodzakelijkwijs aangewezen op inlichtingen- en veiligheidsdiensten vanwege geopolitieke mechanismen die door de hele wereldgeschiedenis hebben heen gespeeld. Dat is de les van allerlei historische spionagebronnen. Laten wij dus geen pietje precies of het braafste jongetje uit de klas zijn die denken dat we zonder die diensten kunnen en bovendien, belangrijker, zelf zo professioneel bezig zijn dat ze hun tijd niet gaan verspillen met onschuldige burgers want er bestaan in inlichtingenland (wat iedereen kan lezen uit beschrijvingen van spionageboeken) alleen maar verdachte sujetten die door de contraspionage zijn ontdekt.
Niets geen privacy dus die in het geding is gekomen. Bij de aanloop naar het sleepwetreferendum had ik een al blog willen schrijven, maar de tijd ontbrak me toen om alle kranten zorgvuldig op verslaglegging door te lezen. Daar heb ik dus goed aan gedaan, want nu komt een andere engel uit de hemel mijn helpen: het FD dat mij de wapens verschaft om alles in groter verband te beschouwen. En tegen de prietpraat van naïevelingen in te gaan. Ik voel mij alleen veilig door de professionals van AIVD en MIVD en vanaf nu zal ik dus ook alle beschouwingen in de landelijke dagbladen blijven becommentariëren.
De diensten zijn regelmatig niet blij met ons’ (Pim van den Dool & Kees Versteegh, nrc.nl, 2-11-18)
Voor het eerst spreekt de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden over haar werk. De drie leden toetsen hackverzoeken en het onderscheppen van dataverkeer aan de nieuwe inlichtingenwet. „Soms denk ik: wow, dat dit allemaal speelt in Nederland.”
Met alle respect maar een toetsingscommissie met zulke naïeve (wow) uitlatingen geeft te denken. nooit een spannende spionageroman gelezen dus:
Soms krijgt Mariëtte Moussault een „wow-gevoel”. Dan realiseert zij zich haar bijzondere positie. Als een van de zeer weinige burgers in Nederland krijgt ze inzage in de werkwijze van de geheime diensten: hun trucs, hun technieken, hun ‘targets’. Details mag ze niet geven. Wel zegt ze: „Soms denk ik: wow, dat dit allemaal kan, dat dit allemaal speelt in Nederland.”
Sinds 1 mei van dit jaar moeten de AIVD en de MIVD elk voornemen dat ze hebben om bijzondere bevoegdheden in te zetten eerst voorleggen aan Moussault en haar collega’s. Dit gaat bijvoorbeeld om het via een tussenpersoon digitaal inbreken in verdachte computernetwerken of op grote schaal dataverkeer onderscheppen. Ze is voorzitter van de driekoppige ‘Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden’ (TIB) die al deze verzoeken toetst aan de nieuwe Inlichtingenwet die op 1 mei inging.
Ieder zijn vak en dus weten de diensten ook wat er van hen gevraagd wordt vanwege de nationale veiligheid. En ze weten ook dat als er fouten worden gemaakt, de minister zelf hangt. Want afhankelijk van de soort fout die gemaakt wordt, de minister zich bij een overduidelijke fout als een niet onschuldig slachtoffer nooit afdoende verweren en dat betekent een motie van wantrouwen en dus een aftredende minister of een compleet kabinet. Critici: tevreden gesteld?
Bij een ‘nee’ van de TIB gaat een geplande inlichtingenoperatie niet door, hoezeer de diensten daar ook van balen of tegensputteren. Soms, zo vertelt Moussault in een gesprek met NRC, proberen de diensten te onderhandelen over de voorwaarden waaronder een verzoek misschien toch nog kan worden goedgekeurd. „Maar dan zeg ik steeds: wij onderhandelen niet. Een nieuw verzoek indienen kan wel.” Soms namen de diensten dit heel letterlijk en dienden ze drie keer eenzelfde soort verzoek in. Moussault: „We hebben het drie keer geweigerd.”
Volgens mij terecht balen en tegensputteren omdat ze, zoals gezegd, weten wat ze doen. En onze diensten schijnen een zeer goede naam te hebben zoals de minister van Defensie al eerder aangaf, en die roem is er niet voor niets. Vriendjespolitiek bestaat in die wereld niet (vermoed ik).
„De diensten zijn regelmatig niet blij met ons”, beaamt Ronald Prins. De voormalig topman van digitaal beveiligingsbedrijf Fox-IT heeft een zware rol bij de toezichthouder. Als geen ander kent hij zowel de ins en outs van cybersecurity als de binnenkamers van de AIVD. Hij werkte zelf een jaar bij de inlichtingendienst. Voorzitter Moussault roemt tijdens het gesprek enkele keren de kwaliteiten van „onze techneut”, zoals ze Prins noemt.
Ik kan natuurlijk niet om deze uitspraak heen van Ronald Prins die zelf een jaar bij de dienst werkte en daarom als geen ander op de hoogte behoort te zijn, maar de vraag is dan natuurlijk wel in welke functie. En digitale beveiligingsbedrijven – ik kan me vergissen – zijn wel een andere wereld dan inlichtingenwerk. Beveiligingsbedrijven draaien toch primair om het waterdicht maken van ict-apparatuur? En dus geen personenonderzoek naar potentiële spionnen.
Bij de voordracht van Prins, begin dit jaar, werden juist kritische kanttekeningen geplaatst, onder andere door privacyorganisatie Bits of Freedom. Die wees op Prins’ verleden als AIVD’er en de openlijke steun die hij uitsprak voor de nieuwe wet. Prins zegt daar nu over: „Ik heb gezegd dat ik de wet belangrijk vind en dat vind ik nog steeds.” Hij benadrukt nog dat voor hem de komst van de nieuwe toezichthouder altijd „een essentieel onderdeel” van de wet was. „Nu ik daar zelf onderdeel van kan zijn, is dat voor mij perfect.”
Volgens mijn logica is de komst van de nieuwe toezichthouder een onzinnig onderdeel van de wet die hooguit zo is ingebracht om critici de mond te snoeren. Maar dat had in mijn praktische denken een besluit van de commissie stiekem moeten of kunnen zijn. Zij zijn door alle rapportages zodanig bekend wat er binnen die diensten dient te gebeuren dat ze weten wat politiek haalbaar is en wat niet. Dat is volgens mij het bestaansrecht van die commissie stiekem.
Recentelijk heb ik een parlementair journalist horen zeggen dat alles door de Tweede Kamer vanwege het belastinggeld gecontroleerd moet kunnen worden omdat de Kamer er in laatste instantie het beslissende woord over spreekt, maar dat klopt natuurlijk niet. De diensten zijn niet voor niets geheim en dus is een openbaar debat in de Kamer op voorhand onmogelijk. Het is het enige orgaan binnen onze democratie dat per definitie oncontroleerbaar is.
En dat geldt overal ter wereld. Laten we dus het wiel niet nog eens een keer gaan uitvinden. Zonde van alle energie. Alleen in totalitair geregeerde landen, zoals op ons continent Poetin, worden deze diensten een apparaat in dienst van de alleenheerser en dan ook automatisch tegen het eigen volk gericht. Wij zijn een ware democratie in westerse zin en dus zonder autocraten die alles naar hun hand zetten. Dat is de kern van het verhaal. Wij hebben van onze diensten niets te vrezen. Want de ministers zorgen er wel voor dat hun functie niet in het gevaar komt.
Zorgen wegnemen
De commissie werd ingesteld om de grootste zorgen bij burgers weg te nemen over de nieuwe bevoegdheden die de diensten per 1 mei kregen. Vanaf die datum mochten ze ongericht informatie gaan verzamelen via de kabel. De kans was groot dat daarmee ook mail, apps of andere elektronische gegevens van onschuldige burgers bij de diensten in het ‘sleepnet’ zouden belanden. Het ‘sleepnet’ ontwikkelde zich tot krachtige metafoor die de referendumdiscussie over de nieuwe wet dit voorjaar grotendeels beheerste. De wet werd bij het referendum met een kleine meerderheid afgewezen. Na enkele kleine wijzigingen ging deze op 1 mei toch van kracht.
Weer de angst die de drijfveer is van een aanscherping van de wet: ‘grootste zorgen bij burgers weg te nemen.’ Kosten voor de belastingbetaler dus. Angst, angst en nogmaals angst maakt de democratie onbetaalbaar.
Om de risico’s voor privacy en andere aspecten per geval te wegen, werd de TIB ingesteld. Die oordeelt vooraf over de operaties. Bij onvoldoende noodzaak of een gebrekkige motivatie volgt een ‘nee’. „Een machtig wapen”, aldus Moussault.
Het resultaat van die angst dus.
De commissie oordeelt over verzoeken waarvoor de ministers Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) en Ank Bijleveld (Defensie, CDA) al groen licht hadden gegeven. Hoeveel verzoeken de ministers afwezen is geheim.
Ik zou weer in herhaling van voorgaande opmerkingen vervallen van de voorgaande kanttekeningen en dus doe ik er verder het zwijgen toe.
Als Prins of een ander commissielid merkt dat de AIVD of MIVD een operatie met verouderde apparatuur wil uitvoeren, kan het verzoek tot digitale actie worden afgewezen. Oude interceptie-apparatuur werkt niet altijd even gericht, terwijl het publiek graag een „zo gericht mogelijke” benadering wil.
Deze opmerking is zo weinig zeggend dat het zinloos is in het kader van dit artikel. Het is volgens mij zo dat binnen deze diensten zo met verschillende en onvoorspelbare omstandigheden wordt gewekt dat zowel oude analoge en klassieke, als met nieuwe digitale instrumenten kan of moet worden gewerkt en het van de omstandigheden afhangt welke gebruikt gaan worden. Want ook ‘schietpennen’ en dus gecamoufleerde wapens zullen nog best gebruikt worden, waaruit ook opgemaakt kan worden dat geen enkele ‘normale’ logica van toepassing is. Wij hebben er gewoonweg geen weet van en laat het dus aan deskundigen over.
Beruchte sleepnet
„Het gaat om de weging tussen privacy en operatie” – Lex Mooy, lid van de TIB.
Het gaat dus helemaal niet om privacy want dan maken de diensten zelf blunders. De betrokken medewerkers komen dan voor de rechter want worden niet gedekt door hun dienst en ligt er ook uit als ik kranten goed citeer uit het verre verleden toen BVD’ers tegen de lamp aanliepen.
Waar zijn de ongeveer 5 procent afwijzingen uiteindelijk op gebaseerd? Mooy: „Het gaat om de weging: wat is de opbrengst van de operatie en wat is de schade die je doet in termen van privacy?” Prins vult aan: „Maar ook schade in technische zin speelt een rol. Welke schade richt je met een hack aan bij bijvoorbeeld een provider?” De commissie vindt trouwens sowieso dat er nog eens goed naar de plaats van de hacks in de wet moet worden gekeken. Goede waarborgen voor het gebruik van bewaarde gehackte data ontbreken volgens de TIB.
Waarom bestaat er risico op schade ten aanzien van het privacy aspect als precies in kaart is gebracht wie met staatsgevaarlijke activiteiten bezig is? We weten toch dat deze diensten waarop onder het vorige kabinet stevig is bezuinigd vanwege de crisisjaren, kunnen het zich niet veroorloven om achter verkeerde mensen te jagen omdat anders dat de gestelde doelwitten niet bereikt worden en dus het gevaar op een terroristische aanslag groter wordt?
Omdat lezers van spionageromans weten dat het vaak gaat om ‘toevalligheden’ en ‘gelukkige’ momenten naast zinloze handelingen die op niets blijken uit te lopen, kan het zelfs geburen dat een zaak zullen blijven liggen tot er een nieuwe ontwikkeling aan de orde (‘cold-cases’ in het recherchewerk) zijn die veel oude gegevens weer relevant maakt. Goede waarborgen zijn volgens mij een verkeerde vorm van rationeel denken, dat vaak helemaal niet opgaan in de praktijk van dit soort werk. En de juristen in de commissie weten natuurlijk hoe dat in de advocatuur werkt maar dit is toch een andere wereld. Het is volgens mijn voorstellingsvermogen doorlopend improvisatiewerk dat uitgevoerd wordt. Ik kan me niets anders dan dat voorstellen. Als je een vuilniszak doorzoekt is het vaak ook zoeken naar een speld in een hooiberg.
26 Friday Jan 2018
Minister Ollongren trots op veiligheidsdiensten
DEN HAAG (ANP) – Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken is ‘trots’ op de Nederlandse veiligheidsdiensten en vindt dat ze goed werk doen. Maar over betrokkenheid van AIVD en MIVD bij een FBI-onderzoek naar Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 wil ze niets kwijt. ,,Over wat kranten vandaag melden kan ik niets zeggen,” zei de minister.
MSN, 26-1-18
Uit onderzoek van Nieuwsuur en de Volkskrant blijkt dat de Nederlandse inlichtingendiensten cruciale informatie van een Russische hackgroep hebben onderschept. Hoewel Ollongren hier niet op wilde ingaan, wees ze wel op jaarverslagen van de AIVD, waarin wordt gewezen op het gevaar van digitale spionage.
Ollongren wilde ook geen verband leggen tussen het nieuws over de Nederlandse veiligheidsdiensten en het referendum dat op 21 maart wordt gehouden over de ‘sleepwet’. Die moet veiligheidsdiensten ruimere mogelijkheden bieden digitale informatie te onderscheppen. Tegenstanders vrezen voor een aantasting van de privacy.
DIT KAN GEEN fakenews zijn omdat het anders direct ontkend was vanuit Amerikaanse of Russische zijde. Bravo AIVD. Sleepwet is noodzakelijk en zoals nu blijkt effectief.