Tags
Stelling: Wat een verademing om dit Volt-geluid te horen, namelijk uniek binnen de huidige Tweede Kamer (én genuanceerder dan haar partijleider Laurens Dassen die naar onze mening te klassiek liberaal is), maar wat de hele Staten-Generaal betreft wordt vergeten is dat onze historische democratieën in West-Europa met een drie-eeuwen lange ervaring (vanaf de 80-jarige oorlog) eindeloos veel meer ‘historische ervaring’ (ondanks het Habsburgse Rijk) heeft opgedaan, dan de Polen die in dit ‘postcommunistische’ tijdperk een reuze politieke transitie heeft meegemaakt.
Dan doel ik de ontwikkeling van ‘vazalstaat’ – satellietstaten van Moskou – tot de moderne laat-geëmancipeerde democratie die aldaar moest worden uitgevonden, omdat zij de ‘slag’ met de laatste overgebleven ‘regenten-tijdperk’ in West-Europa (ons land, maar ook in alle Europese hoofdsteden) door Polen is overgeslagen. Zelf kan ik dit zo noteren omdat ik generaties ouder ben dan de geïnterviewde en dus ook Solidarność [i] bewust heb meegemaakt (en de Russische inval in Praag[ii]). Bovendien ben ik toen aan mijn start van de studie politicologie begonnen (met een ander curriculum dan vandaag de dag), maar bijzaak.
Waarmee ik maar zeggen wil dat de politieke transitie van Oost-Europa geheel anders verliep dan de westerse aanloop ná Flowerpower (‘60/’70) in West-Europa. Onvergelijkbare grootheden dus en mijn historisch besef geeft mij ook in dat de EU veel te snel is geweest met de toelating van nieuwe lidstaten die alleen uit economisch oogpunt zijn geaccepteerd vanwege de technisch-economische oogmerken: het grootste (en dus in potentie) economisch blok ter wereld, zelfs de VS voorbijgestreefd wat betreft bevolkingsaantal; maar dat werd een dikke misrekening. Daarom was ik persoonlijk tegen elke politieke partij die er ‘haastwerk’ van gemaakt heeft; en waarvan we vandaag de dag alle wrange vruchten hebben geplukt (alle ‘gekozen’ partijleiders waren naar – typerend – postcommunistische eenheidssnit én gemanipuleerde kiesstelsels benoemd en aangesteld). Zie Victor Orbán als meest saillant voorbeeld.
Terzake: Als gesteld wordt: ‘Polen was ook geen dictatuur’, dan kan het omgekeerde even goed opgemerkt worden: wel degelijk een moderne vorm van dictatuur, zoals Orbán, en dan kan worden verwezen naar alle gedane uitspraken van het Europese Hof. Dat zegt voldoende. En de weerstand die toenmalige Europese commissaris Frans Timmermans heeft meegemaakt. Dat spreekt boekdelen.
‘Als je stil blijft, normaliseer je wat niet normaal is’ (Yara van Buuren, Nederland/Trouw, 19 april 2024)
Lessen interview • Tweede Kamerlid Marieke Koekkoek (Volt) is bezorgd over de kwetsbaarheid van de Nederlandse democratie en reisde daarom naar Polen.
Marieke Koekkoek is met haar neus op de feiten gedrukt. Het Volt-Kamerlid reisde vorige week naar Polen om lessen te trekken uit het land waar de democratie door de populistische partij Pis-partij onder druk kwam te staan. Terug in Den Haag ziet ze parallellen die haar zorgen baren. Ook in Nederland morrelen partijen aan de democratische rechtsstaat, zegt Koekkoek, zonder wetten of regels aan te passen. ‘Extreem gevaarlijk’, vindt ze.
Als voorbeeld noemt Koekkoek de kritiek van BBB-Kamerlid Henk Vermeer op rechterlijke uitspraken en het voorstel van NSC om de transgenderwet te schrappen voordat er een debat is geweest. Koekkoek maakt zich ook zorgen over uitspraken van de PVV om de NPO af te schaffen vanwege vermeende partijdigheid, wat de onafhankelijke journalistiek zou ondermijnen.
Het zijn gebeurtenissen waar Poolse journalisten, mensenrechtenactivisten en advocaten haar afgelopen week voor waarschuwden. Zij legden haar uit dat de democratie in Polen niet van het ene op het andere moment afbrokkelde. Dat ging juist met vergelijkbare ‘kleine stapjes’.
Wat voor stappen?
“Het begint heel simpel door te praten over groepen mensen, zoals migranten, lhbti+’ers en journalisten als een gevaar voor de samenleving. Vervolgens werd gezegd: we moeten de journalistiek diverser maken en daarom moeten een paar liberale omroepen weg. Dat zijn stappen waarvoor je de Grondwet niet hoeft aan te passen.
“Tegelijkertijd bleef de PiS-partij zichzelf de stem van het volk noemen. Migranten en lhbti+’ers kregen daarnaast vaak de schuld van problemen, zoals het tekort aan woningen. Dat zie je ook in Nederland gebeuren [PVV-leider Geert red.]. Wilders spreekt ook over migranten als ‘uitschot’ en ‘geïmporteerde haat’. Hij is heel erg bezig met polariseren door tegen bepaalde groepen te zeggen: jij bent niet Nederlands, jij bent niet het volk.”
Die uitspraken tasten onze democratie toch niet aan?
“Polarisatie maakt onze samenleving instabiel. Ik geloof dat de democratische samenleving iets is wat je samen maakt door de overtuiging dat je het samen moet oplossen. Op het moment dat je actief aan die overtuiging gaat morrelen, dan haal je de kern uit onze democratie weg.”
Partijen die met Wilders aan de onderhandelingstafel zitten, kunnen toch ingrijpen als ze een glijdende schaal zien?
“Ja, alleen mensen kunnen niet de hele tijd boos zijn. Dat zit niet in ons. In eerste instantie schrik je misschien van wat er gebeurt. Maar op een gegeven moment – en dat is heel menselijk – ga je weer door met je leven. Die dynamiek maakt ook dat je steeds weer een stapje verder kan gaan. In Warschau reden bij de laatste verkiezingen vrachtwagens door de straten met speakers om te vertellen wat voor een uitschot lhbti+’ers waren. Ik verwachtte dat mensen daarom de straat op zouden gaan, maar de inwoners waren er al aan gewend.”
Zo’n vaart zal het in Nederland toch niet lopen. Onze parlementaire democratie kun je toch niet vergelijken met Polen?
“Dat dacht ik ook. Maar wat ik heb geleerd is dat mensen pas veel te laat alarm slaan. Polen was ook geen dictatuur. Er was een oppositie en er waren andere checks and balances. De angst was echter om ‘het volk’ te verliezen. Dus in een poging te voorkomen dat radicaal rechts nog groter werd, dachten partijen: dan doe ik ook maar een stapje in die richting. Ze zochten naar een soort rationeel midden waarin de moeilijke onderwerpen niet besproken werden, zoals migrantenrechten of de vrije pers. Mijn oproep aan de formerende partijen is om dat niet te doen. Zij moeten juist blijven staan voor hun waarden en niet meegaan in het narratief van radicaal rechts.”
Hoe ga jij als Kamerlid je tegen dat narratief verzetten?
“Het is belangrijk om je te blijven uitspreken. Als je stil blijft, dan normaliseer je wat niet normaal is. Bijvoorbeeld dat de PVV niet komt opdagen bij debatten. Het is heel raar dat je je als grootste partij niet laat bevragen en niet laat zien waar je voor staat, maar wel komt stemmen. Je gebruikt dus wel je macht, maar durft het democratische debat niet aan.”
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/2153/pages/8/articles/2023881/8/1