Tags
Manipulatie van geheugen (Robin Rotman, Impact/Futures/fd, 1-6-19)
‘Als je een traumatische herinnering hebt, zou je die dan laten wissen of aanpassen als dat mogelijk was? Twee nieuwe onderzoeken laten veelbelovende resultaten zien als het gaat over het manipuleren van herinneringen.
Helaas heeft de kop van dit artikel mij op het verkeerde been geplaatst omdat de Zaterdagse Futures meestal over algoritmen en kunstmatige intelligentie gaan. Dit artikel gaat over traumatische ervaringen en die zijn naar mijn indruk – al ben ik geen arts – altijd te behandelen met psychotherapeutische gesprekstechnieken. Want het menselijk geheugen en herinneringsvermogen is niet iets statisch, maar wel omvormbaar tot proporties die de mens tot controleur van zijn gedachtewereld kan maken en in die zin ook de maakbaarheid van de mens kunnen bevorderen.
Anderzijds zijn deze therapeutische methoden ook onvergelijkbaar met genetische manipulaties en daarmee kom ik terug op de titel van dit artikel: manipulatie klinkt te negatief en ik zou daarom voorstellen om dit te veranderen in ‘beheersbaar’, waarbij de traumatische ervaring wordt omgevormd tot een situatie waarbij de eigen gedachten weer controle hebben over de meegemaakte situatie, want de opgedane PTSS-diagnose komt natuurlijk neer op oncontroleerbare omstandigheden waarop het eigen verstandelijke vermogen geen antwoord had op dat moment. De spanningen waren te groot of de omstandigheden die werden meegemaakt te nieuw om daarop te kunnen reageren met oude patronen uit het eigen verleden.
Deze uitleg maakt al duidelijk dat de PTSS-omstandigheden onvergelijkbaar zijn met algoritmen en KI. Het andere aspect is dan nog niet eens besproken, namelijk dat het om een filmscenario gaat, en Hollywood-films munten uit in fictieve scenario’s, die wat ‘sf’-films betreft ook geheel buiten de werkelijkheid vallen, zoals met de beroemde film The Matrix (1999). Dat zijn bedachte verhalen die op het filmdoek erg realistisch overkomen, maar naar mijn stellige overtuiging in de praktijk niet voorkomen:
‘In de film Total Recall uit 1990 van Paul Verhoeven besluit de hoofdpersoon (gespeeld door Arnold Schwarzenegger) een fictieve reis te maken. Hij bezoekt een bedrijf dat herinneringen in zijn hersenen plant: hij maakt een reis naar Mars. Er gaat van alles mis en feit en fictie gaan een verwarrende verstrengeling met elkaar aan.
Er wordt vervolgens wel geschreven dat het ‘zover [nog niet] is [binnen] de wetenschap’, maar het suggereert dat dit in de toekomst wel het geval zou kunnen zijn. Dat is ook lariekoek in mijn visie, omdat bekend is dat andere planeten geen menselijk leefklimaat kennen en dat dus ruimtereizigers daarheen voortdurend in ruimtepakken moeten rondlopen en leven en dan ben ik benieuwd hoe lang ze dat kunnen volhouden:
‘Nou, zover is de wetenschap nog niet, maar de eerste veelbelovende stappen zijn gezet. Het doel is ook niet meteen om fictieve reizen naar Mars in het brein te injecteren, maar om mensen van ptss-achtige aandoeningen en angststoornissen te genezen.
En tot slot zij vermeld dat de opvolgende alinea’s aangeven hoe de stand van het onderzoek is op dat terrein:
‘In één studie, beschreven in Science Advances, bewijzen onderzoekers dat het mogelijk is om herinneringen op te wekken en de daaraan gekoppelde emotie af te zwakken. Ze behandelen de proefpersonen met het anestheticum propofol.
‘Ze lieten de proefpersonen een verhalende diashow zien met halverwege emotioneel belastende beelden. Een week later werden de herinneringen aan het verhaal opgeroepen en een deel van de proefpersonen kreeg daarbij propofol ingespoten.
‘De proefpersonen die 24 uur na het ontwaken werd gevraagd naar hun herinneringen, voelden veel minder negatieve emoties bij die herinnering. De onderzoekers zien mogelijkheden om ptss hiermee te behandelen.
‘Bij dit syndroom zorgt een traumatische ervaring ervoor dat iemand niet meer in staat is om zijn of haar dagelijkse leven op een normale manier te leiden. Je zou de traumatische ervaring kunnen oproepen en de patiënt daarbij kunnen behandelen met propofol, luidt nu de hypothese. Het is nog geen Total Recall, maar veelbelovend is het wel.
‘Bij een andere studie, gepubliceerd in Current Biology, ontdekten onderzoekers dat bij muizen negatieve en positieve emoties bij een bepaalde gebeurtenis te herleiden zijn tot verschillende delen in de hersenen.
‘Neurowetenschapper Steve Ramirez heeft ontdekt dat het mogelijk is om de negatieve emoties op die gebeurtenis af te zwakken en om de positieve emoties te versterken.
‘Oké, beaamt Ramirez, het gaat het hier over muizen, maar als dit bij mensen op een soortgelijke manier werkt, dan ziet hij kansen om aandoeningen als ptss en angststoornissen te behandelen. Het is nog geen Total Recall, maar veelbelovend is het wel. Of trokken we die conclusie eerder ook al? Vergeten.
Kortom, met het woord ‘manipulatie’ moeten we voorzichtig zijn!