Ook over de chemie als industrietak moet een duurzaamheidsdiscussie worden gevoerd @fd #duurzame-economie #eu

Tags

politiek

Chemiebelofte Avantium vecht in Delfzijl voor haar bestaan (Jeroen Segenhout, Chemie/fd, 11-11-19)

In het kort:

• Avantium heeft technologie ontwikkeld voor de fabricage van een belangrijke grondstof voor bioplastic.
• Het beursgenoteerde bedrijf heeft in Delfzijl een proeffabriek geopend en zoekt nog naar nieuwe partners.
• Duits chemieconcern Basf haakte vorig jaar af als partner vanwege vertraging met het project.

Over de dagelijkse koersschommelingen van zijn innovatieve chemiebedrijf lijkt de topman van Avantium zich niet echt druk te maken. Tom van Aken is op weg naar een rommelig kantoortje in Delfzijl als hij hoort dat zijn beursgenoteerde onderneming op dat moment ruim 4% meer waard is.

Beleggers reageren die ochtend positief op het persbericht dat het bedrijf een nieuwe proeffabriek heeft geopend op het uitgestrekte chemiepark in Oost-Groningen. Bij Avantium hangen niet, zoals bij sommige multinationals, schermen bij de receptie met de actuele beurskoers AVTX €2,72+5,63% . Een mailtje aan het eind van de dag met de slotkoers vindt de ceo voldoende.

Afhaken Basf

Het beursavontuur van het bedrijf uit Amsterdam is tot dusver een deceptie voor aandeelhouders van het eerste uur, waaronder pensioenbelegger APG en ING. In maart 2017 bedroeg de introductiekoers nog €11, nu gaan aandelen voor nog geen €3 van de hand. Ondertussen is de kaspositie sterk verslechterd. Uit de halfjaarcijfers bleek dat er €53 mln over was, tegen €83 mln eind 2018. Bij de beursgang was €110 mln opgehaald.

De neergang is veroorzaakt door het afhaken van chemieconcern Basf. De Duitsers waren dé partner voor de bouw van een eerste grote fabriek om uit plantaardige suikers, zoals houtsnippers, grondstoffen te maken voor bijvoorbeeld plastic flessen voor frisdrankproducenten. Bioplastic dus. Avantium heeft daarvoor een technologie ontwikkeld die op prijs kan concurreren met de productie van plastic uit olie. Maar nadat het project vertraging op had gelopen, schrok Basf zo dat het Duitse concern zich in december vorig jaar definitief terugtrok.

Die plastic flessen voor frisdrankproducenten moeten nu ook aan wettelijke eisen worden gebonden.

‘Kleinste fabriek’

Van Aken erkent dat hij het geduld van beleggers op de proef stelt. ‘Ik kan me heel goed voorstellen dat mensen daarover teleurgesteld zijn’, zegt hij over de sterk gedaalde beurskoers. ‘Maar ik wil wel even benadrukken dat wij vanaf het allereerste begin hebben gezegd dat dit een bedrijf is waar je voor de lange termijn in moet zitten.’

Op zichzelf verstandig, maar het aantal keren dat plastics in dit artikel wordt genoemd is huiveringwekkend. Het lijkt erop dat over recycling niet is nagedacht.

Wat Avantium nu in Delfzijl in een vrij kleine ruimte laat zien, heeft veel weg van een miniatuurversie van een chemie-installatie. De nieuwe proeffabriek kan jaarlijks maar tien ton plantaardige mono-ethyleenglycol (MEG) maken. Dat is een belangrijke grondstof voor plastic verpakkingen, vezels en garen voor kleding. Fabrieksmanager Johan Warta spreekt liefkozend van ‘de kleinste fabriek op deze plek met de grootste ambities’. In december komt er nog een tank met groene waterstof bij en dan kan de productie beginnen.

Of productie van plantaardige mono-ethyleenglycol (MEG) maken is in het duurzaamheidsdebat niet relevant, wel dat het is een belangrijke grondstof voor plastic verpakkingen is, en dat moet nu ‘vanzelfsprekend’ ook worden verboden, tenzij het recyclebaar is, maar dan moet er statiegeld op worden geheven opdat het bij die recycling niet bij niet-duurzaam plastic wordt gevoegd.

Moeilijke planning

Inkomsten behaalt Avantium er amper mee. Van Aken: ‘Als je vandaag MEG koopt, kost dat $800 tot $1000 per ton. Maar het gaat erom dat we kunnen aantonen dat je met onze technologie precies dezelfde polyester shirts of plastic flessen kunt maken en tegen dezelfde kostprijs als met MEG uit olie. Dat afnemers de grondstof kunnen gebruiken zonder iets aan te passen aan hun fabriek, zodat er geen grote verrassingen meer zijn als we een grotere fabriek gaan bouwen.’

De vraag blijft dus of MEG duurzaam en dus geen fossiele stof is of niet. Dat wordt uit dit artikel niet duidelijk.

Om deze zogeheten flagship-fabriek draait het uiteindelijk bij de onderneming die in 2000 is verzelfstandigd uit Shell. Het bedrijf wil de fabriek nu in 2024 hebben gerealiseerd. Eerder was nog sprake van 2023, maar volgens Van Aken is er geen reden tot zorg over deze bijstelling. ‘Het is niet zo dat we bepaalde issues hebben. Het zal ergens in het tijdframe 2023/2024 gebeuren. Maar het zou ook later kunnen worden. Het is nou eenmaal moeilijk om innovatie te plannen en op een tijdhorizon te zetten. Je weet niet precies wat voor tegenslagen je gaat krijgen.’

De afkomst uit fossiel Shell is bepaald geen reclame of bemoedigend. Deze ‘innovaties’ moeten dus in de toekomst veel strikter gecontroleerd worden op de eis van duurzaamheid.

Grote investering

Avantium heeft ook nog andere ijzers in het vuur. Zo werkt het tevens aan de opening van een grote fabriek in 2023 voor een andere grondstof, FDCA, voor bioplastic. Eind volgend jaar wil Van Aken bekendmaken met welke nieuwe partners hij deze fabriek gaat bouwen. Dan moet ook de financiering van de investering van circa €150 mln rond zijn. De topman zegt ‘heel goede progressie’ te boeken met zijn zoektocht. Verder wil hij er niks over zeggen. Hetzelfde geldt voor de locatie. Een en ander hangt ook af van de ‘financiële impulsen’ die Avantium kan krijgen van lokale overheden, geeft hij toe.

Weer bioplastic, maar dan graag met de nodige specificaties erbij.

(…)

Een eerdere versie van dit artikel kan de indruk hebben gewekt dat Avantium vertraging heeft opgelopen bij het tijdspad voor de opening van een flagship-fabriek voor FDCA, een andere grondstof voor bioplastic. Dat is onjuist. Deze staat nog steeds gepland voor 2023.

https://fd.nl/ondernemen/1323669/chemiebelofte-avantium-vecht-in-oost-groningen-voor-haar-bestaan

Poolse voorspoed @fd #eu #kleintjegroot

Tags

politiek

Ed Groot, fd, 15-10-19

De Poolse regeringspartij PiS boekte zoals verwacht een ruime verkiezingszege. De Poolse voorspoed maakt de kiezer vergevingsgezind voor de autoritaire trekken van partijleider Jaroslaw Kaczynski.

De welvaart in Polen groeit inderdaad indrukwekkend. Het Poolse inkomen per hoofd is inmiddels 71% van het EU-gemiddelde. Het gat met Nederland is nog groot (129% van het EU-gemiddelde), maar de Poolse welvaart ligt wel al op het peil van Nederland rond het jaar 2000.

Uitzonderlijk is Polen ook weer niet. De Baltische staten presteren vergelijkbaar en Roemenië groeide sinds de toetreding tot de EU in 2007, sneller dan Polen.

Het succes van Polen is eigenlijk deel van het grotere succesverhaal van de aansluiting van Oost-Europa bij de EU. Dat bracht stabiliteit en rechtszekerheid, de ware pijlers onder welvaartsgroei.

Des te pijnlijker is het dat juist in Oost-Europa de rechtsstaat onder druk staat. Men bijt aldaar in de hand die hen voedt.

Niet alleen dat de hand wordt gebeten, maar economische groei betekent niet óók en tegelijkertijd groei van politiek bewustzijn. Vooral democratisch bewustzijn in landen die nooit een democratische ontwikkelingen gekend hebben, zijn even ‘grofmazig’ als alle oud-communistische landen.

https://fd.nl/opinie/1320229/poolse-voorspoed

‘Wordt iedereen er beter van of gaan we nog sneller de bestaande ongelijkheid vergroten?’ @trouw #commercie

Tags

politiek

Het 5G-netwerk komt snel, maar wel heel stilletjes (Beryl Dreijer – privacyjurist & oud-raadslid – en Douwe Schmidt – activist digitale stad Tada.City – , opinie/Trouw, 28-9-19)

Netwerk | 5G heeft grote voordelen. Dat een debat over de maatschappelijke gevolgen uitblijft, baart echter zorgen.

(…) Zo wordt 5G het breedste, snelste, meest stabiele en veilige internet ooit. Overbodige banen zullen verdwijnen en nieuwe industrieën opkomen. Dat is prachtig. Toch?

Het is nog grotendeels onbekend wat de maatschappelijke gevolgen zijn van 5G en er is niet of nauwelijks debat over. Het lijkt alsof het netwerk gelijk is aan het huidige, maar dan sneller. Maar 5G is een bundeling van technieken die wezenlijk anders zijn. Hoe gaan we voorkomen dat de voordelen teniet worden gedaan door de nadelen?

Om die nadelen in kaart te brengen, moeten nog veel vragen beantwoord worden. Die gaan bijvoorbeeld over de gevolgen voor het milieu. Zowel de productie van de antennes, het hogere stroomgebruik als het afval door het vervangen van antennes levert potentiële milieuschade op. Maar er zijn ook fundamentele vragen rond macht en invloed: wie zijn de eigenaren en wie vormen de gebruikers van het nieuwe netwerk? Wordt iedereen er beter van, of gaan we nog sneller de bestaande ongelijkheid vergroten? Gaat 5G burgers helpen meer regie over hun omgeving te krijgen, of dient het netwerk vooral bedrijven die klaarstaan met hun ‘oplossingen’ voor consumenten?

Goede vragen maar één optie ontbreekt in de opsomming: dat zijn de kosten want providers worden schrikbarend duurder, vooral voor die burgers die geabonneerd zijn en maar een tiende – oude en traditionele gebruik – van het internet feitelijk nodig hebben, maar wél als nutsvoorziening. Weer een voorbeeld van waanzinnige commerciële ontwikkelingen.

Wie profiteert?

Een andere onbeantwoorde vraag is waarom we publieke ruimte gebruiken voor private winsten. De 5G-antennes moeten op zo’n 250 meter afstand van elkaar staan. De EU heeft alle overheidsinstanties verplicht publieke infrastructuur, zoals bushokjes en verkeerslichten, ter beschikking te stellen voor de plaatsing van deze antennes. Dat betekent een toename van beheerkosten voor gemeenten, ten gunste van de telecombedrijven. Daarnaast is volgens het kabinet een ‘omvangrijke uitbreiding van glasvezelnetwerken nodig‘ om 5G mogelijk te maken. De huidige kabels zijn niet dik genoeg om in heel Nederland over te stappen op 5G. De grond, die al vol ligt, moet open: een kostenpost van 130 miljoen euro.

Een ander probleem is de toename van monitoring van de publieke ruimte. Per vierkante kilometer kunnen één miljoen apparaten met internet verbonden zijn, onder meer de zelfdenkende lantaarnpalen. Van wie zijn de data op die verbindingen? Wie neemt welke beslissingen op basis van welke data? Is de publieke omgeving nog wel te begrijpen als we elke keer worden doorgemeten zodra we die ruimte betreden?

De veiling van 5G-frequenties wordt begin 2020 gehouden. Drie telecomaanbieders verdelen het spectrum. De antennes zullen grotendeels van Huawei afkomstig zijn. De communicatie van een heel land wordt door enkele bedrijven geregeld en zonder strenge regulering zal het lastig zijn voor deze bedrijven om hun machtspositie niet te misbruiken. De centralisatie maakt het netwerk kwetsbaar voor surveillance en spionage.

Monopolie

Door de groeiende afhankelijkheid van de samenleving van een altijd werkend netwerk worden deze telecomreuzen de nieuwe banken: te groot om te laten omvallen. Zoals we zien met andere onderdelen van internet, van Ziggo en UPC, tot Facebook en Instagram, neigt de markt naar het creëren van een monopolie. Als marktfalen onvermijdelijk is en de nadelen te groot, is de rol van de overheid dan overnemen of reguleren? Misschien is het tijd om, in het kader van de zelfredzame burger en versterken van de lokale overheid, deze infrastructuur in bezit te brengen van de gemeenschap.

Volgens mij is het een misverstand dat telecomreuzen even ‘te groot om te laten vallen’ zijn, too big to fall’. Waarom? Omdat er geen hand- of digitaal geld verloren gaat, maar slechts data.

Laat de stad samen met burgers zelf de antennes aanleggen, beheren en verhuren aan telco’s. Met één gemeenschapsnetwerk heeft iedereen verbinding en kan de gemeenschap zelf de regels van het netwerk vaststellen. Onmogelijk? Op rhizomatica.org is al te zien dat het in Mexico goed werkt.

Deze uitkomst is boeiend, als dit ook écht klopt en feitelijk waar blijkt te zijn!

Maar in mijn idee wordt uit deze beschouwing iets anders niet helder uitgewerkt. Wat ik van 5G weet is alleen uit de kranten. 5G is noodzakelijk voor de hoogste graad van digitale techniek en ook om de voorsprong van de VS en China ongedaan te maken. Daarom is een volwaardig digitale ontwikkeling via 5G voor de EU noodzakelijk om niet te maken te krijgen met onherstelbare achterstanden.

Daarvan uitgaande luidt dus de vraag: wat zijn de gezondheidsrisico’s van deze graad van digitalisering en nog wezenlijker: het grootste deel van 5G heeft de bevolking niet nodig. Er bestaat kortom alleen commercieel belang van multinationals voor deze hoogste graad van digitalisring en misschien zelfs alleen voor inlichtingendiensten. Het is dus de vraag hoe dit vraagstuk moet worden opgelost zonde de gewone burgers op te laden met premies die wat digitalisering die qua kosten in de richting gaan van zorgpremies. Onbetaalbaar dus.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/752/articles/978601/28/1

Tijd voor een modern en goed opgebouwd staatsinvesteringsfonds! @fd @eu #wederopbouw45-50

Tags

politiek

Zet (alsnog) een staatsinvesteringsfonds op (Jan Braaksma en Maarten van Poll, Investeren in NL/fd, 12-9-19)

Met de aardgasbaten is het niet gelukt, maar de negatieve rente biedt een nieuwe kans. Tijd om alsnog een staatsinvesteringsfonds op te zetten, zeggen FD-redacteuren Jan Braaksma en Maarten van Poll.

Stelling: Uitstekend voorstel aangezien de reden van het ‘niet lukken’ in de jaren zeventig en tachtig  (kabinetten Den Uyl en vier kabinetten Lubbers) met die aardgasbaten dus andere tijden waren, waarin de politieke opvattingen over de inzet van aardgasbaten totaal onvergelijkbaar waren met de huidige economische opvattingen. Toen werden begrotingsgaten gevuld en dat was dus de verkeerde aanpak in vergelijking met de huidige opvattingen. En het Noorse staatsfonds bewijst dat het wel goed (kan) werken als de politici zich maar aan de gemaakte afspraken houden. Dat ontbrak destijds in ons land. Wel is het met terugwerkende kracht de vraag is of die Noorse bestemming in ‘aandelen, obligaties en vastgoed’ op dit moment de geëigende dolen moeten zijn.

Nu zijn immers investeringen ten principale nodig voor de energietransitie en totale reorganisatie van de auto- en vervoersindustrie om al het verkeer te elektrificeren. Om nog te zwijgen van de noodzaak om alle klimaatmaatregelen te nemen waarop onze economisch bestel niet is afgestemd.

Deze nieuwe aanpak zal aldus vergelijkbaar zijn met de aanpak van de naoorlogse wederopbouwperiode die we hebben meegemaakt, die zonder het Marshall Plan ook niet gelukt – of tenminste veel trager – zou zijn. Hierover dient de Tweede Kamer een fundamenteel debat te voeren met als kernthema het moderne industriebeleid ten tijde van dit digitale en algoritmische tijdsgewricht, waarin de oude fossiele industrie geheel vervangen moet worden. En dat is onvermijdelijk een mammoetoperatie.

https://fd.nl/beurs/1315874/zet-alsnog-een-staatsinvesteringsfonds-op

Pensioenfondsen zijn verkeerd bezig met investeringen in fokken plofkippen @trouw #dierenleed #schande

Tags

politiek

Nederlandse pensioenfondsen investeren 3,4 miljard euro in bedrijven die plofkippen fokken (Dirk Waterval, Trouw, 5 september 2019)

https://www.trouw.nl/economie/nederlandse-pensioenfondsen-investeren-3-4-miljard-euro-in-bedrijven-die-plofkippen-fokken~

‘Nederlandse techsector creëerde twintigduizend nieuwe banen’ @nrc #nieuwetechbedrijven

Tags

politiek

Start-ups Het aantal banen bij nieuwe technologiebedrijven groeit in verhouding sneller dan in andere sectoren.

Stijn Bronzwaer, nrc.nl, 3 september 2019

Ruim vierduizend Nederlandse techbedrijven hebben in de laatste twee jaar twintigduizend nieuwe banen opgeleverd op een totaal van 108.000. Daarmee groeit het aantal banen in deze sector in verhouding een stuk sneller dan in bijvoorbeeld retail of IT. Dat blijkt uit onderzoek van data- en analysebedrijf Dealroom dat dinsdag is gepubliceerd.

De 4.311 start-ups, door Dealroom gedefinieerd als ‘door technologie gedreven relatief nieuwe bedrijven op zoek naar groei en investeringen’, hebben gezamenlijk sinds 2013 een waarde van 44 miljard euro gecreëerd. Dat komt voor een groot deel op het conto van financiële dienstverlener Adyen (20 miljard). Nederland kent twaalf van dit soort ‘unicorns’, start-ups met een waarde boven de 1 miljard dollar (900 miljoen euro). Ook softwarebedrijven GitLab, Elastic en fintech-onderneming Bitfury vallen binnen die categorie.

Het grootste deel van de banengroei is afkomstig van kleine ondernemingen, en niet zo zeer van Booking.com (de grootste werkgever met bijna 5.000 werknemers), Bol.com (3.000) of Adyen (500). Meer dan de helft van de Nederlandse start-ups heeft tussen de twee en tien werknemers. Amsterdam is de belangrijkste vestigingsstad voor start-ups. Eén op de drie bedrijven zit in de hoofdstad, gevolgd door Rotterdam, Utrecht en Eindhoven.

Durfkapitaal

Juist de bedrijven die tussen de vijf en tien jaar bestaan met weinig werknemers genereren relatief veel nieuwe banen, zegt Yoram Wijngaarde, oprichter en directeur van Dealroom. „Het laat zien dat het aantal nieuwe banen niet afhankelijk is van een paar grote successen.”

Hoewel start-ups doorgaans worden geassocieerd met durfinvesteerders heeft nog altijd acht op de tien bedrijven geen zogenoemd venture capital aangetrokken. Bedrijven die dit wel doen groeien gemiddeld drie keer zo snel. Als groei uitblijft lopen deze bedrijven tegelijkertijd een verhoogd risico het niet te redden.

Nederland doet het in vergelijking met omringende landen relatief goed in de techsector, concludeert Dealroom. „We hebben het geluk dat succesvolle bedrijven als Booking.com en Adyen hier naar boven zijn gekomen”, zegt Wijngaarde. „Dat heeft een nieuwe generatie geïnspireerd om een bedrijf op te richten.”

Een bemoedigend signaal voor onze toekomst.

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/09/03/nederlandse-techsector-creeerde-twintigduizend-nieuwe-banen-a3972027

Nederlands economische troef waarmee Duitsland wordt verslagen: dienstensector #economie #productiesector #export @fd @eu @EU_Commission

Tags

politiek

Nederlandse economie gaat stug door terwijl de Europese motor sputtert (Daan Ballegeer en Jean Dohmen, Macro-economie/fd, 19-8-19)

In het kort:

• Duitse economie hapert door slecht draaiende industrie
• Belangrijke handelspartner Nederland blijft goed presteren
• Dienstensector is minder gevoelig voor conjunctuur
• Bij een Europese recessie zal ook Nederland niet achterblijven

‘Terwijl de Duitse economie dreigt te krimpen, blijft die van Nederland behoorlijk presteren, hoewel ook hier de industrie, net als in Duitsland, al enige tijd in een recessie zit. Uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vorige week publiceerde blijkt dat de economie hier het tweede kwartaal is gegroeid met 0,5% ten opzichte van de eerste drie maanden van het jaar.

‘De Duitse auto-industrie, vlaggenschip van de export van het land, heeft al jaren problemen. ‘Enerzijds was er dieselgate (gesjoemel met uitstoottesten voor auto’s, red.), anderzijds heeft de sector te lang op zijn lauweren gerust,’ zegt Kees van Paridon, hoogleraar economie aan de Erasmus Universiteit. ‘Ze heeft onvoldoende ingezet op de transitie naar elektrische auto’s, in tegenstelling tot bedrijven in zowel de VS [sic] als China.’

‘Schuiling is niet optimistisch over de Bondsrepubliek. Ze verwacht dat de Duitse industrie het in het derde kwartaal nog moeilijker krijgt. Investeringen dalen, de krapte op de arbeidsmarkt begint snel af te nemen, consumenten worden voorzichtiger en zetten meer geld opzij.

‘De recessie in de Duitse industrie sijpelt langzaam door naar de rest van het land,’ zegt Schuiling. Dat begint ook de dienstensector in het land te voelen, met name het deel dat banden heeft met de industrie. Dat de industriële productie in China in juli tegenviel, is opnieuw slecht nieuws voor de Bondsrepubliek.

‘Zijn er ook lichtpunten? De problemen waar Duitsland mee kampt, komen volgens Schuiling van buiten de eurozone. Van de Duitse export gaat nog altijd tweederde naar Europese bestemmingen. De Franse economie, bijvoorbeeld, draait goed. Als bestemming voor Duitse producten is het land belangrijker dan China. Als de rest van de eurozone niet wegzakt, kan dat de averij voor Duitsland beperken.

Dit is een te beperkte zienswijze, zie mijn kanttekeningen verderop.

2. Kan Nederland hiervan geïsoleerd blijven?

‘Als Duitsland in een recessie belandt, zullen we dat merken’, aldus Van Paridon. ‘Nu speelt vooral de wereldconjunctuur een rol. Daar zie je onder meer problemen met de brexit, de handelsoorlog tussen China en de VS, en de politieke en economische situatie in Italië. Allemaal factoren die zowel voor Nederland als Duitsland de onzekerheid vergroten.’

‘Nederland zal in elk geval niet zonder kleerscheuren blijven als Duitsland werkelijk in een recessie belandt. ‘De laatste jaren zijn Nederlandse hightechbedrijven bijvoorbeeld steeds meer gaan leveren aan de Duitse industrie. En de haven van Rotterdam zal bij een krimp in Duitsland minder doorvoer te verwerken hebben.’

Mensen zijn in handelsoorlog net als mieren

‘Door de handelsoorlog en de heffingen waarmee China en de VS elkaar bestoken beginnen handelsstromen te veranderen, zegt Sandra Phlippen, econoom van ABN Amro. ‘Handelsketens passen zich aan aan de nieuwe wereld met tarieven. Zie het als een mierenhoop waarin nieuwe routes ontstaan nadat een steen op de hoop is gevallen. Eerst ontstaat er verwarring en vertraging maar dan vinden ze nieuwe aanvoerlijnen naar hun nest.’

‘De Nederlandse economie ontwikkelde zich afgelopen decennium verder tot een diensteneconomie. Dat leidt tot een grotere schokbestendigheid, legt Van Paridon uit. ‘Veel diensten gebruiken we dagelijks. Die consumptie wordt dus amper beïnvloed door conjuncturele verwachtingen. Bij auto’s is dat toch anders. Wie vreest voor zijn baan, gaat nu niet zomaar een dergelijke grote uitgave doen die ook later nog kan.’

En dan wordt daarbij nog vergeten dat de auto-industrie veel te laat is gaan omschakelen naar de elektrische prototypen die een complete industriële revolutie betekent voor de algemene automobielindustrie wereldwijd. Waar ons land in slaap is gesukkeld vanwege onze nationale ‘trots’ Shell, dat on heeft afgehouden van zware investeringen in de afgelopen decennia in duurzame energie, daar geldt hetzelfde voor Duitsland met zijn Mercedes, BMW en Audi en het conglomeraat VW. En onze energietransitie is gemakkelijker te realiseren dan de trensmutatie van de autoindustrie.

3. Hoe kan Duitsland een recessie bestrijden?

‘De Duitse regering heeft genoeg mogelijkheden om de economie een zwengel te geven, merkt Van Paridon op. ‘De overheidsinvesteringen zijn er al jaren te laag, en dat terwijl er grote behoeftes zijn op het vlak van bijvoorbeeld infrastructuur, digitalisering en onderwijs. Het is tijd om het beleid van de zwarte nul (een verbod op begrotingstekorten, red.) ter discussie te stellen.’

Het is duidelijk dat Duitsland een traumatisch verleden kent met economische depressies en daarom uit alle macht aan zo min mogelijk overheidsinvesteringen denkt, zoals de genoemde infrastructuur, digitalisering en onderwijs. Daarmee is Duitsland feitelijk een achtergebleven ontwikkelingsgebied geworden, vergelijkbaar met India maar dan omgekeerd. India is modern met tech- en digitale ontwikkeling, terwijl het platteland een herinnering is aan onze Middeleeuwse, terwijl ons platteland maximaal gedigitaliseerd is en vandaar onze voorsprong in moderne export.

4. Wat moet Nederland doen?

‘Ook Nederland heeft een buffer achter de hand die het kan inzetten als het echt minder begint te gaan. Het kabinet lijkt een anticyclisch beleid te voeren, maar dat is volgens Sandra Phlippen, hoofd Nederland van het economisch bureau van ABN Amro eerder toeval. De overheid kon de afgelopen jaren veel geld niet uitgeven door personeelstekorten. Een deel van die plannen is op de plank blijven liggen. Uit recente cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) blijkt dat de overheidsconsumptie achterblijft. Als de economie afkoelt en de krapte op de arbeidsmarkt afneemt, kunnen die plannen alsnog worden uitgevoerd, waarmee de overheid de gevolgen van een economische neergang kan verzachten.

‘Volgens De Nederlandsche Bank (DNB) is het ‘niet vanzelfsprekend’ dat Nederland ‘op de korte termijn’ de Duitse conjunctuur zal volgen. DNB stelde in juni nog vast dat er tegenwoordig een minder sterke samenhang bestaat tussen de Duitse en de Nederlandse conjunctuur. Nederland volgt volgens DNB sinds enkele jaren meer het pad van de overige EU-landen.

‘Dat betekent niet dat Nederland immuun is voor een recessie. ‘We zijn nog steeds een boom-busteconomie, al lijkt het er de laatste anderhalf jaar wel op dat de boom wordt gedempt’, verklaart Phlippen.

Voor de goede orde: https://www.investopedia.com/terms/b/boom-and-bust-cycle.asp

https://fd.nl/economie-politiek/1312631/nederland-gaat-stug-door-terwijl-de-europese-motor-sputtert

 

Hoofdeconoom ING: ‘Nederland is bezig met een inhaalslag’ @eu #economie #botsendemeningen

Tags

politiek

De Nederlandse economie doet het beter dan die van landen om ons heen en de vooruitzichten zijn nog altijd positief. Toch breken spannende tijden aan, zegt Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING.

Michiel Couzy, Het Parool, 17 augustus 2019

‘Het was deze week best even spannend, zegt Marieke Blom van ING Economisch Bureau. Het Centraal Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek kwamen met nieuwe cijfers over de Nederlandse economie en de grote vraag was of die stand zou houden te midden van handelsoorlogen, dalende beurskoersen en onzekerheid over de brexit.

‘Het antwoord is: ja, de Nederlandse economie draait gewoon door in deze onzekere tijden en deed het vorig kwartaal zelfs beter dan die van veel landen om ons heen. Nederland noteerde een half procent groei, terwijl in Duitsland en Engeland de economie kromp en België en Frankrijk kleinere plusjes noteerden.

Ik vermoed dat dit simpele antwoord ‘ja, de Nederlandse economie draait gewoon door in deze onzekere tijden’ ook iets te maken heeft met het voor mij intuïtieve verschijnsel dat er zich momenteel veel onverklaarbare zaken voordoen, die door specialisten niet begrepen worden, maar wel behoren tot de sluipende veranderingen die zich manifesteren. Daarmee bedoel ik dat ik gisteren op ‘Dit is de dag’ van nporadio1 hoorde van de Vlaamse psycholoog Elke Geraerts die werd geïnterviewd over haar boek Authentieke intelligentie, waarin ze bewijst dat menselijke en dus authentieke intelligentie altijd en eeuwig de baas zal blijven over robots en AI aangezien dat geen ‘authentieke vormen van intelligentie’ zijn, in mijn woorden vertaald. En, belangrijker, dat er in de toekomst door alle nieuwe mogelijkheden van ICT, geen werkloosheid meer zal bestaan omdat de economie draaiend wordt gehouden door de nieuwe commerciële mogelijkheden van de digitale wereld. Dat betekent dat er geen werkloosheid meer zal ontstaan vanwege het oneindige aantal nieuwe banen die geschapen worden door de mens zelf, dankzij de nieuwe mogelijkheden van die technieken.

En wat wil nu het toeval, zo stel ik zelf – al ben ik geen vakeconoom – hypothetisch aan de orde? Dat Duitsland het macro-economisch slechter doet dan andere EU-lidstaten, is mijns inziens verklaarbaar door de infrastructurele achterstanden die Duitsland ten tijde van de Merkel-regeringen heeft opgelopen. Die calvinistische zuinigheid van de Duitsers breekt hen nu op, terwijl ons land wel tot de modernste digitale EU-lidstaten behoort en bij een hypermoderne economie hoort een puntgave ICT-infrastructuur.

Natuurlijk kan ik niet bepalen of ik gelijk heb of niet, want dat zal de toekomst uitwijzen. Maar waar ik dus wel voor pleit is dat ons land doorgaat op de huidige voet van economisch beleid, maar wel tot prioriteitsveranderingen zal moeten komen, niet vanwege bijvoorbeeld achterstallig onderhoud als ‘defensie, zorg en onderwijs’, maar in de collectiviteit van de hele EU algoritme-achterstand waardoor we de strijd met China en de VS gaan verliezen. Want de consequentie van dat potentiële verlies is dat de autocraten van China of de commerciële slaven in de VS de markt laten veranderen in de huidige zichtbare wereld van Big Brother, die ons constant via sensoren en patroonzoekers (algoritmen) volgt.

Dat is een technisch probleem, maar zolang er zoveel misverstanden bestaan over 5G, algoritmen en robotica, is ieder effectief besluit onmogelijk. Als dat zo blijft, wint ofwel China, dan wel tegenstrever de Amerikanen en zijn wij als Europeanen de dupe en verliezers; verliezers van een menswaardige samenleving wel te verstaan. Zijn de VS dan geen menswaardige samenleving en cultuur? Niet als het geld en kapitaal blijven domineren. Zoals ik afgelopen weken al heb geschreven gaat de globalisering aan eigen succes ten onder omdat die bepaald en gekarakteriseerd wordt door multinationals, die oncontroleerbaar zijn en alleen uit op eigen winst- en omzetgroei. Daar is niets democratisch aan en dus weer: Big Brother is Watching You. Dat wijzigen via wetgeving zullen die multinationals te allen tijde weigeren, want in hun ogen een privaat gebeuren, waar de publieke sector geen invloed op mag uitoefen (klassiek liberalisme dat hen goed uitkomt). En zo gaat dan de huidige beschaving ten onder omdat de huidige leiderschapsstructuur wereldwijd (ceo’s als wereldregering) macht weigert af te staan.

‘Ook de vooruitzichten zijn positief. De economische groei valt weliswaar terug, maar de koopkracht stijgt en de werkloosheid is laag. “Het zijn goede cijfers,” zegt Blom. “Ze lagen in de lijn der verwachtingen, maar je weet nooit welke gekke eenmalige effecten ineens een rol gaan spelen.”

Waarom doet Nederland het in economisch opzicht beter dan de landen om ons heen?

“Vooral omdat Nederland het de afgelopen jaren juist minder deed dan bijvoorbeeld Duitsland en Engeland. We zijn bezig met een inhaalslag. Daarnaast is de binnenlandse dynamiek erg goed, met concurrerende, innovatieve bedrijven en consumenten die meer uitgeven. Dit alles geeft Nederland een robuuste uitgangspositie.”

Dit is mijns inziens onbegrijpelijk omdat wij juist hetzelfde doen als afgelopen jaren en dus ‘achteraf bezien’ beter dan Duitsland. Wij zijn niet bezig met een inhaalslag, wat via Blom wordt gesuggereerd, maar zonder concreet bewijsmateriaal. Dit citaat is dus een slag in de lucht.

Waarom geven consumenten meer uit?

“Ze hebben vertrouwen in de economie en de lonen stijgen weer. De lonen bleven in Nederland lang achter. Maar we zien nu dat mensen meer salaris krijgen en promotie maken.”

Alleen de bovenste lagen van multinationals en grote nationale bedrijven maken winsten en kapitaalgroei door zodat de leidinggevenden zichzelf kunnen belonen.

Hoe groot zijn de bedreigingen van buitenaf, zoals de handelsoorlog tussen Amerika en China?

“Nederlandse consumenten bieden een stevige basis. Daarnaast heeft ook de overheid ruimte om meer geld uit te geven. Dat kan een belangrijk wapen zijn als het economisch minder gaat, zeker nu de rente nauwelijks verder omlaag kan. De overheid kan de beweging erin houden door meer uit te geven of de lasten te verlagen.”

We zien in deze woorden een nieuwe economische theorie verwoord, maar dat is zelfs voor economen nog onzichtbaar.

De Duitse economie krimpt. Hoe erg is dat voor Nederland?

“De Duitse economie kampt met structurele problemen, met name in de auto-industrie. Dat heeft gevolgen voor Nederland, want veel bedrijven leveren onderdelen aan Duitse autofabrikanten. De krimp van de Duitse economie is vervelend voor Nederland, maar de gevolgen zijn nog niet heel erg groot. Het effect van de binnenlandse ontwikkelingen, zoals de groeiende consumptie, is op dit moment belangrijker.”

Toch valt hier en daar angst voor een recessie te bespeuren. Kan het sentiment ineens omslaan?

“Sentiment is ongrijpbaar. Alle instituten voorspellen dat de economische groei zal vertragen. Het risico bestaat dat de handelsoorlogen verder oplaaien en dat heeft effect op de beurzen. Wellicht krijgen we ook nog een no-dealbrexit. Als dat allemaal misgaat, zal dat gevolgen hebben voor de wereldeconomie.”

“Het zijn absoluut spannende tijden, zeker voor bedrijven die internationaal georiënteerd zijn en voor beleggers. En ja, het zijn ook spannende tijden voor ons, economen. Maar, nogmaals, onze uitgangspositie is best goed. De overheid heeft ruimte om meer geld uit te geven. Nederland heeft buffers.”

In Amsterdam wordt debat gevoerd over de voor- en nadelen van toerisme. Valt uit de cijfers iets op te maken over de economische effecten daarvan?

“Ja, we zijn even extra diep gedoken in de exportcijfers. Als toeristen in Nederlandse winkels spullen kopen, geldt dat als export. We zien dat buitenlandse bezoekers met hun uitgaven een grotere bijdrage hebben geleverd aan de economische groei dan een kwartaal eerder, al is die bijdrage op het geheel nog wel bescheiden. Ook het aantal hotelovernachtingen is gegroeid.”

Middenstandsverkopen die als export gelden, wie had dat vanuit de standaard economieleerboeken kunnen vermoeden?

https://www.parool.nl/nederland/hoofdeconoom-ing-nederland-is-bezig-met-een-inhaalslag~ba851b08/

Christine Lagarde en IMF hebben ten aanzien van Duitsland gelijk gekregen; dit land heeft advies om meer te investeren en innoveren in de wind geslagen door fixatie op begrotingsevenwicht @nrc @eu

Tags

politiek

Magere tijden dreigen voor exportkampioen (Juurd Eijsvoogel, Katern Economie, nrc.nl, 9-8-19)

Economische malaise Duitsland Het ene na het andere Duitse bedrijf – waaronder het grote ThyssenKrupp – komt met beroerde cijfers en slecht nieuws voor de toekomst. De vraag is of dat toeval is of het gevolg van structurele fouten door industrie en overheid. Is er bijvoorbeeld wel genoeg geïnvesteerd?

Na negen vette jaren stapelen de aanwijzingen zich op dat de Duitse economie een zware tijd tegemoet gaat. En dat in een periode van grote internationale spanningen. Terwijl ondertussen het tijdperk-Merkel op zijn eind loopt, en onduidelijk is wat er daarna komt.

„De goede tijden voor de Duitse exportindustrie zijn voorlopig voorbij”, meldde het Ifo-instituut voor economisch onderzoek donderdag. Ook meldt het ene na het andere bedrijf resultaten die tegenvallen.

De stemming onder ondernemers wordt somberder, zo leert een peiling die Ifo maandelijks uitvoert bij 9.000 bedrijven in de industrie, dienstverlening, bouw en handel. Het IMF heeft in juli de groeiverwachting voor Duitsland voor 2019 bijgesteld naar een povere 0,7 procent.

De keerzijde van Duitslands afhankelijkheid van de export wordt steeds duidelijker

De afgelopen jaren dankte Duitsland zijn aanhoudende economische groei voor een belangrijk deel aan zijn sterke export. Het land noemt zichzelf graag Exportweltmeister, wereldkampioen uitvoer. Maar de keerzijde van die afhankelijkheid van de export wordt steeds duidelijker, met de importheffingen die president Trump heeft ingesteld (en de dreiging van nog meer heffingen), de naderende Brexit, de terugvallende vraag naar Duitse auto’s op de belangrijke Chinese markt en de wereldeconomie die haar vaart verliest.

Teruglopende vraag

De afgelopen weken kwamen onder meer Deutsche Bank, Daimler en de chemieconcerns Covestro en BASF met slechte cijfers. De sector machinebouw, die met een miljoen werknemers geldt als een Duitse banenmotor, maakte bekend dat het in het eerste half jaar 9 procent minder orders binnenkreeg dan in dezelfde periode vorig jaar.

Deze donderdag was staalconcern ThyssenKrupp aan de beurt met slecht nieuws. De multinational uit Essen, die wereldwijd zo’n 160.000 werknemers heeft, heeft last van de teruglopende vraag uit de auto-industrie en stijgende grondstofprijzen. Voor het hele boekjaar, dat tot eind september loopt, schroefde het concern de winstverwachting terug van de verwachte 1,1 miljard euro naar 800 miljoen.

ThyssenKrupp, een van de grote industriële concerns van Duitsland, wil om te beginnen 6.000 banen schrappen, waarvan 4.000 in Duitsland. De bedrijfstak die liften en roltrappen maakt, de enige stabiele winstmaker van ThyssenKrupp, zal deels naar de beurs worden gebracht. Na de mislukte staalfusie met het Indiase Tata, die stuk liep op bezwaren van de Europese Commissie, wil de top het concern grondig reorganiseren.

De vraag is of de Duitse industrie zich voldoende op mindere tijden heeft voorbereid

De auto-industrie, één van de pijlers van de Duitse economie, kampt ook met enorme problemen. En dat treft andere sectoren. Van de staalindustrie tot de chemie tot aan toeleveranciers lopen de orders van autobedrijven terug. Voor toeleveranciers in de buurlanden Nederland, Polen, Tsjechië en Hongarije dreigt datzelfde gevaar.

De autobouwers hebben het dieselschandaal na vier jaar nog steeds niet achter zich gelaten, waardoor ze nog in rechtszaken verstrikt zijn en rekening moeten houden met aanklachten tegen bestuurders en nog meer grote boetes. Daarnaast moeten ze na meer dan honderd jaar werken met de vertrouwde verbrandingsmotor overschakelen op elektrisch aangedreven auto’s.

Dat vergt enorme investeringen, een andere productiewijze, en een keus maken tussen afhankelijk zijn van acculeveranciers in het verre Oosten of eigen accufabrieken bouwen in Europa. De financiële risico’s van deze transformatie zijn groot. Bijvoorbeeld omdat de infrastructuur voor laadpalen in Duitsland nog in de kinderschoenen staat en onduidelijk is hoe snel de consument bereid is om op elektrisch rijden over te stappen.

Weinig tegenspel

De afgelopen jaren leek het grootste probleem in de Duitse economie het gebrek aan vakkrachten. Dat tekort is er in veel sectoren nog steeds. Maar bedrijven beginnen zich er op in te stellen dat ze hun personeelsbestand moeten inkrimpen als de orders teruglopen.

De vraag dringt zich op of de Duitse industrie zich in de jaren van voorspoed wel voldoende op mindere tijden heeft voorbereid. Hebben bedrijven bijvoorbeeld wel genoeg geïnvesteerd in innovatie? Had de auto-industrie, die zich rijk rekende met de grote winsten die jaar-in-jaar-uit werden geboekt, niet veel eerder de alternatieven voor de benzine- en dieselmotor serieus moeten nemen?

Ook de rol van de overheid is daarbij in het geding. Net als haar voorgangers is bondskanselier Merkel doordrongen van het grote belang van de auto-industrie voor Duitsland, de economie en de werkgelegenheid.

Zij heeft de auto-industrie alle ruimte gegeven en maar weinig tegenspel geboden – ook niet na de eerst aanwijzingen dat er sjoemelsoftware in dieselauto’s werd gebruikt. Vermoedelijk heeft ze met die fluwelen handschoenen de bedrijven noch het land een dienst bewezen.

Gammele infrastructuur

De rol van de overheid in het economisch leven staat op nog een manier ter discussie. In Duitsland en daarbuiten wordt al jaren geklaagd dat de fixatie van de regering op een evenwichtige begroting, en de weerzin tegen schulden ten koste is gegaan van noodzakelijke investeringen. Zo laat de fysieke infrastructuur van wegen, bruggen en spoorwegen zwaar te wensen over. De aanleg van hoogspanningsleidingen, bedoeld om de stroom van windmolens in het noorden te kunnen transporteren naar de industrie in het zuiden, verloopt tergend langzaam.

Ook de digitale infrastructuur loopt, ondanks de vele mooie ambities, jaren achter bij die in de meeste andere Europese landen.

Strenge bureaucratie

Dan de elektriciteitsprijzen: die zijn hoog en de transitie naar duurzame energie verloopt moeizaam. Daar komt nog bij dat de complexe, strenge bureaucratie in Duitsland niet uitnodigend is voor bedrijvigheid.

Waarom heeft Merkel niet ingegrepen? Gevolg van conservatief-liberaal beleid van CDU/CSU en het streven naar begrotingsevenwicht?  Te dogmatisch dus. Visieloosheid Merkel dus.

Begin dit jaar gaf minister van Economische Zaken Peter Altmaier een eerste aanzet voor een actieve industriepolitiek. Maar die leek vooral gericht op bescherming van Duitse en Europese bedrijven tegen overname door concurrenten uit China en de VS.

De somberheid betreft overigens niet alle sectoren: de bouw- en vastgoedsector beleven nog steeds gouden tijden. Maar als de economische tegenwind voelbaarder wordt voor consumenten, kunnen ook die sectoren het moeilijk krijgen.

Dit verschijnsel speelt overal vanwege aankoop in vastgoed aangezien dat de meest aangewezen lucratieve spaarmethode is geworden vanwege wegvallende rentes op spaartegoeden.

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/08/08/magere-tijden-op-komst-voor-exportkampioen-a3969553#/handelsblad/2019/08/09/#306

‘Economie groeit over breed front door, laten nieuwe CBS-cijfers zien’ @fd #economie

Tags

politiek

redacteur, Binnenland/fd, 16-7-19

‘De echt hoge snelheid is uit de economie, maar de groei zet verder door en van een dreigende recessie is geenszins sprake. Dat blijkt maandag uit CBS-cijfers over de maand mei van zowel de export van goederen als de detailhandelsverkopen. Het duidt erop dat de economie nog groeit over een breed front. Waarbij de import overigens sneller toenam dan de export.

Volgens het CBS heeft de detailhandel in mei 3,1% meer omgezet dan in mei vorig jaar. Dat was duidelijk meer dan de plus van 2,2% over april. Slechts een klein deel van de omzetstijging is het gevolg van gestegen prijzen, en het volume nam in mei met 2,8% toe.

Met name in de non-foodsector was er sprake van een stevige omzetstijging, terwijl er in de food-sector een geringe krimp was. Ook al zwakt de groei van de huizenmarkt en de bouw af, de branches die ervan afhankelijk zijn doen het nog steeds goed, met stevige plussen voor de meubelverkopers, en de verkopers van keukens en vloeren. De drogisterijen en kledingwinkels moesten in mei genoegen nemen met een daling van de omzet.

Exporteurs

Nederlandse exporteurs van goederen wisten in mei het volume met 1,5% op te krikken in vergelijking met mei vorig jaar. Dat is duidelijk meer dan de plus van 0,8% over april. Het gaat om de op één na grootste plus van de afgelopen zeven maanden en duidt erop dat de Nederlandse export van goederen wel veel van zijn vaart heeft verloren, maar ondanks de wereldwijde stagnatie van de handelsgroei nog geen krimp vertoont.

Daarmee doet Nederland het relatief goed. Ook de index van de inkopers in de industrie, de PMI van instituut Nevi, duidt nog steeds op groei bij de industrie. Over mei was die groei nog aanzienlijk, het cijfer voor de maand juni was minder gunstig.

Bijdrage aan groei

Het is echter de vraag of de handel met het buitenland in het tweede kwartaal van dit jaar positief zal bijdragen aan de groei van de economie. In mei groeide de import met 3,0%, een teken van een dynamische binnenlandse groei. Omdat de groei van de invoer die van de uitvoer duidelijk overtreft, betekent het ook dat de handel met het buitenland in mei per saldo negatief heeft bijgedragen aan de groei van het bruto binnenlands product.
De cijfers over mei geven geen volledig beeld van de handelstransacties met het buitenland. De in- en uitvoer van diensten zit er niet in. Die maken een steeds groter deel uit van de Nederlandse handel met het buitenland.’

https://fd.nl/economie-politiek/1308840/economie-groeit-door-over-een-breed-front