Een land vol machteloze kiezers (Posted on 2 februari, 2019 by Syp Wynia)
In Nederland wordt alsmaar doorgeregeerd alsof verkiezingen en zelfs nieuwe kabinetten er niet toe doen. Het is koekkoek-éénzang: voor diversiteit, voor duurzaamheid en wie kritiek op Brussel heeft is een populist. Waar kan een kiezer anno 2019 nog terecht?
Zoals uit mijn kop al blijkt, kunnen er vraagtekens geplaatst worden bij de stelling van Wynia dat ‘alsmaar doorgeregeerd alsof verkiezingen en zelfs nieuwe kabinetten er niet toe doen’.
Dat is zijn aanname, terwijl ik een ander uitgangspunt huldig, namelijk het omgekeerde. Als de kiezer het heft in eigen hand neemt en de sociale media gebruiken voor het plaatsen en verspreiden van goede replieken en laten zien dat de politiek zo gevoelig is voor wat het electoraat denkt, dan kan er een koninklijke omslag bewerkstelligd worden, precies zoals het CDA heeft geluisterd naar de eigen achterban ten aanzien van het kinderpardon.
Daarom grijp ik deze analyse van Wynia aan om te laten zien en aan te tonen dat hij zelf de machteloze is in het oude politieke systeem, dat dus alleen door eindeloos bekritiseren kan worden opgedoekt.
Carola Schouten
Het oogt zo mooi, het ministerschap. Een dienstauto met chauffeur, een heel ministerie dat doet wat jij zegt. En op vrijdag samen naar de Trèveszaal, de mooiste vergaderzaal van het land. Maar heeft zo’n minister eigenlijk wel wat te vertellen?
Neem nu het kabinet RutteDrie. De meeste ministers kwamen pas in beeld toen het regeerakkoord na zeven maanden eindelijk klaar was. Dat akkoord dienden ze uit te voeren, terwijl ze er part noch deel aan hadden gehad. Alleen premier Mark Rutte (VVD), minister van Landbouw Carola Schouten (ChristenUnie) en minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees (D66), zaten er bij toen het regeerakkoord werd geschreven – Schouten en Koolmees eigenlijk ook nog tweede rang.
Eerste kanttekening: ‘dienden ze uit te voeren, terwijl ze er part noch deel aan hadden gehad’. Neen, commentator Wynia, de meeste ministers kwamen er inderdaad pas in een laat stadium aan te pas, maar de te benoemen ministers en staatssecretarissen hadden ook kunnen weigeren als er teveel in het regeerakkoord werd aangetroffen, waarmee zij zich onmogelijk akkoord konden verklaren. Je bent helemaal niet machteloos, aangezien het begrip ‘weigeren’ in deze politieke macho-cultuur er helemaal niet aan te pas komt. Het ego wordt gestreeld als je gevraagd wordt als bewindspersoon en geen kip op het Binnenhof die er over piekert om te weigeren. Ze maken zichzelf kortom tot slachtoffer van het bestaande systeem ofwel de politieke cultuur.
Maar Hugo de Jonge van het CDA? Hij mag dan vice-premier zijn, maar hij heeft maar heel gewoon het regeerakkoord uit te voeren. Of staatssecretaris Menno Snel? Hij was nog niet eens van D66 toen hij gevraagd werd om staatssecretaris van Financiën te worden. En toen hij het werd moest hij de afschaffing van de dividendbelasting verdedigen, zonder dat hij daar ook maar iets mee te maken had gehad. En toen de dividendbelasting toch bleef, had ‘ie dat weer te verdedigen.
Vanuit mijn bovenstaande argument geldt dezelfde kanttekening ook voor deze alinea. Geen slachtoffers maken van mensen die ijdel genoeg zijn om zo’n positie (post) te gaan bekleden.
Het regeercontract
Toch zijn er nog treuriger politici. Dat zijn de talloze Kamerleden van regeringspartijen die zich binden aan datzelfde regeerakkoord, doorgaans ook zonder er maar enige invloed op te hebben gehad. Want dat is zo’n regeerakkoord: een contract waarin Kamerleden zich verplichten een hele kabinetsperiode steun te verlenen aan beleid, dat uitgevoerd wordt door bewindslieden die er ook al weinig over te vertellen hebben.
Wynia loopt lang genoeg op het Binnenhof rond om te weten dat het politieke bedrijf een ‘totalitair’ machtsbedrijf is omdat het voor iedere politieke partij van essentieel belang is om aan de knoppen te kunnen zitten en dus wordt iedere mogelijkheid aangegrepen om op het pluche terecht te komen.
En daarom heb ik ook ‘totalitair’ tussen aanhalingstekens geplaatst omdat het niet letterlijk bedoeld is, maar een nieuwerwetse vorm van het autocratisch middeleeuws machtssysteem: de machthebber werden vroeger vanuit imperialistische dynastieën en koninklijke huizen aangewezen, waar vaak militaire basismotieven (alle adellijke titels waren vroeger ook militairen die op het slagveld hun ‘promotie’ hadden verdiend) aan ten grondslag lagen, maar tegenwoordig wordt datzelfde spel subtieler gespeeld. Nu is het een democratisch spel geworden maar met exacte dezelfde spelregels, want de (maatschappelijke, economische en politieke) macht gaan vanuit hetzelfde machtsspel. Deze mensheid is eraan gewend dat het zo werkt, maar het valt ook anders te regelen.
Mijn overtuiging is dat we over maximaal tien jaar onze representatieve democratie hebben opgeheven omdat het electoraat dan zijn kansen heeft aangegrepen om dit stelsel uit de weg te ruimen want ouderwets en achterhaald.
In plaats daarvan komt dan een beredeneerd stelsel van directe democratie zoals ook op deze plaats afgelopen zomer geformuleerd, zodat de lezer daarnaar verwezen kan worden: https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2018/06/15/het-wordt-tijd-om-uit-te-leggen-waarom-het-stelsel-van-representatieve-democratie-vervangen-moet-worden-door-directe-digitale-democratie-dl1-tweedekamer-politiekehervormingen-staatsrecht/
Toch kan het nog meelijwekkender. Daarvoor moet je een Nederlands staatsburger zijn. Dan heb je weliswaar stemrecht, maar heb je geen idee wat er met die stem gebeurt. Er is hooguit een redelijke kans, dat de partij die de meeste stemmen haalt de minister-president mag leveren. Sinds 1981 is dat bijvoorbeeld steeds zo geweest. Maar met wie die premier dan regeert en welk beleid dat wordt – het is altijd maar afwachten.
Ik sprak onlangs een voormalige politicus, die het in zijn tijd als minister was opgevallen dat het beleid van de Nederlandse overheid zo weinig wordt beroerd door verkiezingen en het aantreden van nieuwe kabinetten. Je wordt minister en je doet wat er van je verwacht wordt en dat verschilt niet zo bijster veel van wat er van je voorgangers verwacht werd.
Ook dit is een flauw argument want ieder land heeft zijn eigen kiesstelsel en waar een tweepartijenstelsel bestaat gaat het er in de politiek nog rommeliger aan toe dan bij ons (waarbij verwijzing naar de VS en het VK nog nauwelijks nodig is, of onze zuiderburen met hun ‘multiparlementaire’ stelsel). Dit was dus de tweede fundamentele kanttekening bij Wynia.
Vroeger: de verzuiling
Zo gaat dat al heel lang. Vroeger had je de verzuiling. De burgers waren nog katholiek, socialist, hervormd of gereformeerd en dan stond zo’n beetje al vast wat je stemde. De politieke leiders deden alsof ze het heel erg met elkaar oneens waren, maar ondertussen deden de roomsrode kabinetten uit de jaren vijftig het niet zo gek veel anders dan de kabinetten met de VVD uit de jaren zestig.
De derde kanttekening volgt nu bij deze passage: zoals er een menselijke evolutie bestaat, zo zijn ook alle maatschappelijke en politieke instituties en regelingen aan een evolutie onderhevig, maar die zijn veel minder zichtbaar (en wetenschappelijk niet vastgelegd) en waar echt onvermijdelijk, worden ze juridisch vastgelegd in wetboeken en de formele kieswet en natuurlijk de Grondwet.
De verzuiling, om daarover nog een aparte aantekening te maken, was ook een emancipatiekwestie en aangezien de sociale media in onze tijd hebben aangetoond dat zonder dat instrument de bevolking ‘onzichtbaar’ kon worden gehouden – lees: lang leven de oude volkspartijen die in hun missie mislukt zijn – was ook hier de stille evolutie werkzaam door via nieuwe techniek de burgers aan nieuwe instrumenten te helpen waarmee een nieuwe machtsfactor kon worden ‘groeien’ en worden georganiseerd, tot een moloch van vandaag, waarmee de politiek zich volkomen machteloos is gaan voelen.
Daarmee blijken de sociale media het ideale instrument om dát huidige, archaïsche politieke bestel om te vormen en te laten verdwijnen op termijn. Want het oude bestel valt niet meer te repareren.
En nu: maakt het werkelijk wat uit wie er met Mark Rutte regeert? De kabinetten-Rutte worden sinds 2010 gesteund door VVD, CDA, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP (en ook nog even door de PVV). Ondanks de vele opgewonden tafereeltjes in de Tweede Kamer is er eigenlijk een brede consensus in het politieke bedrijf over wat er moet gebeuren. Zelfs als de Nederlandse bevolking laat weten – zoals in 2005 per referendum gebeurde – niet op een groter en machtiger Europa te zitten wachten, steunen Nederlandse ministers, de premier incluis – soms na wat steunen en kreunen – toch altijd de route naar een groter, duurder en machtiger Europa.
Dit is een wat lastiger passage om kort en bondig te bespreken, aangezien we nog niet klaar zijn met de constatering dat het verschijnselen met een oud en uitgewerkt stelsel en daarom ‘eigenlijk een brede consensus in het politieke bedrijf over wat er moet gebeuren’, namelijk niet alleen veelkleurige en meervoudig samengestelde coalitiekabinetten, tot mogelijk 6 partijen.
Maar een ander essentieel onderdeel dat maatgevend wordt voor de toekomst is de globalisering, die een eigen dynamiek kent en daarom betekent dat er verder eeuwig sprake zal zijn van geopolitieke context waaraan niemand zich kan onttrekken, al lijkt dat met Trump wel te gebeuren. Maar hij is ‘onbewust’ wel op weg om oude handelsstructuren omver te blazen (WTO), zodat ze vervangen zullen eigentijdse nieuwe structuren; alleen heeft hij daarvan nog geen weet en dat maakt de situatie ook paradoxaal. Een ‘revolutionair tegen wil en dank’, zou je dat verschijnsel kunnen noemen, omdat Trump geen kijk heeft op maatschappelijke en mondiale evolutie.
Nu al kan dus voorspeld worden dat de EU, waar de bevolking geen band mee heeft, ook door ons burgers aangepakt moet (kunnen) worden, omdat continentale blokvorming in de toekomst volkomen logisch en normaal zal zijn. En daarmee heeft ook Baudet en zijn FvD op het verkeerde paard gewed, omdat hij meent dat de natiestaat bepalend zal blijven. Ik kan hem al verklappen dat dat tegen alle evolutiewetten ingaat en dat over een generatie geen naties meer bestaan maar allemaal zijn opgegaan in een super democratisch continentaal bestel, aangezien mijn eerste drie thema’s aan het begin (klimaat, herbewapening en geopolitieke verhoudingen) alleen langs continentaal overleg kunnen worden opgelost. Alleen heeft de EU de pech gehad dat ‘onze’ uitvinding te vroeg van start is gegaan en te snel is uitgebreid, zodat hetzelfde euvel zich voordeed als bij alle grote (bedrijfs)organisaties namelijk dat je uit je voegen groeit zonder nog grip te hebben op de optimale omvang. Dat is alleen aan een handvol multinationale gelukt maar met erg veel slachtoffers die de overnamestrijd moesten staken.
Kortom, de EU wordt ooit het (school)voorbeeld van de wereld hoe een continentaal blok kan worden georganiseerd (door niet de fouten van de EU te maken) en dus gecontroleerd kunnen uitgroeien met een volledig draagvlak dat door de gehele bevolking wordt gedragen. Nu is het woord aan u, meneer Baudet!
Ik kan de overige passages van Wynia ook nog onder de loep nemen, maar hierboven heb ik al aangegeven dat het zinloos is, want bij de auteur blijft het een repeterende breuk aan achterhaalde opvattingen. Standpunten moeten eens in de zoveel tijd worden aangepast en als dat niet gebeurt, dan vervallen ze automatisch zelf tot stof en niets anders.
https://www.sypwynia.nl