• About
  • Angela Merkel is de enige in de EU en het Westen die Poetin afdoende kan bestrijden @fd @MicheleWaard @eu #rusland #nieuwekoudeoorlog @TimmermansEU
  • AquariusPolitiek is de politiek van deze nieuwe eeuw
  • De economische werkelijkheid is veel weerbarstiger dan de wetenschappelijke trends doen vermoeden #nrc #economie #bedrijvigheid #economischegezondheid
  • Jeroen Dijsselbloem, de EUROCRISIS
  • Nieuwe strategie van de oppositie: zo bot mogelijk optreden, want als er ledenvergaderingen van partijen het referendum (vooralsnog) alleen als bron van ellende zien vanwege misbruik ervan, dan kun je die partijen van arrogantie en elitair gedrag beschuldigen die democratisering tegenhouden via het ‘almachtige’ referendum; ‘Bravo’, knap bedacht en uitgewerkt en uitgespeeld!
  • Wat hebben we geleerd na tien jaar financiële crisis? @nrc @CoenTeulings #vroegoflaatopnieuwfalen #economischetheorie
  • ‘#IMF: meer groei in #China leidt tot meer risico’ #fd #mondialeeconomischeverhoudingen
  • ‘Burgerdienst in ruil voor baan’

AquariusPolitiek

~ De nieuwe wereld

AquariusPolitiek

Category Archives: Eerste_Kamer

Lobbyisme ver doorgedrongen in de senaat

09 Saturday Jan 2016

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Tags

Den Haag, EersteKamer

De CDA’er had een commissariaat op het terrein waarop hij het woord voerde. De Kamer steunde hem. Jorritsma (VVD) riep: dit is het einde van de senaat! #nrc #eerstekamer #gerotzooi #lobbyismevierthoogtij #denhaag

Lezen wat we allemaal (eigenlijk) al wisten (van horen zeggen): http://www.nrc.nl/handelsblad/2016/01/09/agressief-lobbyen-een-reces-rel-en-een-bezoedeld-1574023

Commentaar:

We leven echt in een bananenrepubliek…

P.S. Als grootste klucht van het jaar:

# De conclusie is kortom dat Den Haag, ondanks alle scepsis over groeiende invloed van lobbyisten, gewoon op de oude voet doorgaat.

# Ik vroeg er Anne Flierman naar. Ik zei tegen de CDA-senator: ik zie dat u uw commissariaat bij Cogas volgens de regels hebt gemeld, maar ik denk ook dat flink wat burgers boos worden als ze over uw dubbelrol horen. Wat doen we daar nou aan?

# „Ik begrijp wat u bedoelt”, zei hij. „Maar het antwoord heb ik niet. Wil de burger dan dat ik mijn werk in isolement doe?”

Neen, gewoon ontslag nemen als senator! Anne Flierman hoort daar niet thuis. Wettelijk vastleggen dat dit soort dubbelfuncties strafbaar zijn als de fractieleiding zelf niet ingrijpt. Ook in het CDA is het dus een zooitje.

 

 

 

Advertisements

Eerste Kamer bewijst het klimaat een slechte dienst #denhaag

23 Wednesday Dec 2015

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Eerste Kamer bewijst het klimaat een slechte dienst (commentaar, In het nieuws/NRC Handelsblad, 23 december)

# De ironie wil dat de splitsing desondanks doorgaat, zo maakte de minister duidelijk, omdat die ook al in een eerdere, door beide Kamers aangenomen wet was geregeld. Blijft de vraag wat bijvoorbeeld een milieubewuste fractie als die van de Partij voor de Dieren nu eigenlijk denkt te hebben bereikt, anders dan dat de achterstand van Nederland met ‘groene energie’ nog verder oploopt, nu de windmolenparken voor de kust – met staatsbedrijf Tennet als beoogde netbeheerder – vertraging oplopen.

# Toch komt de nederlaag die het kabinet-Rutte (VVD/PvdA) leed in de Eerste Kamer niet onverwacht. De partijen die nu tegen het wetsvoorstel stemden – CDA, PVV, SP, ChristenUnie, PvdD en 50Plus – deden dat in oktober ook in de Tweede Kamer. Alleen beschikten ze nu met behulp van de OSF over een meerderheid. De voorstanders – VVD, D66, PvdA, GroenLinks en SGP – hadden die meerderheid eerder, tot ze haar bij de Provinciale Statenverkiezingen van dit jaar verloren. Het tekent weer eens de kwetsbare positie van Rutte II in de Eerste Kamer en de bovenmatige macht van deze indirect gekozen parlementariërs.

Dit laatste is te gek om los te lopen. Vandaar het niet officiële stenogram:

 

Hoe gaat we de democratie op de politiek heroveren? @nrc #denhaag #politiekehervormingen @eerstekamer @marcchavannes

17 Saturday Oct 2015

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, Eerste_Kamer, noodzaakpolitiekehervormingen, StaatderNederlanden

≈ 1 Comment

Tags

balansoverDenhaag, Eerste_Kamer, noodzaakpolitiekehervorming, StaatderNederlanden

Hoe wij de democratie heroveren op de politiek (Marc Chavannes, Katern Opinie & Debat/NRC Handelsblad, 17 oktober)

In 2006 werd Marc Chavannes, na een verblijf in Frankrijk en Amerika, ‘correspondent in eigen land’. In zijn rubriek Opklaringen beschreef hij hoe Den Haag functioneert. In zijn laatste bijdrage voor NRC Handelsblad maakt hij de balans op.

# Meer democratie, minder politiek. Dat is wat Nederlanders willen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau kreeg duidelijk antwoord. De mensen zijn begaan met de publieke zaak en willen hun zegje kunnen doen. Zij zijn ontevreden over de politiek praktijk, maar willen ‘onze democratie’ niet missen of ingrijpend veranderen.

De eerste twee zinnen zijn voor mensen die de politieke praktijk in ons land kennen en volgen, vernietigend. ‘Meer democratie en minder politiek’ betekent niet minder dan een rode kaart voor de politiek, maar ook zo cryptisch dat een historicus die over vijftig jaar deze ‘leuze’ of conclusie tegenkomt, er niets van zal begrijpen, want bijna een inherente tegenstelling, een contradictio in terminis. Daarom is de vierde zin, ‘Zij zijn ontevreden over de politiek praktijk’ de noodzakelijke verheldering. Maar of de burgers dus tevreden moeten zijn als ‘onze democratie niet ingrijpend moet veranderen’, dat is de logische vraag. De politieke praktijk moet wel ingrijpend veranderen, want anders sterft deze politiek een langzame maar een dood door wurging.

# Deze constatering bevestigt wat ik de afgelopen tien jaar ben tegengekomen. Een mengsel van geluk, tevredenheid en ongeduld met hoe de dingen gaan. Natuurlijk, het is een mooi en meestal fatsoenlijk land, we zijn er stiekem best trots op. Maar wat is er gebeurd, wat zijn we kwijtgeraakt? Hoe komt het dat onze gemeenschappelijke waarden zo ver weg lijken?

# Eén ding was hetzelfde [gebleven]: het min of meer democratisch gekozen bestuur van dit land liet zich nog steeds leiden door het onvermijdelijke. Vooraanstaande politici vermeden grote visies. Niemand greep de verantwoordelijkheid of eiste de eer. Compromissen werden niet benoemd. Of het beleid goed of slecht uitpakte, niemand had het gedaan. Vandaar mijn boek Niemand Regeert (2009).

# Al snel kwam ik er achter dat het thema van de terugtredende overheid bijna alles in een nieuw daglicht had gezet.’

Daarmee is alles gezegd: het politieke amateurisme in dit land is een chronische zwakte die het publiek logischerwijs niet meer accepteert. Maar voor de volledigheid, na deze laatste samenvattende zin:

# Bij mijn verkenning van de democratische praktijk in Nederland ben ik vier elementen tegengekomen die kenmerkend zijn voor hoe Den Haag functioneert. Dat zijn: de kijk op de overheid als bedrijf, een afkeer van tegenmacht [hoe dom kan de politiek toch zijn? jw], een voorkeur voor oplossingen die de markt als model gebruiken en een wrevelig debat over de kwaliteit van onze democratie en politieke besluitvorming.

Maar in één opzicht verschillen we radicaal met de opvatting van Chavannes, waar het gaat om de rol van de Eerste Kamer:

# 3. De discussie over opzet en functioneren van onze parlementaire democratie is gebrekkig en op kortetermijnvoordelen gericht.

# Zie het schoppen tegen de Eerste Kamer. Natuurlijk wordt de senaat op een achterhaalde manier gekozen. Maar zij is een nuttig tegenwicht van de waan van de dag aan de overzijde. Keer op keer zijn via Nationale Conventies en andere commissies fundamentele, vaak praktische initiatieven verzameld om een steeds beter opgeleid volk te betrekken bij de koers van het land.

Hier worden door Chavannes twee dingen door elkaar gehaald. Om met het laatste aspect van de via Nationale Conventies en andere commissies fundamentele initiatieven te verzamelen om het volk te betrekken bij de koers van het land, dat is logisch en nuttig, zelfs vanzelfsprekend om een steeds beter opgeleide bevolking te betrekken bij de politiek en het bestuur.

Maar dat de Eerste Kamer een nuttig tegenwicht is tegen de waan van de dag aan de overzijde, dat is dus hét klassieke argument van Koning Willem II geweest en dat neemt Chavannes blijkbaar klakkeloos over. Hij heeft dus nooit een debat in de senaat gevolgd – zou je geneigd zijn te denken – en zeker niet in het recente verleden. Had hij dat wel gedaan, dan had hij gezien hoe de Eerste Kamer de waan van de dag volledig heeft overgenomen en in niets van het gekakel van de Tweede Kamer verschilt. Iedere Algemene Politieke Beschouwingen tot aan de laatste editie van twee weken geleden zijn daar een schoolvoorbeeld van. Shame on you! Los van deze ene misser of blunder heb ik als trouw lezer van Marc Chavannes altijd genoten van zijn bijdragen aan deze krant. Daarvoor alle huilde. Mijn dankbaarheid is daarvoor groot, al moet ik nu eerlijk zijn in mijn aversie tegen de Eerste Kamer. Dat de senaat mij daarin een handje helpt met hun waardeloze debatten, dat is mijn voordeel in dit geval. Niets van een ‘chambre de réflexion’… al zouden ze het nog zo graag willen. Dezelfde politieke amateurs als die van de overzijde.

Lezing van de Eerste Kamerhandelingen leert dat …. (deel 1) #EersteKamer

20 Wednesday Nov 2013

Posted by aquariuspolitiek in EersteKamer, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer

Stelling: De terechte oproep van senator Hermans (VVD) om de taak en functie van de Eerste Kamer bespreekbaar te maken en dus impliciet te evalueren werd eerder op deze plaats verwelkomd. Ook werd hier aangekondigd dat de handelingen van deze Kamer analytisch onderzocht zullen (moeten) gaan worden op kwaliteit en inhoud van de gespreks- en debatvoering, want die moeten van hogere kwaliteit zijn dan in de Tweede Kamer. Het ongeschreven staatsrecht leert immers dat de senaat als een ‘chambre de réflexion’ een terughoudende rol speelt of dient te spelen binnen de Staten-Generaal, omdat – zo luidt de gangbare mening – beide Kamers elkaar dienen aan te vullen in plaats van elkaar te doubleren. Met dit laatste wordt niet alleen dubbel werk gedaan, maar schiet ook niemand iets mee op. Een aanvullende rol van de Eerste Kamer is ook het best voor te stellen door de senaat precies het omgekeerde te laten doen als de collega-volksvertegenwoordigers uit de Tweede Kamer, waar het politieke gevecht-in-debat op het scherpst van de snede wordt gevoerd: partijprogramma’s worden uit en te na verdedigd en gepropageerd om als spiegel te laten functioneren met betrekking tot de controle op het kabinetsbeleid, per definitie een coalitiecompromis. Het kenmerk van de Tweede Kamerdebatten is daarom naast controle van het regeringsbeleid ook een uitstalmogelijkheid om de eigen partijpolitieke standpunten te venten, al dan niet in de vorm van een fellere polarisatie of strijd van woorden. Wat minder provocerend uitgedrukt: partijstandpunten voeren de boventoon, want de partijvertegenwoordigers laten niets na om tot uitdrukking te brengen dat het partijbelang het landsbelang betekent.

Logischerwijs behoort de Eerste Kamer dus het omgekeerde te doen ten opzichte van het werk van de collega’s van de ‘overzijde’: kwaliteitsbewaking van de wetsvoorstellen betekent ook dat de senatoren kwalitatief partijoverstijgende debatten houden en dus niet op de polariserende golflengte gaan zitten, want dat gebeurt al ‘aan de overzijde’. De recent gehouden politieke algemene beschouwingen van eind oktober in de senaat leren ons echter dat de beraadslagingen even – maar op een andere wijze – polariserend werden gevoerd en dat wordt in deze serie aangetoond en bewezen  met citaten vanuit de Handelingen. De komende verzameling citaten heeft dus tot doel om alternatieven te suggereren om de senaat tot een werkelijke chambre de réflexion, ofwel een Kamer van heroverweging te maken. Van deze vermeende heroverweging, zo wordt hierbij geponeerd, is geen sprake. Er worden meer dan eens zeer partijdige uitspraken gedaan en daarmee wordt de indruk gewekt dat er gewoon een herhaling plaatsvindt van de eerder gevoerde debatten in de Tweede Kamer. In plaats van deze zeer partijpolitieke uitspraken had de buitenstaander verwacht dat de verschillende en dus eigen partijpolitieke standpunten per fractie als een filosofische aankleding of visie zou worden gepresenteerd, maar dat is geenszins het geval. Dus bevangt de lezer van deze Handelingen een gevoel van teleurstelling omdat een diepergravend debat om de politieke wijsheid geheel en al ontbreekt. Conclusie is dat deze eerste analyse van het net een maand geleden afgeronde debat om de algemene politieke beschouwingen een korte versie is van het twee dagen durende equivalent in de Tweede Kamer. Er kan geen toegevoegde waarde aan dit debat worden ontleend.

In de volgorde van de sprekerslijst verschijnen de volgende fractievoorzitters op de sprekersplaats. In deze eerste verkenning gaat het om het criterium ‘polariserende’ en ‘partijpolitieke’ uitspraken die evengoed door de Tweede Kamer konden zijn uitgesproken.

De heer Brinkman (CDA) met een populistisch begin van zijn spreekbeurt maar daarna een aantal wijsgerige opmerkingen, zonder hierop een invulling te geven:

‘Computervakman Wim en Annie, zijn vrouw, de ervaren verpleegster, stonden met hun twee kinderen op Prinsjesdag uitbundig te zwaaien naar ons flonkelnieuwe koningspaar. (…) “Hoor je dat, Wim?”, zei Annie, “wij mogen voortaan ook alo topbelasting gaan betalen!” Wim fluisterde zuur: “ze rekenen ons rijk, maar ze maken ons arm.” (…)[i]

Deze uitspraak resp. beeldspraak mag als populistisch worden aangemerkt omdat een echtpaar met gemiddelde beroepen als ICT’er en verpleegkundige niet binnen het topbelastingtarief vallen. Deze opening van Brinkmans inbreng had net zo goed door zijn CDA-collega in de Tweede Kamer gebracht kunnen worden en dat betekent dat Brinkman via de senaat de bevolking probeert te bereiken terwijl dat niet nodig noch wenselijk is: doublure van de Tweede Kamer en ook geen schare van journalisten die aanwezig zijn omdat de Eerste Kamer geen hot issue vormt. Daarmee is de weg vrij om ‘professorale’ visies te ontwikkelen, maar daaraan heeft de CDA-fractie geen behoefte.

En zoals aangekondigd een tijdsbeeld:

‘(…) Aan het werk in een snel veranderende, multipolaire wereld met steeds weer nieuwe producten en met technologische innovaties alom. Met andere, kleinere, steeds wisselende klantengroepen met verscheiden wensen. Bezig om hun logistieke processen aan te passen, in hun keten van samenwerking de boel te reorganiseren. Aan de slag om hun productiviteit eb hun competitiviteit te verhogen. In de weer om excellenter te worden en om verschil in plaats van gelijkheid van het gebodene na te streven. Kansen genoeg voor ons land, al moet je tegenwoordig veel beter je best doen om overeind te blijven. Ondertussen lichtte binnen de minister-president toe hoe wij ons moeten transformeren naar meer participatie. Voor het CDA niks nieuws onder de zon, want gemeenschapszin en vanuit het vroegste familieverband samen verantwoordelijkheid dragen zitten ons in de genen. Enfin, mooi plagiaat is niet lelijk.’

Zoals aangegeven wordt dit tijdsbeeld niet verder uitgewerkt. De vraag komt dus bij de toehoorder op wat het CDA met deze ‘snel veranderende, multipolaire wereld met steeds weer nieuwe producten en met technologische innovaties alom’ wil gaan doen. Wat wordt positief benaderd en wat draagt schaduwkanten in zich want deze multipolaire wereld van de mondialisering is zeker niet zonder die schaduwkanten. Het antiglobalisme getuigt daarvan. Brinkman constateert slechts de interbedrijfsmatige aanpassingsprocessen, nodig om de concurrentiestrijd met opkomende industriële grootmachten te kunnen blijven voortzetten. In plaats van een nadere uitwerking springt de senator over naar de binnenlandse beleidsprioriteiten:

‘Het CDA wil niet dat de gaten in de overheidsboekhouding steeds maar met extra belastingen worden gedicht. Met minder overheidsuitgaven valt een betere samenleving te bouwen. Elke scholier zou dat in  een maatschappelijke stage van jongs af aan moeten ondervinden. Het toezicht op uitdijende uitgaven voor sociale zekerheid en zorg laat te wensen over. Onze wetgeving is broos aan het worden. Dat zijn wat het CDA betreft kernpunten in het aanpassingsvermogen waar ons collectieve systeem nu voor staat. De MEV en de Miljoenennota schrijven er informatief en uitnodigend over: ons collectieve systeem is te groot, te traag en te complex geworden. Dat is niet een kwestie van ideologie, van meningen, maar domweg van feiten. 50% en meer van wat dit land verdient vloeit door de collectieve kas. Het heeft geen zin wie dan ook daarvan de schuld te geven, want velen van ons dragen ervoor wel enige medeverantwoordelijkheid. Waar het nu om gaat is ons tijdig, nee, tijdiger aan te passen. Onze fractie spreekt, constructief als we zijn, echt van ONS, want onze landgenoten hebben het nog steeds niet zo slecht als her en der wel wordt beweerd. (…)’

Hierbij past een kort commentaar. Hier wordt het verkiezingsprogramma, dan wel partijideologie gebracht, alsof dat duidelijke visionaire perspectieven biedt. Het zijn slechts ideologische uitgangspunten, zonder dat een weidser toetsingskader wordt aangedragen, bijvoorbeeld vanuit wetenschappelijke literatuur. Dat zou het geëigende toetsingskader kunnen zijn om de eigen ideologische en visionaire perspectief verder te ontwikkelen. Dan ontstaat er een vergelijking met hedendaagse en dus eigentijdse wetenschappelijke inzichten, die het tegelijkertijd mogelijk maken om het regeringsbeleid tegen het licht te houden. Deze aanzet zou vanuit de Eerste Kamer mogen worden verwacht om een plagiaat en doublure van de Tweede te voorkomen. Dat ontbreekt dus te enenmale. Een gemiste kans. En wat de slotzinnen [‘Het heeft geen zin wie dan ook daarvan de schuld te geven’]  betreft kan inderdaad worden vastgesteld dat alle politici boter op hun hoofd hebben, want Brinkman zelf is destijds een centrale figuur in het politieke web geweest. Hij heeft met zijn CDA een zware verantwoordelijkheid voor de toestand van dit moment mee te dragen vanuit een langdurige CDA-regeringsverantwoordelijkheid. En dat maakt dat deze inbreng een (des te) minder wenkend perspectief bezit, om maar niet te spreken dat hier sprake is van een traditioneel oppositioneel geluid. We besluiten deze eerste inhoudelijke bijdrage dus af met de constatering dat deze eerste indrukken van de eerste spreker (uit een veel langere tekst) geen bijdrage levert voor een  kwalitatief hoogstaand toetsingskader wat van een senator verwacht mag worden.

De volgende fractievoorzitter is Hermans, die opvallend genoeg begint met ons politiek kenmerk van het poldermodel:

‘Wij Nederlanders zijn van oudsher polderraars. Dat polderen heeft natuurlijk ook een aantal nadelen. Een soms oeverloos debat over onbenulligheden [sic!]. de bekende bestuurlijke drukte. Vijftig jaar discussie en debat over zeven kilometer autoweg waarvan het onderbed al sinds de jaren zeventig in Midden-Delfland klaarligt.

‘Maar er is ook een positieve kant aan die typisch Nederlandse overlegmentaliteit. In tijden van crisis als het er echt om spant, op momenten  van maken of breken, dan staan wij er samen, schouder aan schouder zandzakken te slepen bij hoogwater. Dat was zo bij de wederopbouw; dat was ook zo bij het akkoord van Wassenaar en dat was ook zo bij het begrotingsakkoord van het vorig jaar. En het is nu weer zo, nu het kabinet de handen ineen heeft geslagen met ChristenUnie, SGP en D66. Ik prijs die partijen die hun nek uit hebben durven steken voor pijnlijke maatregelen; pijnlijk, maar noodzakelijk om de welvaart van ons land veilig te stellen. De grootste winst van het akkoord schuilt wat de VVD-fractie betreft in het brede draagvlak voor een solide begrotingsbeleid. Het kabinet kan door met zijn hervormingsagenda. Dat komt de stabiliteit van ons land en de politiek ten goede.

‘De VVD is ook te spreken over de verbeteringen ten opzichte van de voorstellen die daarvoor voorlagen. Minder lastenverzwaring, meer banen en dat gefinancierd met meer bezuinigingen op de overheid, sociale zekerheid en de zorg. Wij erkennen natuurlijk dat wij ook een prijs hebben moeten betalen voor die verbeteringen. Een taks op leidingwater, een hogere belasting op personenauto’s en motorrijwielen en geen verlaging van de motorrijtuigenbelasting. Wij erkennen ook dat er na het akkoord veel zuurs in het vat zit voor de mensen van Nederland.’

Na deze drie alinea’s ontstaat er een natuurlijk breekpunt als de heer Kox (SP) een interrumpeert over met name de laatste alinea. Maar laten we allereerst de bovenstaande inleidende tekst van Hermans waarderen. In de eerste plaats merken we op dat het poldermodel zich in de ogen van de VVD weer in een nieuwe belangstelling mag verheugen maar dit lijkt eerder een gelegenheidsargument dan een principiële stellingname. Een gelegenheidsargument vanwege de politieke verhoudingen die gewijzigd zijn doordat de nieuw ontstane meerderheid na de Tweede Kamer niet overeenkomt met de verhoudingen in de Eerste. De VVD die een sterke traditie kent van weerstand tegen het poldermodel (Bolkestein!) moet nu wel meegaan in onze poldercultuur. De kern van dit probleem ligt echter bij ons kiesstelsel, waardoor verschillende meerderheden in beide Kamers een vast verschijnsel dreigen te gaan worden, met alle risico’s van bestuurlijke chaos van dien. Dat wat betreft de eerste twee alinea’s, waarmee genoeg gezegd is. Ten voordele van Hermans spreekt dat hij later in zijn inbreng in eerste termijn de positie van de Eerste Kamer ter discussie stelt en daarmee indirect ook de wijze van verkiezing van de senaat.

Over de derde alinea geldt hetzelfde wat eerder bij Brinkman werd geconstateerd: reciteren uit het partijprogramma en dat is – kort en krachtig geformuleerd en geconcludeerd – niet de taak van een senator.

Dan nu de heer Kox die met de volgende interruptie komt:

‘Collega Hermans begint meteen met een lofzang op het nieuwe akkoord. Terecht, ik zou misschien hetzelfde doen. Maar het klinkt toch wat vreemd uit de mond van degene die hier een jaar geleden terug bij de algemene beschouwingen zei: we gaan toch niet meemaken dat dingen die langs politieke lijnen in de Tweede Kamer worden afgesproken hier meteen doorgevoerd worden? Dus bent u zich niet wat al te snel rijk aan het rekenen door een akkoord dat aan de overkant gesloten is? Hebt u niet gelezen dat collega Holdijk en collega Kuiper gezegd hebben dat zij zich wel verbonden voelen aan dit akkoord maar dat zij zich daaraan niet gebonden voelen. Dus bent u niet iets te vroeg met uw mededeling dat het kabinet nu verder kan? Had het kabinet zonder dit akkoord niet verder gekund?’

Omdat Kox hier teruggrijpt op uitspraken van Hermans van een jaar geleden toen het kersverse kabinet net was aangetreden en de actuele staatsrechtelijke positie van de senaat een andere was dan ooit te voren, en daarmee verwarring, dan wel een politiek luchtledigheid opleverde, kan deze directe vraag aan Hermans als een vorm van populisme worden opgevat. En zeker ook omdat Kox de uitspraken van Holdijk en Kuiper te eigen bate opvoert. Hier is wederom sprake van afwezigheid van afstandelijkheid die iedere senator zou sieren. Kox toont kortom dezelfde felheid van debat die in de Tweede Kamer gebruikelijk is. In verband met de poging van deze blog om één pagina per spreker te besteden (een deel 1a zou eventueel meerdere voorbeelden kunnen aandragen om het populisme van de senaat te bewijzen; dat geldt ook zeker voor de uitspraak van Hermans ‘Om de energie en de kracht van Nederland en van de Nederlanders vrij te maken, is het nodig dat de overheid een stapje terug doet’, waarop Kox terecht reageert met de opmerking: Collega Hermans poneert weer een stelling[ii]).

Ook de heer Thissen (GroenLinks) interrumpeert later in dit debat op Hermans, maar ook zijn vraag doet teveel aan de soort interventies van de Tweede Kamer denken:

‘Ik hoorde u de loftrompet steken over de kabinetten-Lubbers en het Akkoord van Wassenaar. We zouden het allemaal verschrikkelijk goed hebben gedaan. Dat speelde zich af in het begin van de jaren tachtig. Als ik goed reken, is dat 33 jaar geleden. In die 33 jaar heeft de VVD op 4 jaar na regeringsverantwoordelijkheid gedragen voor dit land. En toch zegt u dat er veel minder overheid moet zijn en veel meer ruimte voor de samenleving. Uw invloed is dus eigenlijk maar heel beperkt. U hebt blijkbaar last van andere partijen. U krijgt uw visie er niet door. Wat bedoelt u met “minder overheid en meer samenleving”? U zegt: wij willen bouwen op mensen met talenten. Ik ken heel veel mensen met talenten die verschrikkelijk graag willen meebouwen aan de samenleving, maar wie de toegang tot meedoen is ontzegd door slagbomen. Minister Dijsselbloem heeft het over een miljoen mensen die graag willen werken. Wat hebt u in uw visie aan hen te bieden? Of hebt u hen al financieel en sociaal afgeschreven?‘[iii]

Zeker ook als Thissen vervolgens spreekt van een ‘grabbeltonakkoord’, dan klinkt dan niet ‘senatoriaal’, waarmee niet wordt bedoeld dat de senaat deftig taalgebruik hoort te hanteren, maar minder straatvechterstaal dan in de Tweede Kamer. En ‘grabbeltonakkoord hoort tot die categorie. Dat akkoord wordt duidelijk niet serieus genomen.

Na een volgend interruptiedebat met Kox komt Hermans met zijn voorstel de ‘nieuwe’ status van de Eerste Kamer in aan de orde te stellen:

‘Er wordt wel eens beweerd dat het kabinet een fout heeft gemaakt door te gaan regeren zonder een meerderheid in deze Kamer. Die kritiek doet echter geen recht aan de conduitestaat van dit huis. Waar de Tweede Kamer de politieke overwegingen op de eerste plaats zet en de wetstechnische op de tweede, ligt in dit huis het primaat bij wetgeving en kwaliteit van wetgeving. De kritiek op het kabinet gaat ook geheel voorbij aan het snel veranderende politieke landschap. De verkiezingen voor de Tweede Kamer en die voor de Provinciale Staten lopen bijna nooit parallel. Dat was natuurlijk in 1980 ook al zo, maar Nederlanders wisselen sneller dan ooit van politieke voorkeur. In 1963 wisselden 9 zetels van kleur bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. In 1977, toen ik in de Kamer kwam, waren dat er 19. En nu, in 2012 waren het er maar liefst 46. Dat leidt bijna automatisch tot grote complexiteit in besluitvorming, wie er ook aan het roer staat. De meerderheid van vandaag kan morgen de minderheid zijn. Dat is weliswaar geen zekerheid, maar wel een scenario waarmee we de komende jaren serieus rekening moeten houden.  Is dat een probleem voor dit huis? De Eerste Kamer heeft van de bijna 300 wetten van het afgelopen jaar er slechts 3 afgewezen. Bewijst het akkoord over de begroting van 2014 niet dat met die complexiteit goed te leven valt? En is het zoeken naar meerderheden niet de kern van het werk van een politici? Maakt die complexiteit niet het beste in ons wakker? De wil er samen de schouders onder te zetten, om zakken door te geven bij hoog water?’

Hierop volgt wederom een stekelige opmerking van de kant van de SP:

‘De heer Kox (SP): Voor mij, afkomstig van de Brabantse zandgrond, blijven polders wat ingewikkeld. Voor ons is dat een enigszins vreemd verschijnsel.

De heer Hermans (VVD): Nederland is iets groter dan Brabant. Dat weet u, toch?

De heer Kox (SP): Ja, maar Nederland is ook iets groter dan Holland en dat vergeet u wel eens.

De heer Hermans (VVD): Friesland ook, dat klopt.’[iv]

(…)

‘De heer Kox (SP): De vraag was: had het kabinet voort gekund met een minderheid in deze Kamer, of niet? Vorig jaar beweerde u het tegenovergestelde. Ik ben niet van de polder, zei ik al. Het beeld dat de polder bij hoogwater beschermd moet worden met zandzakken op de dijken, getuigt van een beperkte visie. In principe moet je ervoor zorgen dat de dijken goed genoeg zijn. Het is de vraag of het kabinet niet juist bezig is om de dijken structureel te ondermijnen. Nog eens: is het een probleem dat uw kabinet geen meerderheid heeft in deze Kamer of niet? U moet kiezen voor het een of het ander.’[v]

Deze bewoordingen horen mijns inziens in de Eerste Kamer niet thuis.

Met een afsluitende opmerking van Hermans over zijn intentie sluiten we dit deel van de beraadslagingen af:

‘Ik heb aangegeven dat we in Nederland gewend zijn om te polderen en met elkaar tot akkoorden te komen. Als het echt heel moeilijk wordt, zetten we er samen de schouders onder. En het is heel moeilijk. Hoe meer schouders eronder, hoe meer handen die zakken kunnen doorgeven, des te beter de polder kan worden beschermd tegen het hoge water.  Dat heb ik betoogd. Ik wil nu ingaan op de positie van de Eerste Kamer en het feit dat de complexiteit van ons politieke systeem enorm is toegenomen door de heel snel wisselende meerderheden in de Nederlandse samenleving. Ook door de verschillende tijdstippen van verkiezingen kunnen zich extra problemen voordoen. Het vinden van werkbare meerderheden in de Tweede en in de Eerste Kamer om te komen tot een politieke opstelling van het kabinet wordt hierdoor lastiger. Dat loopt als een “blauwe draad” door mijn betoog.’

En Van Boxtel (D66) vraagt Hermans zich uit te spreken over zijn partijgenoot en fractiegenoot De Grave:

‘Ik heb collega Hermans horen zeggen dat hij het spannend vindt. Kiezers wisselen en meerderheden wisselen. Over de rol van de Eerste Kamer zegt hij: die is zoals die is. Mijnheer Hermans, wat vindt u dan van de uitspraken van uw fractiegenoot Frank de Grave, die iedere keer in de media doet voorkomen alsof we met een onwerkbare constructie in de Eerste Kamer zitten?’[vi]

Ook dit soort opmerkingen en verwijzingen hoort alleen in de Tweede Kamer thuis.

En de heer Kuiper (ChristenUnie) probeert de formatie opnieuw te evalueren:

‘U bent een groot voorstander van polderen. Dat ben ik ook. Het is een groot goed dat we goed overleg hebben in ons land. Was het dan niet beter geweest om bij de formatie van dit kabinet te overwegen om een vijfpartijencoalitie te maken?

De heer Hermans (VVD): Bij de formatie en de verkenning is nadrukkelijk naar voren gekomen dat de twee partijen die nu de coalitie vormen, het zouden moeten gaan doen. Voor die lijn is gekozen.

De heer Kuiper (ChristenUnie): U geeft nu een formeel antwoord.

De heer Hermans (VVD): Dat is niet formeel, dat is de realiteit.

De heer Kuiper (ChristenUnie): Dat hebben we al heel vaak gehoord, maar de akkoorden die nu telkens gesloten worden, stellen u eigenlijk in het ongelijk. Achteraf was het wellicht toch beter geweest om bij de formatie van het kabinet meer te letten op de verhoudingen in beide Kamers en om effort te steken in een vijfpartijencoalitie.’[vii]

De volgende spreker is de heer Marcel de Graaff (PVV):

‘Voorzitter. Wellicht herinneren een aantal leden van deze Kamer zich dat ik tijdens de vorige algemene politieke beschouwingen al direct in de eerste termijn een motie van wantrouwen heb ingediend tegen dit kabinet. Tot mijn spijt heeft die motie het toen niet gehaald. Ik kan u echter verzekeren dat de leden van mijn fractie nog steeds geen enkel vertrouwen hebben in dit kabinet, en wel om een aantal redenen.’

Deze openingszin van de spreekbeurt van de PVV wordt hierbij weergegeven omdat alle fracties hier de revue passeren, en daarom dient deze fractie in dit overzicht te worden opgenomen. Maar deze ‘herinneringsmededeling’ wijst er slechts op dat deze partij geen rekening wenst te houden met de bestaande tradities en mores binnen de Staten-Generaal en dus moties indient zonder eerst aan te horen wat de regering te zeggen heeft. Dit is politiek geen constructieve opstelling en daarmee plaatst deze partij zich buiten de orde van het bestaande kwaliteitskader van de Eerste Kamer, hoe groot de electorale aanhang van de PPV ook mag zijn. Die aanhang verdient respect, maar tegelijkertijd wordt die massale aanhang ook slechts mogelijk gemaakt door de inbreng van de traditionele partijen, die geen visie weten te ontwikkelen en daarmee zelf hun negatieve spiraal van verminderde geloofwaardigheid veroorzaken. Hier geldt de wet van de politiek communicerende vaten: hoe beter de PVV het doet, hoe groter de teruglopende electorale aanhang van de traditionele partijen.

De volgende spreker is mevrouw Barth (PvdA). Zij is wat mij betreft de enige die met een visie komt en een inbreng heeft die het stempel of predicaat meekrijgt van de senaat ‘waardig’. De eerste alinea tot aan de interruptie van Kox wordt hieronder weergegeven:

‘Voorzitter. “Zeker in een hoogontwikkelde industriële samenleving zijn abrupte beleidsveranderingen niet mogelijk. Maar daarom zijn de kleine veranderingen niet onbelangrijk. De verlegging van het beleid met tien graden kan uiteindelijk het verschil zijn tussen oorlog en vrede. (…) Marges gebruiken is soms het verschil tussen een spiraal naar beneden of naar omhoog. Het verschil tussen uitzichtloosheid en perspectief, tussen hoop en wanhoop.”  Aan het woord is Joop den Uyl in misschien wel zijn beroemdste essay “De smalle marge van democratische politiek”. Wie het herleest, wordt verrast door de wijsheid en actuele waarde van dit 43 jaar oude verhaal. Nederland is een land van minderheden waarin het sluiten van politieke compromissen onontkoombaar is. Naast Luxemburg en Zwitserland is Nederland bovendien het enige Europese land waar nog nooit een volledige kabinetswissel heeft plaatsgevonden. Een nieuw kabinet neemt altijd beleid van het vorige mee. De marge van het kabinet-Rutte/Asscher wordt ook nog eens zeer beperkt door de diepe internationale economische crisis waarmee ons land in 2014 voor het zesde achtereenvolgende jaar geconfronteerd wordt. Het kabinet ziet zich gesteld voor de bijkans onmogelijke opgave om de overheidsfinanciën op orde te brengen en tegelijkertijd te investeren in werkgelegenheid; om te voldoen aan Europese eisen van begrotingsdiscipline en tegelijkertijd de concurrentiepositie van ons land te versterken; om de triple-A-status, die Nederland op de financiële markten nog steeds heeft, te beschermen en zo de rente laag te houden, en om tegelijkertijd te investeren in een solide, sociale en duurzame toekomst van ons land. Dat lukt alleen maar met zorgvuldigheid, wijsheid en bedachtzaamheid. Geen hippe begrippen, maar ze zijn broodnodig. Onze ingewikkelde maatschappij is een porseleinkast en zoals bekend richten te dikke, te onbeheerste of te snelle dieren daarin al snel een grote puinhoop aan. Vanuit deze barre werkelijkheid heeft onze fractie het kabinet vorig jaar opgeroepen, op zoek te gaan naar een zo breed mogelijk draagvlak voor zijn beleid. We zien dat het kabinet dat met verve heeft gedaan. Zowel politiek als maatschappelijk heeft het kabinet verbindingen gelegd, met als meest recente resultaat de afspraken met de Tweede Kamerfracties van VVD, PvdA, D66, ChristenUnie en SGP. Onze fractie acht het aan de hand daarvan bijgestelde pakket voor 2014 evenwichtig en waardeert de verantwoordelijkheid die de drie oppositiefracties aan de overkant van het Binnenhof hebben willen nemen. Voor niemand in Nederland biedt de begroting een jubelverhaal; dat zit er in de huidige omstandigheden simpelweg niet in, maar het kabinet heeft veel creativiteit aan de dag gelegd bij het zoeken naar draagvlak, het vormgeven van noodzakelijke bezuinigingen en het creëren van ruimte voor investeringen. En dat binnen, nogmaals, zeer beperkte bewegingsruimte.  Er zijn mensen die stellen dat deze crisis niet alleen een economische, maar ook of misschien wel juist een politieke crisis is. Nederland is in 2012 in een triple dip beland omdat burgers de hand op de knip gingen houden. Dat deden zij omdat ze zeer onzeker waren geworden: van wangedrag van bankiers, van opeenvolgende kabinetscrises, van politieke pogingen om de smalle marge te ontkennen en radicale breuken te veroorzaken, en van een te lang vertoon van onmacht in Nederland en Europa om tot gezamenlijk gedragen maatregelen en oplossingen te komen.[viii]

Waarom noem ik deze inleiding van het betoog van Barth ‘senaatwaardig’? omdat alle elementen die genoemd moeten worden voor een politieke beoordeling van het regeringsbeleid aanwezig zijn. Ze worden ook verder uitgewerkt in een mijns inziens voortreffelijke inbreng. En dit oordeel is niet politiek gekleurd omdat ik principieel partijloos ben. De belangstellende raad ik aan de gehele tekst op de site van de Eerste Kamer te lezen. Interessant is dat Barth zich terecht erg kritisch opstelt ten opzichte van het begrip participatiesamenleving, zoals door de Troonrede geïntroduceerd.[ix] Voor de PvdA geldt er geen transformatie van de klassieke verzorgingsstaat naar de participatiesamenleving, maar:

‘(…) Wij denken inderdaad dat de verzorgingsstaat er is, er hoort te zijn en er hoort te blijven. In de cijfers van de begroting en de ontwikkeling van de uitgaven aan zorg en sociale zekerheid, ook voor de komende jaren, zien wij geen enkele reden om te veronderstellen dat het einde van de verzorgingsstaat nabij is. We zeggen echter wel dat je die anders moet invullen. (…)’

Deze zienswijze wordt door de sociale wetenschappen bevestigd.

De volgende spreekbeurt komt vervolgens toe aan de heer Kox zelf. Aangezien zijn inleiding een ‘compliment’ is aan de voorzitter van deze Kamer, is de lezer geneigd te veronderstellen dat het traditie is om een spreekbeurt aan te vangen met luchtige opmerkingen:

‘Voorzitter, laat ik met u beginnen: u stond er goed op vandaag. Er staat een mooie foto en een mooi artikel in de Volkskrant; dat hebben we allemaal gezien, toch? U bent per slot van rekening onze Voorzitter. Wij, fractievoorzitters en kabinet, moeten er nog maar voor zorgen dat wij er straks ook zo mooi op staan. Het kabinet zit er in ieder geval klaar voor. De tweede rij is wat dunner, maar de eerste rij is toch een mooie club. Fijn dat u hier allemaal bent. Een cynicus zou zeggen “Dan bent u een hele dag van de straat”, maar u kent mij: ik ben geen cynicus. Ik zeg dus dat ik blij ben dat u hier met z’n allen de hele dag bij ons te gast bent. Ik heb de hoop en het gevoel dat dit wederzijds zal zijn. Hoe dan ook, we zijn tot elkaar veroordeeld: zonder regering geen begrotingsvoorstellen en zonder senaat geen begrotingswetten. Zo zit ons tweekamerstelstel in elkaar, al lijkt niet iedereen in het land dat altijd even scherp op het netvlies te hebben. Dat is begrijpelijk, want deze Kamer doet meer aan reflectie dan aan promotie.’

Hier wordt de brug gevormd van publicitaire foto’s naar promotie van de Eerste Kamer waarvoor al een opdracht aan de premier door de ‘overzijde’:

‘Wellicht komt er meer aandacht voor dit deel van de Staten-Generaal als het kabinet ons zijn visie op de toekomst van deze Kamer presenteert, zoals de minister-president aan de Tweede Kamer heeft toegezegd. Met het 200-jarig bestaan van de senaat in 2015 voor de boeg, en met nogal wat verwarring over de rol van de Eerste Kamer in de samenleving, is de tijd er rijp voor. Het is bekend dat mijn fractie al veel langer aandringt op herbezinning op het tweekamerstelsel. Eén Kamer lijkt ons in beginsel democratischer en transparanter. Naar gelang de inrichting van die Kamer, kan het parlement zich dan wellicht beter te weer stellen tegen pogingen van Brussel om over ons te bazen op gebieden waarop wij dat niet op prijs stellen. Als het kabinet voorstellen in die richting wil uitwerken, zal mijn fractie er met een positieve grondhouding naar kijken. Dat is iets anders dan een deel van het parlement willen afschaffen omdat het het kabinet nu toevallig in de weg zou zitten. Ziet het kabinet dat ook zo? Dat laatste past immers meer bij een bananenrepubliek, zoals ik al bij interruptie zei. Je kunt veel van Nederland zeggen, maar we hebben geen bananen en we zijn geen republiek.  Ik ben overigens blij met de inbreng van collega Hermans, waarin hij aandrong op een fundamentele discussie, ook hier in de Kamer, over ons parlementaire stelsel, zoals hij het formuleerde. Ik zie dat als meer dan alleen een opmerking bij de algemene politieke beschouwingen. Wij moeten straks eens kijken hoe wij dit tot een uitspraak van de hele Kamer kunnen maken. Ik vind het fijn als het kabinet iets zegt over ons, maar ik vind dat wij zelf ook iets over ons functioneren zouden moeten zeggen. Als VVD en SP voor een voorstel zijn, dan moet er, in de huidige politieke verhoudingen, wel een meerderheid voor te halen zijn.  Laat ik eerst opmerken dat onze premier er nu dik drie jaar zit. En al die tijd leidt hij een regering die — dat is uniek voor de Nederlandse verhoudingen — niet op voorhand kan rekenen op voldoende steun in de Staten-Generaal. Dat is geen sinecure in tijden van crisis en dus een reden om hem te bedanken voor zijn inzet en zijn enthousiaste pogen om ons land uit de crisis te halen. Bij alles wat ik vandaag zal zeggen, heb ik geen enkele twijfel aan de goede bedoelingen van de premier en zijn kabinet, maar — het is niet anders — met goede bedoelingen alleen kom je er niet, zo zei mijn moeder. Groei en banen, daar gaat het om, zei Diederik Samsom vorig jaar, in navolging van Emile Roemer. Zo is het maar net. Wel, de werkloosheid stijgt schrikbarend en Nederland doet het qua economische groei slechter dan omringende landen. Dan is het, denk ik, niet vreemd dat de bevolking het niet meer zo ziet zitten met dit kabinet. Of vergist het volk zich wellicht? Dat is ook altijd een optie. Wat denkt de minister-president hiervan?’[x]

De volgende spreker is ook al een eerder genoemde senator en wel Van Boxtel (D66) en ook hij staat stil bij dit bijzondere kabinet:

‘Voorzitter. Het zijn bijzondere tijden met een bijzonder kabinet. De economie zit al enkele jaren in het slop, de economische groei is lang afwezig geweest, sinds 2008, en de overheidsfinanciën zijn nog steeds niet in evenwicht. Ondertussen is onze samenleving drastisch veranderd. Van een getraumatiseerde, overwegend witte samenleving van zo’n 10 miljoen Nederlanders na de Tweede Wereldoorlog naar bijna 17 miljoen Nederlanders, waarvan velen met wortels in andere landen of continenten. Onze open, tolerante samenleving bloeide op in de jaren zestig en zeventig. Werk genoeg en veel jonge mensen, die genoeg hadden van besloten elites en die inspraak en medezeggenschap wilden. De bomen leken tot in de hemel te groeien. Sterker nog, we dachten de hemel op aarde te scheppen. Dodelijke ziekten werden veelal chronisch. Eeuwig leven voor de dood leek binnen bereik. We reisden de wereld rond en deden overal zaken. Cultuur was rijkelijk in variatie, vernieuwend en inspirerend. Een nieuwe gouden eeuw, werd al weleens gezegd. We democratiseerden en werden allemaal beter opgeleid.  Maar ergens ging het mis. De bankencrisis en de eurocrisis hebben het vertrouwen van velen geschaad en de opgelopen wonden zijn nog niet geheeld. Ook de aanslagen op onze democratie, met de terreur in New York en Washington, de moord op Pim Fortuyn en de moord op Theo van Gogh, hebben het grondvlak van onderling vertrouwen in ons land laten barsten. De digitale revolutie — mevrouw Barth sprak hier ook al over — gaf plotseling iedereen een stem, via mobiel, via e- mail, Facebook en Twitter. Nieuwe netwerken ontstonden, lokaal, nationaal en internationaal. Het bracht winst en verlies. Het bracht winst: verbonden kunnen zijn, je stem laten horen en totalitaire regimes laten wankelen. Nieuwe handel en diensten kwamen op. Het bracht echter ook verlies: anoniem schelden, oude vertrouwde structuren die op de helling gingen, zoals bedrijven die de boot misten naar klanten en daardoor verdwijnende werkgelegenheid, en digitale terreur. Het maatschappelijke en politieke debat verscherpte.’

De inbreng van de volgende spreker, de heer Thissen (GroenLinks):

‘Voorzitter. Meedoen kan niet zonder grond onder je voeten. Of: waarom de verzorgingsstaat conditio sine qua non is voor de participatiesamenleving. De Koning zei namens de regering in zijn eerste troonrede: “dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.”

Thissen heeft volkomen gelijk dat ‘de verzorgingsstaat conditio sine qua non is voor de participatiesamenleving’. De reden van dit gelijk is dezelfde als bij Barth aangegeven: in de sociale wetenschappen, i.c. de sociologie bestaat consensus over het bestaan van de verzorgingsstaat (prof. Piet Thoenes heeft een standaardwerk over de Nederlandse verzorgingsstaat geschreven).

Met dit commentaar wordt deel 1 afgesloten, maar niet zonder de laatste sprekers in de eerste termijn van deze algemene politieke beschouwingen ook aan het woord te laten, maar nu nog zonder commentaar. Wordt dus vervolgd.

De heer Kuiper (ChristenUnie):

‘Voorzitter. Volgende maand beginnen de festiviteiten ter gelegenheid van 200 jaar Koninkrijk. Nederland is in die twee eeuwen opgeklommen tot een rijk en hoogontwikkeld land. De viering vindt echter plaats te midden van een ernstige financieel-economische crisis in Europa, die ook ons land voor grote uitdagingen stelt. Dit kabinet wil Nederland sterker uit de crisis laten komen. Dat hebben we vaak gehoord. Dat is ook goed, maar wat betekent dat? “Sterker uit de crisis” betekent voor de ChristenUnie niet alleen deugdelijk financieel beleid. Het heeft ook morele en politieke componenten. “Sterker uit de crisis” betekent een gemeenschappelijke inzet voor het algemeen belang, bouwen aan een sterke samenleving en zorgvuldige aandacht voor instituties en publieke organisaties die dat mogelijk maken. Te vaak is de politiek een stoorzender en breekt ze het vertrouwen van burgers af door wisselvallig optreden. Behartiging van publieke belangen vraagt continuïteit en stabiliteit. Dat motiveert burgers om zich in te zetten voor de publieke zaak en dat helpt om Nederland sterker uit de crisis te laten komen. Bij de herdenking van 200 jaar Koninkrijk is het nodig om opnieuw te investeren in politiek vertrouwen en in stabiele instituties die ons land dragen en sterker maken. Dat is bij deze algemene politieke beschouwingen het thema voor de ChristenUnie.’

De heer Holdijk (SGP) durft als enige een globale visie te formuleren:

‘Voorzitter. Mijn beschouwing bevat een globale visie op enkele aspecten van de troonrede en de Miljoenennota.  De premier kan ondertussen misschien het woord (toekomst-)visie niet meer horen, maar het is in elk geval duidelijk dat er onder de coalitiepartijen geen gemeenschappelijke ideologie ligt. De onderscheiden ideologieën zijn niet uitgeruild. Veel dagdromen over de toekomst zouden overigens nachtmerries worden als ze werkelijkheid werden. Intussen wordt wel in een toekomstrichting gewezen: de omslag van verzorgingsstaat naar de participatiesamenleving die al vele malen ter sprake is gekomen. Dat is geen nieuw idee. Sinds de jaren tachtig is het onder andere benamingen bekend en er is sindsdien ook voorzichtig een begin mee gemaakt. Het lijkt mij in de troonrede tamelijk idealistisch gesteld dat mensen in deze tijd hun eigen keuzes willen maken, hun eigen leven willen inrichten én voor elkaar willen kunnen zorgen. Veel te kiezen lijkt er echter niet. Het idee komt louter voort uit de financiële noodzaak van bezuiniging. De noodzaak van de omslag is helder, maar het is bitter dat dit juist moet gebeuren in een periode van economische stagnatie of neergang. Dat zal spanningen geven en verzet oproepen en daarmee is het een lastige opgave voor de overheid en een moeizaam leerproces voor de burgers. Ik kom daar aan het slot van mijn betoog nog even op terug.’[xi]

De heer Nagel (50Plus):

‘Mevrouw de voorzitter. Deze beschouwingen staan onmiskenbaar in het teken van het feit dat Nederland het duidelijk minder goed doet dan de omringende landen. Het zou me dan ook niet verbazen, nee, ik ben ervan overtuigd, dat premier Rutte de enige premier in Europa is die niet door de Amerikanen wordt afgeluisterd. Ik heb dit gisteren al getwitterd en collega Brinkman heeft hier vanochtend ook op geduid.

Ons politieke systeem is verworden tot een wildwestprairie met kunstgras waar enerzijds een graag regerende VVD tot bijna alles bereid is en waar anderzijds een eveneens op macht beluste partij, D66, vergeet waarom zij destijds is opgericht. Het gedragspatroon van de VVD is onnavolgbaar. Eerst ging de partij in zee met een, naar eigen zeggen, onbetrouwbaar gebleken gedoogpartner. Vervolgens werd er een coalitie gemaakt met wat in verkiezingstijd nog werd afgeschilderd als de grootste politieke tegenstander annex het ongekende rode gevaar, de Partij van de Arbeid. Nu is er een akkoord gesloten met drie oppositiepartijen, waaronder de ver van het liberale gedachtegoed verwijderde SGP. Kennelijk smaakten de eerder op het staatkundig gereformeerde offerblok gebrachte onderwerpen als de weigerambtenaar en de koopzondagen naar meer. Voorts is er nog de grote overeenkomst tussen het torentje van Pisa en het torentje op het Binnenhof, waarin premier Rutte scheefwoont zonder dat dit wordt aangepakt.’[xii]

De heer Koffeman (PvdD):

‘Voorzitter. Veel burgers vertrouwen de overheid niet meer. Dat is niet alleen het geval in landen als Saudi-Arabië, waar de overheid de eierstokken van vrouwelijke burgers zegt te beschermen via een verbod om auto te rijden. Het is ook het geval in de Verenigde Staten, waar de president zijn ambt letterlijk luister bijzet door de telefoon van bevriende staatshoofden stelselmatig af te luisteren en tegelijk ook de burgers van andere staten een luisterend oor te bieden zonder dat ze dat zelf weten.’[xiii]

En tot slot de heer De Lange (OSF):

‘Mevrouw de voorzitter. Ik heb er de hele dag naar uitgekeken, maar nu ik als laatste spreker in het debat van vandaag aan de beurt ben, is het wel duidelijk: hij komt niet. Ik doel natuurlijk op Olli Rehn, de nooit gekozen begrotingspaus van de Europese Commissie die regelmatig ex cathedra spreekt, zich nooit vermoeit met democratische tegenwerpingen van wie dan ook en die nationale regeringen aan zijn budgettaire leiband houdt. We zullen het moeten doen met zijn plaatsvervangers op aarde, of althans in Nederland: premier Rutte en zijn ministers. Het zij zo.’


[i] Stenogram Eerste Kamer 2013, 29 oktober, p. 2

[ii] p. 9

[iii] p. 11

[iv] p. 12

[v] Idem.

[vi] p. 12-13

[vii] p. 13

[viii] p. 20

[ix] p. 26

[x] p. 29

[xi] p. 42

[xii] p. 44

[xiii] p. 45

Ontwikkelingen in de Senaat in de afgelopen dertig jaar: Politisering van de Eerste Kamer groeit (2) #staatsrecht #EersteKamer

01 Friday Nov 2013

Posted by aquariuspolitiek in EersteKamer, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer

Deel 2: In het verlengde van deel 1 dat gisteren deze serie opende, zal deze tweede blog weer uit twee gedeelten bestaan. In het eerste gedeelte zal een ander Trouw-artikel van de politieke redactie aan bod komen omdat de fractievoorzitter Hermans (VVD) zijn waarschuwing aan de senaat stevig heeft ingezet, maar in het artikel van gisteren kwam dat niet voldoende uit de verf. Kort en bondig geformuleerd vraagt de liberaal zich af of de Eerste Kamer nog bestaansrecht heeft in het huidige tweekamerstelsel. In het tweede gedeelte wordt de rest van de concluderende paragraaf van hoofdstuk 7 uit het proefschrift van De Vries overgenomen.

 

Iedereen vindt wat van Eerste Kamer, behalve senaat zelf (redactie politiek, redactie politiek, http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/detail/3535591/2013/10/30/Iedereen-vindt-wat-van-Eerste-Kamer-behalve-senaat-zelf.dhtml, 30/10/13)

Loek Hermans (VVD): Deeltijdpolitici moeten zich bezinnen op hun rol

‘De VVD in de Eerste Kamer vindt het ‘de hoogste tijd’ dat de senaat zich bezint op haar eigen rol in het politieke bestel. Loek Hermans, leider van de VVD in de Eerste Kamer, spoorde zijn collega’s gisteren bij het debat met het kabinet over Troonrede en Miljoenennota aan zich te mengen in de discussie over de senaat. Werkelijk iedereen heeft zich er tegenaan bemoeid, constateerde Hermans met lichte ergernis, behalve de Eerste Kamer zelf. “Er staat hier een olifant en wij zeggen dat die er niet is. Dat is gek.” De discussie is volgens de leider van de grootste fractie urgent, nu dit kabinet van VVD en PvdA geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer.

‘Door in de Tweede Kamer het herfstakkoord te sluiten met oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP heeft het kabinet zich weliswaar verzekerd van steun voor de begroting voor het volgend jaar en voor het belastingplan. Maar Hermans verwacht dat het wel vaker voor gaat komen dat een kabinet niet in beide Kamers voldoende draagvlak heeft. De ChristenUnie zei met zoveel woorden zo’n debat niet nodig te vinden, de andere partijen willen het wel, maar zien de noodzaak minder dan Hermans.’

Het is opvallend dat Hermans dit ‘radicale’ standpunt inneemt aangezien de VVD als partij in meerderheid conservatief is en via het erelid Wiegel een hartstochtelijk pleitbezorger bezit van dit deftige orgaan, dat staatsrechtelijke tradities respecteert. Hermans daarentegen ziet zich genoodzaakt de regie van het publieke debat meer in eigen handen te (gaan) nemen omdat dit ‘grijze muizengezelschap’ anders in de afgrond van het slechte imago dreigt te verdwijnen:

‘Maar het gaat om hun voortbestaan, betoogde Hermans. De senaat maakt zich in zijn ogen overbodig als ze alleen maar met politieke ogen naar kabinetsvoorstellen kijkt. “Als een wet juridisch deugt, kunnen we niet met goed fatsoen tegenstemmen. Dan doen we in feite onszelf tekort”, zei Hermans. Andersom gaat trouwens SGP-senator Gerrit Holdijk voor het belastingplan stemmen, hoewel hij het hoogstens iets minder slecht vindt dan het was. Maar hij voelt zich nu gebonden aan het herfstakkoord.’

Hermans heeft gelijk dat de senaat zich overbodig dreigt te maken omdat de huidige politisering een trend bevestigt die al decennia speelt in de Eerste Kamer, zoals uit de voortgaande bespreking van De Vries zal blijken. Maar zeker ook de opmerkingen van senator Holdijk geeft te denken, want de door hem gemaakte opmerkingen raken kant noch wal. Dat aspect van ‘redeneringen’ of ‘logica’ in de Eerste Kamer is nog nooit aan de orde geweest via een analytisch vergelijkende analyse van de Eerste en Tweede Kamerhandelingen.

‘Het kabinet heeft in de Tweede Kamer een notitie toegezegd over de verhouding tussen de beide Kamers. In de discussie passeren tal van oplossingen de revue, ook het veranderen van het kiesstelsel. Tot 1983 kozen de Provinciale Staten om de drie jaar de helft van de Eerste Kamer. Sindsdien wordt de senaat elke vier jaar in haar geheel vervangen. Hermans wilde zich niet uitspreken voor terugkeer naar het oude systeem, maar hij zei wel dat dat de aanvechtingen van de Eerste Kamer kan verminderen om op de stoel van de Tweede Kamer te gaan zitten.’

Deze beschouwing afrondend kan worden geconcludeerd dat niet alleen de oude tijden van ‘standaard’ gelijke samenstelling van Tweede en Eerste Kamer een zeldzaamheid zal worden vanwege het verdwijnen van de pacificatiepolitiek (met verwijzing naar politicoloog Arend Lijphart) en de zuilenmaatschappij (alleen media- en onderwijswereld herinneren nog aan afzonderlijke zuilen binnen de traditionele Nederlandse denominaties). Dit argument heeft overigens niets te maken met het tweekamerstelsel, maar tegelijkertijd heeft datzelfde stelsel in ons land een onlogische en twijfelachtige achtergrond, waardoor het bestaansrecht gezien de oorspronkelijke hand van koning Willem II (achter de schermen) en zijn doelstelling van ‘bolwerk rond de troon’ en ‘waken voor de waan van de dag’.

Kortom, de beraadslagingen moeten een duidelijk ander karakter dragen dan die van de overzijde in de Tweede Kamer, maar daarvan is niets zichtbaar in de Handelingen. De vraag is of hiernaar ooit een kritisch wetenschappelijk onderzoek is gedaan.

VERVOLG VAN MR DE VRIES EN DE STAATSRECHTELIJKE POSITIE VAN DE EERSTE KAMER

‘De wetgevende rol van de Kamer is de afgelopen jaren onder druk komen te staan. Het politieke belang van het regeerakkoord en daaruit voortvloeiende (bezuinigings-) wetgeving, gaven de Kamer de laatste jaren snel de indruk dat haar oordeel niet telt [eigen benadrukking, jw]. Een reeks van kleinere en grotere aanvaringen met de regering was hiervan het gevolg.’

De laatste zin is natuurlijk een interessante waarneming: hoe komt het dat de senatoren de indruk hebben dat hun oordeel niet telt? Overbodigheid misschien vanwege dubbel werk? Deze vraag kan alleen definitief beantwoord worden als een tekstvergelijking van een (willekeurige) beraadslaging over een thema X aantoont dat de senatoren geen nieuwe aspecten hebben aangeroerd die in de Tweede niet aan de orde zijn geweest. Ook de norm van ‘kwaliteitsbewaking’ zou geëxpliciteerd moeten zijn, maar is dat in de realiteit van de dag ook het geval. Zijn er sporen hoorbaar in de voorgelezen teksten van senaatsfracties waaruit blijkt dat deze uitdrukkelijk de kwaliteit van wetsvoorstellen onder de loep nemen, of worden er de facto alleen politieke uitspraken gedaan?

‘De Kamer zelf heeft het met de van regeringswege uitgeoefende politieke pressie lang niet altijd even gemakkelijk. Wordt van regeringswege de druk weer eens flink opgevoerd, dan lijkt er onmiddellijk alle aanleiding de eigen staatsrechtelijke positie aan de orde te stellen. Het recente parlementaire verleden laat tal van gelegenheden zien waarop de Kamer in dergelijke gevallen haar ongenoegen kenbaar maakt. Soms wordt daarbij gebruik gemaakt van vaste momenten op de parlementaire agenda, zoals de algemene politieke en/of financiële beschouwingen. In andere gevallen grijpt de Kamer naar bijzondere instrumenten als de interpellatie of de parlementaire motie. Zowel de interpellatie-Vis/De Gaay Fortman als de beide interpellaties-Schuurman en de interpellatie-De Boer, beoogden uiteindelijk helderheid te verschaffen over de (wetgevende) positie van de Eerste Kamer.

‘De genoemde voorbeelden geven wel aan dat de Kamer op gezette tijden zelf de behoefte voelt om de nadelen die verbonden zijn aan de bestaande staatsrechtelijke constellatie enerzijds en de politieke cultuur anderzijds naar voren te brengen. Meer dan een wat geformaliseerde manier van ‘stoom afblazen’ is dat echter niet.

‘De vraag is of er thans aanleiding is de rol van de Eerste Kamer zelf te heroverwegen. Dient het bestaande constitutionele bestel, waarin de Kamer van heroverweging tot rigide keuzen wordt gedwongen, te blijven bestaan, of zijn er andere mogelijkheden om op een staatsrechtelijk zinvolle wijze invulling te geven aan de heroverwegende taak van de Eerste Kamer in het Nederlandse parlementaire bestel? Of valt de conclusie te trekken dat het tweekamerstelsel hoe dan ook aanleiding blijft tot problemen? In de afrondende beschouwing van dit onderzoek komen deze vragen aan de orde. Eerst wordt in het nu volgende hoofdstuk wat specifieker gekeken naar de rol van de Eerste Kamer als begrotingswetgever.’

Hiermee eindigt de woordelijk overgenomen tekst van §5 Conclusies van hoofdstuk 7. In het volgende deel komen het slothoofdstuk 10 en de aparte samenvatting van De Vries aan de orde. Wordt dus vervolgd.

Ontwikkelingen in de senaat in de afgelopen dertig jaar: Politisering van de Eerste Kamer groeit (1) #staatsrecht #EKdSG

31 Thursday Oct 2013

Posted by aquariuspolitiek in EersteKamer, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer

Stelling: Afgelopen week hebben de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer plaatsgevonden. De kranten hebben er uitgebreid over geschreven. De meest pakkende kop was afkomstig van de Volkskrant: ‘De politieke arena van de senaat’. Deze blog neemt dat artikel als startpunt, om vervolgens een begin te maken met een bespreking in een serie van meerdere blogs over de ontwikkelingen van deze Eerste Kamer, ontleend uit het proefschrift van Mr. F. de Vries, verdedigd op 18 mei 2000 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Uit een concluderende paragraaf van hoofdstuk 7 zal worden geciteerd om een indruk te ontwikkelen van de taak (‘kwaliteitscontrole van de wetgeving’) en functie (‘medewetgever’) nader onder de lopen te nemen om zodoende tot een oordeel te kunnen komen of de senaat nog zinvol is in het huidige tijdsgewricht.

De politieke arena van de senaat (Ariejan Korteweg, Binnenland/de Volkskrant, 30 oktober)

Na enkele pijnlijke confrontaties met de Eerste Kamer, kwam het kabinet dinsdag met het Herfstakkoord op zak naar de senaat. Klaar voor het politieke spel om de rijksbegroting.

‘Ons snel veranderende politieke landschap, en daarmee gepaard gaande complexiteit, dwingen ons stil te staan bij de vraag hoe de Eerste en Tweede Kamer zich tot elkaar verhouden.’ Een weinig swingende zin misschien van Loek Hermans, fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer, maar evenzogoed een kernachtige samenvatting van de beraadslagingen die dinsdag in de senaat werden gehouden.

‘Lange jaren is gekissebist over de rol die de Eerste Kamer in het politieke bestel heeft. Gaat het zuiver om een kwalitatieve weging van de wetgeving? Of speelt de politieke factor een grote rol? Sinds de regering een begrotingsakkoord sloot met D66, ChristenUnie en SGP om zich van hun steun in de Eerste Kamer te verzekeren, is het antwoord zonneklaar. De senaat is, net zo goed als de Tweede Kamer, een politieke arena, waar als het erop aankomt partijbelang en fractiediscipline de doorslag geven.

‘Bij de Algemene Politieke Beschouwingen moesten de senatoren nog zichtbaar wennen aan die nieuwe rol. Konden de nieuwe gedoogpartners zonder last of ruggespraak van leer trekkentegen regeringsplannen of moesten ze zich door fractiediscipline laten temmen?’

Deze drie alinea’s zijn voldoende om een goede sfeertekening mogelijk te maken en vooral de slotzin van de tweede alinea, ‘De senaat is, net zo goed als de Tweede Kamer, een politieke arena, waar als het erop aankomt partijbelang en fractiediscipline de doorslag geven’, geeft duidelijk weer dat er verschillende partijbelangen bestaan omdat ons staatsrecht multi-interpretabel is; immers opgebouwd in twee eeuwen binnen een pluriform geschakeerd parlement met het noodzakelijk zoeken van een consensus tussen de binnen het parlement aanwezig fracties. Hieruit kan nooit een eenduidig staatsrecht ontstaan. Maar die beide elementen van ‘partijbelang’ en ‘fractiediscipline’ maken het ook tot een gemakkelijke valkuil voor de senatoren om het werk van de Tweede Kamer dunnetjes te gaan overdoen en dat is niet de bedoeling want overbodig en ineffectief werk. Het bovendien ligt het politieke primaat bij de Tweede Kamer vanwege de directe verkiezing van die volksvertegenwoordigers, tegenover de getrapte en dus indirecte verkiezing van de senaat via de provinciale statenverkiezingen.

Maar Loek Hermans sprak ware en wijze woorden over ons snel veranderende politieke landschap en terugblikkend op de formatie van dit kabinet, waar nota bene de voorzitter van de Eerste Kamer – in goed gezelschap van de meerderheid van fractievoorzitters in de Tweede Kamer – geen probleem zag in een anders samengestelde Kamer om wetsvoorstellen goedgekeurd te krijgen, tekent de onduidelijke situatie van onze senaat.

De Volkskrant meldde ook dat Hermans concrete oplossingsmogelijkheden aangaf:

‘VVD’er Hermans ging een stap verder. Hij opperde verschillende mogelijkheden om het functioneren van de Eerste Kamer te verbeteren. Dat loopt van helemaal opheffen tot de mogelijkheid de Tweede Kamer meer bevoegdheden te geven, en van het schrappen van het budgetrecht tot een aanpassing van de verkiezingen zodat elke drie jaar de helft van de senaat wordt vervangen. Op die manier wordt het effect van politieke verschuivingen gedempt en loopt de samenstelling van beide Kamers minder uiteen.’

Het idee van tussentijdse verkiezingen van de senaat is niet nieuw, want dit is de oude praktijk geweest. En het argument dat het effect van politieke verschuivingen gedempt wordt, is een gevaarlijk, want conservatief argument, want zo worden drastische wijzigingen sinds 2002 en de opkomst van wijlen Pim Fortuyn en de entree van de LPF in de Kamer met direct 26 zetels onmogelijk gemaakt, terwijl juist de oude klassieke partijen deze ‘revolutionaire’ ontwikkeling zo niet direct in gang hadden gezet, maar wel rechtstreeks hadden mogelijk gemaakt. Maar we mogen ondertussen niet vergeten dat de Eerste Kamer tijdens de grondwetswijziging van 1848 door de schrijver van die tekst, Thorbecke, als een ongewenst kwaad werd gezien maar in die parlementaire ‘oertijd’ vooral erdoor werd doorgedrukt door Koning Willem II en zijn conservatieve vazallen die de Tweede Kamer grotendeels bevolkten. En afschaffing van de Eerste Kamer is een zeer moeilijke operatie vanwege de grondwettelijke bepaling dat na ontbinding van de Tweede Kamer er een nieuwe Kamer zal aantreden waarin tweederde van de leden voor een wijziging van samenstelling van de Staten-Generaal moet besluiten, en indirect voor een wijziging van de kieswet.

Tot zover dit eerste gedeelte van deze eerste inleidende blog.

Uit Mr. F. de Vries en zijn proefschrift De staatsrechtelijke positie van de Eerste Kamer (Uitgave Kluwer, in de reeks Nederlands parlementsrecht, monografie 9) de volgende samenvatting van hoofdstuk 7:

‘Aan het slot van dit derde [? Het betreft paragaaf 5 van hfd 7!] hoofdstuk over de wetgevende rol van de Eerste Kamer is het de vraag wat de betekenis is van de veranderingen in de aard van het overheidsoptreden, het karakter van wetgeving in Nederland en de algemeen politieke verhoudingen tussen de regering en Staten-Generaal voor de wetgevende rol van de Eerste Kamer.

‘Onveranderd blijft het uitgangspunt dat de Eerste Kamer primair een Kamer van heroverweging is, waar de ingediende voorstellen nog eens tegen het licht worden gehouden en op hun inhoudelijke merites worden beoordeeld. Echter, de Eerste Kamer van nu functioneert wel anders dan de Kamer uit de jaren vijftig en zestig. Die verandering is onder meer te verklaren uit de toename van het aantal wetsvoorstellen. Een tweede factor die in dit verband van betekenis is, is de verandering in de politieke cultuur waarin de Kamer opereert. De verhouding tussen regering en Staten-Generaal is van andere, i.e. veel intensievere aard dan in de jaren vijftig en zestig. Regeerakkoorden bepaalden vanaf de jaren zeventig meer dan voorheen het politieke landschap en werden de parlementaire basis waarop de opeenvolgende kabinetten hun nogal indringende bezuinigingspolitiek vormgaven.

‘Duidelijk werd dat de Eerste Kamer in formeel-organisatorische zin alle zeilen bijzet om als medewetgevend orgaan bij te blijven. De overstap naar het commissiestelsel was hiervan het eerste voorbeeld, de wijze waarop de Kamer omspringt met de delegatieproblematiek het tweede. De volgende conclusie hangt met het bovengenoemde nauw samen. Sterke inhoudelijke betekenis hadden deze pogingen tot behoud van wetgevende betrokkenheid niet. De Kamer pleegt niet of nauwelijks gebruik te maken van de waarborgen tot betrokkenheid bij gedelegeerde wetgeving, noch vanuit het commissiestelsel tot intensieve vormen van overleg en afstemming met de regering te komen. Zo ontstond een situatie waarin de Kamer langs formele lijnen adequaat wist in te spelen op de nieuwe ontwikkelingen, maar waarin zij in de praktijk van alledag aan betrokkenheid verloor.

‘Juist deze tegenstelling werd de afgelopen jaren in steeds sterkere mate zichtbaar. Beschreven werd hoe de politieke dimensie van het debat toenam. Met name het frequente gebruik van de parlementaire motie en de rol van toezeggingen in het verkeer met de regering zijn in dit opzicht van belang, vooral ook omdat deze beide middelen diverse maken in verband werden gebracht met de bevoegdheden tot verwerping.’

Wordt vervolgd.

The Dutch way als internationaal geprezen voorbeeld voor de VS een vergissing? @sheilasitalsing #vk #democratiecrisis #EU #VS

16 Wednesday Oct 2013

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, EersteKamer, Eerste_Kamer, EU, Staatsrecht

≈ Leave a comment

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer, EU

Plafond (Column Sheila Sitalsing, Ten eerste/de Volkskrant, 16 oktober)

‘Dit is geen manier om een land te besturen, schreef The Economist onlangs (‘Het is tijd voor minder bungelen aan de rand van de afgrond en voor meer gezond verstand’). Het blad was zich niet aan het opwinden over de Haagse voorliefde voor het oud-Hollandse spel ‘drie belangrijke mannen ondernemen een vernederende bedeltocht door de Tweede Kamer en op het einde wint Alexander Pechtold’. Nee, het blad maakte zich druk om de Amerikaanse toestanden – in Amerika.

(…)

‘Ook al krijgt Barack Obama zijn verhoogde plafond, dan nog is het leed nog niet geleden. De strijd met de Republikeinen sleept zich al jaren voort, van fiscal cliff naar sequester, naar debt ceiling, naar shutdown en weer terug naar debt ceiling. Ook na deze horde zullen nog vele onderhandelingen op de rand van de afgrond volgen. Zoals ook de Nederlandse akkoordcoalitie volgend jaar alweer nieuwe vriendschappen bij elkaar zal moeten sprokkelen voor de volgende begroting. Dat the Dutch way deze week internationaal werd geprezen als lichtend voorbeeld voor de VS, berust dan ook op een vergissing.’

Het is maar de vraag of er sprake is van een vergissing, hoewel dit begrip niet nader wordt toegelicht of uitgelegd. Wel wordt het Chinese nieuwsagentschap Xinhua aangehaald met het Chinese leedvermaak hierover. Daarmee maakt Sitalsing terecht korte metten. Zij eindigt haar column met een hartenkreet en steunbetuiging aan de beide hoofdrolspelers John Boehner en Ted Cruz in het Congres, maar zij laat de kern van deze zaak onbesproken: de ‘democratiecrisis’, ofwel het democratisch besluitvormingsproces als zodanig verkeert in een structurele crisis, zoals uit de VS en ons land blijkt.

Er hoeft voor wat ons land betreft te worden verwezen naar het klassieke pacificatiemodel (‘pacificatiepolitiek’) van de Nederlandse politicoloog Arend Lijphart, dat de unieke samenwerking tussen de polder en de pluriforme Nederlandse politieke landkaart met elkaar verbond, en daarom gold als voorbeeld van een democratie of bijbehorend besluitvormingsproces, binnen een rijkgeschakeerd politiek landschap zoals het onze. Binnen dat model paste nog ons tweekamerstelsel, aangezien de partijloyaliteit garant stond voor de dezelfde meerderheden in Tweede als Eerste Kamer, ook na nieuwe verkiezingen in de Tweede. Maar sinds de neergang van het zuilenstelsel en als gevolg daarvan het op drift raken van de aloude honkvaste kiezer, heeft ook het pacificatiemodel zijn einde gevonden en bestaat dat eigenlijk niet meer. Maar het politiek handelen binnen de Haagse kaasstolp is nog wél helemaal gebaseerd op datzelfde pacificatiemodel, want een vastgeroeste denkroutine en dito route en procedure geworden.

Nu het aanvankelijke optimisme na een supersnelle vorming van de nieuwe coalitie Rutte/Asscher/Samsom in haar tegendeel is komen te verkeren, blijkt uiteindelijk ook dat pacificatiemodel volkomen uit de tijd is en daarmee nutteloos te zijn geworden, niet omdat de oude zuilen geruïneerd zijn achtergebleven (en alleen nog maar herkenbaar in de onderwijs- en mediazuilen, die als museumstukken blijvgen doorgeven, maar omdat we zijn beland in een nieuwe tussenfase in de overgang naar een geheel nieuw democratisch besluitvormingsmodel. Dit omdat de oude stelsels van zowel het onwerkbaar gebleken tweepartijenbestel van de VS én ons (dualistische) tweekamerstelsel mét een veelpartijenstelsel bewijzen, onwerkbaar is geworden en dus moet worden vervangen. Besluitvormingsstelsels waarin senaten aanwezig zijn die vanwege een oude politieke meerderheid de stroom van wetgevingsvoorstellen kunnen blokkeren, zijn een blok aan het been in ieder modern en rechtgeaard democratisch land. En voordat iedereen van mij verwacht dat ik hierbij een pleidooi houd voor afschaffing van de Eerste Kamer, hoe anachronistisch deze op voorhand ook is, nog eerst even een kanttekening bij deze optie. Voor mij bestaat er een belangrijke overweging om nog een ander ‘puntje’ aan de orde te stellen door eerst te onderzoeken waarom er veel adviezen van de Raad van State door de regering terzijde worden geschoven. En dit is geen verschijnsel van alleen de achterliggende jaren, maar speelt al vele decennia. Is er eigenlijk al eens – politicologisch of staatsrechtelijk – onderzoek gedaan naar de oorzaak hiervan? Zo niet, dan lijkt het de hoogste tijd om dat eens te doen en de vraag te beantwoorden of deze adviezen wel serieus genomen worden door de regering, dan wel de Tweede Kamer endeze adviezen zelf we; deugdelijk zijn. De tegenovergestelde optie is ook belangrijk: bestaat er een grond van redelijkheid in de verwerping door de regering, of is veeleer sprake van een ‘botsing van culturen’, in die zin dat deze adviezen niet aansluiten op de politieke cultuur in de beide Kamers omdat deze teksten te techn(ocrat)isch van aard zijn? Wat overeind blijft staan is dat de Eerste Kamer nu een sta-in-de-weg is geworden als de vaste procedures – Kamerreglementen – gevolgd blijven worden, maar zeker ook – en ernstiger – vanwege het hoge tempo van de mondiale wereldeconomie en de financiële markten. Daarmee kan de agenda-afwikkeling van de Eerste Kamer nooit wedijveren. Dan is de senaat dus een sta-in-de-weg. ofwel een letterlijk blok-aan-het-been geworden. Dat kan ons land – en de EU – zich niet veroorloven in een hectischeen supersnelle wereld als de onze. Kortom, de conclusie luidt dat het tweekamerstelsel in ons land ter discussie hoort te staan omdat de huidige serie deelakkoorden ook veel vaart halen uit het politieke besluitvormingsproces, hoe rommelig de wetgevingsstroom naar de Kamer toe soms ook moge zijn (zoals vaak gesuggereerd wordt).

In dit licht bezien is het herschreven begrotings- of regeerakkoord van deze week inderdaad een lichtend voorbeeld aan soortgelijke tweekamerstelsels in de wereld, zoals aan de Belgen en Israel: onder veranderde en veranderende stelsels zijn ‘we’ toch maar tot zelfcorrectie in staat gebleken door pragmatische oplossingen te vinden. Op deze zelfcorrectie behoort overigens óók zelfreflectie te volgen omdat het tweekamerstelsel – of in vakjargon: bicameraal stelsel – in onze tijd achterhaald is en ook geen functie meer heeft te vervullen, als hiervan ooit al sprake was. Onze snelle tijden vragen om snelle besluitvormingsprocedures en dan is iedere stroperigheid, al dan niet veroorzaakt door hetzij populistische, dan wel motieven van noodzakelijke strategische koerswijzigingen, uit den boze.

De bizarre situatie in de #EersteKamer waar wetgeving te politiek wordt beoordeeld, in plaats van op coherentie en consistentie #nrc #EKdSG

08 Sunday Sep 2013

Posted by aquariuspolitiek in Den Haag, EersteKamer, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Tags

Den Haag, EersteKamer, Eerste_Kamer

Kabinet moet zich niet laten gijzelen door de Senaat (Commentaar, In het nieuws/NRC Handelsblad, 6 september)

‘Staatsrechtelijk gesproken is dit een bizarre situatie. In het tweekamerstelsel speelt de niet rechtstreeks gekozen Eerste Kamer de (ongeschreven) rol van chambre de réflexion, waarbij het bewaken van de kwaliteit van wetgeving voorop staat. Wetsvoorstellen worden gaandeweg het niet zelden turbulente politieke proces in de Tweede Kamer nogal eens aangepast. Het is een geruststellende gedachte dat vlak voor de eindstreep nog een Eerste Kamer wacht, die wetgeving niet zozeer politiek beoordeelt maar vooral toeziet op coherentie en consistentie. Maar als vooraf ook politieke afspraken met de Eerste Kamer worden gemaakt, s die bijzondere taak van senatoren niet meer dan een wassen neus.

‘Wetgeving, zeker met het ingrijpende karakter die het kabinet voorstaat, is gebaat bij een volwassen parlementaire behandeling. Op voorhand reeds het verlies incalculeren is een zwaktebod. Het kabinet moet het debat met de Eerste Kamer maar gewoon aangaan.’

Het wordt nog maar eens duidelijk onder woorden gebracht waartoe de Eerste Kamer dient: wetsvoorstellen worden ‘niet zozeer politiek beoordeeld’, maar worden vooral getoetst op ‘coherentie en consistentie’. Dit aspect wordt consequent door alle woordvoerders uit de senaat die in de media verschijnen genegeerd. Iedereen heeft het over een politiek lichaam, maar de werkelijkheid is dat het is een ‘half’ politiek lichaam is, ofwel half bakken. Niet rechtstreeks gekozen en door zeer velen gezien en beschouwd als een anachronisme, is de Eerste Kamer vooral als een toetsend politiek orgaan te kwalificeren, een verlengstuk of een politiek onderdeel van de Raad van State als hoogste rechtscollege. Consequentie hiervan is dat, mocht in het komend najaar teveel wetsvoorstellen sneuvelen in de senaat en worden teruggestuurd naar de ‘overzijde’, er geen kabinet sneuvelt, maar de positie van de Eerste Kamer op de politieke agenda wordt geplaatst. Dat dient er een commissie te worden ingesteld waarin alle staatsrechtgeleerden van ons land zitting nemen en die de regering gaat adviseren over het al dan niet opheffen van dit vertegenwoordigend lichaam. Maar het uit te brengen advies zal op korte termijn onmogelijk zijn, laat staan voorafgaande aan de komende Provinciale Staten (2015), zodat het rapport mosterd na de maaltijd zal zijn als de huidige oppositionele meerderheid in de Eerste Kamer na die verkiezingen niet meer zal blijken te bestaan. De opiniepeilingen op dit moment zeggen bepaald niet alles, maar voorzien baar is wel dat het CDA en de SP niet over hun dieptepunt heen zijn en dat alleen PVV en D66 duidelijke winst zullen boeken. Waarschijnlijk is het zelfs dat de huidige coalitie een meerderheid zal behalen in de nieuw te vormen senaat omdat de kracht van het huidige kabinet blijkt en voortvloeit uit de verbrokkelde oppositie, waaruit blijkt dat de politieker professionaliteit te wensen overlaat. Wij hebben geen volwassen parlementaire democratie, vanwege de oubollige karakter van het huidige tweekamerstelsel. De enige democratie die in de toekomst kan functioneren is een volstrek open en transparant stelsel van de directe democratie via een digitale Kamer. En laat die Kamer maar de Derde Kamer genoemd worden omdat de huidige Tweede Kamer nog wel een decennium blijft bestaan, maar de legitimiteit van functioneren is allang rijp voor het museum.

En in aanvulling hierop nog een volgende citaat uit andere bron:

Europa: een schaamteloos elitair project (Dick Pels, De Gids/nummer 6/2013, bijlage bij De Groene Amsterdammer)

‘Ook de vraag naar meer democratie moet worden gesteld vanuit het gezichtspunt van de individuen, van onderop dus. Het ideaal waaraan de verwerkelijking van de Europese democratie vaak wordt afgemeten stamt nog uit het tijdperk van de nationale staten: een ‘volkswil’ die door democratische instituties moet worden gerepresenteerd. In het Europa van de individuen is deze voorwaarde niet vervuld, een feit dat door linkse en rechtse conservatieven maar al te graag wordt misbruikt om te beweren dat een Europese democratie tot in lengte van dagen onmogelijk is.

‘De Europese democratie is inderdaad afhankelijk van het vermogen om het perspectief van burgers in andere Europese landen in te nemen. Maar Beck gelooft dat die kosmopolitische blik van onderop kan groeien, bijvoorbeeld door de invoering van een vrijwillig en betaald Europees jaar voor iedereen. Niet alleen voor studenten, maar voor alle beroepsbeoefenaars, inclusief pensionado’s en werklozen. Dit idee van ‘Doing Europe’ door Beck voorgesteld samen met intellectuelen en politici als Helmut Schmidt, Jacques Delors, Daniel Cohn-Bendit, Jürgen Habermas en Imre Kertész, moet de kosmopolitische ervaring verbreden en een ‘alledaags Europa van de burgers’ scheppen.’

De ‘gok’ op een onafhankelijke senaat zal beslag moeten krijgen in een staatscommissie Eerste Kamer #EersteKamer #politieke_impasse #EUcrisis

07 Sunday Jul 2013

Posted by aquariuspolitiek in Coalitie, Den Haag, EersteKamer, Eerste_Kamer, EU

≈ Leave a comment

Tags

Den Haag, EersteKamer, Eerste_Kamer, EU

Stelling: Dat het kabinet een onverwachte hobbel heeft te nemen doordat het ‘nieuwe’ politieke aangezicht van de Eerste Kamer – tot aan de provinciale verkiezingen van 2015 – dat bij gebrek aan eenheid onder de oppositiepartijen in de Tweede Kamer het regeren onmogelijk maakt, is te gek voor woorden en daarom dient de senaat onderwerp van een staatscommissie te worden in de zoektocht naar meer duidelijkheid van dit deel der Staten-Generaal. Het kabinet doet er dus goed aan om het dit najaar op een confrontatie te laten uitkomen met de oppositie in de senaat, opdat duidelijk wordt dat dit college van de toevallige politieke omstandigheden van dit moment misbruikt om dwars te kunnen gaan liggen en minder geneigd is te onderzoeken of de kwaliteit van wetgeving wel deugdelijk is zonder naar partijpolitieke verschillen te kijken. Kortom, het ongeschreven staatsrecht (gewoonterecht vanuit de huisregels van de Eerste Kamer) is in deze tijden van noodzakelijke snelle besluitvorming ondeugdelijk en dient door staatsrechtgeleerden opnieuw onder de loep te worden genomen.

Rutte II gokt op onafhankelijke senaat (Tom-Jan Meeus en Erik van der Walle, Voorpagina/NRC Handelsblad, 20 juni)

Het kabinet heeft de hoop op een breed akkoord met de oppositie opgegeven en stuurt aan op een confrontatie met de senaat in het najaar.

‘Maar na het sociaal akkoord, in april, bleken oppositie én kabinet poldermoe. Hier en daar vonden rituele gesprekken met oppositieleiders plaats onder leiding van minister Dijsselbloem (Financiën, PvdA). Maar geen van beide kampen was bereid stappen in elkaars richting te zetten. En gisteren meldde Dijsselbloem de Tweede Kamer de onvermijdelijke conclusie dat “overeenstemming over een breed pakket nu niet tot de mogelijkheden behoort.”

‘Partijen wijzen naar elkaar om de impasse te verklaren. In het kabinet wordt geklaagd dat de oppositie alleen uit is op obstructie.

‘Maar Arie Slob van de ChristenUnie wijst erop dat de oppositie domweg te verdeeld is om tot zaken te komen. Hij noemt het “redelijk normaal” dat het kabinet geen heil ziet in verder overleg met de oppositie. “Het was erg lastig om hier iets van te maken”, aldus Slob.

‘Het gevolg is dat het kabinet nu alle lijnen moet proberen open te houden. Dijsselbloem maakte gisteren ook welwillende opmerkingen over vergroening van het belastingstelsel, een wens van GroenLinks.

‘Tegelijk staat nu vrijwel vast dat het komend najaar tot een confrontatie met de senaat komt. Nu Dijsselbloem gisteren bevestigde wat deze krant vorige week meldde – dat de coalitie in 2014 maximaal 6 miljard extra bezuinigt – houdt dit de reële mogelijkheid in dat de VVD instemt met en tekort boven de 3 procent in 2014. Daarmee is de kans op steun van het CDA uiterst klein geworden, terwijl D66 vaststelt dat de VVD nu “ook haar laatste verkiezingsbelofte heeft losgelaten.”

‘In de coalitie gaan daarom al langer stemmen op de premisse van de oppositie – dat senaatsfracties vrijwel altijd Tweede Kamerfracties volgen – in de praktijk te testen.

‘Bovendien vragen bewindslieden zich openlijk af of de Eerste Kamer het lef heeft de val van het kabinet te veroorzaken.  “Voor de zesde keer in twaalf jaar verkiezingen: ik moet nog zien dat de senaat dat op zijn geweten wil hebben”, zei een bewindspersoon onlangs in kleine kring.’

De hier opgevoerde citaten zijn een uiting van de degeneratie van ons politieke bestel. De verwachting dat de senaatsfracties hun geestverwanten in de Tweede Kamer zullen volgen is een logische verwachting, want indien niet het geval en dat kan alleen als er aantoonbare kwalitatieve zwakheden in de compromisteksten die in de Tweede Kamer zijn opgenomen – zonder dat de Kamer zich hiervan bewust was in de context van het dagelijkse politieke strijdtoneel – dan zou de senaat een doublure vormen van politieke broeders en zusters aan de ‘overzijde’. Dat kan niet de bedoeling zijn, al was dat uitdrukkelijk wel de bedoeling in 1847 met de fundamentele herziening van de Grondwet toen de Koning de Senaat wenste te handhaven tegen de waan van de dag die de Tweede Kamer ‘zou gaan’ beheersen. In deze tijden is dit wanconstruct onhoudbaar en onbetamelijk.

De enige politicus die eerlijk met zijn mening voor de dag komt is CU’er Arie Slob die zonder omwegen erkent dat de oppositionele zwakte daaruit bestaat dat ze niet tot overeenstemming komen om eensgezind de regeringsvoornemens te corrigeren. Hierom en nergens anders om spelen alle fractieleiders die in het artikel aan het woord komen, maar niet geciteerd vanwege het gebrek aan relevantie voor de actualiteit van besluitvorming, het geijkte en overbekende politieke spel van elkaar de zwarte piet toespelen en juist daarvan krijgt de bevolking – het electoraat – schoon genoeg. Waarschijnlijk is er maar een kleine categorie aan te wijzen die dagelijks smult van dit proces van elkaar verbaal de vliegen afvangen en dat zijn de luisterende en actieve leden van het betrokken partijen thuis. De rest zapt door naar andere zenders – hetzij op de radio dan wel op tv – om dit gekakel verder niet te hoeven aan te horen.

Hieraan moet dus een einde komen, want deze democratie is een wangerocht. En dan hebben wij commentaar op landen buiten Europa waar geworsteld wordt met de democratie? Hou toch eens op met dit gebazel.

De #EersteKamer wankelt volgens #vk doordat senatoren denken aan eigen machtsbeleving en zichzelf daarmee in gevaar brengen #EersteKamer #politiekprimaat

11 Saturday May 2013

Posted by aquariuspolitiek in EersteKamer, Eerste_Kamer

≈ Leave a comment

Tags

EersteKamer, Eerste_Kamer

De Eerste Kamer wankelt (Ron Meerhof, Binnenhof, Katern Vonk/de Volkskrant 11 mei)

‘De Eerste Kamer zit in een onmogelijke positie. Doen senatoren hun invloed gelden, dan is dat ondemocratisch machtsmisbruik. Houden ze zich rustig, dan bewijzen ze dat ze overbodig zijn.’

Deze laatste zin in de inleiding is merkwaardig. Klopt dat als de senatoren ‘zich rustig houden, ze dan bewijzen dat ze overbodig zijn’? Nee, dat klopt niet. Als ze zich rustig houden en dat hoort regel te zijn voor het bestaan van een senator, dan kunnen ze wel degelijk hard van leer trekken tegen een kabinetsplan of wetsvoorstel, en dan geven ze de bewindslieden te verstaan dat het voorstel niet deugt, maar dat de zaak zelf geen crisis waard is. Dan geven ze psychologisch het signaal af dat ze beter een nieuw wetsvoorstel kunnen indienen dat de bestaande fouten in de tekst opheft. Dus een novelle zonder dat deze gang zo genoemd wordt. ‘Rustig houden en overbodig zijn’, zijn kortom geen synoniemen van elkaar.

In de tekst zelf komt een terechte zin voor op de vraag of het politieke primaat van de Tweede Kamer naar de Eerste is verschoven:

‘Nee, nee, nee, zeggen deskundigen eensluidend. Het is de afgelopen maanden al vaker gememoreerd: de Nederlandse senaat is een politiek orgaan en stelt zich, zeker sinds begin jaren tachtig, ook op gezette tijden zo op. Maar er zitten duidelijke beperkingen aan dat politieke gedrag: als het erom spant, gaan senatoren vrijwel nooit echt tegen beslissingen van de eigen partij in de Tweede Kamer.’

Hier wordt door staatsrechtdeskundigen duidelijk, zonder omhaal of met wollige taal uitgesproken dat het primaat van de politiek bij de direct en democratisch gekozen Tweede Kamer ligt. Dat zijn dus de feiten.

Vervolgens komen een tweetal specialisten aan het woord, de huidige hoogleraar Carla van Baalen (Radboud Universiteit) en de emeritus-hoogleraar Joop van der Berg (Leiden, Maastricht), die de gevaren van senatoren die zich in de schijnwerpers proberen te plaatsen, duidelijk uitleggen. Van den Berg:

‘’Al die aandacht is een zeer ongezonde zaak.’ Allereerst vanwege het effect op de dames en heren zelf. ‘Een camera op de Eerste Kamer is als een schijnwerper op een kippenhok: iedereen gaat zich meteen anders gedragen en zeker niet beter.’

‘Belangrijker is dat de senaat uit de aard van de zaak de luwte nodig heeft om zijn werk goed te kunnen doen. Van den Berg spreekt van een paradoxale situatie. ‘Op het eerste gezicht heeft de senaat meer invloed dan ooit. Sommigen in de Eerste Kamer denken dat hun positie sterker is geworden. Per saldo zal blijken dat die juist is verzwakt.’

Het recente verleden biedt illustratie. Onder Paars, tóen had de Eerste Kamer het naar zijn zin. VVD, PvdA en D66 hadden een ruime meerderheid in de Tweede Kamer. Op gezette tijden spéélden VVD en PvdA dat ze heel erg rechts respectievelijk links waren. Dat deed het dan goed in de kranten en bij de achterban. Ondertussen stuurden ze eensgezind wetten naar de overkant van het Binnenhof. Daar, in de Eerste Kamer, hadden de drie partijen ook een meerderheid. Maar dan krapper. Nét krap genoeg om af en toe het kabinet onder dreiging van muitende senatoren wat toezeggingen te ontfutselen. En af en toe ging in de Eerste Kamer eens even heel principieel dwars liggen; over de privatisering van de ziektewet bijvoorbeeld, of hervorming van de nabestaandenwet.’

‘Met de politisering is de aandacht gekomen en met die aandacht komt onvermijdelijk de kritiek, voorspelt Van den Berg. ‘Dat zie je al aan de nevenfuncties van politici. Daar hoorde je nooit iemand over en dat is plotseling een kwestie.’ Na de speculaties over een machtsgreep door de senaat ging er ook meteen meer aandacht naar de electorale basis van het instituut. Wat was die eigenlijk wankel, met dat getrapte verkiezingssysteem via de Provinciale Statenverkiezingen en een daarop volgende stemronde onder Statenleden. Rutte had het schimmige karakter niet beter kunnen benadrukken dan door de strapatsen met de Zeeuw Robesin. Opeens had iedereen er een mening over.’

En om met Carla van Baalen te eindigen:

‘Maar het dilemma dat al zo oud is als de senaat zelf, is wel prangender dan ooit tevoren. Het dilemma dat Van Ballen zo samenvat: ‘Als de Eerste Kamer te lastig wordt, komt er een discussie over het primaat en dat leggen ze dan af. Zijn ze te braaf, dan krijgen ze het verwijt dat ze alleen maar dubbelen met de Tweede Kamer en lopen ze óók gevaar.’

Beide geleerden hebben de lezer duidelijk gemaakt hoe wankel het bestaan van de senaat is en dat is vervolgens ook geheel afhankelijk van de inbreng van de senatoren zelf. Gedragen zij zich als kwaliteitscontroleurs, en dat moet herkenbaar zijn in hun tekst op het speekgestoelte, dan is er niets aan de hand. Maar gaan zij zich als semi-Tweede Kamerleden gedragen, dan is het bestaan van de senaat via een gerichte Twitteraanval snel beslecht, want zonder een duidelijk verschil in optreden met hun collega’s in de grote zaal is hun bestaansrecht tenietgedaan, want een ‘dubbelen’, zoals Van Ballen uitdrukte. En we hebben een hekel aan dubbele werkzaamheden, en bij politici des te meer omdat ze hun imago toch al geheel te grabbel hebben gegooid. Het ‘laatste’ woord van de Eerste Kamer is slechts de eindtoets der kwaliteit. En dat dient in én met wijsheid te worden afgegeven.

← Older posts
Advertisements

Subscribe

  • Entries (RSS)
  • Comments (RSS)

Archives

  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • February 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • November 2013
  • October 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • July 2013
  • June 2013
  • May 2013
  • April 2013

Categories

  • #AdBroere
  • #AlgemeneRekenkamer
  • #israel
  • #middenoosten
  • #Obama
  • #SaskiaStuiveling
  • 21evariantarbeiderszelfbestuur
  • 4 en 5 mei
  • 5G
  • 5Scenario's
  • 9/11Parijs
  • aanpassingsproblemen
  • aanvullingopvertegenwoordigendedemocratie
  • aardbevingen
  • Aardgas
  • AbelHerzberglezing
  • ABN Amro
  • ABNAmro
  • ABNAmrodebat
  • absolutewaarheidsclaims
  • accountants
  • ACM
  • affaires
  • afgang
  • afgebrokenonderhandelingen
  • aflossingschulden
  • aflossingsverplichting
  • AFM
  • afnemen paspoort
  • Afrika
  • afscheid Diederik Samsom
  • aftreden Hennis
  • agreekment
  • Air France
  • Air France-KLM
  • AIVD
  • Alaska
  • Alexandr Dugin
  • AlgemeenBelang
  • Algemene Politieke Beschouwingen
  • AlgemenePolitiekeBeschouwingen
  • AlgemeneRekenkamer
  • algoritme
  • Alliander
  • Alliantie noordelijke lidstaten
  • Alphena/dRijn
  • alternatief is kernfusie
  • Altijd aan beloften gebonden?
  • AmartyaSen
  • ambitie
  • ambtelijkechaos
  • ambtenarij
  • Amerikaansepresidentsverkiezingen
  • amsterdam
  • AngelaMerkel
  • AngelsaksischeCultuur
  • Angelsaksischmodel
  • anti-establishment
  • anti-intellectualisme
  • antibeschaving
  • antidemocratisch
  • antidiscriminatie-op-arbeidsmarkt
  • antieuro
  • antiislamisme
  • antimensenrechten
  • apb
  • APB18
  • Apple
  • arbeidsbeleid
  • Arbeidsmarktbeleid
  • arbeidssatisfactie
  • arbeidsverhoudingen
  • Archief
  • argumentenbepalend
  • ArieSlob
  • Armageddon
  • Armoede
  • Armoedebestrijding
  • as Merkel-Macron
  • asBerlijnParijs
  • Asean
  • asielbeleid
  • asielzoekers
  • asociaal
  • assad
  • autarkeia
  • autocratischleiderschap
  • autoindustrie
  • autolobby
  • automatisering
  • AZC's
  • Azie
  • Azie/Australie
  • baldadigheid
  • BaltischeStaten
  • bancairewereld
  • Banken
  • Bankencrisis
  • Bankenredding
  • bankwezen
  • basisbaan
  • basisinkomen
  • BedBadBrood
  • bedrijfsethiek
  • bedrijfsleven
  • Begrotingsbehandelingen
  • begrotingsbeleid
  • begrotingsdebat
  • belangentegenstellingen
  • belastingdeals
  • Belastingdienst
  • Belastingharmonisatiebedrijven
  • belastinghervorming
  • belediging
  • beleggers
  • Belgie
  • Beloningsbeleid
  • beloningsstructuren
  • Benjamin Barber
  • benoeming nieuwe Kamervoorzitter
  • benoemingSelmayr
  • beroepsprocedure
  • beschavingsnormenvaststellen
  • bestaanscrisis
  • Bestrijdingsmiddelen
  • bestuursmanagement
  • bevolkingsomvang
  • Bevrijdingsdag
  • bezinning
  • bezoekvluchtelingen
  • bezuiningsopdracht
  • Big Data
  • BigBrother
  • biotechnologie
  • bitcoin
  • Blanchard
  • bodemverzakking
  • Boerenprotest
  • boerkini's
  • Bonusbeleid
  • bonuscultuur
  • Bootvluchtelingen
  • Bosnie
  • botsende beschavingen
  • botsende grondrechten
  • botsingmetpolitici
  • bozeburgers
  • Brazilië
  • BredeMaatschappelijkeDiscussie
  • Bremain
  • Brexit
  • brics
  • Britseverkiezingen
  • Brussel
  • Brusselseangsten
  • budgetdiscipline
  • budgetrecht
  • buitenaards leven
  • buitenlandsbeleid
  • buitenlandse financiering moskeeën
  • buitensporigtekort
  • bullshit
  • Buma
  • burgerlijke deugden
  • Burgeroorlogen
  • burgerparticipatie
  • burgerschapsonderwijs
  • burgersoevereiniteit
  • Cameron
  • Canada
  • cartoonwedstrijd
  • Catalonie
  • Catalunya
  • CBS
  • CDA
  • Ceta
  • China
  • christelijkeomwenteling
  • christendom
  • ClaudiadeBreij
  • clientalisme
  • CO2
  • Coalitie
  • coalitievorming
  • Code Oranje
  • Commissie Remkes
  • communisme nieuwe stijl
  • compromismogelijk
  • computersimulaties
  • conflicthaardenpermanentofniet?
  • conservatisme-versus-modernisme
  • consolidatieEU
  • constitutioneel hof
  • constitutionele monarchie
  • constitutionelecrisis
  • consumentisme
  • Contracoup
  • contraterreur
  • controle
  • controversiele themas
  • Cooperswereldmodel
  • corruptie
  • corruptiebestrijding
  • Cort van der Linden
  • coup
  • Coupverdachte
  • cpb
  • criminaliteit
  • Criminaliteit versus Veiligheid
  • Crisis
  • crisisbeleid
  • Crisismaatregelen
  • CROipvCEO
  • CU
  • Cultuur
  • Cultuurcriticus
  • Cultuurkritiek
  • cultuurverschillen
  • Cybercrime
  • cyberoorlog
  • Cyberspace
  • D66
  • DalaiLama
  • datamanipulatie
  • DDD
  • De kwestie
  • deals
  • debat
  • debatcultuur
  • debattechniek
  • Decadentie Maatschappij
  • Decadentie Politiek
  • Decadentie Sport
  • deelbelangen
  • defensie
  • defensiebegroting
  • Defensiebudget
  • deflatie
  • dehaagsestemming
  • Deletefacebook
  • deliberatie
  • deliberativfe
  • demagogie
  • demagogiedoorextremiteiten
  • Democraten VS
  • Democratie
  • democratieversuspopulisme
  • democratische evolutie
  • democratischeopvoeding
  • democratischeverkiezingen
  • democratischevorming
  • democratischtekort
  • Democratisering
  • democratiseringvanemotie
  • demografischeontwikkelingen
  • Den Haag
  • denhaag
  • DENK
  • Denk-in-beklaagdenbank
  • denktank
  • desinformatie
  • detentie&vrijlating
  • deugdelijkebeloften
  • dictators
  • dictatuur
  • diederiksamsom
  • dieselfraude
  • digitaalgeld
  • digitale techniek
  • digitale wereld
  • DigitaleRevolutie
  • digitalisering
  • dijsselbloem
  • Dikke Ik normen-en-waarden-debat
  • Dikke-Ik-debat
  • diplomatie
  • directedemocratie
  • discriminatie
  • dividendbelasting
  • dividenddebat
  • DNA-mutatie
  • DNA-techniek
  • DNB
  • Dodenherdenking
  • dollar en reservevaluta's
  • Domheid troef
  • Donorregistratie
  • drama
  • Dreigendesanering
  • dreigingen
  • drinkwatervoorziening
  • droogte
  • Drugbeleid
  • drugsbeleid
  • dualisme
  • dubbelepaspoorten
  • Duits Constitutioneel Hof
  • Duits-Franse-as
  • Duitskand & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitsland
  • Duitsland & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitslandboeman
  • Duurzaamheid
  • Ebru Umar
  • EbruUmar
  • EC
  • ECB
  • economen
  • Economenstrijd
  • Economie
  • economische crisis
  • economischehervormingen
  • Economischetheorie
  • Economischevluchtelingen
  • economischherstel
  • economischhestel
  • economisme
  • EdmundFawcett
  • EEG
  • eenvoudigbereikbaar
  • eerbied
  • EersteKamer
  • Eerste_Kamer
  • effectenwereldwijd
  • EG
  • eigenbelang
  • eigentijds antisemitisme
  • eisen
  • electedpresidentTrump
  • electorale verhoudingen
  • electronica
  • Emmanuel Macron
  • emocratie
  • emotie-emancipatie
  • EMU
  • endrachtmaaktmacht
  • Energie
  • EnergiebeleidEU/DenHaag
  • energietransitie
  • EnergieWende
  • EP
  • Erdogan
  • Erdogansegotriomfeert
  • eredivisie voetbal
  • Erste_Kamer
  • ESM
  • Esoterie en Gnostiek
  • ethiek & normatiek
  • Ethiek&Moraal
  • EU
  • EU-Grondwet
  • EU-papers
  • EU-referendum
  • EU-richtllijnen
  • EU-uitbreiding
  • EU2005
  • EUdebat
  • Euratom
  • EUrichtlijnen
  • euro
  • Euro-invoering
  • Eurocrisis
  • Eurogroep
  • eurokramp
  • Europees Hof van Justitie
  • Europees Hof voor de Rechten van de Mens
  • europees parlement
  • EuropeesHof
  • EuropeesLeger
  • EuropeesParlement
  • Europese samenwerking
  • EuropeseCommissie
  • EuropeseRaad
  • eurozone
  • EUstatistieken
  • euthanasie
  • EUtop
  • EUtopBratislava
  • EUvernieuwing
  • EUvoorzitterschap
  • Evaluatie
  • evaluatie rutte2
  • evaluatiecrisisaanpak
  • evaluatiecrisisbeleid
  • Evaluatienoodzakelijk
  • evolutie
  • export-en-importlanden
  • extremepolitiek
  • Facebook
  • factcontrollingverkiezingsprogrammas
  • faillissementvanstaten
  • farmaceutische-industrie
  • farmaceutischeindustrie
  • FarmaIndustrie
  • fascisme
  • fed
  • Feyenoord
  • filantropie
  • filibuster
  • financieelbeheer
  • financielecrisis
  • FinancieleWereld
  • Fink
  • Finland
  • fiscalewetgeving
  • flexwerk
  • flitskaitaal
  • Flitskapitaal
  • flitslidPvdA
  • flop
  • formatie
  • formatienotities
  • ForumvoorDemocratie
  • Fossielebrandstoffen
  • fossielversusduurzaam
  • Frankrijk
  • fransduitse-as
  • fraude&bedrog
  • fundamentele tegenstellingen
  • FvD
  • Fyra
  • G20
  • G7
  • gasbeleid
  • gaswapen
  • gaswinning
  • gebiedsverbod
  • gedoogbeleid
  • geenvooruitgang
  • geertwilders
  • Geesteswetenschappen
  • geimporteerd wangedrag
  • geldschepping
  • geldstelsel
  • gelehesjes
  • geloof
  • geluk & welzijn
  • gemeentebesturen
  • gemeenten
  • gemeenteraad
  • Geneesmiddelen
  • genetica
  • genocide
  • Geopolitiek
  • geothermie
  • geprivatiseerdenutsbedrijven
  • geschiedenisEU
  • geschiedenislessen
  • geschiedkundigeverslagen
  • geschiedschrijving
  • gevoelswereld
  • Geweld
  • Gewetensvrijheid
  • gezondheid
  • Gezondheidszorg
  • giraalgeldverkeer
  • GL
  • glazenbolTeeven
  • Globalisering
  • godsdienstalswetenschap?
  • godsdienstfilosofie
  • godsdienststrijd
  • godsdienstvrijheid
  • godsdienstwetenschap
  • goedkopeleningen
  • golfoorlog
  • GR2018
  • gratis geld in ontwikkelingslanden
  • GreetHofmans
  • GreetHofmans-affaire
  • grenzendicht
  • Grenzeninnovatie
  • Grexit
  • Griekenland
  • groee
  • groeiede kloof tussen burgers en elite
  • groepsbelediging
  • grondrechten
  • GrondstoffenversusDuurzaamheid
  • grondstoffenwinning
  • Grondwet
  • Grondwetstoetsing
  • grondwettelijke informatieplicht
  • Grondwetwijzer
  • Groningen
  • Groningergas
  • Groteongelijkheidcatastrofaal
  • Grotestedenproblematiek
  • Guerot
  • Gulenbweging
  • Haagse Stemming
  • haatimam
  • hackers
  • Hamburg
  • handeldrijven
  • handelsoverschot
  • handelsverdragen
  • hangjongeren
  • Harmonisatie
  • Hegel
  • Helmut Kohl
  • Hennis-Plasschaert
  • herbronning
  • herdenking coup
  • HermanTjeenkWillink
  • HermanVanRompuy
  • hernieuwdintegratiedebat
  • herorientatie
  • hersenonderzoek
  • herstelvermogen
  • Herstructurering Defensie
  • hervormen
  • hervormers islam
  • hervormingen
  • hervormingstatuten1948
  • herzieningnoodzakelijk
  • hetzetegenvermeendeGulenaanhangers
  • historischeterugblik
  • hittegolven
  • hofcrisis
  • Hongarije
  • hoogmoed
  • HoorzittingTK
  • HSL
  • ICT
  • idealewijzevanbedrijvenpolitiek
  • idealismebinnenpolitiek
  • Identiteit
  • Identiteitscrisis
  • identiteitspolitiek
  • ideologie
  • ideologischeaanpassingPaars
  • IJsland
  • illegaal vuurwerk
  • imamopleding
  • IMF
  • impasse
  • IN G
  • inburgeren
  • inburgering
  • Inflatie
  • informatica
  • informatie
  • informatiedebat TK
  • informatiefase
  • informele EU-top
  • infrastructuur
  • ING
  • Inkomens- en vermogensbelasting
  • inkomensbeleid
  • inkomensongelijkheid
  • inkomensontwikkelingen
  • inkomensverhoudingen
  • inlichtingenwereld
  • Innovatie
  • innovatieveeconomie
  • inspraakgelegenheden
  • instabiliteit
  • installatie
  • institutionelehervormingenEU
  • instrument
  • Integratie
  • internationaalrecht
  • InternationaalStrafhof
  • internationaalvluchtelingenverdrag
  • internationaleverdragen
  • internet
  • intersubjectiviteit
  • intolerantie
  • Intrekkingswet
  • investeerders
  • Irak
  • Iran
  • IS
  • islam
  • islamhaat
  • Islamisme
  • islamisme
  • islamitischfundamentalisme
  • islamitischonderwijs
  • islamkritiek
  • Islamofobie
  • Italie
  • Italie onder Renzi
  • JaarlijksdebatEUwaarden
  • jaarterugblikken
  • JacksonHole
  • Japan
  • JesseKlaver
  • jihadisme
  • jihadistenprobleem
  • journalistiek
  • jubileum Verdrag van Rome
  • Juliana
  • Juliana en Greet Hofmans
  • Justitie
  • kabeltechniek5G
  • Kabinetsbeoordeling
  • kalifaat
  • Kameragenda
  • Kamerdebat
  • KamerdebatTurkije
  • kandidaatlidmaatschapEU
  • kandidaatlidMacedonie
  • kapitaal&arbeid
  • Katowice
  • kennismaatschappij
  • kernafval
  • kernenergie
  • kernramp
  • Kernvraag: gelijkwaardig aan de mens?
  • Kernwedloop
  • Kersttoespraak WA
  • keuzevrijheid
  • Khadija Arib
  • KI
  • KI kunstmatige intelligentie
  • KI/AI
  • kiesdrempel
  • kieslijst
  • Kiesstelsel
  • Kieswet
  • kijkcijfers
  • Klaver en GL
  • kledingvoorschriften
  • kledingvrijheid
  • klimaatonderzoek
  • klimaatprobleem
  • klimaattafels
  • KlimaattopParijs2015
  • klimaatuitspraakrechter
  • klimaatverandering
  • klimaatverdragParijs
  • klimaatwet
  • klimaatzaak
  • klimatologischeveranderingen
  • kloof besluitvormende elite versus machtelozen
  • kloofrijkdomenarmoede
  • kloontechniek
  • knelpunten
  • knvb
  • koerden
  • Koerdistan
  • koerswijziging
  • koeweit
  • kosmopolitisme
  • Krastev Ivan
  • Kredietbeoordelaars
  • Kredietcrisis
  • krijgsmacht
  • Kroatie
  • kunstmatigeintelligentie
  • kwaliteit of afwezigheid daarvan
  • kwaliuteit
  • laatsteloodjes
  • lafheid
  • landbouwbeleid
  • landbouwbeleidEU
  • langetermijnvisie
  • lastigetegenspelers
  • ledenraadPvdA
  • leefklimaat
  • legteconomieaandochteruit
  • leiderschap
  • Letland
  • levensbeeindiging
  • levensvragen
  • Liberaal
  • Liberalisme
  • lidstatenEU
  • lijsttrekkerstrijd
  • links
  • links en rechts machteloos
  • links versus rechts
  • Lissabon
  • list&bedrog
  • lobbyisme
  • lokaledemocratie
  • lokalisering
  • loonontwikkeling
  • lopenderekening
  • loyaliteit
  • luchtvaart
  • luchtvervuiling
  • Luther
  • maakbare mens
  • maakecoomie
  • MaastroClinic
  • maatschappelijke zingeving
  • macht
  • manipulatie
  • Mansveld
  • Marakkeshdebat
  • MarioDraghi
  • marktdenken
  • markteconomie
  • Marokkaansejeugd
  • Marrokeshdebat
  • Marshallhulp
  • Meativa
  • Meavita
  • media
  • medisch-ethische zaken
  • medische ethiek
  • meerjarenbegrotingenEU
  • megastallen
  • megestallen
  • meningen
  • mens & maatschappij
  • mens & techniek
  • mensenafserveren
  • Mensenrechten
  • mensensmokkelaars
  • metamorfose
  • metdewijsheidvanheden
  • MiddellandseZee
  • Midden-Oosten
  • Midterms VS
  • migranten
  • migrantencrisis
  • migrantenstromen
  • migratiebeleid
  • migratiebewegingen
  • migratiecrisis
  • migratiestromen
  • Mijnafval
  • mijnbouw
  • Milieu
    • vluchtelingen
  • milieuramp
  • milieuschade
  • minderhedenbeleid
  • mislukt raadgevend referendum
  • mislukte informatie
  • mislukteDerdeWeg
  • mislukteEUtop
  • mismanagement
  • mismanegement
  • MIVD
  • MKB
  • ModerneSpiritualiteit
  • modernetijden
  • modernisme
  • moeizameprocedures
  • mogelijke impeachment
  • Monasch
  • monateraire verrruiming
  • mondialewaarschuwing
  • Mondialisering
  • moordendeconcurrentie
  • Moslimcultuur
  • multicoalities
  • Multiculturelemaatschappij
  • multidimensionaaldenken
  • multinationals
  • MUMC
  • Natiestaat
  • natiestaten
  • Nationaaldenken vanuit natiestaat
  • Nationalisme
  • natuurbehoud
  • natuurgeweld
  • natuurlijke cycli
  • Natuurreservaat
  • Navo
  • Nederturken
  • Neoliberalisme
  • neomarxisme
  • nepnieuws
  • Netanyahu
  • netbeheerders
  • netwerkeconomie
  • neurobioloog
  • neurotechnologie
  • neurowetenschap(pen)
  • Nexus
  • NicolaSturgeon
  • nieuw ontwikkelingsbeleid
  • nieuwe diplomatie
  • nieuwe initiatieven
  • nieuwe politiek
  • Nieuwe samenleving
  • Nieuwebalans
  • nieuwefeiten
  • nieuwekandidatenPvdA
  • NieuweKoudeOorlog
  • nieuwelingen
  • nieuwemaatschappelijkeinzichten
  • nieuwemensheid
  • nieuweverhoudingen
  • nieuwlichterij
  • nieuwrealisme
  • nikab
  • Nobelprijs
  • Nokia
  • noneurolandenbeteraf
  • noodopvang
  • noodzaakpolitiekehervormingen
  • NoordKorea
  • Noorwegen
  • normen en waarden
  • normeringtopinkomens
  • NPO
  • NS
  • nucleairafval
  • nuitdebout
  • Obama
  • Obama als commentator
  • Obamacare
  • Obstfeld
  • oceanen
  • Oekraine
  • Oekraine-referendum
  • Oeso
  • Olie-en-gaswinning
  • Olieverslaving
  • oligarchenstaat
  • onafhankelijkejournalistiek
  • onafhankelijkewetenschap
  • onafhankelijkheid of autonoom denken
  • onafhankelijkheidisschaars
  • onbalanswereldwijd
  • Onderwijs
  • onderwijsvernieuwing
  • Onderzoek
  • onevenwichtigheden
  • Ongelijkheidnormaal
  • ongelijkheidsdreiging
  • ongelijkheidsgroei
  • ongeplande gevolgen
  • onhoudbareschulden
  • onmenselijk
  • OnsGeld
  • ontboezemingen
  • Ontstaansgeschiedenis
  • ontwikkelingsland
  • ontwikkelingssamenwerking
  • onverdoofde rituele slacht
  • onvrede
  • onzichtbare hand
  • oorlogingerommeld
  • Oorlogsvluchtelingen
  • Oorspronkelijk en Postmodern/Populistisch
  • Oostenrijk
  • openbaarheid
  • openbare ruimte
  • openheid
  • oplossinggezocht
  • oppositievoering
  • oproer
  • Opstand der Horden
  • Oranje
  • Oranje Leeuwinnen
  • Oranje leeuwinnnen
  • Oranjeuitgeschakeld
  • orkanen en cyclonen
  • oud en nieuwdenken
  • Oud versus Nieuw
  • oude politiek
  • Oudejaarsconference
  • oudennieuwvuurwerk
  • oudepolitiek
  • Oudjaar
  • outoftheboxdenken
  • OV
  • OV-concessies
  • Overheid
  • overheidsaandelen
  • Overheidssteun
  • overheidsuitgaven
  • overlast
  • Overwinningsdag
  • Paars
  • Paarse-veren
  • Packer
  • Parijs 13/11
  • parlementaire controle
  • parlementairecontroleinpraktijk
  • parlementairefragmentatie
  • parlementairehervorming
  • parlementaireweekagenda
  • parlementairhandwerk
  • Participatie
  • Partij voor de Dieren
  • Partijenbestel
  • partijenstelsel
  • partijkartel
  • partijleiding
  • patstelling
  • PaulMason
  • Paus
  • PBL
  • pensioenharmonisatie
  • pensioenstelsel
  • Pentagon
  • perestrojka
  • Pers en journalistiek
  • perscensuur
  • personeelsselectie
  • persoonlijke bescherming
  • persvrijheid
  • Pestgedrag
  • pgbdebat
  • Piketty
  • PKK
  • plan-Juncker
  • pleur op
  • pluimveesector
  • plunderingen
  • Poetin
  • polarisatie
  • polderoverleg
  • Polen
  • politie
  • politieacties
  • politiebegeleiding
  • politiebegeleiding-en-inzet
  • politiek
  • PolitiekBestel
  • politieke aardverschuiving
  • politieke agenda
  • Politieke en Economische Wetmatigheden
  • Politieke filosofie
  • politieke selectie
  • politieke weekagenda
  • politieke-innovatie
  • politieke-misleiding
  • politiekeagenda 21e eeuw
  • politiekebewegingen
  • politiekecampagne
  • PolitiekeCultuur
  • politiekeeconomie
  • politiekeevolutie
  • Politiekemidden
  • PolitiekeRenovatie
  • politieketaboes
  • PolitiekeUnie onhaalbaar
  • PolitiekeVorming
  • politiekezuiverheid
  • politieklooptaltijdachterdefeitenaan
  • politiekprobleem
  • PoolsePolitiek
  • Populisme
  • populistenversusrealisten
  • Postbank
  • Postcommunistisme
  • postcrisisbeleid
  • Postindustrielesamenleving
  • Postkapitalisme
  • premodernisme
  • presidentTrump
  • PrimairOnderwijs
  • principeakkoord
  • principes
  • prinsjesdag
  • Privacy
  • privatisering
  • proces-Wilders
  • professioneeladviesaanEU
  • profielen
  • ProgrammeerbareWereld
  • ProRaildebat
  • PROTEST
  • provincie
  • PS2015
  • psychiatrie
  • psychologie
  • Psychologischefactoren
  • PubliekDebatNoodzakelijk
  • PubliekeOpinie
  • PvdA
  • PVV
  • QE
  • Raad van State
  • raadgevendreferendum
  • raadgevendreferendumGeenPeil
  • Racisme
  • radicalisme
  • radioactiviteit
  • Rajoy
  • ratingbureaus
  • Rationaliteit
  • ratrace
  • reanimatieOccupy
  • Rechter
  • rechtsstaat
  • rechtszaak
  • Rechtvaardigheid
  • Rechtvaardigheid-of-Gerechtigheid
  • redding sociaaldemocratisch gedachtegoed
  • reele_economie
  • referendum
  • referendum2017VK
  • Reformatie
  • regelgeving
  • regelstijdensverkiezingsstrijdnodig
  • regeringsbeleidtenuitvoergebracht
  • Regeringssamenwerking
  • regeringsverklaring
  • ReglementvOrdeTK
  • religie
  • Religie en geloof
  • Religiedebat
  • Religiekritiek
  • religie_en_geweld
  • rellenschoppers
  • renteverhoging
  • Renzi
  • reorganisatie Defensie
  • representatievedemocratie
  • respect
  • respectvol gedrag
  • retoriek
  • revolte
  • revolutionairehervormingen
  • rijksuitgaven
  • Rijnlandsmodel
  • risico
  • risicovol
  • robotica
  • robotisering
  • Roemenie
  • Romano Prodi
  • romantiek
  • Rottenberg
  • Rusland
  • Russischecrisis
  • Rutte
  • Rutte3
  • salafisme
  • Salarissen- en beloningsstructuren
  • ScenariosJuncker
  • Schaliegas
  • Schauble
  • scheiding van kerk en staat
  • scheidingvangeloofenstaat
  • Schengen
  • schijnheiligheid
  • Schoo-lezing
  • schoolvoorbeeld
  • schuldaflossing
  • schuldeisers en geldschieters
  • schuldenaflossing
  • Schuldencrisis
  • Schuldensanering
  • SCP
  • Segregatie
  • SGPstabiliteitsgroeinormen
  • shariarecht binnen EU
  • Shell
  • ShellinArctischAlaska
  • Sierakowski
  • signalementen
  • Singapore
  • sleepwet
  • smalendegodslastering
  • SNP
  • sociaal ondernemerschap
  • sociaal-democratie
  • sociaalbeleid
  • socialemedia
  • SocialePartners
  • socialerechtvaardigheid
  • soevereiniteit
  • solidariteit
  • SP
  • spanje
  • spiritualiteit
  • sport
  • staalindustrie
  • Staat van de Unie
  • StaatderNederlanden
  • staathuishoudkunde
  • staatsbank
  • staatscommissie
  • staatsinrichting
  • Staatsrecht
  • stabielewinnaar
  • stabiliteitspactEU
  • stagnatie
  • staking
  • stappenplan
  • State of the Union
  • statistiekenCPB
  • statusverandering
  • Steenbergen
  • Stelsel fosfaatrechten
  • stemgedrag
  • stemmingen
  • SterkLinksIsIllusie
  • sterkte/zwakteanalysevansectoren
  • Stiglitz
  • stilzwijgendgewijzigd
  • strijdigegrondrechten
  • StudentenProtest
  • superkapitalisme
  • Swaab
  • syrie
  • Systeemcrisis
  • Szasz als Liberaal monetarist
  • taalbarriere
  • technischverwijtbareongelukken
  • technocratie
  • technologie
  • TeeedeKamerdebat
  • Teerzandwinning
  • tegengasgeven
  • terrorisme
  • terroristen
  • The Economist
  • ThierryBaudet
  • Thorbecke
  • TK2017
  • toekomstEU
  • toekomstigesteden
  • toekomstmaatschappij
  • toekomstmodel of utopie
  • toekomsvisieEU
  • toelatingnieuwelidstaten
  • toelatingscriteriaEU
  • toelatingsprocedure
  • toelatingsprocedureEUzwak
  • toelatingsprocedurenieuwelidstaten
  • toezichthouders
  • tolerantie
  • tolplan
  • tolwegenDuitsland
  • Top Europese Raad
  • traageconomischherstel
  • transferunie
  • Transformatie
  • transitie
  • transparantie
  • Trias Politica
  • Trojka
  • TTIP
  • Tunesie
  • Turkije
  • turkijerel
  • Turksejeugd
  • Turkseverkiezingen
  • Turksgrondwetreferendum
  • TweedeKamer
  • ufo's
  • uitbreidingEU
  • Uitdaging of bedreiging?
  • uitvalleerkrachten
  • Uitverkiezing tot politicus van het jaar
  • ulrike guerot
  • Ultraorthodoxemoslims
  • Uncategorized
  • Universele betekenis
  • Universiteit
  • Universiteitsbestuur
  • Urgenda
  • Urgendaberoep
  • Utopia
  • UvA
  • vaccinatie
  • valseverkiezingsbeloften
  • Van Rijn
  • varoufakis
  • Veiligheid&Justitie
  • veiligheidsbeleid
  • veranderend wereldbeeld
  • veranderendpolitieklandschap
  • Verantwoordingsdebat
  • verbindingspolitiek
  • verborgenarmoede
  • Verdraagzaamheid
  • Verdrag van Maastricht
  • Verdrag van Rome
  • verdragswijzigingen
  • Verenigd Koninkrijk
  • Vergelijkendperspectief
  • verkeersveiligheid
  • verkenning
  • Verkiezingen
  • verkiezingen2017
  • verkiezingsbeloften
  • Verkiezingscampagne
  • verkiezingsuitslag
  • Verloedering
  • vermarkting
  • vermeendeonkwetsbaarheidwankelt
  • Vermogensongelijkheid
  • Vermogensontwikkeling
  • verouderingsproces
  • Versplintering
  • versterking democratischEU
  • versus neoliberalisme
  • vertrekregelingBelastingdienst
  • Vervangingseconomie
  • vervolgingsbeleidOM
  • Verzorgingsstaat
  • VestagerMargretheEU
  • Victor Orbán
  • VijfPresidentenRapport
  • virtueelkapitaal
  • virtuelewereld
  • virtuelewerkelijkheid
  • Visegradlanden
  • Visiegevraagd
  • visserij
  • VK
  • vlaktaks
  • Vliegindustrie
  • Vliegverkeer
  • Vluchtelingen
  • vluchtelingendeal
  • vluchtelingenopvang
  • vluchtelingenstromen
  • vluchtelingenstroom
  • vluchtelingenverdrag
  • vluchtellngen
  • VN
  • VN United Nations
  • VOC-mentaliteit Gouden Eeuw
  • voedselindustrie
  • voetbalvandalisme
  • voetbalwedstrijden
  • Volkswagen
  • voltooiingEMU
  • voorgaandeCommissies
  • voorverkiezingen
  • vpro
  • VR
  • Vrij Links
  • vrije pers
  • vrijhandel
  • vrijheid
  • vrijheid van meningsuiting
  • VrijheidenVrijheidsbeleving
  • VrijheidOpbouwen
  • vrijheidsbeleving
  • vrijheidvangodsdienst
  • vrijheidvanmeningsuiting
  • vrijheidvanonderwijs
  • vrouwenvoetbal norm
  • VS
  • VVD
  • Waalsgewestelijkparlement
  • Waalsparlement
  • waarden & normen
  • waarden-normen-debat
  • waardengemeenschap
  • waarheid
  • WankeleWereldorde
  • wantrouwen
  • wapengekletter
  • warsvanduurzamewinning
  • watervoorraad
  • wederzijdsrespect
  • Weeffouten
  • weekagenda Kamer
  • welvaartsbehoud
  • Welzijn
  • werelderfgoed
  • Wereldgodsdiensten
  • wereldhandel
  • wereldhandelsbewegingen
  • wereldorde
  • wereldvisie
  • Wereldvrede
  • WereldwijdeCrisis
  • werkdruk
  • Werkgelegenheid
  • werkgevers
  • werkloosheid
  • werknemers
  • werknemersmedeeigenaar
  • westerseknelpunten
  • Wetenschap
  • wetenschapindienstvancommercie
  • wetenschappen
  • wetenschapsfilosofie
  • Wetenschapsgeschiedenis
  • wetenschapsnormen
  • wetgeving
  • wetgevingsmachine
  • Wijsheid
  • Wilders
  • Wim Kok
  • WimKok
  • Windmolens
  • winstuitkering zorg
  • woningmarkt
  • WRR
  • Yezidi's
  • Zaanstreek
  • zakelijke_instelling
  • ziekenhuizenfailliet
  • zinvolle toepassing
  • Zomergasten
  • zomerreces
  • zonderdogma's
  • zorgenkind
  • zorgkosten
  • zorgmacht
  • zorgsector
  • Zorgverzekeraars
  • zorgwet
  • ZuidAfrika
  • ZuiverheidversusPopulisme
  • zuiveringen
  • zwakkeloonstctuur
  • Zwitserland

Meta

  • Register
  • Log in

Blog at WordPress.com.

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy