Stelling: Wie zich als gemiddeld geïnteresseerde sportwaarnemer van de Nederlandse top-drie beschouwt, met een – bijna decennia lange – overheersing van Ajax als landskampioen – met korte opbloei of opflakkeringen van PSV en Feyenoord of zelfs AZ tussendoor – ontkomt niet aan de indruk dat de ‘Hollandse voetbalschool’ van de jaren vanaf Cruyff in het laatste kwart van de vorige eeuw volkomen voorbij zijn, sinds het grote geld naar landen als Spanje, Italië, Duitsland en VK vloeit.
En nu met de schrijnende tegenstelling tussen Feyenoord enerzijds en PSV en Ajax anderzijds, waarbij het faillissement van laatstgenoemde als beursgenoteerd bedrijf ‘nagenoeg’ helemaal zichtbaar is geworden, naast overigens jarenlang ‘gepruttel’ van PSV, dat helemaal nooit een fitte topclub is geweest, kan rustig worden gesproken van een doodziek voetbalklimaat in ons land.
Het hooligangeweld ging hand in hand met gebrek aan inzet en kwaliteit op de velden. Daarom is dat extra zichtbaar geworden bij Feyenoord, dat heeft kunnen bewijzen met een nieuwe strategie en trainingsmethode van Slot, dat die opzet eerst zichzelf moest overtuigen, maar nu het bewezen is, dat deze trainingsaanpak als een huis staat, en ook voorspelbaar stabiel zal blijken te zijn door de hand van Slot, er een nieuwe periode is aangebroken, waarin zelfs de Europese top kan worden uitgedaagd. De nieuwe aanpak versus de uitgebloeide grootmachten in de Europese velden. Daarom kan Slot uitgroeien tot de nieuwe supertrainer.
Nederlands voetbal dreigt door scheefgroei zijn glans te verliezen (Frits Conijn, Sport/fd, 27-5-23)
Het Nederlandse voetbal zit in een spagaat: terwijl ploegen al jaren goed presteren in Europa en de stadions vol zitten, neemt tegelijkertijd het supportersgeweld toe. Ook sponsorinkomsten staan onder druk, waar vooral kleinere clubs onder lijden. Die scheefgroei maakt de hele competitie minder aantrekkelijk.
In het kort:
- Het Nederlandse voetbal kende afgelopen jaar sportieve successen.
- Maar aan het einde van seizoen 2022-2023 pakken donkere wolken zich samen.
- Niet alleen is er sprake van toenemend supportersgeweld, ook staan sponsorinkomsten onder druk.
Een lijstje om trots op te zijn: Ajax bereikte de halve finale van de Champions League, Feyenoord schopte het tot de finale van de Conference League en AZ haalde in datzelfde toernooi de laatste vier. Nederland steeg daardoor in vijf jaar van de veertiende naar de zesde plek op de zogenoemde coëfficiëntenlijst. Die positie geeft recht op twee deelnemers aan de Champions League.
*Een lijstje om trots op te zijn’? Dan moet je wel een naïef optimistisch karakter hebben.
‘Toch zijn er in het laatste weekend van seizoen 2022-2023 ook donkere wolken zichtbaar. Supportersgeweld en racisme tieren welig in de stadions; talloze wedstrijden worden stilgelegd door het gedrag van supporters. Tijdens de bekerwedstrijd Feyenoord-Ajax gooide een Feyenoord-supporter een aansteker tegen het hoofd van Ajacied Davy Klaassen, een PSV-supporter viel de doelman van het Spaanse Sevilla aan en een speler van het gedegradeerde FC Groningen kreeg een klap van een Groningen-supporter.
En voor de kleinere clubs wordt het steeds lastiger om hun grote concurrenten financieel bij te benen. Neem PEC Zwolle, dat dit seizoen promoveerde naar de Eredivisie. ‘Wij spelen altijd voor een vrijwel uitverkocht huis’, zegt algemeen directeur Xander Czaikowski. Toch heeft de club op een begroting van €14,5 mln een tekort van zo’n €1,5 mln. Dat moet worden aangevuld door de verkoop van spelers. ‘Maar eigenlijk willen wij een duurzame begroting waarbij we niet afhankelijk zijn van de transferinkomsten.’
Minder rellen
Dat streven wordt er niet eenvoudiger op nu sponsoren zich moeilijker laten strikken. Bij consumentenbedrijven als supermarkten en brouwers kunnen voetbalclubs slecht terecht. Deze bedrijven willen er zijn voor iedereen en kiezen dus geen partij. Liever sponsoren ze Europese toernooien of nationale voetbalbonden, ook omdat er minder supportersrellen zijn bij Oranje dan bij clubs als Feyenoord, Ajax en tegenwoordig ook AZ.
Ook de financiële sector haakt af, niet alleen als sponsor maar ook als kredietverstrekker. ‘Bij de gewone banken hoeven de clubs niet meer aan te kloppen voor een lening’, zegt Marjan Olfers, sportjurist en oud-commissaris bij Ajax. ‘Veel clubs hebben daarom moeite met de liquiditeit.’ In België kunnen veel clubs niet eens meer een rekening openen.
‘Er is een verhoogd risico dat deze partijen betrokken zijn bij witwassen of fraude’, zei toenmalig bestuursvoorzitter Wiebe Draijer van Rabobank in 2019 over de voetbalsector. Dat gevaar lijkt vooral groot bij transfers van spelers waar vaak wat schimmige zaakwaarnemers en spelersmakelaars bij betrokken zijn, aldus een rapport van De Nederlandsche Bank uit 2017.
Inkomsten in gevaar
Dus gingen de clubs de afgelopen jaren op zoek naar andere, kleinere sponsors. Inmiddels hebben vrijwel alle Nederlandse clubs een bedrijf uit de cryptosector aangetrokken. Feyenoord vond net als Sparta Knaken, Ajax en NEC hebben een deal met Blox en PSV met Anycoin Direct. Bedragen worden niet bekendgemaakt, maar volgens ingewijden gaat het om een paar ton per deal. De grootste groei lijkt hier echter wel uit, sinds meerdere cryptobedrijven vorig jaar in de problemen kwamen.
ok gokbedrijven zijn tegenwoordig populair bij de clubs uit de Eredivisie. Inmiddels heeft elke Nederlandse Eredivisie-club een contract met een bedrijf uit die sector. Fortuna en Volendam voetballen met Bet.City op het shirt, Pec Zwolle maakt reclame voor Circus. ‘Het zijn legale bedrijven’, zegt Czaikowski van Pec Zwolle. ‘Waarom zouden we ze niet accepteren als sponsor?’
Nadat Klaassen was geraakt door een aansteker, werd de wedstrijd tijdelijk gestaakt. Foto: Koen van Weel/ANP
Maar vanaf 1 januari 2025 mogen gokbedrijven geen sponsor meer zijn van sportclubs. Minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming verbiedt niet alleen de shirtreclame, maar ook de reclameborden langs het veld. Met als gevolg dat de clubs hun inkomsten uit die sector zien wegvallen. Serieus geld, benadrukt sportmarketeer Ruud van der Knaap van Triple Double. ‘Bij een club als Volendam gaat het waarschijnlijk om een kleine 10% van de begroting.’
En dan komen de inkomsten uit kaartverkoop ook nog eens in gevaar. Om misdragingen van supporters tegen te gaan, kregen burgemeesters in januari meer bevoegdheden. Zo kunnen zij als strafmaatregel het aantal bezoekers beperken, supporters van de tegenstanders de toegang weigeren of bepalen dat wedstrijden zonder publiek gespeeld moeten worden.
Televisie en Europa
De inkomstenderving bedreigt vooral kleinere clubs. Grote clubs zijn beter in staat het eventuele verlies van sponsors op te vangen door een stijging van de televisiegelden vanaf 2025. Dan gaat een nieuw contract in voor de uitzendrechten van de Eredivisie. De clubs staan voor de keuze om een deal met het Amerikaanse mediabedrijf Disney te verlengen of te gaan voor een nieuwe overeenkomst met een consortium van de telecombedrijven KPN, VodafoneZiggo, T-Mobile en Delta.
Wat de clubs ook kiezen, ze gaan er op vooruit. In de deal met Disney zou het gaan om een bedrag van gemiddeld €150 mln per jaar, tegen €90 mln nu. Het consortium van de telecombedrijven lokt de clubs met jaarlijks €180 mln. Waar een club als Sparta nu ongeveer €2 mln verdient aan de televisierechten, wordt zeker €3 mln. Ajax zit nu op €10,6 mln, een bedrag dat volgens sportmarketeer Van der Knaap waarschijnlijk groeit naar €16 tot €18 mln.
Ook de inkomsten uit Europa stijgen. Vanaf het seizoen 2024-2025 zijn er meer deelnemers en meer wedstrijden in de Europese toernooien. De inkomsten voor de Europese voetbalbond Uefa stijgen van €3,7 mrd nu tot €5 mrd over ongeveer anderhalf jaar.
Hoe dat geld over de Europese clubs wordt verdeeld, is nog onduidelijk. Toch durft Van der Knaap een inschatting te maken. ‘Nu krijgen de deelnemers aan de Champions League een startpremie van zo’n €15 mln. Dat bedrag gaat in het seizoen 2024/2025 zeker naar €40 mln. Ook in de andere toernooien valt veel meer geld te verdienen.’
Veel geld, maar het gros daarvan komt terecht bij de grote Nederlandse clubs, de kleintjes komen er naar verhouding bekaaid vanaf. Waar Ajax afgelopen seizoen €9,6 mln kreeg uit deze pot, moesten de clubs aan de onderkant van de ranglijst als RKC en NEC het doen met €2 mln. In de toekomst groeien de bedragen, maar dat betekent nog niet dat de verdeling verandert.
Een gevaarlijke ontwikkeling, vindt sporteconoom Tsjalle van der Burg van de Universiteit Twente. Hij doet onderzoek op het gebied van sporteconomie. ‘Als het geld zo ongelijk is verdeeld, kunnen de succesvolle landen en clubs alle goede spelers opkopen en worden de competities saaier. Uit onderzoek blijkt dat de afgelopen twintig jaar steeds vaker dezelfde clubs winnen.’
Grote geld wint niet altijd
Wat geldt in de nationale competities, geldt ook in Europa. Bij de Europese toernooien is de verdeling van het prijzengeld niet alleen gebaseerd op het huidige seizoen, maar tellen ook de prestaties van de afgelopen tien jaar mee. Deze combinatie beloont de constantere prestaties van de grootmachten (denk aan Manchester City of Real Madrid) meer dan uitschieters van relatief kleine clubs — zeg Ajax.
En dan probeerden de grootmachten in 2021 ook nog zich af te zonderen in een eigen competitie, de zogenoemde Super League. Daar kunnen ze zelf de inkomsten verdelen en hoeven ze niet bang te zijn voor degradatie. De eerste versie van deze plannen is gesneuveld, maar er wordt al gesproken over een tweede versie.
Toch wint het grote geld niet altijd, signaleert Van der Burg. Daarbij wijst hij naar het kampioenschap van AZ in 2009 en naar dat van FC Twente in 2010. En ook de titel van Feyenoord afgelopen seizoen valt in die categorie. ‘Die club heeft veel minder geld dan Ajax. Het grote geld wint vaak, maar gelukkig niet altijd.’
*De conclusie zou kunnen zijn dat als dit elftal geheel in tact blijft, al het voetbalgeweld en hooligans als sneeuw voor de zon zal verdwijnen omdat de toeschouwer pas dan weer waar voor zijn geld krijgt. Dan valt er geen geweld meer te vrezen omdat iedereen tevreden is met de lopende gang van zaken onder aanvoering van Arne Slot, dat ook een nationale uitstraling kan krijgen. Dan moet het huidige elftal wel geheel in tact blijven. De vertrekkers weten nu ook dat geen vervangende nieuwe werkgever datgene voor elkaar krijgt dan ze dit jaar voor elkaar hebben gekregen. Nieuwe contracten mogen toch worden geannuleerd?
https://fd.nl/bedrijfsleven/1476987/nederlands-voetbal-dreigt-door-scheefgroei-zijn-glans-te-verliezen-h0e3ca7QfKmt