• About
  • Angela Merkel is de enige in de EU en het Westen die Poetin afdoende kan bestrijden @fd @MicheleWaard @eu #rusland #nieuwekoudeoorlog @TimmermansEU
  • AquariusPolitiek is de politiek van deze nieuwe eeuw
  • De economische werkelijkheid is veel weerbarstiger dan de wetenschappelijke trends doen vermoeden #nrc #economie #bedrijvigheid #economischegezondheid
  • Jeroen Dijsselbloem, de EUROCRISIS
  • Knetterharde economische oorlog om de heerschappij van dataverzamelingen @fd #ICT/algoritme #list&bedrog #eu
  • Nieuwe strategie van de oppositie: zo bot mogelijk optreden, want als er ledenvergaderingen van partijen het referendum (vooralsnog) alleen als bron van ellende zien vanwege misbruik ervan, dan kun je die partijen van arrogantie en elitair gedrag beschuldigen die democratisering tegenhouden via het ‘almachtige’ referendum; ‘Bravo’, knap bedacht en uitgewerkt en uitgespeeld!
  • Verband tussen ‘verbetenheid’ en wereldvreemd/fundamentalistisch idealisme @fd @eu @podemos #politiekefilosofie
  • Wat hebben we geleerd na tien jaar financiële crisis? @nrc @CoenTeulings #vroegoflaatopnieuwfalen #economischetheorie
  • Wiebes is het probleem niet, maar de bureaucratie en de opgejutte massa in Groningen door SP en PvdA en blindheid politiek @trouw #groningergas @tweedekamer
  • ‘#IMF: meer groei in #China leidt tot meer risico’ #fd #mondialeeconomischeverhoudingen
  • ‘Burgerdienst in ruil voor baan’

AquariusPolitiek

~ De nieuwe wereld

AquariusPolitiek

Category Archives: PvdA

Humor bestaat óf bestaat niet; alleen als de omstandigheden gunstig zijn zoals stilstand van andere linkse partijen wordt humor weer geboren @vrij_nederland @maxnanet @pvda #politiekbestel @AstridOosenbrug #gerardoosterwijk

30 Sunday Jul 2017

Posted by aquariuspolitiek in PvdA

≈ Leave a comment

Tags

PvdA

Deprimerend, de PvdA moet (al)weer een partij met humor worden (Max van Weezel, Vrij Nederland, augustus 2017)

De PvdA moet een beweging worden die haar voelsprieten uitsteekt in de samenleving, stelt een rapport. Dat hebben we vaker gehoord. Gaat het deze keer wel lukken, nu alle bestuurlijke ballast overboord is gezet?

Goede vraag; is alle bestuurlijke ballast of liever betweterigheid wel overboord gezet?

De broers Depla zijn sociaal-democraten met een prettig relativerende inslag. Van Staf, oud-Tweede Kamerlid en nu wethouder van Eindhoven, is de uitspraak: ‘Voor een bijeenkomst van twee of meer PvdA’ers heb je een milieuvergunning nodig vanwege de zuurgraad.’

Die zuurgraad is kenmerkend voor alle linkse partijen, maar GroenLinks heeft laten zien dat er met een nieuwe campagnevoering nieuw elan ontstaat. De vraag is alleen of die partij de schok van het afbreken van de coalitieonderhandelingen te boven zal komen, want als met name de bobo’s dat hebben veroorzaakt, dan overkomt GL hetzelfde als de PvdA; de zuurgraad neemt toe vanwege de fundamentalisten binnen de partij (en dan in beide partijen). En over SP hoeven we het niet meer te hebben, want het orthodoxe socialisme is een archaïsch gegeven. Ze kunnen we dus beter mee stoppen; of hun naam veranderen in ‘radicaal rechtvaardig!’ en daarvoor een strategie ontwikkelen.

Paul, burgemeester van Breda, is de auteur van een rapport over de dramatische verkiezingsnederlaag die zijn partij op 15 maart leed (van 38 naar 9 zetels). Een van zijn aanbevelingen: de PvdA moet gezelliger worden en minder betweterig. Op afdelingsvergaderingen mag voortaan best worden gelachen.

Extra handicap is dus dat die betweterigheid in het DNA zit. En dat terwijl de oorspronkelijke idealisten geen betweterige mensen waren, maar juist bezielde burgers. Ergens onderweg heeft dus het pessimisme toegeslagen: idealisme is onhaalbaar in deze tijd. Of is dat onjuist? Partij voor de Dieren bewijst het tegendeel.

De twee kleinzoons van oud-KVP-minister Frans Teulings hoorden bij de vertrouwelingen van Wouter Bos en Diederik Samsom en zijn nu close met Lodewijk Asscher. Ook die hoorde ik tijdens een politiek café in het Badhuistheater in Amsterdam zeggen dat de humor terug moest komen in de PvdA. Het lijkt me zoiets als zoeken naar water in de woestijn, was mijn eerste reactie. Tenslotte gaat het om een partij waarvan oud-minister Hedy d’Ancona ooit zei: de gemiddelde begrafenis is gezelliger dan onze congressen. Maar Asscher droomt van partijbijeenkomsten waar je met een gerust hart ook je familie en vrienden mee naartoe kunt nemen en de burgemeester van Breda moest hem daarvoor de ingrediënten aanleveren.

Is er naïviteit in Asscher binnengeslopen?

Op de toekomst heet het werkstuk van Paul Depla. Het gaat hem om een partij die niet in zichzelf is gekeerd maar openstaat voor samenwerking met ngo’s, actiegroepen en jongerenclubs. Geen technocratische bestuurderspartij maar een beweging die haar voelsprieten uitsteekt in de samenleving.

In termen van de nieuwe campagnestrategie van GL zou de PvdA de eerst komende jaren alleen aan denktank moeten zijn, en wel partijbreed en niet een danktank als een wetenschappelijk bureau.

Het deprimerende is dat de meeste aanbevelingen van Depla al jaren geleden zijn gedaan. De commissie-Van Kemenade schreef in 1991 dat de PvdA minder introvert moest worden en aansluiting moest zoeken bij nieuwe maatschappelijke bewegingen. De commissie-De Boer constateerde in 2002 dat de PvdA onder de paarse kabinetten van Wim Kok in zichzelf gekeerd was geraakt. PvdA-voorzitter Lilianne Ploumen riep de bestuurders binnen de partij op hun gezicht vaker buiten het stadhuis te laten zien. PvdA-voorzitter Hans Spekman vond dat Kamerleden, wethouders en gedeputeerden moesten worden verplicht om minstens 25 procent van hun tijd op straat door te brengen. Het was allemaal aan dovemansoren gericht.

Hoe groot is de kans dat de sociaal-democratie nu wél te veranderen is in ‘een beweging van themanetwerken die door middel van festivals, acties, plannen en safari’s het maatschappelijk debat weer naar zich toetrekt’, zoals Depla aanbeveelt? Waarom zou de PvdA nu niet meer immuun voor verandering zijn?

Misschien ben ik te somber, want de afgelopen jaren is de bestuurlijke context waarbinnen de PvdA opereert (o jee, ik bezondig me nu ook al aan technocratisch jargon) grondig veranderd. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 verloor de partij haar plek in het college van B en W in steden als Amsterdam, Utrecht en Maastricht. Bij de Provinciale Statenverkiezingen vielen de rode bolwerken Friesland en Groningen. Om nog maar te zwijgen van de 29 zetels verlies bij de Tweede Kamerverkiezingen. Niet leuk voor de PvdA, maar voor de partijvernieuwing is het niet slecht dat zoveel bestuurlijke ballast overboord is gezet. Lodewijk Asscher, die sinds hij aan de VVD is ontsnapt een bevrijd man lijkt, heeft laten zien hoe ver je het in Kamerdebatten met een gezonde dosis humor kunt brengen. Al is het wel vaak galgenhumor.

Bij het aantreden van het nieuwe kabinet kan Asscher bewijzen wat hij waard is en als hij zijn ideeën goed aan het organiseren is, komt hij bij die gelegenheid ook met een nieuwe toekomstvisie voor de PvdA. We zijn dus benieuwd. Ik hoop mét Max van Weezel dat het geen galgenhumor zal zijn, want dan is het gewoon de geijkte vorm van verongelijktheid. En dan kun je de tent sluiten.

https://www.vn.nl/max-van-weezel-deprimerend-de-pvda-moet-alweer-een-partij-met-humor-worden/

Het duo Oosenbrug & Oosterwijk kan de PvdA uitstekend leiden naar een moderne partij @fd @AstridOosenbrug @pvda

12 Wednesday Jul 2017

Posted by aquariuspolitiek in PvdA, redding sociaaldemocratisch gedachtegoed, sociaal-democratie

≈ Leave a comment

Tags

PvdA

Tegenpolen eensgezind in hun rode ambities (Ria Cats, In het nieuws/fd, 12 juli)

Verschillend, maar eensgezind in hun rode ambities (digitale versie)

De leden van de PvdA kiezen op 7 oktober een nieuwe partijvoorzitter. Young professional Gerard Oosterwijk en de volkse, selfmade woman Astrid Oosenbrug zijn tot nu toe de enige kandidaten.

Hij is 32 jaar en heeft twee mastertitels op zijn naam, waarvan één van de prestigieuze London School of Economics. Zij is 49 en ging op haar 15de zonder diploma’s aan het werk. Hij is opgegroeid in een stabiel gezin in Deventer en zij groeide op kindertehuizen en pleeggezinnen in de regio Rotterdam.

Het verschil tussen Gerard Oosterwijk en Astrid Oosenbrug is levensgroot en toch hebben de twee elkaar gevonden. Samen willen ze de PvdA leiden, de partij die er altijd prat op ging zowel de hoogleraar als de arbeider aan zich kunnen binden via het sociaaldemocratisch gedachtegoed van verheffing, emancipatie en solidariteit. Op 7 oktober kiezen de leden een opvolger voor Hans Spekman. Oosterwijk en Oosenbrug zijn tot dusver de enige kandidaten.

Oosenbrug was tussen 2012 en maart Kamerlid voor de PvdA. Ze ziet zichzelf als de verpersoonlijking van de sociaaldemocratie. Na een zware jeugd ontdekt ze in de jaren negentig het internet. Ze werkt zich via cursussen en ICT-banen op en krijgt daarbij hulp van mensen die meer in haar zien dan louter ‘die vrouw zonder diploma’s’. ‘Die verbinding, dat andere mensen zien wat je allemaal wél kunt, dat onderlinge helpen: dat is het mooiste gevoel dat er is’, zegt Oosenbrug, die dat weer wil terugbrengen in de maatschappij en de PvdA.

Uitwassen van de markteconomie

Oosterwijk beaamt dit. De medewerker van de Brusselse PvdA-fractie is ervan overtuigd dat hij zijn studies economie en recht heeft kunnen afronden, mede dankzijde steun van zijn ouders. ‘In Nederland leeft steeds meer het neoliberale idee — en dat zie ik ook aan vrienden van de universiteit — dat je alles wat je bereikt, zelf hebt gedaan. Door hard te werken. Natuurlijk heb ik óók hard gewerkt, maar dat mijn familie stabiel is, heeft absoluut geholpen.’

‘Veel hoogopgeleiden in de Kamer zeggen: “Laat zulke drop-outs lekker schoffelen vanuit de bijstand’• Astrid Oosenbrug

Net als Oosenbrug vindt hij dat mensen die ‘pech’ hebben, moeten worden ondersteund. Dat de uitwassen van de markteconomie moeten worden getemd door een krachtige overheid. Dat een meer egalitaire samenleving het beste is voor iedereen. En dat het bijvoorbeeld onbestaanbaar is dat kinderen niet mee op schoolreis mogen, omdat hun ouders te weinig geld hebben om de vrijwillige bijdrage op te brengen.

Verjonging en diversiteit

Het was Oosterwijk die Oosenbrug een paar maanden geleden benaderde om zich samen te kandideren voor het voorzitterschap. Beide schatten hun individuele kansen niet hoog in, omdat je volgens Oosterwijk ‘toch een zekere bekendheid moet hebben‘. ‘Maar als team vullen we elkaar aan. We stralen verjonging en diversiteit uit.’

Bovendien bleken Oosterwijk en Oosenbrug over veel dingen hetzelfde te denken. De kern, volgens Oosenbrug: de sociaaldemocratie moet weer terug naar de mensen. Zij had zich bijvoorbeeld flink geërgerd aan het Kamerwerk dat volgens haar te weinig over de inhoud en te veel over scoren ging. De reden waarom de woordvoerder ICT niet opnieuw op de PvdA-lijst wilde staan.

Oosenbrug: ‘De Kamer roept bijvoorbeeld veel over robotisering als een bedreiging van banen. Terecht. Maar als ICT’er weet ik dat technologie óók veel kansen biedt. Waarom spreken Kamerleden nooit inhoudelijk over hoe die te verzilveren?’ Ze heeft met twee andere vrouwen een stichting opgezet die jongeren zonder diploma opleidt voor een baan in de ICT. ‘Dat ben ik. Praktisch. Dingen dóén. Helpen. In de Kamer zie je juist veel hoogopgeleiden die zeggen: “Laat zulke drop-outs maar lekker schoffelen vanuit de bijstand”. Vanuit de PvdA is daar te weinig tegen ingebracht.’

Op de tenen van Dijsselbloem

Hij ergerde zich toen zijn eigen Brusselse PvdA-afdeling op een congres zei dat ook moest worden gekeken naar de sociale ellende in Griekenland als gevolg van de Europese bezuinigingseisen. PvdA-minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën nam die kritiek nogal persoonlijk en reageerde ‘op zijn teentjes getrapt’. Het is volgens Oosterwijk tekenend voor het gedrag van de PvdA in het demissionaire kabinet-Rutte II. ‘De partijtop, onder wie ook Spekman, regelde alles van boven en luisterde amper naar andere mensen. Er was angst voor fundamentele discussie.’

‘De partijtop regelde alles van boven en luisterde amper naar andere mensen’• Gerard Oosterwijk

Het PvdA-geluid was nauwelijks te horen en de top hoopte dat we na vier jaar zouden worden beloond als het land er weer goed voor zou staan, zegt Oosterwijk. ‘Er is vooral als een boekhouder gekeken. Ook door partijleider Lodewijk Asscher die heeft geprobeerd de arbeidsmarkt te hervormen. Dat is helaas niet gelukt — hij krijgt een 10 voor zijn inspanningen — maar dat had hij moeten erkennen en verder moeten kijken in plaats van de Wet werk en zekerheid maar te blijven verdedigen. Halverwege de coalitieperiode had de PvdA toch echt een toekomstverhaal moeten hebben over de gevoelde onzekerheid van mensen over de toekomst, zorgkosten, de pensioenen, flexwerk.’

Politieke partijen zijn allemaal angstig geworden voor een toekomstverhaal, dat ze ook vanwege hun kortetermijnbelang niet hebben ontwikkeld. Oosenbrug & Oosterwijk kunnen de PvdA dus uit het dal gaan tillen waar ze nu in verkeren. Het zal ze ook lukken omdat de sociaaldemocratie niet ten onder mag gaan.

De PvdA moet daar nu alsnog een antwoord op vinden, ‘want de kiezer heeft terecht meer van ons verwacht‘, vinden Oosenbrug en Oosterwijk. Als zij duo-voorzitter worden, wordt de PvdA van onderop opengebroken.

‘Power to the People’ ofwel aan de leden!

Dikke huid

De partij heeft in de nasleep van de verkiezingsnederlaag tientallen medewerkers in de Kamer en op het partijbureau moeten ontslaan om dit op te vangen. Dat kennisverlies kan deels worden opgevangen door input van de 46.000 leden, mede via nieuwe, digitale manier van communiceren, vinden Oosenbrug en Oosterwijk. ‘Als partijleider Asscher een nieuwe toekomstvisie op de arbeidsmarkt wil ontwikkelen, dan kan dat door onze zzp’ers en andere leden erbij te betrekken. Dat is onze kracht. En wij hebben het lef, de passie, zelfspot en dikke huid om met al die mensen te praten en niet bij de eerste kritiek te zeggen: nu vind ik het niet leuk meer.’

Dit is een goede instelling van het kandidaten duo-voorzitterschap!

Zoektocht naar een nieuwe PvdA-voorzitter

Campagne

Of ze nu voorzitter worden of niet: de campagne van Astrid Oosenbrug en Gerard Oosterwijk gaat door tot de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018. Ze willen ‘aanjagen, enthousiasmeren en de blik naar voren richten’, want de toekomst van de sociaaldemocratie staat op het spel.

Oosenbrug en Oosterwijk hebben zich al in juni gekandideerd, toen de officiële inschrijving nog moest worden geopend. Tegenkandidaten zijn er nog niet, maar de aanmeldperiode sluit pas op 4 september. Op 7 oktober kiest het PvdA-congres een nieuwe voorzitter. ‘We kunnen echt niet zo lang wachten. Daarom hebben we ons zo vroeg gemeld. Een verkiezingscampagne zet je niet even in een maand op’, aldus het duo.

Ze storen zich eraan dat huidig voorman Hans Spekman niet meteen is opgestapt na de verkiezingsnederlaag van 15 maart, maar nog een halfjaar wilde aanblijven om de PvdA te reorganiseren. Ook vorig jaar begon de verkiezingscampagne volgens hen te laat, omdat Lodewijk Asscher eerst nog een lijsttrekkersstrijd aanging met voorganger Diederik Samsom. ‘Nu is het weer vijf voor twaalf’.

https://fd.nl/economie-politiek/1209594/verschillend-maar-eensgezind-in-hun-rode-ambities

‘Iedereen is op zoek naar warmte, liefde en erkenning – ook Gert-Jan Segers’ @volkskrant @pvda @AstridOosenbrug @de_willem @M_Kraneveldt

22 Thursday Jun 2017

Posted by aquariuspolitiek in informatie, informatiefase, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

PvdA

Door: Bert Wagendorp, de Volkskrant, 22 juni 2017, 02:00

Nu de PvdA zich eerst gaat omvormen tot een brede progressieve volksbeweging en alleen bereid is het land te redden wanneer het staatsnoodrecht in werking treedt, zijn alle ogen gericht op Gert-Jan Segers van de ChristenUnie. Hij moet het motorblok aan de praat zien te krijgen en hij sprak daarom gisteren weer met de informatiemagiër.

Zie mijn fundamentele bezwaren na volgende 2 alinea’s!

Ik verdiepte me gisteren in de vraag wat het staatsnoodrecht eigenlijk inhoudt en onder welke omstandigheden Lodewijk Asscher alsnog bereid zal blijken de ondergang van het land te helpen voorkomen. Met zijn verwijzing naar het staatsnoodrecht doelde Asscher op Artikel 103 van de Grondwet: ‘Uitzonderingstoestand’.

Uit het commentaar van S. Daniëls op nederlandrechtsstaat.nl: ‘Het staatsnoodrecht heeft betrekking op het staatsrecht dat de overheid ter beschikking staat ten tijde van alle mogelijke noodsituaties.’ Dat zijn omstandigheden waarbij Grondwet even aan de kant wordt geschoven: een burgeroorlog, de inval van een vijandige mogendheid, de overstroming van Nederland, een killervirus of de Elfstedentocht. Pas wanneer de Russen komen, schuift de PvdA aan, daar komt het op neer. We mogen dus vaststellen dat Asscher een onmogelijke voorwaarde voor regeringsdeelname op tafel legde. Zoals hij zelf al zei: het noodstaatsrecht treedt nog niet in werking wanneer het motorblok geen vierde wiel aan de wagen weet te vinden.

Een zeer bedenkelijke redenering van Lodewijk Asscher en zijn fractie. Ik sten in met alle PvdA-wethouders die vinden dat de partij evengoed als regeringspartij orde op zaken kan stellen en kan herbronnen. De tijden van de motie tijdens de ledenraadpleging in het weekend na de verkiezingen zijn immers allang weer vervlogen. De PvdA betoont zich laf en zo zal de partij niet eens aan een herbronning hoeven te beginnen. Ik zou dus als nieuweling niet eens willen meedoen aan deze transformatie die op voorhand ten dode gedoemd lijkt te zijn. Asscher zou nu al met de herbronning bezig moeten zijn.

Dus nu moet Gert-Jan Segers het doen. Hij sprak gisteren anderhalf uur met Tjeenk Willink. Na afloop zei hij dat hij een ‘gewenste optie’ wil zijn. Vooral Alexander Pechtold zal het uit zijn mond moeten zien te krijgen: ‘De ChristenUnie is gewenst’. Dat zal nog niet meevallen.

Als Segers en zijn fractie het slim doen dan grijpen zij deze gelegenheid aan om te bewijzen dat ze wel regeringswaardig zijn, in tegenstelling tot de PvdA.

De strenge eis van Segers is even ingewikkeld als terecht. Niemand heeft zin om er in een relatie waarvan het de bedoeling is dat hij vier jaar standhoudt maar een beetje bij te hangen. We willen allemaal serieus worden genomen en zijn allen op zoek naar warmte, liefde en erkenning, en dat geldt ook voor Gert-Jan Segers. Niets menselijks is de politicus vreemd. Hij wil het horen, van Mark, Sybrand en Alexander: wij houden van jou, Gert-Jan. Maar opgelegde liefdesverklaringen zijn vaak problematisch.

Alle experimenten van vandaag kunnen worden beschouwd als een aanloop naar een nieuw bestel, dat nu echt in aantocht is omdat het formeren zo moeilijk is geworden als je blijft hangen in de oude formules van vroeger met stevige meerderheden en vastgespijkerde regeerakkoorden. Deze formatie bewijst tot nu toe – zonder de details te kennen zoals hoe VVD en CDA zich tot heden tijdens de onderhandelingen hebben opgesteld – dat niemand lering heeft getrokken van 2012 toen de versplintering van het bestel voor het eerst echt zichtbaar werd en toen Rutte/Samsom voelden dat ze snel en zakelijk moesten optreden. Maar dat werd door de partijbesturen niet begrepen en geen van de regeringspartijen – zo is mijn indruk – heeft zich op die nieuwe situatie ingesteld. Ook nu dus niet. Hardleerse mensen die politici.

Segers is een redelijk man en hij is, wat je verder ook vindt van christenpolitiek, leider van een sympathieke en constructieve partij. Maar hij en zijn kiezers hebben geen zin in de liberale hervormingen van D66 betreffende levenseinde, donorregistratie en softdrugslegalisering. Ook zijn ze bij de ChristenUnie een stuk minder enthousiast over Europa en de euro dan bij D66.

Maar ze zijn niet anti-euro en hoeven de EU en euro niet uit.

Daar staat tegenover dat de CU op een aantal terreinen (milieu, vluchtelingen, sociale ongelijkheid) progressief van aard is. En dat Pechtold geen deel wil uitmaken van een verder conservatief kabinet waarin hij solo de aanvallen van de verzamelde linkse oppositie moet afslaan.

De verzamelde linkse oppositie bestond in de vorige periode ook niet – nog nooit zo’n warboel  onder linkse fractie gezien! – en daar hoeft dus niemand en zeker Pechtold niet, bang voor te zijn. debattechniek is niet het sterkste onderdeel van links en met alleen schreeuwen van opgewonden standjes bij SP en GL komt je geen stap verder.

De leiders van de Democraten en de ChristenUnie staan allebei voor een zwaar dilemma. Dit is een land van principes waar op water bij de wijn electorale afstraffing staat. En we hebben het hier over wezenlijke principes, van zowel D66 als CU. Daarom zie ik Pechtolds gewenstverklaring er niet van komen en die van Segers zelf, in de richting van D66, trouwens evenmin.

Er staat alleen electorale afstraffing op als er geen goed pr-beleid wordt gevoerd door een regeringscoalitie zoals de PvdA in de vorige periode. Beleid moet doorlopend worden uitgelegd en het liefst op 10 verschillende manieren, om iedere aanleiding tot misverstanden uit de weg te ruimen. Bovendien kan minstens de helft van het aantal overleggen en vergaderingen worden geschrapt en dus is er tijd over om de ‘straat op te gaan’.

Het wordt de vraag of we straks de notie ‘voltooid leven’ niet zullen moeten toepassen op een meerderheidskabinet. Misschien ziet ook de informatiemagiër straks geen andere mogelijkheid dan euthanasie – of ook daartegen moeten principiële bezwaren bestaan.

Alle controversiële thema’s dienen op voorhand als vrije kwesties te worden aangemerkt omdat er anders niet geregeerd kan worden. Zo simpel ligt dat in een minderhedenbestel.

http://www.volkskrant.nl/4502044?utm_source=VK&utm_medium=email&utm_campaign=20170622|ochtend&utm_content=Bert%20Wagendorp:%20’Iedereen%20is%20op%20zoek%20naar%20warmte,%20liefde%20en%20erkenning%20-%20ook%20Gert-Jan%20Segers’&utm_term=38871&utm_userid=c4e15096-5da2-4cc7-ac79-6f9a61c6f2a4

Essay ‘Draaiend en draaiend, de cirkel wordt steeds groter’ gepubliceerd in de bundel ‘Haalt de PvdA 2025?’ @dewaremerijn #informatie @pvda

16 Tuesday May 2017

Posted by aquariuspolitiek in bestaanscrisis, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

PvdA

Reactie op essay ‘Draaiend en draaiend, de cirkel wordt steeds groter’

‘Draaiend en draaiend, de cirkel wordt steeds groter, dus hoort de valk de valkenier niet meer; alles gaat stuk; het midden houdt geen stand.’1 We leven in een tijd die de bekende dichtregels van Yeats een gevoel van actualiteit geeft. Een tijd waarin valkeniers verwoede pogingen doen om gehoord te worden. Waarbij de valken in deze parabel zich steeds meer ophouden in een eigen atmosfeer.

Het midden staat bijna overal onder druk. Het initiatief en de energie behoren rechts toe, waar leiders met radicale agenda’s – en opmerkelijke kapsels – niet van de beeldbuis zijn weg te slaan. Wat verklaart de dominantie van de rechterflank? En wat is de reden voor de onmacht van de linkse partijen, in het bijzonder de deplorabele staat van de PvdA? Hoe komt het dat de grootste financiële crisis sinds de jaren dertig niet ten goede is gekomen aan de aloude critici van het ongetemde kapitalisme?

PvdA is bureaucratische machinerie geworden en een pure bestuurderspartij. En in een politiek klimaat dat naar rechts helt, is dat dodelijk voor een sociaaldemocratie die sinds Kok de ideologische veren heeft afgeschud. Mijn diagnose is dat een frisse partij het altijd redt en zeker als er een charismatische leider aanwezig is. maar de grote fout van Samsom is dat hij geen opiniestukken wilde schrijven.

Er zijn er die wijzen op bijzondere omstandigheden. De vluchtelingencrisis heeft nu eenmaal lange tijd het debat bepaald. De opkomst van IS, de terreuraanvallen in Europa en de zich voortslepende oorlog in het Midden-Oosten voorzien de apocalyptische retoriek van het anti-islamkamp van overtuigingskracht. Dan was er nog de rechtszaak waardoor Wilders zich kon profileren als voorvechter van het vrije woord, een slachtofferrol die hem electoraal geen windeieren lijkt te leggen.

De traditionele partijen hebben geen van allen een antwoord kunnen ontwikkelen op deze ontwikkelingen. Dat was de doodsteek.

Het mag allemaal waar zijn. Het is geen afdoende verklaring. Het zegt hoogstens iets over de adrenaline op rechts, maar minder over wat Jos de Beus ooit de leegte op links noemde.2 Er is ook een dieperliggende trend aan te wijzen, die de huidige situatie in een breder perspectief plaatst. Dat verhaal gaat over scheidslijnen of conflictassen. Het is op zich geen nieuwe analyse. Bart Tromp verkondigde het al tijdens de opkomst van Fortuyn. Het is bovenal de urgentie van deze analyse, die aan kracht lijkt te hebben gewonnen.

Geheel mee eens dat de urgentie van analyses zich voordoet. Het verbaast mij dat de goede analyses en beschouwingen in S&D nooit in de publiciteit kwamen.

De relevantie van Tromp

De stelling van Bart Tromp toentertijd was dat de politieke ruimte een inherente neiging heeft om zich uit te sorteren aan de hand van een dominante tegenstelling.3 Lange tijd was die tegenstelling overwegend sociaaleconomisch van aard. De grote verdelingsvraagstukken stonden daarbij centraal. In de jaren negentig schakelde de PvdA bewust over op een verzoeningspolitiek. Dit kwam tot uiting in het gedachtegoed van de Derde Weg. Wouter Bos, bijgenaamd ‘de darling van de Derde Weg’, schreef hoopvol over het ‘grote draaglak’ dat zou ontstaan ‘door overbrugging van traditionele links-rechts-scheidslijnen’.4

Voor mij was de denkfout van Wouter Bos dat hij is overgeschakeld op neoliberalisme en meeging – als oud-Shell-man – op de globalisering. Hij had geen idee wat hij op zichzelf zou afroepen in de generaties na hem. En hij was nota bene naast econoom ook politicoloog. Maar begin jaren 2000 was het feitelijk effect van globalisering ook nog niet zo duidelijk als nu.

De paarse kabinetten luidden een lange tijd van consensus in over sociaaleconomische vraagstukken, die tot op de dag van vandaag voortduurt. Het regeerakkoord van het kabinet Rutte II heet niet voor niets Bruggen Bouwen en kan als voortzetting worden gezien van de filosofie van de Derde Weg. Diederik Samsom en Lodewijk Asscher beaamden dat het economisch beleid van Rutte II inderdaad PvdA-beleid was en dempten zo de sociaaleconomische conflict-as.

Daaruit blijkt ook dat Samsom en Asscher geen politicologen zijn, geen gedreven ideologische denkers, die de basis van de sociaaldemocratie konden hervormen. Daar zijn beide de mist ingegaan.

Het toentertijd impopulaire punt van Tromp was dat het overbruggen van de links-rechts scheidslijn ruimte geeft om het politieke landschap langs een andere, culturele, scheidslijn te organiseren. Fortuyn kon enkel zo’n impact hebben omdat hij een nieuwe tegenstelling leidend wist te maken, die vanaf dat punt het politieke spel ging bepalen. Deze nieuwe conflictdimensie was de culturele tegenstelling tussen autoritaire nationalisten en vrijzinnige multiculturalisten; ofwel tussen de volkse eigenheimers en het zogenoemde linkse establishment. Een vergelijkbare ontwikkeling zagen we bij het Brexit-referendum, waarbij opeens een tegenstelling naar voren kwam die normaal dwars door beide partijen loopt en die door het Britse partijenstelsel feitelijk wordt gemarginaliseerd.

Fortuyns kracht – ik heb hem besproken in mijn afstudeerscriptie politieke filosofie – was zijn haarscherpe sociologische (meen ik) analyse, die feilloos als universitair docent te Groningen de maatschappij feilloos kende en aanspreekbaar kon verwoorden en de bureaucratie aan de kaak kon stellen. Maar sinds zijn entree in de politiek (Leefbaar Rotterdam) heeft hij alleen maar populistische brochures uitgegeven en kon hij van harte tegen de elites aanschoppen. Heb genoten van zijn wijze van optreden, maar zag ook zijn machteloosheid tegen de politieke gevestigde orde. Was erg benieuwd hoe hij parlementair zou gaan optreden, ware het dat dat vanwege zijn dood niet heeft kunnen laten zien.

Dat verhaal had Tromp natuurlijk niet zelf verzonnen. De Belgische politiek filosofe Chantal Mouffe maakte er al langer naam mee, en verklaarde zo de opkomst van de FPÖ en het Front National in de jaren negentig.5 Ook binnen de politicologie had men al langer een soortgelijke analyse paraat. In het vergelijkende onderzoek van partijsystemen dat Peter Mair beoefende vanuit zijn werkplek in Leiden, stonden diezelfde scheidslijnen centraal.6 Hij bouwde daarbij voort op een theorie uit de jaren zestig van een in Nederland weinig bekende politicoloog: de Amerikaan Schattschneider.

Afgestudeerd in 1980 ken ik deze auteurs helaas niet.

Conflict contamineert

In 1960 kwam Schattschneiders boek The Semi-Sovereign People uit.7 De basale stelling van deze beknopte en klassieke tekst is dat de democratie ertoe neigt een elitefenomeen te worden, gedomineerd door geprivilegieerde groepen met macht en rijkdom. Het is de politiek, en in het bijzonder het element van competitie in de politiek, dat een tegenwicht biedt ten opzichte van deze oligarchische tendens. Politieke strijd geeft de bredere bevolking een mogelijkheid om zich te mengen in het conflict en stelt haar zo in staat om tenminste semi-soeverein te zijn, vandaar de titel van het boek. Zonder politiek conflict is er minder participatie en groeit de kloof tussen burger en politiek. Controverse betrekt mensen in het politieke proces, het creëert een publiek, het zorgt ervoor dat mensen worden gemobiliseerd en gesocialiseerd. In de woorden van Schattschneider: conflict contamineert. Conflict is ook dynamisch. Naar gelang meer mensen zich ermee gaan bemoeien kan de reikwijdte van een conflict veranderen, kunnen geschilpunten steeds verder gepolitiseerd raken. Alle partijen gaan zich ertoe verhouden. Politieke conflicten hebben zo hun eigen dynamiek.

‘Zonder politiek conflict is er minder participatie en groeit de kloof’ staat in contrast met de definitie van politiek als eeuwige ‘strijd’ om de verschillende thema’s en maatschappijbeelden.

In essentie bouwt Schattschneider voort op Schumpeters opvatting van democratie als keuze tussen concurrerende elites. Zonder competitie is er geen transparantie, geen verantwoording en legitimiteit. Schattschneider gaat echter een aantal stappen verder. Deze politieke concurrentie is gestructureerd aan de hand van een aantal scheidslijnen. In de Nederlandse politiek is dat de sociaaleconomische scheidslijn, de confessionele scheidslijn en een culturele scheidslijn. Welke tegenstellingen dominant zijn binnen een bepaalde politieke context, bepaalt ook wat voor type politieke ideeën en politieke eisen over het voetlicht komen. Belangrijk is dat politieke strijd niet enkel een reflectie is van al bestaande sociale en politieke tegenstellingen onder het electoraat, maar ook een structuur verschaft waarin deze coherentie en relevantie krijgen voor burgers. Tegenstellingen in het politieke veld zijn noodzakelijk om politieke ideeën überhaupt bespreekbaar te maken en mensen zogezegd politiek te vormen. Velen zeiden over Fortuyn: ‘hij zegt wat ik denk’. Volgen we Schattschneider dan bedoelden ze: ‘hij neemt een positie in het politieke veld in, waardoor ik mijn mening in politieke zin kan plaatsen.’ Bepaalde conflicten kunnen daarbij op de voorgrond treden en vervolgens ingeburgerd en ingesleten raken, waardoor alternatieve verhalen nauwelijks meer aan bod komen. Dit komt ook doordat mensen zich politiek gaan identificeren aan de hand van de belangrijkste conflicten. Deze toonaangevende scheidslijnen gaan gepaard met een bepaalde politieke taal waartoe ieder die aan het debat deelneemt zich moet verhouden. Denk aan de linkse elite of de bezorgde burger.

Grappig: ik heb Schumpeter natuurlijk bestudeerd maar als ik zijn boek opnieuw zou lezen – staat nog in de boekenkast – dan zou ik het met heel andere ogen lezen dan toen. En hier: ‘Zonder competitie is er geen transparantie, geen verantwoording en legitimiteit’ kan ook omgekeerd worden geponeerd. Er bestaat overigens helemaal geen maatschappij meer zonder competitie, zelfs in zijn tijd was vol met competitie.

Binnen de politieke arena bestaat er op elk moment een grote hoeveelheid aan potentiële conflicten. Veel van deze tegenstellingen zullen echter nooit naar voren komen, omdat er al andere conflicten zijn die het podium hebben ingenomen en alle aandacht voor zich opeisen. Politiek is dus een concurrentiestrijd tussen conflicten. De politieke dynamiek wordt niet enkel bepaald door de politieke krachtsverhoudingen op een bepaald thema. Het speelt ook op het meta-niveau, waar wordt bepaald welke conflicten überhaupt de agenda domineren. Aangezien bepaalde conflicten op langere termijn geïnstitutionaliseerd raken en mensen politiek kunnen socialiseren, is het belangrijk voor politieke actoren om ervoor te zorgen dat hún politieke conflict de toon zet. Gevestigde partijen zullen er alles aan doen om ervoor te zorgen dat de politieke tegenstellingen waar zij hun electorale dominantie aan ontlenen, het politieke spel blijven bepalen. Politiek draait daarmee ook om het bevriezen van de bestaande scheidslijnen en het voorkomen van het opkomen van andere scheidslijnen, waardoor buitenstaanders opeens een kans kunnen krijgen. De meest krachtige en vernietigende vorm van politieke strategie, aldus Schattschneider, is om de aandacht te verleggen van het ene conflict naar het andere.

Met de huidige massacommunicatie middelen en sociale media zou ik de stelling ‘zullen echter nooit naar voren komen, omdat er al andere conflicten zijn die het podium hebben ingenomen en alle aandacht voor zich opeisen’ niet meer durven verdedigen aangezien het een kwestie is van die punten zelf agenderen. Dat gebeurt vandaag de dag via blogs en ingezonden opiniebijdragen in de kranten en weekbladen.

De Fortuyn-revolte

De meest overtuigende verklaring van de spectaculaire opkomst van Fortuyn is in mijn ogen te vinden in een artikel van politicologen Huib Pellikaan, Sarah de Lange, en Tom van der Meer.8 Het bouwt voort op de theorie van Schattschneider. Zij stellen dat de Nederlandse politiek is gestructureerd aan de hand van de drie eerder genoemde conflictassen. Onder de paarse coalitie, zo stellen de auteurs, verwaterde het conflict. Dit creëerde een sterk gevoelde afstand tussen burgers en politiek, de hoogleraar Oerlemans sprak van Nederland als eenpartijstaat. Het creëerde ruimte voor Fortuyn om een nieuwe scheidslijn te introduceren rondom het thema van migratie en multiculturalisme, waarover al langer zorgen bestonden. De auteurs laten zien hoe vervolgens de andere partijen zich gingen verhouden tot dit thema en hun verkiezingsprogramma’s aanpasten om Fortuyn te accommoderen. De hele structuur van het Nederlandse partijenstelsel werd zo op de schop genomen. De jaren erna kwam bijna al het politieke conflict in het teken te staan van deze culturele thema’s. Het conflict langs de culturele scheidslijn introduceerde tevens een nieuwe politieke taal: de linkse kerk of de linkse elite werd afgezet tegen het gewone volk en later Henk en Ingrid. Het debat rondom Zwarte Piet is een mooi voorbeeld van de manier waarop een conflict een eigen dynamiek kan krijgen en gaandeweg een steeds grotere groep mensen mobiliseert en zo het hele publieke debat gaat domineren.

Onder de paarse coalitie verwaterde het conflict alleen maar tussen VVD en PvdA (en deels de intellectueel Van Mierlo) vanwege het regeerakkoord, maar Bolkestein nam daarentegen de ruimte als fractieleider om de politieke agenda te beheersen. Van een verwaterd conflict was mijns inziens geen sprake. Al trad het niet meer op de voorgrond vanwege de coalitiebelangen, maar waren de achterbannen als vuur en water.

De politicologen lijken in hun analyse echter een belangrijk punt te onderschatten. Zij wijzen bovenal op de afname van de confessionele scheidslijn als bepalend voor de opkomst van Fortuyn. Het zou gaan om het feit dat het CDA instemde met de hervormingen van Paars op het gebied van euthanasie en het homohuwelijk. Ik zou eerder stellen, in het verlengde van Mouffe en Tromp, dat juist de verzoening van de sociaal-economische tegenstelling de deur heeft opengezet voor het rechtspopulisme. Dit betekent dat het streven van sociaaldemocraten om in de woorden van Wouter Bos, ‘traditionele links-rechts scheidslijnen’ te overbruggen een belangrijke rol heeft gespeeld in de opkomst van het rechtspopulisme.

En ik ben het met geen van beide opvattingen eens aangezien ik de toenemende bureaucratie en het gebrek aan ideologisch leiderschap als verklaring zie voor de opkomst van Fortuyn. Maar ik ken de bepalende analyses van de Fortuyn-opkomst niet. Die boeken staan nog ongelezen in de kast.

Voor links in Nederland was de opkomst van deze culturele scheidslijn een dramatische ontwikkeling, die op de lange termijn haar huidige neergang heeft veroorzaakt. Het probleem is dat de dominantie van deze scheidslijn zowel de PvdA als links in bredere zin verdeeld in een hoger opgeleid segment en een lager opgeleid segment. Waar de dominantie van de sociaaleconomische scheidslijn links toestaat om het initiatief naar zich toe te trekken en zich te presenteren als de uitdager van de zittende macht, daar veroordeelt de culturele scheidslijn links tot de marges, tot het reageren op het initiatief van rechts. Waarbij links ook nog eens met de elite wordt geïdentificeerd: de relatief progressieve culturele elite wordt het symbool van de zittende macht.

In mijn visie heeft de immer toenemende bureaucratie en de bestuurscultuur (PvdA eeuwig in A’dam!) de verwatering veroorzaakt van het politieke denken en ook de ontwikkeling naar partijbijeenkomsten als applausmachines droegen bij aan een gebrek aan discussie binnen alle partijen. De PvdA worstelde afgelopen regeerperiode ook met de ruimte voor interne partijdemocratie, zo las ik regelmatig in kranten (ten laatste in Het Parool van 8 mei jl., waarin de klacht verwoord staat dat ‘PvdA-top doet niets met kritiek’ (Jan Hoedeman en Deborah Jongejan).

Internationale relevantie

Deze analyse biedt tevens een internationaal referentiekader. Een vergelijkbare verzoening van links-rechts tegenstellingen werd onder Bill Clinton in de jaren negentig gerealiseerd. Het staat bekend onder de term triangulation: neem je tegenstander de wind uit de zeilen door gedeeltelijk zijn agenda over te nemen en ga zo boven de beide partijen staan. Clinton verkondigde op beroemde wijze dat de links-rechtstegenstelling overbodig was geraakt. ‘We have moved past the sterile debate between those who say government is the enemy and those who say government is the answer. My fellow Americans, we have found a third way.’ Clinton omarmde globalisering en de deregulering van financiële markten, die ten goede kwam aan Wall Street en dramatisch uitpakte voor de Amerikaanse industrie, inmiddels aangeduid als Rustbelt. Tegelijkertijd omarmde hij een rechts law & order beleid, wat tot een enorme uitbreiding van het Amerikaanse gevangenissysteem leidde, en beëindigde hij ‘welfare as we know it’.

De Amerikaanse samenleving is altijd zo heftig gepolariseerd geweest dat het broodnodig was om als president boven de partijen te staan, wat Trump dus nu helemaal niet doet en daarmee de polariteit verder opdrijft. Maar Clinton had natuurlijk ongelijk dat de links-rechtstegenstelling overbodig was geraakt, maar ik schat in dat de waarheid eerder omgekeerd was: hij had er geen boodschap aan. Maar nu ik voorafgaande aan de verkiezingscampagne het beginselmanifest van de PvdA heb gelezen, stel ik vast dat je zonder een degelijk en up-to-date maatschappelijke analyse helemaal nergens komt. En de politieke waarden moeten ook steeds worden geactualiseerd en dat alles is niet gebeurd onder het huidige partijbestuur en daaruit valt m.i. de richtingloosheid van de PvdA te verklaren.

Dat Clinton ‘globalisering en de deregulering van financiële markten omarmde, die ten goede kwam aan Wall Street en dramatisch uitpakte voor de Amerikaanse industrie, inmiddels aangeduid als Rustbelt, is de grote en fundamentele fout van ieder politiek bestel geweest omdat daarmee de kloof tussen de bestuurder en massa’s binnen het electoraat kon gaan gedijen.

De filosoof Richard Rorty schreef in die jaren een voorspelling waar velen nu op teruggrijpen na de verkiezingszege van Trump. Rorty stelde dat Clintons vrijhandelspolitiek dramatisch zou uitpakken voor de industriële werkgelegenheid in de Verenigde Staten en bovenal lageropgeleiden hard zou treffen. Het gebrek aan belangstelling voor de wegkwijnende perspectieven van deze groep, door de dominantie van hogeropgeleiden in de politiek, zou tot een reactionaire volksopstand leiden met de verkiezing van een dictatoriale, tweedracht zaaiende ‘sterke man’ tot gevolg. Hillary Clinton maakte de zaken er niet beter op, door een campagne te voeren die het doorbreken van het glazen plafond als hoofdthema had, terwijl velen zich druk maakten over doorzakkende vloeren.

Hier geef ik Rorty geheel gelijk en zijn analyse bevestigt de politieke bloedarmoede in de Westerse wereld.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan kunnen we stellen dat het gecoördineerde macro-economische beleid in de EU eenzelfde verzoening van sociaaleconomische links-rechts scheidslijnen van haar lidstaten eist. Na het verdrag van Maastricht is er feitelijk geen traditioneel links macro-economisch beleid meer mogelijk. Wat tot gevolg heeft dat bijna overal de culturele thema’s dominant zijn geworden. Behalve, opvallend genoeg, in die landen waar er partijen zijn opgekomen die zich verzetten tegen het Europees macro-economische beleid. Zowel de ECB als het IMF hebben er inmiddels op gewezen dat de architectuur van de euro niet tot toenadering leidt maar juist tot verdere polarisatie. Paradoxaal genoeg creëert Brussel zo de voorwaarden van een conservatieve volksopstand tegen Brussel.

Er is mijns inziens geen sprake van ‘eenzelfde verzoening’ maar eerder van eenzelfde ‘zakelijke belang’ en dat is heel wat anders, zoals iedereen zal begrijpen.

Conflict en de diplomademocratie

De relevantie van de theorie van Schattschneider zit hem in de nadruk die hij legt op het vermogen van politieke actoren om zelf invloed uit te oefenen op de conflicten die centraal staan en het electoraat politiek te socialiseren. Zijn denken is daarmee nog steeds een vruchtbaar aangrijpingspunt voor politieke strategie. Het legt de focus op wat politicologen ook wel de aanbodzijde van de politiek noemen. De theorie van Schattschneider leidt daardoor tot een radicaal andere analyse dan hetgeen gebruikelijk is in Nederland. De toonaangevende verklaring van de opkomst van Fortuyn is de studie Diplomademocratie van de bestuurskundigen Mark Bovens (tevens een invloedrijk lid van de PvdA) en Anchrit Wille.9 Hun verklaring ging tevens uit van de opkomst van een nieuwe culturele scheidslijn onder het electoraat. Zij reduceerden de politiek daarbij tot een reflectie van maatschappelijke verhoudingen. In andere woorden: ze keken alleen maar naar de vraagzijde van de politiek. Het leidde tot de aanbeveling aan de middenpartijen om het programma van de PVV in gematigde vorm over te nemen. Vanuit Schattschneiders analyse bezien, leidt een dergelijke accommodatiepolitiek niet noodzakelijkerwijs tot een stabilisatie van het politieke systeem: het kan juist de culturele conflictdimensie verder versterken.

Zoals ook duidelijk is gebeurd. Een tweede opmerking is de bewering dat de ‘politiek daarbij werd gereduceerd tot een reflectie van maatschappelijke verhoudingen’, waarschijnlijk bedoelt dat reflectie van maatschappelijke verhoudingen niet heeft geleid tot een politiek actieprogramma van de zwakke kanten van die maatschappelijke verhoudingen. Die reflectie kwam waarschijnlijk neer op acceptatie daarvan en indien dat het geval is, was dat ook de dood in de pot.

Lange tijd was de PvdA zich bewust van het belang van de sociaaleconomische conflict-as voor haar electorale positie. De polarisatiestrategie die de partij vanaf de jaren vijftig tot de jaren tachtig heeft aangehangen, ging uit van die gedachte. Sinds de jaren negentig lijkt de partij de voorwaarden voor haar eigen voortbestaan, voor de stabiliteit van het Nederlandse politieke stelsel, uit het oog te hebben verloren. Een typisch voorbeeld is het kabinet Rutte II, dat uit overwegingen van stabiliteit is ingezet, maar juist instabiliteit tot gevolg heeft gehad. Als de PvdA niet had deelgenomen aan Rutte II, dan had de politieke discussie de afgelopen vier jaar zich gericht op het bezuinigingsbeleid. Dat had een geheel ander uitgangspunt gegeven voor de huidige verkiezingen. Dan zou de sociaaleconomische conflict-as sterker aanwezig zijn geweest. Het is de PvdA die er zelf voor kiest om deze tegenstelling structureel te dempen, met dramatische gevolgen voor de electorale perspectieven van alle linkse partijen. De PvdA lijkt nog altijd verknocht aan een rechts macro-economisch raamwerk.

Ten eerste: Het ironische van juist het ontstaan van de instabiliteit tijdens Rutte II een gelijkenis kent met de ontstane instabiliteit na Paars II door uitgerekend Fortuyn.

Ten tweede: Rutte II had zich – noodgedwongen! – gericht op het bezuinigingsbeleid – vanwege de economische crisis. Dat had een geheel ander uitgangspunt gegeven voor de huidige verkiezingen. Onjuist aangezien de economische- en euroschuldencrisis juist vorig jaar officieel als voorbij werd beschouwd. Maar de sociaaleconomische conflict-as zou zeker niet sterker aanwezig zijn geweest, aangezien de coalitiebelangen dat hebben tegengewerkt en bovendien de PvdA ook ideologiemoe was geworden, zo komt het mij als buitenstaander over.

Wat betekent deze analyse voor de komende verkiezingen en de terugkerende discussie over linkse samenwerking? Twee dingen. Als de verkiezingen zich in de beeldvorming tot een symbolische tweestrijd tussen VVD en PVV ontwikkelen, dan zal dat nadelig uitpakken voor links. Allereerst is het aan de linkse partijen om de sociaaleconomische conflictdimensie leidend te maken in de aanloop naar de verkiezingen. De PvdA blokkeert dat voor een belangrijk deel, omdat zij logischerwijs geen discussie wil over het bezuinigingsbeleid van Rutte II. Op dat punt zullen GroenLinks en SP volop moeten inzetten.

Welk een toeval dat GroenLinks hier genoemd wordt omdat net gisteren de informatie mislukte en vandaag gezocht werd naar de oorzaken van deze mislukking. Ik heb mij ook geroerd en aangegeven dat GroenLinks onkundig was met politieke onderhandelingstechnieken en daarom te snel heeft opgegeven, terwijl zij juist bepaalde zaken hadden moeten uitwisselen. Naar mijn indruk heeft het gebrek aan ervaring van Jesse Klaver hem hier parten gespeeld.

En ik heb ook aangegeven in mijn blogs dat SP geen schim meer is van de bloeitijd onder Jan Marijnissen. Aangezien ik zeer regelmatig de livestream van de Tweede Kamer volg, stel ik vast dat de kwaliteit van die Kamerleden niet in staat zijn geweest om een effectieve oppositie te voeren, laat staan een gezamenlijke oppositie te organiseren, waardoor Rutte II nooit in de problemen kwam. Met een andere oppositionele aanpak was dat wel gelukt: de oppositie had op hoofdpunten een geregisseerde dus georganiseerde oppositie moeten voeren door op één thema door de verschillende fracties op meerdere aspecten te belichten, zodat doorvragen mogelijk werd, wat per fractie alleen nooit lukt na twee vervolgvragen.

Ten tweede kan, als de huidige verhoudingen in de peilingen standhouden, elke linkse partij die met de VVD gaat regeren een electorale afstraffing verwachten bij de volgende verkiezingen. Een herhaling van het scenario-Samsom uit 2012 valt te verwachten. Een verstandiger koers is om afspraken te maken om elkaar vast te houden als links blok. En om in te zetten op een minderheidsregering, net als Wilders deed bij het gedoogkabinet Rutte I, maar dan vanuit links. Net als de PVV in die tijd, stelt het de linkse partijen in staat om veel af te dwingen, zonder zich te hoeven vereenzelvigen met het beleid en daardoor aan politieke kleur in te boeten. Het lijkt me de enige realistische manier voor een linkse minderheid om alsnog op overtuigende manier meer te doen dan oppositie voeren.

Het is op voorhand onjuist om ervan uit te gaan dat ‘elke linkse partij die met de VVD gaat regeren een electorale afstraffing mag verwachten bij de volgende verkiezingen’. Waarom is dit onjuist? Omdat Bolkestein tijdens Paars I heeft laten zien dat je de agenda vanuit de fractie kunt bepalen, al ben je de tweede coalitiefractie in grootte. Als onder Rutte II beide fracties aan de hand van een geactualiseerd partijprogramma en beginselmanifest hadden geopereerd, was Rutte II een even grote succesfactor geworden als Paars I en kreeg het een verlenging in Rutte III. Maar de afwezigheid van een adequate ideologie was de oorzaak dat beide fracties verlegen zaten met de globalisering en de anti-EU-houding onder de bevolking.

Laat ik afsluiten met het volgende gezegde: wat rechts is, is altijd een gevolg van wat links niet is. Zo ook in het huidige moment.

Mijn afsluitingswoord haakt hierop aan: links en rechts vertegenwoordigen universele politieke tegenstellingen, maar als die duidingen niet geactualiseerd worden, heeft men er niets aan en verworden beide ideologische bewegingen/stromingen van liberalisme en sociaaldemocratie tot pragmatisme. Met als tegengeluid populisme.

[Deze tekst werd op één avond van commentaar voorzien en ik zal morgen correcties aanbrengen als die noodzakelijk zijn.]

1.W.B. Yeats, De wederkomst, Liter, jaargang 15 (65), maart 2012 [http://www.leesliter.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=258:gedicht-w-b-yeats&catid=48&Itemid=199].

2.Jos de Beus, ‘Uit de linkse leegte’, Socialisme en Democratie 2003 (12), pp. 4-5.

3.Zie: Bart Tromp, ‘Ideologieën zijn wel degelijk relevant’. NRC Handelsblad, 21 december 2002.

4.Bos, W. (2002). Zoeken na(ar) Paars. S&D 2002 (1), pp. 60-64.

5.Chantal Mouffe, The return of the political, London: Verso, 1993.

6.Peter Mair, Party system change, Oxford: Oxford University Press, 1997.

7.E.E. Schatschneider, The semi-sovereign people. A realist’s view of Democracy in America. Chicago: Holt, Rinehart and Winston, 1960.

8.Huib Pellikaan, Sarah L. de Lange en Tom van der Meer, ‘Fortuyn’s Legacy: Party System Change in the Netherlands’, Comparative European Politics, 2007 (5), pp. 282–302.

9.Mark Bovens en Anchrit Wille, Diplomademocratie: Over de spanning tussen meritocratie en democratie, Amsterdam: Bert Bakker, 2011.

Bron: https://merijnoudenampsen.org/2017/05/16/het-midden-houdt-geen-stand/

Max van Weezel en zijn verwachtingen over PvdA of beter: 65Plus @vrij_nederland #politiekbestel #klassiekeideologieën @maxnanet @pvda

21 Friday Apr 2017

Posted by aquariuspolitiek in politiekeagenda 21e eeuw, PolitiekeCultuur, politiekeevolutie, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

PvdA, toekomstsociaaldemocratie

De PvdA kan beter 65Plus heten (Max van Weezel, Over politiek/Vrij Nederland, mei 2017)

# Op 15 maart waren het de categorale belangen die de toon aangaven. Studenten en kosmopolitische intellectuelen stemden op D66, GroenLinks of de Partij voor de Dieren. Lager opgeleiden die zich bedreigd voelden door de globalisering op PVV of SP. De Turken op DENK. Alle senioren bleven de sociaaldemocraten nog enigszins trouw. Zoals het er nu voorstaat, kan de PvdA beter veranderen in 65Plus.

Velen zullen zich in deze omschrijving en/of beschrijving van het politieke landschap kunnen herkennen, maar voor mij geldt deze typering niet als de nieuwe werkelijkheid. Naar mijn gevoel zijn categorale indelingen iets wat te maken heeft met modetrends en niet op voorhand een nieuwe typologie zal betekenen. Geen enkele omvattende politieke visie, al komen D66 en GroenLinks als de relatieve nieuwkomers naast de klassieke volkspartijen VVD en CDA in de buurt.

En ware ik politiek ideologisch adviseur geweest, dan kan ik de PvdA van harte een herbronning en actualisering van het beginselmanifest toegewenst, met als argument dat de belangrijkste concurrenten die het oorspronkelijke ledenbestand hebben overgenomen, PVV, SP en Denk nog bepaald geen gegarandeerde blijvers zijn in ons bestel. PVV is het tegenovergestelde van een volkspartij en is eenvoudigweg anti-ideologisch, en dus afhankelijk van de bevliegingen van haar leider Wilders. De SP is een rommelpartij geworden die niet voor niets onaantrekkelijk is voor jongeren en alleen daarom geen toekomstperspectief heeft. Ze zijn blijven steken in de tijd en daarmee kansloos voor de toekomst. En maatschappelijk opklimmende Turken zullen niet bij Denk blijven want daarvoor is het leiderschap van Kuzu te chaotisch.

En dus resteert een glansrijke toekomst voor de volkspartij PvdA – en geen 65Plus – omdat deze wereld erg veel behoefte heeft aan een visie en houvast via een goede en adequate maatschappijanalyse, wat de partij nu ontbeert. En omdat de VVD en CDA in dat opzicht puur klassieke partijen blijven met achterhaalde ideologieën, en de denkkracht daar armoedig blijft, is er alle hoop voor de PvdA op een gezonde toekomst, mits letterlijk alles op de schop wordt genomen. Schrijf een prijsvraag uit aan het publiek en dus ook open voor niet-PvdA-leden, en deze prijsvraag wordt gewonnen en beloond met de opdracht een actueel beginselprogramma te schrijven, dat 5 tot 10 jaar meegaat. Langer zijn ze namelijk niet houdbaar. Op deze manier kan het politieke debat structureel nieuw leven worden ingeblazen, want al decennia dood. Op deze wijze kan het publiek debat én politieke agenda beheerst worden. Er is dus toekomst voor de sociaaldemocratie.

https://blendle.com/getpremium/item/bnl-vn-20170420-bf4d759531e?campaign=social-share&source=blendle&content=blendletrending-ios&sharer=eyJ2ZXJzaW9uIjoiMSIsInVpZCI6ImphYXBqYW5zZW4iLCJpdGVtX2lkIjoiYm5sLXZuLTIwMTcwNDIwLWJmNGQ3NTk1MzFlIn0%3D&sharer=eyJ2ZXJzaW9uIjoiMSIsInVpZCI6Im1heHZhbndlZXplbCIsIml0ZW1faWQiOiJibmwtdm4tMjAxNzA0MjAtYmY0ZDc1OTUzMWUifQ%3D%3D

Een buitenstaander reageert op de stellingen Von der Dunk over PvdA en GL (dl 2) @volkskrant #linksNL #herbronningPvdA @VonderDunk @pvda

27 Monday Mar 2017

Posted by aquariuspolitiek in herbronning, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

herbronning, PvdA

Waarom het beginselmanifest van de PvdA herschreven moet worden; het voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd bezien door een buitenstaander @pvda #aanpassingvanbeginselen #nieuwePvdA

Beginselmanifest Partij van de Arbeid 

Idealen 

1.1          Vrijheid, democratie, rechtvaardigheid, duurzaamheid en solidariteit. Dat zijn de idealen van de sociaal-democratie. In de confrontatie van deze idealen met de werkelijkheid van alle dag geven beginselen richting. Voor de Partij van de Arbeid staat daarbij het recht op een fatsoenlijk bestaan centraal. Een bestaan dat een volwaardige participatie in de maatschappij mogelijk maakt, met ruimte voor wie wil en waardigheid voor wie niet kan. Een fatsoenlijke samenleving ontstaat waar vrijheid, solidariteit en verantwoordelijkheid elkaar de hand reiken.

 ‘Vrijheid, democratie, rechtvaardigheid, duurzaamheid en solidariteit’ zijn eeuwig durende waarden, die niet alleen door andere seculiere partijen zoals de VVD worden gedeeld, maar ook een universeel karakter hebben. Waaruit blijkt dat?

  1. Vrijheid is de waarde die de mens onafhankelijk, publiek autonoom maakt onder de voorwaarden die in de grondwet staan genoemd zoals vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, respectievelijk de vrijheid om van godsdienst te wisselen of er zelfs afstand van te doen. En de keuzevrijheid om zelfstandig op de arbeidsmarkt te opereren, naar je ideale baan of functie te zoeken en onder meer langs die weg een mogelijkheid te openen naar persoonlijke ontplooiing. Er bestaat dus materiële vrijheid naast immateriële, om het leven zelf inhoud en richting te geven.
  2. Democratie betekent dat iedere volwassen inwoner of burger een bepaalde mate van medezeggenschap en invloed kan hebben op het politieke proces via het kiesstelsel en verkiezingen binnen het politieke bestel, hoe deze ook omkleed zijn. Het is om een actueel thema te benoemen dat de representatieve vertegenwoordiging die we tot heden kennen, binnen afzienbare tijd (van een decennium) wordt omgezet in een stelsel dat gekenmerkt wordt door directe digitale democratie. In een natiestaat als de onze met een hoge ontwikkelingsgraad kan veel verantwoordelijkheid en politieke besluitvorming voor een belangrijk deel aan de burgers worden overgedragen, die zich daarvoor aanmelden of inschrijven.
  3. Rechtvaardigheid betekent kort en krachtig dat iedere staatsburger in zijn ‘recht’ kan of behoort te staan – en zelfs dient te staan – zowel wat recht, als regelgeving betreft en op juridische ondersteuning kan rekenen en terugvallen als er conflicten met de staat of overheid voorvallen. Rechtvaardigheid betekent ook rechtvaardige inkomensverdeling en rechtvaardige onderlinge beloning in het arbeidsbestel; rechtvaardigheid in de toedeling van zaken die onder staatszorg vallen: huisvesting, sociale voorzieningen en zorgbescherming; al deze elementen zijn genoemd in de grondwet en maken deel uit van de verzorgingsstaat. Die garanties kunnen dus nooit verdwijnen uit de grondwet en geconstateerd kan ook worden dat onze verzorgingsstaat vanwege de euroschuldencrisis tot het minimale is gesaneerd, zodat er geen ruimte meer overblijft voor verdergaande saneringen (om maar aan de 3% EMU-begrotingstekortnorm te voldoen).

In dat kader is het heel goed mogelijk dat toekomstige generaties economen tot de conclusie komen dat deze 3% niet voldoet aan voorwaarden om tot een gezonde economische groei en investeringsbeleid in EU-verband toe te komen. Een andere conclusie zou ook kunnen zijn dat de huidige 3%-norm de oorzaak is geweest dat het economische herstel zo traag is verlopen, waarvoor ook de volledig verschillende lidstaateconomieën (vooral in de eurozone) verantwoordelijk kunnen worden gesteld en gehouden.

  1. Duurzaamheid is onderdeel van een noodzakelijke transitie van de maatschappij en samenleving om de aarde te redden van de sterke nadelen van de op de markteconomie ingebakken nadelen zoals het streven naar overmatige of exorbitante winsten en omzetten, die de wereld op de rand van vernietiging hebben gebracht; de aardbodem raakt volledig uitgeput. Dat betekent dus dat er roofbouw op de aarde gepleegd is. Fossiele grondstoffen ten dienste van brandstoffen hebben de aardbodem uitgeput en het milieu en klimaat vernietigd, al wordt dat door de aardwetenschappen ontkend. Maar dat zijn ontkenningen tegen beter weten in.
  2. Tot slot solidariteit. Dat begrip betekent in ‘de nieuwe tijd’ dat de mensen behalve persoonlijke verantwoordelijkheid ook collectieve verantwoordelijkheid dragen en dat is dan met name van toepassing voor bestaansrisico’s, omdat de risico’s van vandaag veel groter zijn vanwege de globalisering dan alle voorgaande decennia van de modernste geschiedenis vanaf de EU. ‘Andermans ellende is ook eigen ellende.’ Het zorgverzekeringswezen is op solidariteit gestoeld en het huidige zorgstelsel roept erg veel weerstanden op en zal ALLEEN AL op die grond doorlopend kritisch moeten worden benaderd en gezicht naar verbeteringen binnen het stelsel.

Maar daarnaast bestaat er ook solidariteit naar de natuur toe (milieu- en klimaatproblemen), omdat de mens en de natuur een eenheid vormen en ook de aardebodem een levensorganisme is.[1] Zomaar grondstoffen naar boven halen zou in de toekomst wel eens een van de misdaden van de mensheid tegenover de aarde genoemd kunnen worden, omdat er dan een ander denkparadigma is ontstaan. Ook solidariteit voor de toekomst is in de toekomst van belang.

[1] ‘Deze levensveranderingen komen vooral voort uit het inzicht dat liefde en aandacht voor jezelf, voor anderen en voor de natuur belangrijk levensvoorwaarden zijn.’ [Bron: Pim van Lommel, Eindeloos bewustzijn. Uitgeverij Ten Have, zevende druk 2008]

Opiniebijdrage Oudkerk is een spiegel van de samenleving @volkskrant #verkiezingsuitslag #herbronning @pvda

21 Tuesday Mar 2017

Posted by aquariuspolitiek in herbronning, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

herbronning, PvdA

Achterban weggezet als nono’s (Rob Oudkerk, Opinie & Debat/de Volkskrant, 21 maart)

PARTIJ VAN DE ARBEID | De sociaal-democratie is niet dood, maar de PvdA moet naar de feiten kijken

http://www.volkskrant.nl/4476799?utm_source=VK&utm_medium=email&utm_campaign=20170321|ochtend&utm_content=Rob%20Oudkerk:%20’Me%20kandideren%20als%20voorzitter%20PvdA?%20Niet%20eens%20heel%20raar%20idee’&utm_term=34880&utm_userid=c4e15096-5da2-4cc7-ac79-6f9a61c6f2a4

# Zullen we de feiten onder ogen zien? Vier verkiezingsnederlagen op rij. Van onze kiezers is 44 procent ouder dan 65. Ook 44 procent is hoog opgeleid: de lager opgeleiden stemmen steeds minder op ons. We verliezen het lokaal steeds harder: nog maar 8 procent stemde PvdA in Amsterdam, waar de stad ooit overal rood kleurde. Maar ook in het klein: op Urk stemden nog maar 19 (!) mensen op de PvdA. Het aantal wethouders in steden liep in 10 jaar terug van 425 naar 137: het aantal gedeputeerden van 20 naar 6, in 3 van de 4 grote steden staat de PvdA aan de zijlijn.

Deze feiten kloppen, want voor iedereen herkenbaar. Maar zoals ik al vaker geschreven heb: dit politieke bestel is oud, vermoeid en vermolmd. Daarom stemmen de jongeren niet meer op de PvdA en is het aandeel jonge stemmers steeds verder gaan het verminderen. Daar staat Rob Oudkerk ook op voorhand machteloos om er iets aan te doen, of om dat beeld te herstellen. Waarom niet? Hij zit even hard gevangen in het traditionele politieke denken als de hele politieke wereld dat doet. Het gaat kortom niet om de sociaal-democratie, of om de christendemocratie of liberalisme, omdat de opkomst van jonge loten aan de politieke boom bewijzen dat bijbehorende partijen niet meer aanslaan bij het electoraat.

Klaver met zijn GL heeft moderne technieken (zoals Obama) op een gelikte manier gebruikt en daardoor is hij de grote winnaar geworden, maar…. maar hij zit nu temidden van het formatiespel en dient nu te bewijzen dat zijn deelname alleen kan worden geconsolideerd als hij zijn radicalisme weet om te zetten in pragmatisme. Dat kan alleen door een soort van ‘verdund’ milieu- en klimaatbeleid te ‘vertalen’, dat voor de ‘traditionelen’ te verteren valt. Waarmee ik niet wil beweren dat het weer ‘lood om oud ijzer’ wordt, want dat is het niet. De traditionele partijen begrijpen nog steeds niets van de noodzaak om milieu en klimaat drastisch te verbeteren omdat het anders echt misgaat. Maar zolang links krimpt in ons land, is daarmee GL’s wens om een progressief kabinet ook illusoir.

Deze rode draad ziet Rob Oudkerk niet en daarmee is zijn mogelijke kandidatuur zinloos. Hij moet eerst zijn eigen denken uit de (uni)lineaire sfeer transformeren naar een meerdimensionale. Anders houdt hij zelfs die ontwikkeling tegen en komt zijn pleidooi neer op een handhaven van de huidige status quo. Daarom is zijn beschouwing een voorbeeld van een spiegelbeeld die de maatschappelijke werkelijkheid voor je eigen ogen zichtbaar maakt, maar om die samenleving gaat het niet meer. Ook hij is dus ééndimensionaal bezig.

Plasterk: ‘PvdA moet samen met GroenLinks’ @fd @pvda #verkiezingsuitslag #herbronning

20 Monday Mar 2017

Posted by aquariuspolitiek in ledenraadPvdA, PvdA, Uncategorized

≈ Leave a comment

Tags

herbronning, PvdA

(redacteur  • Economie & Politiek/fd, 20 maart)

Demissionair minister Ronald Plasterk trekt vergaande conclusies uit de verpletterende verkiezingsnederlaag van de Partij van de Arbeid. De resterende negen Kamerleden moeten volgens hem overstappen naar de fractie van GroenLinks, de partij waarmee de PvdA naar zijn idee moet samengaan.

Toontje lager

De PvdA zal ‘een toontje lager moet zingen’, schrijft Plasterk in een ingezonden brief in de Volkskrant.

# ‘De belangrijkste conclusie van de verkiezingen is dat links als geheel enorm heeft verloren’, vervolgt Plasterk, ‘en dat links compleet verdeeld is.’ ‘Als je zo verloren hebt, moet je je beraden op waar het allemaal ooit om begonnen was.’

Herbronning dus en terecht!

Interesse en respect

# Volgens Plasterk is het verlies toe te schrijven aan een strijd tussen de linkse partijen die elkaar bestreden in plaats van de rechtse partijen.

Ook een juiste constatering en alleen daarom is Rutte tijdens het overgrote deel van Kamerdebatten nooit in de problemen gekomen. Niet alleen vanwege zijn verbale virtuositeit (maar wel in relatie tot de verbale zwakheid van de oppositie) maar ook ideologische versplintering. Zo kan gesteld worden dat de SP nog steeds te veel op de klassieke socialistische toer zat en daarom GroenLinks de ruimte gaf erg modernistisch-links te gaan opereren. D66 dan nog als overheersend neoliberale partij in combinatie met milieu en klimaat, bijna een paradox. De sociaaldemocraten als regeringsfractie kwam toen automatisch in de knel te zitten en zeker als oud-fractieleider Samsom geen heil zag in regelmatige productie van opiniebijdragen, waarmee Bolkestein furore maakte.

# Maar als de PvdA samengaat met GroenLinks heeft die fractie 23 zetels en is het de tweede van de Tweede Kamer. ‘Idealiter zou ook de SP zich in dat linkse blok begeven’, aldus Plasterk. ‘Als er één moment is om dit proces in gang te zetten, is het nu. In plaats van negatieve aandacht voor het verlies op links genereert het interesse, en respect.’

Op zichzelf een pragmatische en logische gedachte van Plasterk, ware het niet dat deze nieuwe constructie waarschijnlijk in strijd is met het besluit van de PvdA-ledenraad in Utrecht afgelopen zaterdag, want als er geen kabinetsdeelname mogelijk is, dan ook geen nieuw experiment als deze nieuwe fractie, die herbronning alleen maar ingewikkelder maakt…

https://fd.nl/economie-politiek/1192983/plasterk-pvda-moet-samen-met-groenlinks

Hoe de PvdA werd vermorzeld tussen populisme en kosmopolitisme

18 Saturday Mar 2017

Posted by aquariuspolitiek in ledenraadPvdA, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

ledenraad, PvdA

Thijs Niemantsverdriet, nrc, 18 maart 2017

Partij van de Arbeid

De kiezers sterven uit, de migrantenachterban is verhuisd naar Denk en een volkspartij is de PvdA allang niet meer. De gelijkenis met V&D dringt zich op: ook een organisatie zonder duidelijk profiel, die iedereen wilde bedienen. En failliet ging.

Een gelijkenis met V&D (als zakelijke bedrijf) gaat in die zin mank dat een verkeerd, want 2 afzonderlijke sectoren waarbij het grootwinkelbedrijf een te klassiek assortiment had, wat anders is dan een politieke stroming als ideeënproducent die een politieke partij is, niet tijdig zijn eigen beginselen heeft aangepast aan de huidige en gewijzigde wereld. Die de bekende gevaren zoals neoliberalisme en globalisering niet kon pareren, terwijl er wel voldoende gedragswetenschappers als politicologen en sociologen binnen de PvdA rondlopen om de partij te kunnen voorzien in een adequate maatschappelijke en geopolitieke analyses. Het is daarmee onjuist te stellen dat de PvdA niet met de VVD mocht regeren, want dat wordt door de huidige omstandigheden (zuil-loze maatschappij) waarin geen eenduidige coalities meer kunnen worden gevormd, onmogelijk gemaakt; keuzes zijn niet meer mogelijk.

En het kenmerk van een volkspartij is ook dat alle bevolkingslagen en maatschappelijke sectoren vanuit een politieke ideologie (in termen van de 20e eeuw: sociaaldemocratie, christendemocratie en liberalisme) beleidsmatig kunnen inkleuren en van een beleidsprogramma te voorzien. Maar omdat ideologieën het eeuwige leven hebben als de maatschappelijke ontwikkelingen maar degelijk en goed worden geanalyseerd, komt de PvdA wel heelhuids uit de komende herbronningsfase, wat met het CDA ook gebeurd is en de VVD staat te wachten na het Rutte-tijdperk.

# Haalt de PvdA 2025? Zo heette een boekje dat onlangs verscheen. In de PvdA-top haalden ze er hun schouders over op. Wéér zo’n verzameling sombermansverhalen vanaf de zijlijn. Zelfs de samensteller van het boekje, partijcoryfee Bram Peper, relativeerde de titel. Die was vooral bedoeld als „prikkelende stelling” om het debat te stimuleren.

‘Wéér zo’n verzameling sombermansverhalen vanaf de zijlijn’, de bestuurlijke arrogantie spat er vanaf!

# Dat was vóór 15 maart. Sinds afgelopen woensdag is het een reële politieke vraag: is het einde van de sociaal-democratie in Nederland in zicht?

Neen dus, zoals hierboven beredeneerd.

# De PvdA heeft de moeder aller nederlagen geleden: van 38 naar 9 zetels. In één klap van tweede naar zevende partij van Nederland. Een hele generatie PvdA-politici werkloos. Minder stemmen in Rotterdam en Den Haag dan afsplitsing Denk. En dat nadat de partij de afgelopen jaren ook al lokaal, provinciaal en in Europa gemarginaliseerd werd.

De radeloosheid binnen de PvdA sinds Wouter Bos is zo immens groot dat het algemeen bekend was dat de partij aan de rand van de afgrond stond en de winst van Diederik Samsom een incidentele opleving betekende.

# De PvdA, zou je kunnen zeggen, is verworden tot een soort Oostenrijk van de Tweede Kamer: een klein landje met een groots verleden – en heel veel voormalige prominenten die treuren over dat wat niet meer is.

Een trouwe kern van vergrijzende kiezers

# Hoe heeft het kunnen gebeuren? Natuurlijk, er waren events. De zwalkende campagne van Lodewijk Asscher, die niet kon kiezen tussen straatvechten en bestuurlijke rust uitstralen. De ongelukkige lijsttrekkersverkiezing tussen Asscher en Diederik Samsom, door velen ervaren als broedermoord. De mannen van Denk die vertrokken, met medeneming van een groot deel van de migrantenachterban.

Aan die achterban van migranten heeft de PvdA nooit iets dan als gelukkige toevalsfactor gehad, want te laaggeschoold – op de uitzonderingen als Marcouch en Aboutaleb na en overigens Marokkanen – om politiek ingezet te kunnen worden.

# Ook zat het politieke en maatschappelijke tij tegen, met Trump, Brexit, IS en de vluchtelingencrisis. En de PvdA regeerde vierenhalf jaar lang met de rechtse VVD – een keuze die de kiezers vanaf het begin niet begrepen hebben.

Een dodelijke combinatie van ideologische knelpunten waar links meer problemen mee had dan rechts. Links had met Klaver een soortgelijk voordeel van een fris politiek geluid als Samsom tijdens de vorige verkiezingen. En daarmee is alles verklaard omdat laatstgenoemde een perfecte dossierkennis bezat en bovendien straatvechter was, die Asscher ontbeerde.

# Maar wie verder kijkt, ziet een veel structureler probleem: de PvdA-kiezer sterft uit. De mensen die op 15 maart nog op de partij stemden, vormen een trouwe kern van vergrijsde kiezers. Volgens een enquête van Ipsos was 44 procent van de PvdA-stemmers 65 jaar of ouder en slechts 13 procent onder de 35 jaar. Bij campagnebijeenkomsten zag je vooral senioren – het contrast met de meetups van GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver was adembenemend.

Het PvdA-bestuur had dus de verkeerde adviseurs met verkeerde analyses aangetrokken en dat kost je zetels. Maar de vraag is of er goede links-politieke adviesbureaus bestaan, aangezien er al een heel decennium wordt geworsteld met verkiezingen.

# Een andere conclusie moet zijn dat de PvdA geen brede volkspartij meer is. Het aloude streven om de hoogopgeleide elite en het gewone volk te verbinden, staat al een jaar of twintig onder druk – maar deze keer hadden de kiezers er definitief geen boodschap meer aan.

Deze beoordeling deel ik niet want met Pikkety en de filosoof van de 20e-eeuw John Rawls was heel wat te bereiken en de moet om het meer vermogende deel van de achterban te weerstaan; de PvdA heeft ook de pech dat een groter deel van de bevolking conservatiever of rechtser wordt.

# Oud-leider Wouter Bos heeft altijd gewaarschuwd: als de samenleving splijt, splijt de PvdA. En dat is precies wat er nu is gebeurd. De verschillende maatschappelijke groepen, die steeds minder met elkaar praten, hebben allemaal gekozen voor hun ‘eigen’ partij. De hogeropgeleide, stedelijke kiezers vertrokken naar D66 en GroenLinks, de lageropgeleiden in de regio gingen naar de SP en de PVV – of bleven thuis. Voor nóg specifiekere deelbelangen waren er Denk, 50Plus en de Partij voor de Dieren.

Wouter Bos had geheel ongelijk omdat hij meende het neoliberalisme te moeten voortzetten, nadat Wim Kok al de ideologische veren had afgeschud. Een fundamentele denk- en inschattingsfout aangezien de cruciale sociaaldemocratische waarde van rechtvaardigheid of sociale gerechtigheid daarmee krachteloos werd gemaakt. De PvdA heeft dus sinds Bos geen wapens meer in de hand om de electorale vijand te kunnen verslaan.

# Lang heeft de PvdA deze trend nog weten tegen te houden, door capabel leiderschap en sterke campagnes. Maar deze keer hadden de kiezers definitief maling aan de partij die pretendeert er voor iedereen te zijn. De PvdA is vermorzeld tussen het progressieve kosmopolitisme en het populisme van links én rechts.

Om de PvdA enigszins gerust te stellen: de VVD krijgt straks de wind van voren na de Brexit en globalisering, die alleen de rijksten van de aarde dient en het protectionisme van Trump die de wereldhandel in de afgrond zal storten. Deze ontwikkelingen worden verder versterkt door de vluchtelingenkwestie en het terroristische islamisme die dwingen de wereld in eindeloze afgrond van een eeuwige neergang zullen sleuren. Daar bestaan namelijk geen wapens tegen.

# Kan de PvdA deze klap nog te boven komen? Tenzij er iets onverwachts gebeurt, kiest Asscher met zijn negen zetels voor een plek in de oppositie. Daar kan hij, net als Sybrand Buma (CDA) in de afgelopen vijf jaar, tot bezinning komen en een nieuwe koers uitzetten.

Het is pijnlijk dat Asscher vanmiddag de deur dichtdeed voor nieuwe regeringsdeelname met bijvoorbeeld alleen Jeroen Dijsselbloem, omdat hij de enige is de naam heeft gemaakt als eurogroepvoorzitter en competent genoeg is om die functie te voort te zetten. Dat had ons land goed gedaan, maar die optie werd überhaupt niet genoemd. Of bedoelde Asscher alleen ‘brede’ deelname met 2 bewindslieden. Maar dat er een herbronning moet plaatsvonden sluit een nieuwe benoeming van Dijsselbloem niet uit natuurlijk. Dus was Asscher bezield heeft om de naam zelfs niet te noemen, is een raadsel.

# In die nieuwe koers, zeggen PvdA’ers en sympathisanten, moet de nadruk komen te liggen op sociaal-economische thema’s als werk en inkomensongelijkheid. „Door de samenwerking met de VVD is de klassieke links-rechts tegenstelling veronachtzaamd”, zegt europarlementariër Paul Tang. „Als dat gebeurt, gaan mensen over culturele thema’s praten: over boerka’s in plaats van bonussen, over Zwarte Piet in plaats van zzp’ers. Zo’n strijd kan de PvdA nooit winnen.”

Paul Tang heeft volkomen gelijk; en de bijeenkomst van de ledenraad verdient dus een vervolg op korte termijn om alle leemtes op te vullen.

# Politiek socioloog Merijn Oudenampsen sluit zich daarbij aan. Alleen op de sociaal-economische ‘conflictas’ valt er nog iets te halen voor de PvdA. „Kijk naar Bernie Sanders in Amerika. Die kon een deel van de conservatieve Trump-kiezers bedienen, ook al stond hij pal voor homo’s en andere minderheden.”

In Duitsland lukt het Schulz wel

# Tang wijst naar Duitsland als hoopvol voorbeeld. Daar is de nieuwe SPD-leider Martin Schulz met een duidelijke linkse lijn in korte tijd een serieuze uitdager geworden voor bondskanselier Merkel. Tang: „Daar dalen de populisten in de peilingen.”

Dit bevestigt mijn bovengenoemde eeuwigheidswaarde van ideologieën.

# Een andere optie: nu écht linkse samenwerking. Kunnen de fracties van PvdA en GroenLinks niet tijdelijk samengaan, vraagt een wanhopige PvdA’er zich af – onder leiding van Jesse Klaver? De vraag is of Klaver hier op zit te wachten: zijn ambitie is om GroenLinks uit te bouwen tot de belangrijkste partij op links.

Deze speculaties bieden geen uitzicht op een oplossing die geschikt is om een snelle coalitievorming te bewerkstelligen omdat Rutte genoeg alternatieven ter beschikking heeft: draalt GL te veel, dan wordt binnen 24 uur overgestapt op de CU en staat GL definitief buitenspel.

# Vast staat dat Lodewijk Asscher aan een lange, moeizame tocht door de woestijn gaat beginnen – en succes is niet gegarandeerd.

Het zal een loodzware opdracht voor Asscher worden en zich moeten voorzien van goede adviseurs van verschillende politieke kleuren.

# Twee jaar geleden vergeleek PvdA-ideoloog Arie van der Zwan zijn partij in deze krant met warenhuisketen V&D. Allebei catch all-organisaties zonder duidelijk profiel, die de hele samenleving willen bedienen. Voor zowel V&D als PvdA zag Van der Zwan „geen oplossing”. Wat V&D betreft heeft hij inmiddels gelijk gekregen: het warenhuis ging in 2015 op de fles.

Het is de vraag of de PvdA een even slecht bestuur in huis heeft als de ondermaatse leiding van V&D met mismanagement. Die term ben ik in verband met de PvdA nog niet tegengekomen.

# Als Asscher geen nieuw levensdoel kan vinden voor de PvdA, zou het zomaar kunnen dat zijn partij eenzelfde lot te wachten staat.

Het nieuwe en vanzelfsprekende levensdoel voor de PvdA is eenvoudig te formuleren: hoe wordt de (gehele) bevolking weerbaar tegen de economische machten van deze tijd en de autonome omwikkelingen van de globalisering, want die vervolgen onvermijdelijk hun eigen natuurlijke levensloop zoals ook een rivier zijn stroomloop spontaan wijzigt.

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/03/18/vermorzeld-tussen-populisme-en-kosmopolitisme-7434887-a1550908?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=5om5&utm_content=&utm_term=20170318

Hans Spekman had wel het juiste inzicht in het probleem van de Marokkaanse jongetjes @parool @pvda #asociaalgedragjongeren

18 Saturday Mar 2017

Posted by aquariuspolitiek in politieketaboes, PvdA

≈ Leave a comment

Tags

politieketeboes, PvdA

Hans Spekman, de laatste arbeider van de PvdA (Marcel Wiegman, Het Parool  • 18 maart 2017)

De trui is niet meer. Hans Spekman (50), voorzitter van de PvdA en beroemd geworden met door zijn moeder gebreide gewaden en uitbundig gekleurde kraagloze hemden, is vrijdagavond afgetreden.

# In 2008 maakte hij school door tegen Vrij Nederland te zeggen dat je ‘Marokkanen die niet willen deugen moet vernederen voor de ogen van hun eigen mensen’. “Als je ze alleen maar een waarschuwing of een boete geeft, lachen ze je uit. En van een celstraf krijgen ze alleen maar meer status in hun groep. Je moet ze zo aanpakken dat ze hun status juist verliezen. Dat is het enige wat werkt.”

Mij is onbekend of de problemen met Marokkaanse Nederlanders nog even nijpend is als destijds, toen die uitspraak werd gedaan, maar indien dat wel zo is, dan zou dit citaat als uitgangspunt voor een nieuw debat in de (nieuwe) Kamer kunnen (of moeten) dienen. De tijd is rijp om nu nog alle overgebleven taboes aan te pakken en tot een oplossing te brengen.

← Older posts

Subscribe

  • Entries (RSS)
  • Comments (RSS)

Archives

  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • February 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • November 2013
  • October 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • July 2013
  • June 2013
  • May 2013
  • April 2013

Categories

  • #AdBroere
  • #AlgemeneRekenkamer
  • #israel
  • #middenoosten
  • #Obama
  • #SaskiaStuiveling
  • 2040
  • 21evariantarbeiderszelfbestuur
  • 4 en 5 mei
  • 5G
  • 5Scenario's
  • 9/11Parijs
  • aanpassingsproblemen
  • aanvullingopvertegenwoordigendedemocratie
  • aardbevingen
  • Aardgas
  • AbelHerzberglezing
  • ABN
  • ABN Amro
  • ABNAmro
  • ABNAmrodebat
  • absolutewaarheidsclaims
  • accountants
  • ACM
  • affaires
  • afgang
  • afgebrokenonderhandelingen
  • aflossingschulden
  • aflossingsverplichting
  • AFM
  • afnemen paspoort
  • Afrika
  • afscheid Diederik Samsom
  • aftreden Hennis
  • agreekment
  • agrolobby
  • agrosector
  • AI/algoritmen
  • Air France
  • Air France-KLM
  • AIVD
  • AKK
  • akkerbouw
  • Alaska
  • Albanie & NrdMacedonie
  • Alexandr Dugin
  • AlgemeenBelang
  • Algemene Financiële Beschouwingen AFB
  • Algemene Politieke Beschouwingen
  • AlgemenePolitiekeBeschouwingen
  • AlgemeneRekenkamer
  • algoritme
  • Alliander
  • Alliantie noordelijke lidstaten
  • Alphena/dRijn
  • alternatief is kernfusie
  • Alternatief Staatsbestel
  • Altijd aan beloften gebonden?
  • AmartyaSen
  • Amazonebranden
  • ambitie
  • ambtelijkechaos
  • ambtelijk_DenHaag
  • ambtenarij
  • Amerikaansepresidentsverkiezingen
  • amsterdam
  • AngelaMerkel
  • AngelsaksischeCultuur
  • Angelsaksischmodel
  • AnkBijleveld
  • anti-establishment
  • anti-intellectualisme
  • antibeschaving
  • antidemocratisch
  • antidiscriminatie-op-arbeidsmarkt
  • antieuro
  • antiislamisme
  • antimensenrechten
  • apb
  • APB18
  • APB19
  • Apple
  • arbeidsbeleid
  • Arbeidsmarktbeleid
  • arbeidssatisfactie
  • arbeidsverhoudingen
  • Archief
  • Argentinie
  • argumentenbepalend
  • ArieSlob
  • Armageddon
  • Armoede
  • Armoedebestrijding
  • Art 1 Grondwet
  • Art 23 Grondwet
  • art.23Gw
  • art.6Gw
  • as Merkel-Macron
  • asBerlijnParijs
  • Asean
  • asielbeleid
  • asielzoekers
  • asociaal
  • assad
  • assimilatie
  • astrofysica
  • astronomie
  • autarkeia
  • autocratischleiderschap
  • autoindustrie
  • autolobby
  • automatisering
  • AZC's
  • Azie
  • Azie/Australie
  • baldadigheid
  • BaltischeStaten
  • bancairewereld
  • Banken
  • Bankencrisis
  • Bankenredding
  • bankwezen
  • barbaarsecultuur
  • barbarij
  • basis- of grondwaarden
  • basisbaan
  • basisinkomen
  • Baudet
  • BedBadBrood
  • bedrijfsethiek
  • bedrijfsleven
  • Begrotingsbehandelingen
  • begrotingsbeleid
  • begrotingsdebat
  • Beijing
  • belangentegenstellingen
  • belastingdeals
  • Belastingdienst
  • Belastingharmonisatiebedrijven
  • belastinghervorming
  • belediging
  • beleggers
  • beleidsprioriteiten
  • Belgie
  • Beloningsbeleid
  • beloningsstructuren
  • Benjamin Barber
  • benoeming nieuwe Kamervoorzitter
  • benoeming Von der Leyen
  • benoemingen
  • benoemingSelmayr
  • beperkingenvanalgoritmen
  • beroepsprocedure
  • beschavingsnormenvaststellen
  • bestaanscrisis
  • Bestrijdingsmiddelen
  • bestuurlijketussenlagen
  • bestuursmanagement
  • bevolkingsomvang
  • Bevrijdingsdag
  • bewapeningswedloop
  • bezinning
  • bezoekvluchtelingen
  • bezuiningsopdracht
  • BICC
  • Big Data
  • BigBrother
  • biomassa
  • biotechnologie
  • bitcoin
  • Blanchard
  • bodemverzakking
  • boerenacties
  • Boerenprotest
  • boerkaverbod
  • boerkini's
  • bombardementsdebat
  • Bonusbeleid
  • bonuscultuur
  • boomaanplant
  • Bootvluchtelingen
  • Bosnie
  • bossen niet meer kappen
  • botsende beschavingen
  • botsende grondrechten
  • botsingmetpolitici
  • bozeburgers
  • Brazilië
  • BredeMaatschappelijkeDiscussie
  • Bremain
  • Brexit
  • brics
  • Britseverkiezingen
  • Brussel
  • Brusselseangsten
  • budgetdiscipline
  • budgetrecht
  • buitenaards leven
  • buitenlandsbeleid
  • buitenlandse financiering moskeeën
  • buitensporigtekort
  • Bulgarije
  • bullshit
  • Buma
  • bureaucratie
  • burgercontrole
  • burgerlijke deugden
  • Burgeroorlogen
  • burgerparticipatie
  • burgerschapsonderwijs
  • burgerslachtoffers
  • burgersoevereiniteit
  • CambridgeAnalytica
  • Cameron
  • Canada
  • cartoonwedstrijd
  • Catalonie
  • Catalunya
  • CBS
  • CDA
  • Centraal-&Oosteuropa
  • Ceta
  • chemie
  • China
  • China-strategie
  • Chinabeleid
  • Chinese-grondstoffen
  • Chinesewaardenstabiliteit&eenheid
  • christelijkeomwenteling
  • christendom
  • circulairelandbouw
  • ClaudiadeBreij
  • clientalisme
  • CO2
  • Coalitie
  • coalitiebelangen
  • coalitievorming
  • Code Oranje
  • collectieveuitgaven
  • Commissie Remkes
  • Commissieprogramma
  • commissies
  • communisme nieuwe stijl
  • compromismogelijk
  • computerisering
  • computersimulaties
  • confederatie
  • ConfederatieEU
  • conflicthaardenpermanentofniet?
  • conservatief vs progressiviteit
  • conservatisme-versus-modernisme
  • conserverende hindermacht
  • consolidatieEU
  • constitutioneel hof
  • constitutionele monarchie
  • constitutionelecrisis
  • consumentisme
  • Contracoup
  • contraterreur
  • controle
  • controversiele themas
  • Cooperswereldmodel
  • corruptie
  • corruptiebestrijding
  • Cort van der Linden
  • coup
  • Coupverdachte
  • cpb
  • criminaliteit
  • Criminaliteit versus Veiligheid
  • criminaliteitbestrijding
  • Crisis
  • crisis-Duitse-politiek
  • crisisbeleid
  • crisisdebat
  • Crisismaatregelen
  • CRISPR-technologie
  • CROipvCEO
  • CU
  • Cultuur
  • Cultuurcriticus
  • Cultuurkritiek
  • cultuurverschillen
  • Cybercrime
  • cyberoorlog
  • cybersecurity
  • Cyberspace
  • cyborg
  • D66
  • DalaiLama
  • databestanden
  • datamanipulatie
  • DDD
  • De kwestie
  • deals
  • debat
  • debatcultuur
  • debattechniek
  • Decadentie Maatschappij
  • Decadentie Politiek
  • Decadentie Sport
  • deelbelangen
  • defensie
  • defensiebegroting
  • Defensiebudget
  • Defensievoorlichting
  • deflatie
  • dehaagsestemming
  • Deletefacebook
  • deliberatie
  • deliberativfe
  • Deltaplan
  • demagogie
  • demagogiedoorextremiteiten
  • Democraten VS
  • Democratie
  • democratie-in-gevarenzone
  • democratieversuspopulisme
  • democratische evolutie
  • democratischeopvoeding
  • democratischeverkiezingen
  • democratischevorming
  • democratischtekort
  • Democratisering
  • democratiseringvanemotie
  • demografischeontwikkelingen
  • Den Haag
  • Denemarken
  • denhaag
  • DENK
  • Denk-in-beklaagdenbank
  • denktank
  • desinformatie
  • detentie&vrijlating
  • deTocqueville
  • deugdelijkebeloften
  • dictators
  • dictatuur
  • diederiksamsom
  • dierenleed
  • dierenrechten
  • dieselfraude
  • digitaalgeld
  • digitale techniek
  • digitale wereld
  • digitaleEU
  • digitaleindustrie
  • digitaleoverheid
  • DigitaleRevolutie
  • digitalisering
  • dijsselbloem
  • Dikke Ik normen-en-waarden-debat
  • Dikke-Ik-debat
  • dilemma ééndimensionale politiek
  • diplomatie
  • directedemocratie
  • discriminatie
  • dividendbelasting
  • dividenddebat
  • DNA-mutatie
  • DNA-techniek
  • DNB
  • Dodenherdenking
  • dollar en reservevaluta's
  • Domheid troef
  • domrechts
  • DonaldTusk
  • Donorregistratie
  • draagvlaktheorie
  • drama
  • Dreigendesanering
  • dreigingen
  • drinkwatervoorziening
  • drogredenen
  • drones-wereld
  • droogte
  • droomwereld
  • Drugbeleid
  • drugsbeleid
  • drugsbrigade
  • drugsindustrie
  • dualisme
  • dubbelepaspoorten
  • Duits Constitutioneel Hof
  • Duits-Franse-as
  • Duitse_eenwording
  • Duitskand & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitsland
  • Duitsland & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitslandboeman
  • Duurzaamheid
  • dyslexie
  • Ebru Umar
  • EbruUmar
  • EC
  • ECB
  • ecologischeramp
  • economen
  • Economenstrijd
  • Economie
  • economische crisis
  • economischehervormingen
  • Economischetheorie
  • Economischevluchtelingen
  • economischherstel
  • economischhestel
  • economisme
  • EdmundFawcett
  • EEG
  • eenvoudigbereikbaar
  • eerbied
  • EersteKamer
  • Eerste_Kamer
  • effectenwereldwijd
  • EG
  • eigenbelang
  • eigentijds antisemitisme
  • eisen
  • electedpresidentTrump
  • electorale verhoudingen
  • electronica
  • elektrischevoertuigenproductie
  • emancipatiebestel
  • Emmanuel Macron
  • emocratie
  • emotie-emancipatie
  • EMU
  • endrachtmaaktmacht
  • energetischerevolutie
  • Energie
  • EnergiebeleidEU/DenHaag
  • energiebesparingcruciaal
  • energiediscipline
  • energieplatform
  • energiepodium
  • energietransitie
  • EnergieWende
  • EP
  • EP2019
  • Erdogan
  • Erdogansegotriomfeert
  • eredivisie voetbal
  • Erste_Kamer
  • ESM
  • Esoterie en Gnostiek
  • ethiek & normatiek
  • Ethiek&Moraal
  • EU
  • EU-Grondwet
  • EU-in-wording
  • EU-lidstaten als Europese beschermingsring Baltischenaties
  • EU-papers
  • EU-recht
  • EU-referendum
  • EU-richtllijnen
  • EU-uitbreiding
  • EU-Verdrag
  • EU-waarden
  • EU2005
  • EUafdrachten
  • EUdebat
  • EUlandbouwsubsidies
  • Euratom
  • EUrichtlijnen
  • euro
  • Euro-invoering
  • Eurocrisis
  • Eurogroep
  • eurokramp
  • Europees Hof van Justitie
  • Europees Hof voor de Rechten van de Mens
  • europees parlement
  • EuropeesHof
  • EuropeesLeger
  • EuropeesParlement
  • Europese samenwerking
  • Europeseboekhouding
  • EuropeseCommissie
  • Europesedefensiesamenwerking
  • EuropeseRaad
  • eurozone
  • EUstatistieken
  • euthanasie
  • EUtop
  • EUtopBratislava
  • EUvernieuwing
  • EUvoorzitterschap
  • Evaluatie
  • evaluatie rutte2
  • evaluatiecrisisaanpak
  • evaluatiecrisisbeleid
  • Evaluatienoodzakelijk
  • evolutie
  • evolutiebiologie
  • EVP
  • experiment
  • export-en-importlanden
  • ExtinctionRebellion
  • extremepolitiek
  • Facebook
  • factcontrollingverkiezingsprogrammas
  • failliet_intensieve_landbouw&veeteelt
  • faillissementvanstaten
  • fakeindustry
  • fakenews
  • farmaceutische-industrie
  • farmaceutischeindustrie
  • FarmaIndustrie
  • fascisme
  • fed
  • feitenvrij
  • Feyenoord
  • filantropie
  • filibuster
  • filmindustrie
  • financieelbeheer
  • financielecrisis
  • FinancieleWereld
  • Fink
  • Finland
  • fiscalewetgeving
  • fiscaliteit
  • flexwerk
  • flitskaitaal
  • Flitskapitaal
  • flitslidPvdA
  • flop
  • formatie
  • formatienotities
  • ForumvoorDemocratie
  • fossiele-industrie
  • Fossielebrandstoffen
  • fossielelobby
  • FossieleversusDuurzame-energie
  • fossielversusduurzaam
  • foutenfestival
  • Frankrijk
  • fransduitse-as
  • fraude&bedrog
  • frisseaanpak
  • Fukushima
  • Fukuyama
  • fundamentalisme
  • fundamentele tegenstellingen
  • Futures
  • FvD
  • Fyra
  • G20
  • G7
  • gaming
  • gasbeleid
  • gaswapen
  • gaswinning
  • gebedsoproep
  • gebiedsverbod
  • gebrekaanvoorlichting
  • gedoogbeleid
  • geenschijnheiligheid
  • geenvoordracht
  • geenvooruitgang
  • geen_openbaarheid
  • geertwilders
  • Geesteswetenschappen
  • geimporteerd wangedrag
  • geldschepping
  • geldstelsel
  • gelehesjes
  • geloof
  • geluk & welzijn
  • gemeentebesturen
  • gemeenten
  • gemeenteraad
  • Geneesmiddelen
  • genetica
  • genocide
  • Geopolitiek
  • geothermie
  • geprivatiseerdenutsbedrijven
  • geschiedenisEU
  • geschiedenisherhaaltzich
  • geschiedenislessen
  • geschiedkundigeverslagen
  • geschiedschrijving
  • gevoelswereld
  • Geweld
  • Gewetensvrijheid
  • gewijzigde_omstandigheden
  • gezichtsherkenning
  • gezondheid
  • Gezondheidszorg
  • giftige-chemicaliën
  • giraalgeldverkeer
  • GL
  • glazenbolTeeven
  • Globalisering
  • godsbeelden
  • godsdienst-tolerantie
  • godsdienstalswetenschap?
  • godsdienstfilosofie
  • godsdienststrijd
  • godsdienstvrijheid
  • godsdienstwetenschap
  • goedkopeleningen
  • golfoorlog
  • Google & smartindustrie
  • GR2018
  • GrandPrix
  • gratis geld in ontwikkelingslanden
  • GreenDeal
  • GreetHofmans
  • GreetHofmans-affaire
  • grenzendicht
  • grenzendigitalisering
  • Grenzeninnovatie
  • GretaThunberg
  • Grexit
  • Griekenland
  • griepprik
  • groee
  • groeiede kloof tussen burgers en elite
  • groepsbelediging
  • grondrechten
  • GrondstoffenversusDuurzaamheid
  • grondstoffenwinning
  • Grondwet
  • Grondwetstoetsing
  • grondwettelijke informatieplicht
  • Grondwetwijzer
  • Groningen
  • Groningergas
  • grootkapitaal
  • Groteongelijkheidcatastrofaal
  • Grotestedenproblematiek
  • Guerot
  • Gulenbweging
  • Haagse Stemming
  • haatimam
  • hackers
  • Haga
  • Hamburg
  • handeldrijven
  • handelsoverschot
  • handelsverdragen
  • handhavingwet-en-regelgeving
  • hangjongeren
  • Harari
  • harde economie
  • Harmonisatie
  • Hawija
  • hebzucht
  • Hegel
  • Helmut Kohl
  • hemellichamen
  • Hennis-Plasschaert
  • herbezinning
  • herbronning
  • herdenking coup
  • herkansing
  • HermanTjeenkWillink
  • HermanVanRompuy
  • hernieuwdintegratiedebat
  • herorientatie
  • hersenonderzoek
  • herstelvermogen
  • Herstructurering Defensie
  • hervormen
  • hervormers islam
  • hervormingen
  • hervormingstatuten1948
  • herzieningnoodzakelijk
  • herziening_van_beleid
  • hetzetegenvermeendeGulenaanhangers
  • historischeterugblik
  • hittegolf
  • hittegolven
  • hofcrisis
  • Hoge Raad
  • Hongarije
  • Hongkong-model
  • hoogmoed
  • hoorzittingEP
  • HoorzittingTK
  • HSL
  • Huawei
  • huursector
  • ICT
  • ideaalvanwederzijdsrespect
  • idealewijzevanbedrijvenpolitiek
  • idealisme & realisme
  • idealismebinnenpolitiek
  • Identiteit
  • Identiteitscrisis
  • identiteitspolitiek
  • ideologie
  • ideologischeaanpassingPaars
  • IJsland
  • illegaal vuurwerk
  • imamopleding
  • IMF
  • impasse
  • import- en exportbeleid
  • IN G
  • inburgeren
  • inburgering
  • inburgeringstrainingen
  • India
  • Inflatie
  • informatica
  • informatie
  • informatiedebat TK
  • informatiefase
  • informele EU-top
  • infrastructuur
  • ING
  • inhaalslag
  • Initiatiefwetsvoorstel_De_Graaf_c.s._Administratieve detentie
  • Inkomens- en vermogensbelasting
  • inkomensbeleid
  • inkomensongelijkheid
  • inkomensontwikkelingen
  • inkomensverhoudingen
  • inlichtingenwereld
  • Innovatie
  • innovatieveeconomie
  • inspraakgelegenheden
  • instabiliteit
  • installatie
  • institutionele draken
  • institutionelehervormingenEU
  • instrument
  • Integratie
  • integriteitscode
  • intensievelandbouw
  • internationaalrecht
  • InternationaalStrafhof
  • internationaalvluchtelingenverdrag
  • internationaleverdragen
  • internet
  • intersubjectiviteit
  • intolerantie
  • Intrekkingswet
  • inventiviteit
  • investeerders
  • investeringsfonds
  • IPCC
  • Irak
  • Iran
  • IS
  • islam
  • islamhaat
  • Islamisme
  • islamisme
  • islamitischfundamentalisme
  • islamitischonderwijs
  • islamkritiek
  • Islamofobie
  • Italie
  • Italie onder Renzi
  • JaarlijksdebatEUwaarden
  • jaarterugblikken
  • JacksonHole
  • Japan
  • Jean Monnet
  • JesseKlaver
  • jihadisme
  • jihadistenprobleem
  • Joods-christelijk
  • journalistiek
  • jubileum Verdrag van Rome
  • Juliana
  • Juliana en Greet Hofmans
  • Justitie
  • kabeltechniek5G
  • Kabinetsbeoordeling
  • kalifaat
  • Kameragenda
  • Kamerdebat
  • KamerdebatTurkije
  • kandidaatlidmaatschapEU
  • kandidaatlidMacedonie
  • kapitaal&arbeid
  • Kashmir
  • Katowice
  • kennismaatschappij
  • kernafval
  • kernenergie
  • kernramp
  • Kernvraag: gelijkwaardig aan de mens?
  • kernwaarden
  • Kernwedloop
  • Kersttoespraak WA
  • keuzebenoeming
  • keuzevrijheid
  • Khadija Arib
  • KI
  • KI kunstmatige intelligentie
  • KI/AI
  • kiesdrempel
  • kieslijst
  • Kiesstelsel
  • Kieswet
  • kijkcijfers
  • klachten
  • Klaver en GL
  • kledingvoorschriften
  • kledingvrijheid
  • klimaataanpak
  • klimaatonderzoek
  • klimaatprobleem
  • klimaattafels
  • klimaattopMadrid
  • KlimaattopParijs2015
  • klimaattopSpanje
  • klimaatuitspraakrechter
  • klimaatverandering
  • klimaatverdragParijs
  • klimaatwet
  • klimaatzaak
  • klimatologischeveranderingen
  • kloof besluitvormende elite versus machtelozen
  • kloofrijkdomenarmoede
  • kloontechniek
  • knelpunten
  • knelpuntenmanagement
  • knvb
  • koerden
  • Koerdistan
  • koerswijziging
  • koeweit
  • kolonialisme
  • kosmografie
  • kosmopolitisme
  • Krastev Ivan
  • Kredietbeoordelaars
  • Kredietcrisis
  • krijgsmacht
  • kritischeaardmetalen
  • Kroatie
  • kunstmatigeintelligentie
  • kwalificatie-EK
  • kwaliteit of afwezigheid daarvan
  • kwaliteitsloos
  • kwaliuteit
  • laatsteloodjes
  • lafheid
  • Lagarde
  • landbouwbeleid
  • landbouwbeleidEU
  • langetermijnvisie
  • lastigetegenspelers
  • ledenraadPvdA
  • leefklimaat
  • legteconomieaandochteruit
  • leiderschap
  • leiderschapsstijl
  • Letland
  • levensbeeindiging
  • levensvragen
  • Liberaal
  • Liberalisme
  • lidstatenEU
  • lijststrekkersverkiezing
  • lijsttrekkerstrijd
  • links
  • links en rechts machteloos
  • links versus rechts
  • Lissabon
  • list&bedrog
  • lobbyisme
  • logistiek
  • lokaledemocratie
  • lokalisering
  • loonontwikkeling
  • lopenderekening
  • loyaliteit
  • luchtvaart
  • luchtvervuiling
  • luisteren
  • Luther
  • maakbare mens
  • maakecoomie
  • MaastroClinic
  • maatschappelijke zingeving
  • maatschappelijketransitie
  • maatschappelijkverantwoordondernemen
  • macht
  • machtsspel
  • maffia
  • maffia(beleid)
  • maffiastaat
  • MaltaEU
  • manipulatie
  • manipulatievoedsel
  • Mansveld
  • Marakkeshdebat
  • MarioDraghi
  • marktdenken
  • markteconomie
  • Marokkaansejeugd
  • Marrokeshdebat
  • Marshallhulp
  • massapsychose
  • Meativa
  • Meavita
  • media
  • medisch-ethische zaken
  • medische ethiek
  • meerdoortastendheidEUgevraagd
  • meerjarenbegrotingenEU
  • MeerjarenbegrotingEU
  • meerjarige-examens
  • megastallen
  • megestallen
  • meningen
  • mens & maatschappij
  • mens & techniek
  • mensenafserveren
  • Mensenrechten
  • mensensmokkelaars
  • metamorfose
  • metdewijsheidvanheden
  • MiddellandseZee
  • Midden-Oosten
  • Midterms VS
  • migranten
  • migrantencrisis
  • migrantenstromen
  • migratiebeleid
  • migratiebewegingen
  • migratiecrisis
  • migratiestromen
  • Mijnafval
  • mijnbouw
  • Milieu
    • vluchtelingen
  • milieucrisis
  • milieudelicten
  • milieuramp
  • milieuschade
  • militairemissies
  • miljardairs
  • miljoenensport
  • minderhedenbeleid
  • minderheidskabinetten
  • ministeriële-inlichtingenplicht-aan-Kamer
  • mislukt raadgevend referendum
  • misluktbeleid
  • mislukte informatie
  • mislukteDerdeWeg
  • mislukteEUtop
  • mismanagement
  • mismanegement
  • missie-Mali
  • MIVD
  • MKB
  • mocromaffia
  • ModerneSpiritualiteit
  • modernetijden
  • modernisme
  • moeizameprocedures
  • mogelijke impeachment
  • Monasch
  • monateraire verrruiming
  • mondiale-eenheid
  • mondialewaarschuwing
  • Mondialisering
  • monetairbeleid
  • Monisme & dualisme
  • Moody's
  • moord
  • moordendeconcurrentie
  • moskee met versterker
  • Moslimcultuur
  • motievWantrouwen
  • multicoalities
  • Multiculturelemaatschappij
  • multidimensionaaldenken
  • multinationals
  • MUMC
  • Natiestaat
  • natiestaten
  • Nationaaldenken vanuit natiestaat
  • nationaal_geïntegreerde_aanpak
  • Nationalisme
  • natuurbehoud
  • natuurgeweld
  • natuurlijke cycli
  • natuurlijkecycli
  • Natuurreservaat
  • Navo
  • Nederturken
  • Neoliberalisme
  • neomarxisme
  • nepnieuws
  • Netanyahu
  • netbeheerders
  • netwerkeconomie
  • neurobioloog
  • neurotechnologie
  • neurowetenschap(pen)
  • Nexus
  • NicolaSturgeon
  • nieuw ontwikkelingsbeleid
  • nieuwe diplomatie
  • nieuwe initiatieven
  • nieuwe politiek
  • Nieuwe samenleving
  • Nieuwebalans
  • nieuweCommissie
  • nieuwefeiten
  • nieuwegeneratie
  • nieuweindustriepolitiek
  • nieuwekandidatenPvdA
  • NieuweKoudeOorlog
  • nieuwelidstaten
  • nieuwelidstatenEU
  • nieuwelingen
  • nieuwemaatschappelijkeinzichten
  • nieuwemensheid
  • nieuwepolitiekeverhoudingen
  • nieuwespelregels
  • nieuweverhoudingen
  • nieuwe_knelpunten
  • nieuwlichterij
  • nieuwparadigma
  • nieuwrealisme
  • nikab
  • nikabverbod
  • Nobelprijs
  • Nokia
  • non-paper
  • noneurolandenbeteraf
  • noodopvang
  • noodzaakpolitiekehervormingen
  • NoordKorea
  • Noorwegen
  • normen en waarden
  • normeringtopinkomens
  • NPO
  • NS
  • nucleairafval
  • nuitdebout
  • Obama
  • Obama als commentator
  • Obamacare
  • Obstfeld
  • oceanen
  • Oekraine
  • Oekraine-referendum
  • Oeso
  • Olie-en-gaswinning
  • Olieverslaving
  • oligarchenstaat
  • onafgerondebesluitvorming TK
  • onafhankelijkejournalistiek
  • onafhankelijkewetenschap
  • onafhankelijkheid of autonoom denken
  • onafhankelijkheidisschaars
  • onbalanswereldwijd
  • onderscheid-feiten-fictie
  • Onderwijs
  • onderwijsstaking
  • onderwijsvernieuwing
  • onderwijsvrijheid
  • onderwijswet
  • Onderzoek
  • ondeugdelijkewetgeving
  • onevenwichtigheden
  • Ongelijkheidnormaal
  • ongelijkheidsdreiging
  • ongelijkheidsgroei
  • ongeplande gevolgen
  • onhoudbareschulden
  • onmenselijk
  • OnsGeld
  • ontboezemingen
  • ontbossing
  • ontspoord
  • Ontstaansgeschiedenis
  • ontwikkelingsland
  • ontwikkelingssamenwerking
  • onverdoofde rituele slacht
  • onvrede
  • onzichtbare hand
  • oorlogingerommeld
  • oorlogstoneel
  • Oorlogsvluchtelingen
  • Oorspronkelijk en Postmodern/Populistisch
  • Oostenrijk
  • openbaarheid
  • openbare ruimte
  • openheid
  • oplossinggezocht
  • oppositievoering
  • oproer
  • Opstand der Horden
  • Oranje
  • Oranje Leeuwinnen
  • Oranje leeuwinnnen
  • Oranjeuitgeschakeld
  • orkanen en cyclonen
  • oud en nieuwdenken
  • Oud versus Nieuw
  • oude politiek
  • Oudejaarsconference
  • oudennieuwvuurwerk
  • oudepolitiek
  • Oudjaar
  • outoftheboxdenken
  • OV
  • OV-concessies
  • overdosisinformatie
  • Overheid
  • overheidsaandelen
  • overheidsfonds
  • overheidsingrijpen
  • Overheidssteun
  • overheidsuitgaven
  • overlast
  • Overwinningsdag
  • Paars
  • Paarse-veren
  • Packer
  • Parijs 13/11
  • parlementaire controle
  • parlementairecontroleinpraktijk
  • parlementairefragmentatie
  • parlementairehervorming
  • parlementaireweekagenda
  • parlementairhandwerk
  • Participatie
  • Partij voor de Dieren
  • Partijenbestel
  • partijenstelsel
  • partijkartel
  • partijleiding
  • partijloosbestel
  • patstelling
  • PaulMason
  • Paus
  • PBL
  • pensioenen
  • pensioenharmonisatie
  • pensioenstelsel
  • Pentagon
  • perestrojka
  • Pers en journalistiek
  • perscensuur
  • personeelsselectie
  • persoonlijke bescherming
  • persvrijheid
  • Pestgedrag
  • Petten
  • Pfas
  • pgbdebat
  • Piketty
  • pioniersmentaliteit
  • PKK
  • plan-Juncker
  • plastic
  • pleur op
  • pluimveesector
  • plunderingen
  • pluralistischeEU
  • Poetin
  • polarisatie
  • polderoverleg
  • Polen
  • politie
  • politieacties
  • politiebegeleiding
  • politiebegeleiding-en-inzet
  • politiek
  • PolitiekBestel
  • politieke aardverschuiving
  • politieke agenda
  • Politieke en Economische Wetmatigheden
  • Politieke filosofie
  • politieke selectie
  • politieke verandering
  • politieke weekagenda
  • politieke-innovatie
  • politieke-misleiding
  • politiekeagenda 21e eeuw
  • politiekebewegingen
  • politiekecampagne
  • PolitiekeCultuur
  • politiekeeconomie
  • politiekeevolutie
  • Politiekemidden
  • politiekepsychologie
  • PolitiekeRenovatie
  • politieketaboes
  • politieketransitie
  • PolitiekeUnie onhaalbaar
  • PolitiekeVorming
  • politiekezuiverheid
  • politieklooptaltijdachterdefeitenaan
  • politiekprobleem
  • PoolsePolitiek
  • Populisme
  • populistenversusrealisten
  • Postbank
  • Postcommunistisme
  • postcrisisbeleid
  • Postindustrielesamenleving
  • Postkapitalisme
  • pragmatisme
  • precedenten
  • premodernisme
  • presidentTrump
  • PrimairOnderwijs
  • principeakkoord
  • principes
  • prinsjesdag
  • Privacy
  • privacywetgeving
  • privatisering
  • proces-Wilders
  • professioneeladviesaanEU
  • profielen
  • ProgrammeerbareWereld
  • ProRaildebat
  • PROTEST
  • provincie
  • PS2015
  • PS2019
  • psychiatrie
  • psychologie
  • Psychologischefactoren
  • PTSS
  • publiekbelang
  • PubliekDebatNoodzakelijk
  • PubliekeOpinie
  • PvdA
  • PvdD
  • PVV
  • QE
  • Raad van ministers EU
  • Raad van State
  • raadgevendreferendum
  • raadgevendreferendumGeenPeil
  • Racisme
  • radicalisme
  • radioactiviteit
  • Rajoy
  • RathenauInstituut
  • ratingbureaus
  • Rationaliteit
  • ratrace
  • reanimatieOccupy
  • recht van EU-burgers
  • Rechter
  • rechtseomroep
  • rechtsstaat
  • rechtstatelijkheid
  • rechtszaak
  • Rechtvaardigheid
  • Rechtvaardigheid-of-Gerechtigheid
  • redding sociaaldemocratisch gedachtegoed
  • reele_economie
  • referendum
  • referendum2017VK
  • Reformatie
  • regelgeving
  • regelstijdensverkiezingsstrijdnodig
  • regeringsbeleidtenuitvoergebracht
  • Regeringssamenwerking
  • regeringsverklaring
  • Reglement van Orde TK
  • ReglementvanordeTK
  • ReglementvOrdeTK
  • religie
  • Religie en geloof
  • Religiedebat
  • Religiekritiek
  • religie_en_geweld
  • rellenschoppers
  • rentebeleid
  • renteverhoging
  • Renzi
  • reorganisatie Defensie
  • representatievedemocratie
  • respect
  • respectvol gedrag
  • retorica
  • retoriek
  • revolte
  • revolutionairehervormingen
  • richtlijnenfabriek
  • rijksuitgaven
  • Rijnlandsmodel
  • risico
  • risicokapitaal via overheid
  • risicovol
  • robotica
  • robotisering
  • robotmens
  • robotsoldaten
  • Roemenie
  • Romano Prodi
  • romantiek
  • Rottenberg
  • Rusland
  • Russischecrisis
  • Rutte
  • Rutte3
  • RuudKoornstra
  • rvs
  • salafisme
  • salafistisch_onderwijs
  • Salarissen- en beloningsstructuren
  • Saoedi-Arabië
  • ScenariosJuncker
  • Schaliegas
  • Schauble
  • scheiding van kerk en staat
  • scheidingvangeloofenstaat
  • Schengen
  • schijnheiligheid
  • Schoo-lezing
  • schoolvoorbeeld
  • schuldaflossing
  • schuldeisers en geldschieters
  • schuldenaflossing
  • Schuldencrisis
  • Schuldensanering
  • sciencefiction
  • SCP
  • Segregatie
  • SGPstabiliteitsgroeinormen
  • shariarecht binnen EU
  • Shell
  • ShellinArctischAlaska
  • Sierakowski
  • signalementen
  • Singapore
  • slagveld achteraf
  • sleepwet
  • smalendegodslastering
  • Snowden
  • SNP
  • sociaal ondernemerschap
  • sociaal-democratie
  • sociaalbeleid
  • socialemedia
  • SocialePartners
  • socialerechtsstaat
  • socialerechtvaardigheid
  • Socratischgesprek
  • soevereiniteit
  • solidariteit
  • SP
  • spanje
  • spiritualiteit
  • sport
  • spreektaal
  • staalindustrie
  • Staat van de Unie
  • StaatderNederlanden
  • staathuishoudkunde
  • staatsbank
  • staatscommissie
  • staatsinrichting
  • Staatsrecht
  • staatsschuld
  • staatssecretarisSnel
  • staatsveiligheid
  • stabielewinnaar
  • stabiliteitspactEU
  • stagnatie
  • staking
  • stand-van-het-land
  • stappenplan
  • State of the Union
  • statistiekenCPB
  • statistischedata
  • statusverandering
  • stedenvolmetcamera's
  • Steenbergen
  • Stelsel fosfaatrechten
  • stemgedrag
  • stemmingen
  • SterkLinksIsIllusie
  • sterkte/zwakteanalysevansectoren
  • Stiglitz
  • stikstofbeleid
  • stikstofcrisis
  • stilzwijgendgewijzigd
  • stralingsgevaar
  • strategischdenken
  • strijdigegrondrechten
  • structureelduurzaaminvesteren
  • structuurfondsenEU
  • StudentenProtest
  • superkapitalisme
  • SUV's
  • Swaab
  • syrie
  • Systeemcrisis
  • Szasz als Liberaal monetarist
  • taalbarriere
  • tabaksindustrie
  • Taiwan
  • Tata
  • technische creativiteit
  • technische innovatie
  • technischverwijtbareongelukken
  • technocratie
  • technologie
  • techreuzen
  • TeeedeKamerdebat
  • Teerzandwinning
  • tegengasgeven
  • terrorisme
  • terroristen
  • The Economist
  • ThierryBaudet
  • Thorbecke
  • TK2017
  • TK21
  • toekomstEU
  • toekomstigesteden
  • toekomstige_arbeidsmarkt
  • toekomstige_welvaart
  • toekomstmaatschappij
  • toekomstmodel of utopie
  • toekomsvisieEU
  • toelatingnieuwelidstaten
  • toelatingscriteriaEU
  • toelatingsprocedure
  • toelatingsprocedureEUzwak
  • toelatingsprocedurenieuwelidstaten
  • toeslagencrisis
  • toestagendebat
  • toezichthouders
  • tolerantie
  • tolplan
  • tolwegenDuitsland
  • Top Europese Raad
  • traageconomischherstel
  • transferunie
  • Transformatie
  • transhumanisme
  • transitie
  • transparantie
  • Trias Politica
  • Trojka
  • trollenindustrie
  • troonrede
  • Trumpbeleid
  • TTIP
  • Tunesie
  • Turkije
  • turkijerel
  • Turksejeugd
  • Turkseverkiezingen
  • Turksgrondwetreferendum
  • TweedeKamer
  • ufo's
  • uitbreidingEU
  • Uitdaging of bedreiging?
  • uitvalleerkrachten
  • Uitverkiezing tot politicus van het jaar
  • ulrike guerot
  • Ultraorthodoxemoslims
  • Uncategorized
  • Universele betekenis
  • Universiteit
  • Universiteitsbestuur
  • Urgenda
  • Urgendaberoep
  • Utopia
  • UvA
  • vaccinatie
  • valseverkiezingsbeloften
  • Van Rijn
  • varoufakis
  • vastgoedwereld
  • Vattenfall
  • vefrantwoordelijkheid
  • veganisme
  • Veiligheid&Justitie
  • veiligheidsbeleid
  • veranderend wereldbeeld
  • veranderendpolitieklandschap
  • verantwoordelijkheid
  • Verantwoordingsdebat
  • verantwoordingsplicht
  • verbindingspolitiek
  • verbod op onverdoofde slacht
  • verborgenarmoede
  • verdeelsleutelopvang
  • Verdraagzaamheid
  • Verdrag van Maastricht
  • Verdrag van Rome
  • verdragswijzigingen
  • Verenigd Koninkrijk
  • Vergelijkendperspectief
  • verkeerde_koppelingen
  • verkeersveiligheid
  • verkenning
  • Verkiezingen
  • verkiezingen2017
  • verkiezingsbeloften
  • Verkiezingscampagne
  • verkiezingsuitslag
  • Verloedering
  • vermarkting
  • vermeendeonkwetsbaarheidwankelt
  • vermogens-uit-erfenissen
  • Vermogensongelijkheid
  • Vermogensontwikkeling
  • vernieling regenwouden
  • verouderingsproces
  • verschuivingen
  • Versplintering
  • versterking democratischEU
  • versus neoliberalisme
  • vertrekkend Juncker
  • vertrekregelingBelastingdienst
  • Vervangingseconomie
  • vervolgingsbeleidOM
  • verwevenheidzakelijkewereld
  • Verzorgingsstaat
  • VestagerMargretheEU
  • Victor Orbán
  • VijfPresidentenRapport
  • virtueelkapitaal
  • virtuelewereld
  • virtuelewerkelijkheid
  • Visegrad Vier
  • Visegradlanden
  • Visiegevraagd
  • visserij
  • VK
  • vlaktaks
  • Vliegindustrie
  • Vliegverkeer
  • Vluchtelingen
  • vluchtelingendeal
  • vluchtelingenopvang
  • vluchtelingenstromen
  • vluchtelingenstroom
  • vluchtelingenverdrag
  • vluchtellngen
  • VN
  • VN United Nations
  • VO
  • VOC-mentaliteit Gouden Eeuw
  • voedselindustrie
  • voedselveiligheid
  • voetafdruk
  • voetbalvandalisme
  • voetbalwedstrijden
  • volkspartij
  • Volkswagen
  • Volt
  • voltooiingEMU
  • VonderLeyen
  • voorgaandeCommissies
  • voorhoedepartij
  • voorverkiezingen
  • vpro
  • VR
  • Vrij Links
  • vrijbriefmoordlust
  • vrije pers
  • vrijhandel
  • vrijheid
  • vrijheid van meningsuiting
  • VrijheidenVrijheidsbeleving
  • VrijheidOpbouwen
  • vrijheidsbeleving
  • vrijheidvanbegroeting
  • vrijheidvangodsdienst
  • vrijheidvanmeningsuiting
  • vrijheidvanonderwijs
  • vrouwenvoetbal norm
  • VS
  • VVD
  • Waalsgewestelijkparlement
  • Waalsparlement
  • waarden & normen
  • waarden-normen-debat
  • waardengemeenschap
  • waarheid
  • wanbeleid
  • WankeleWereldorde
  • wantrouwen
  • wapenbezit
  • wapengekletter
  • warmtenetten
  • warsvanduurzamewinning
  • watergetijden
  • watervoorraad
  • WdeKanter
  • wederzijdse afhankelijkheid
  • wederzijdsrespect
  • Weeffouten
  • weekagenda Kamer
  • welvaartsbehoud
  • Welzijn
  • werelderfgoed
  • Wereldgodsdiensten
  • wereldhandel
  • wereldhandelsbewegingen
  • wereldorde
  • wereldvisie
  • Wereldvrede
  • WereldwijdeCrisis
  • werkdruk
  • werkelijkheidszin
  • Werkgelegenheid
  • werkgevers
  • werkloosheid
  • werknemers
  • werknemersmedeeigenaar
  • westerseknelpunten
  • Wetenschap
  • wetenschapindienstvancommercie
  • wetenschappen
  • wetenschapsfilosofie
  • Wetenschapsgeschiedenis
  • wetenschapsnormen
  • wetenschapsontwikkeling
  • wetgeving
  • wetgevingactualiseren
  • wetgevingsmachine
  • WEU
  • wietwinkel
  • Wijsheid
  • Wilders
  • Wim Kok
  • WimKok
  • Windmolens
  • winststreven
  • winstuitkering zorg
  • witwassen
  • wonderencreatie
  • woningbouw
  • woningmarkt
  • WorldEconomicForum
  • WRR
  • Yezidi's
  • Zaanstreek
  • zachte economie
  • zakelijke_instelling
  • zalmnorm
  • Zandvoort
  • zelfrijdende-auto
  • zelfrijdendevoertuigen
  • ziekenhuizenfailliet
  • zinvolle toepassing
  • Zomergasten
  • zomerreces
  • zonderdogma's
  • zorgbekostiging
  • zorgbudget
  • zorgenkind
  • zorgkosten
  • zorgmacht
  • zorgrobots
  • zorgsector
  • Zorgverzekeraars
  • zorgwet
  • ZuidAfrika
  • ZuidAmerika Mercosur
  • ZuiverheidversusPopulisme
  • zuiveringen
  • zwakkeloonstctuur
  • zwareberoepen
  • Zweden
  • zwijgcultuur_Defensie
  • Zwitserland

Meta

  • Register
  • Log in

Create a free website or blog at WordPress.com.

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy