Dood van de barmhartigheid (Ferdinand Grapperhaus, Opinie & Dialoog/fd, 2 augustus)
# In de kathedraal van Rouen waren zondag bij de herdenkingsmis voor de vermoorde Franse dorpspriester Jacques Hamel 200 moslims. Ongeveer tegelijkertijd demonstreerden 20.000 Turken uit verschillende landen in Keulen pro-Erdogan.
# Ik had die getallen graag omgekeerd gezien. Juist nu, in deze tijd waarin West-Europa enerzijds een grote vluchtelingenstroom verwerkt en anderzijds telkens weer getroffen wordt door aanslagen van blinde islamfundamentalisten, zou massaal en eensgezind openlijk vertoon van medeleven vanuit islamitische bevolkingsgroepen tot verbondenheid hebben kunnen leiden.
Wij hebben in dit tijdsgewricht (openlijk sinds 9/11) te maken met botsende culturen, althans botsende extremen binnen die culturen. Dat Grapperhaus die getallen graag omgekeerd had gezien is logisch, maar helaas zijn de feiten anders. En in mijn optiek hebben beide kampen hun eigen aandeel in een collectief stuk schuldgevoel, zodat zelfreflectie noodzakelijk is en oplossingen mogelijk maakt. Geen ‘normale’ moslim zou het in zijn hoofd halen om iemands keel door te snijden, en daarmee staat ‘normaal’ tegenover ‘abnormaal’ ofwel geestesziek. En dat is met islamisten ofwel extreme fundamentalisten het geval. Maar laten we ook enig begrip kunnen opbrengen voor die antiwesterse haatgevoelens, vanuit de moslimwereld bezien dan, vanwege de over-gematerialiseerde westerse wereld. Kent de westerse mens nog – in dit geval – barmhartigheid – zonder direct in charitatieve of mecenasachtige handelingen te springen? Een mecenas is namelijk geen Messias, een gezondene. Een mecenas is iemand die zakelijk erg rijk is geworden en daardoor veel geld kan weggeven. Nooit wordt de vraag gesteld hoe en waarom iemand een fortuin heeft vergaard. Daarom acht ik het denkbaar dat een Bill Gates een mecenas is geworden vanwege gewetenswroeging doordat hij vanuit zijn ziel voelt dat hij veel te gemakkelijk sloten geld heeft verdiend. En dat voelt niet goed aan. Wie rijkdom – bewust – vergaart, zal geen paradijs verdienen, maar zal dit pas na dit leven ontdekken, en daarmee een ervaring rijker geworden doordat er verkeerde accenten werden gelegd in het voorbije leven.
En daarmee is ook een parallel getrokken met de moslimextremisten: zij denken in het paradijs terecht te zullen komen omdat dat martelaarschap in de Koran zou staan, maar ze weten niet dat het bloed dat aan je handen kleeft door de moorden die je vanwege je geloof hebt gepleegd, hetzelfde resultaat oplevert, namelijk een gang door de hellesferen, die je zelf hebt veroorzaakt door de levens die je hebt afgesneden. De extreme moslims en dito christenen zijn beide vergeten dat barmhartigheid in alle wereldgodsdiensten voorkomt omdat alle mensen uit dezelfde eeuwige Bron voortgebracht en geschapen zijn om het evenbeeld van dat Eeuwige op aarde te manifesteren. Zo bezien hebben dus alle extremisten ongelijk en zijn ze alleen egocentrisch bezig.
# De moord op een dorpspastoor is in elk geval voor iedereen, christen of moslim of andersgezind, een keihard teken dat onze christelijke waarden worden ondermijnd: barmhartigheid, verdraagzaamheid, maar vooral het opnemen van andersgelovenden.
Dat geldt dus voor alle mensen in gepolariseerde landen ter wereld, en dat zijn ze nu bijna allemaal op deze aarde omdat ieder geestelijke denken verloren is gegaan. In Europa bestaat dezelfde moslimhaat als de antichristelijke in de Arabische wereld.
# Over dat laatste. Eén van de fundamenten van de Europese beschaving is gelegen in het Franse katholicisme. Het heeft zich zo geworteld in het land omdat het eeuwenlang, al vanaf de eerste verspreiding van het christendom, assimileerde met veel van wat er al aan religie en rituelen was. Het is terug te vinden in de vele met Saint beginnende plaatsnamen, die niet zelden naar door het katholicisme geannexeerde heidense heiligen of halfgoden verwijzen.
Deze passage is behoorlijk ideologisch bepaald of religieus getint. Dat blijkt alleen al uit het bijvoeglijk naamwoord ‘geannexeerd’, want niet toevallig door de auteur zo geformuleerd. In de tijd dat de wereld in christelijke termen gekerstend ‘moest’ worden, gingen de missionaris ervanuit dat het christelijke geloof boven de heidendom verheven was en dat de missionaris het volste recht had om de ‘inboorlingen’ tot het christelijke geloof te brengen. Vandaag de dag zouden we dat inmenging in de privésfeer noemen waar de christen het recht niet toe heeft.
Daarbij komt ook het praktische voordeel dat kerstening alleen succesvol is wanneer de missionaris zich voldoende assimileerde, opdat er sneller een vertrouwensband zou kunnen ontstaan tussen de indringer van buiten en de inheemse bevolking. In feite was er sprake van religieus imperialisme. (Wat nu door de moslimorthodoxen gebeurt.) Maar ik kan het zo formuleren zonder een katholieke opvoeding en dus heb ik makkelijk praten. Maar ik ben wel een ‘onafhankelijk’ christen en dus buitenkerkelijk, zodat ik deze woorden kan formuleren opdat ik wel degelijk kan invoelen wat er zich in die tijd afspeelde. Ik zou alleen mensen kúnnen overtuigen van mijn denkbeelden én gevoelswereld als ik vanuit mijn hart kan spreken en niemand zou opdringen wat ik ‘rationeel’ – lees: denk te geloven – geloof. Want rationeel geloof bestaat (mijns inziens) niet. En dat is ook de grondoorzaak dat het christendom geheel versleten is (tot op het bot zogezegd). En alleen daarom geloven de islamisten dat zij het juiste geloof bezitten en voorstaan, maar is het ook nog steeds de christelijke wereld die op zijn beurt meent de waarheid in pacht te hebben. Dit systeem houdt zichzelf dus in stand en daarom komt er voorlopig geen oplossing voor deze geloofspolarisatie.
# De heilige naar wie St Etienne-sur-Rouvay — plaats van de aanslag — vernoemd is, was Stefanus, een jood die in de eerste eeuw na Christus de eerste martelaar van het christendom werd. Hij werd vermoord omdat hij in Jeruzalem de hogepriesters en de ouderen verantwoordelijk hield voor de dood van Jezus.
Zie hier de tragiek van een diepgelovige die zijn mening uitspreekt, maar tegelijkertijd wel een oordeel geeft, terwijl in dezelfde Bijbel ook staat dat degenen die een oordeel uitspreekt zelf geoordeeld zal worden; wie heeft immers het recht om een oordeel te vellen? Een ieder is alleen verantwoordelijk voor zijn eigen leven, en niet voor dat van een ander. Het is om die reden alleen dus voor de mens een onbegonnen zaak om zonder oordelen door het leven te gaan.
# Jacques Hamel was totaal geen uitgesproken criticus van de islam of van wat dan ook. Hij was een verbindende factor in St Etienne en de omliggende gemeenten, in een tijd dat kerken en dorpen steeds leger raakten.
Veel gebeurt op deze wereld zomaar, of ogenschijnlijk willekeurig. Maar daarom wordt het martelaarschap in alle monotheïstische godsdiensten ook als troost beloofd. Wie omwille van zijn geloof wordt omgebracht, heeft zijn leven gegeven voor de goede zaak en komt in het paradijs!
# Dat de laatste jaren priesters zijn ontmaskerd als kindermisbruikers, doet niet af aan de veel grotere aantallen curés en pères die nog steeds onbaatzuchtig proberen kleine, vaak zieltogende Franse dorpsgemeenschappen bijeen te houden. Het zijn vaak dezelfde priesters die als zendeling in de onvruchtbaarste gebieden van Tunesië, Marokko en Algerije armen -en ziekenzorg op zich namen. Zie de biografische film Des hommes et des Dieux. Daarin voorzien acht Franse monniken een door burgeroorlog bijna doodgehongerde nomadengemeenschap van eten en medicijnen, tegen de zin van de strijdende partijen. De monniken worden uiteindelijk afgevoerd en vermoord, door de rebellen of de regering, dat doet er niet meer toe.
# Zonder de bescherming van allen, worden de barmhartigen vermoord. En daarmee onze hedendaagse, geassimileerde sociale structuren ruw uiteengescheurd. Totdat er niemand meer naar de herdenkingsdienst komt.
Het is de vraag of het zover zal komen. Deze verschijnselen zijn overigens ook alleen mogelijk in een zwaar gepolariseerde wereld en daaraan zijn we allen medeverantwoordelijk. Als we die polarisatie van ons af weten te schudden, dan verdwijnt deze idiote wereld vanzelf en ontstaat er een volkomen normale samenleving! We hebben het dus in eigen hand.
[Ferdinand Grapperhaus is advocaat en hoogleraar arbeidsrecht.]