Liberale kritiek op ongelijkheid (Column Rens van Tilburg, Opinie & Debat/de Volkskrant, 22 april)
Het is zaak dat elke generatie weer met voldoende krantenjongens begint
‘Hoe ogenschijnlijk uiteenlopende werelden kunnen worden verenigd, mocht ik onlangs ervaren op het jaarlijkse samenzijn van het Institute for New Economic Thinking dat in Parijs wetenschappers en hedgefund-managers samenbracht. Een sterrencast verzorgde de aftrap: Thomas Piketty, de Franse econoom van dat vuistdikke boek over een eeuw ongelijkheid, en de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz.
‘Piketty liet zien hoe begin 20ste eeuw in de Verenigde Staten en Europa de hoeveelheid kapitaal ten opzichte van de economie groot was en hoe ongelijk dit was verdeeld. Na de crisis van de jaren dertig daalden beide flink. Vanaf de jaren zeventig beginnen beide echter weer te stijgen, in de VS meer dan in Europa, om daar nu ongekende hoogtes te bereiken.
(…)
‘Stiglitz wijst erop dat in de praktijk alleen de grote jachten met het tij mee omhoog gingen. De meer modale bootjes moeten alles op alles zetten om op de woelige baren geen water te maken. De kwetsbaarste bootjes kapseisden. Ondanks de uitbundige economische groei gingen in veel landen de laagste inkomens er in koopkracht zelfs op achteruit, ook in Nederland.
Dat gelijkheid en groei prima samengaan, lieten de naoorlogse jaren al zien
‘Stiglitz verklaart de door Piketty waargenomen sterke stijging en ongelijke verdeling van ‘kapitaal’ vanuit het onderscheid tussen ‘productiekapitaal’ en ‘vermogen’. Productiekapitaal zijn de gebouwen en machines die worden gebruikt in het productieproces. Meer van dit kapitaal doet de economie groeien en daarmee de lonen. Iedereen profiteert.
‘Daarnaast is echter steeds meer bezit opgebouwd dat niet bijdraagt aan de productie, maar vooral een uitdrukking is van het vermogen beslag te leggen op toekomstige winsten. Denk aan land en vastgoed, maar ook aan de overwinsten via monopolisering van markten, door het opkopen van de concurrentie of door deze met behulp van intellectueel eigendomsrechten, overheidsgaranties en ingenieuze belastingconstructies de pas af te snijden. Kapitaal dus dat de koek niet groter maakt, maar slechts een beloning is voor de winnaars van de ongelijkere verdeling hiervan.
‘Dat gelijkheid en groei prima samengaan, lieten de naoorlogse jaren al zien. Recent vonden onderzoekers van zowel IMF als OESO dat ook nu groeiende ongelijkheid de economie schaadt. De rijken potten hun geld op. De armen kunnen niet in zichzelf investeren. Talent gaat verloren. Inzichten die voeding geven aan een liberale kritiek op ongelijkheid en daarmee het fundament leggen voor een sociaal-liberaal belastingcompromis.
‘Dat de samenleving zich steeds meer sluit, zou juist liberalen moeten verontrusten. Een idee dat Amerikaanse hedgefund-managers omarmen, dat moet de VVD toch ook aanspreken?’
Inderdaad: Onderzoekers van zowel IMF als OESO tonen nu aan dat ook nu groeiende ongelijkheid de economie schaadt. De rijken potten hun geld op. De armen kunnen niet in zichzelf investeren. Talent gaat verloren. Dit gaat letterlijk tegen de klassieke liberale theorie in en daarmee blijkt die ongeldig te zijn geworden in de 21ste eeuw. Dat weten we dan ook weer en hoeven we ons niet meer boos te maken om de liberale kortzichtigheid van liberale rouwdouwers die immer hun gelijk proberen te halen.
Morgen sluit ik deze blog af met een ander krantenartikel dat heel nadrukkelijk het gelijk van Piketty aantoont aangezien er een specifieke handeling bestaat om het geld van rijken op te potten. Dan volgt dus een update van deze blog.
P.S. De titel van Van Tilburgs column ‘Liberale kritiek op ongelijkheid’ begrijp ik niet en lijkt bijna op een ongerijmdheid: een contradictio in terminis. Maar het zal bedoeld zijn als een komische woordspeling: de wereld staat op zijn kop en dus ook liberalisme en socialisme!