China’s opmars op de pampa (Jean Dohmen, Macro-economie/fd, 3-9-10
De kans dat Argentinië opnieuw bankroet gaat neemt snel toe. Wie leent het land straks nog geld? In Washington groeit de bekommernis om de Chinese invloed in de regio, maar Argentijnen maken zich weinig zorgen.
In het kort
- Argentinië zit diep in de financiële problemen
- Centrum-linkse kandidaat Fernández stevent af op zege
- China investeerde miljarden in het land
- Onduidelijk is of nieuwe president ook op steun kan rekenen
Het aantreden van de hervormingsgezinde Mauricio Macri had in 2015 het begin moeten zijn van een nieuwe tijd in Argentinië, maar aan het eind van zijn eerste termijn als president staat het land op de rand van een nieuw faillissement, het negende al sinds de onafhankelijkheid in 1816.
De rechtse Macri is er niet in geslaagd de economie uit het slop te trekken. Argentinië zit klem in een recessie, met hoge schulden, forse inflatie en groeiende armoede. Bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, begin augustus, beet hij in het stof tegen de linkse Alberto Fernández.
Fernández beloofde kiezers een toekomst zonder harde bezuinigingen. De grote zege — Fernández haalde bijna 48%, Macri 32% — veroorzaakte een schok op de financiële markten. Zij vrezen dat Fernández hervormingen terugdraait en nog meer schulden maakt. Beurzen kleurden rood, de Argentijnse peso gleed weg.
Rode loper
Een nieuw faillissement lijkt een kwestie van tijd. De grote vraag is wie Argentinië dan nog geld wil lenen. Na het traumatische bankroet van 2001, toen bij rellen tientallen doden vielen, had het vijftien jaar lang geen toegang tot de financiële markten.
De kans is groot dat Fernández naar China kijkt. Zijn running mate is Cristina Fernández de Kirchner, zelf president van 2007 tot 2015. Net als haar inmiddels overleden man Néstor Kirchner, die de presidentiële sjerp tussen 2003 en 2007 droeg, rolde zij de rode loper uit voor de Chinezen. Beide landen sloten onder de Kirchners een ‘strategisch partnerschap’.
Van Brazilië, de grootste economie van Zuid-Amerika, heeft Fernández weinig te verwachten. De ultraconservatieve president Jair Bolsonaro voorspelde chaos als in Argentinië ‘linkse bandieten’ opnieuw aan de macht komen.
Op steun van de Amerikaanse president Donald Trump, bondgenoot van Bolsonaro, hoeft Fernández ook niet te rekenen. ‘Trump zal in geen geval helpen,’ verwacht Nicolás Saldías, specialist Latijns-Amerika van het Amerikaanse onderzoeksinstituut Wilson Center.
Groeiende invloed van Peking
Verstandig van Washington vindt hij dat niet. Een harde opstelling van Trump duwt Argentinië dieper in de armen van China. ‘Als het land een paria wordt en China de enige is die nog geld wil lenen, dan heb je als regering een groot probleem.’ Trump zou zich volgens hem meer met Argentinië moeten bemoeien.
Washington kijkt al langer met argusogen naar de toenemende Chinese invloed in de regio. Peking investeerde volgens het American Enterprise Institute, een andere denktank uit Washington, de laatste tien jaar $24,6 mrd in Argentinië. Daarmee staat het als ontvanger van Chinees geld op een tweede plaats in de regio, na Brazilië. China is — opnieuw na Brazilië — al de belangrijkste handelspartner van Argentinië. Sinds 2000 verdrievoudigde het aandeel van China in de Argentijnse handel.
‘Dept trap policy’
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Mike Pompeo waarschuwt landen in de regio regelmatig voor de gevaren van het Chinese geld. ‘Als ze voor de deur staan met deals die te mooi voor woorden lijken, dan zijn ze dat vaak ook’, aldus Pompeo.
Alsof die waarschuwingen iets helpen… Pompeo is al even gek als Trump zelf.
Berucht is de casus van Sri Lanka, dat $1,3 mrd van China leende voor de aanleg van een haven. Toen de regering het geld niet kon terugbetalen, bedong Peking in 2017 dat het de haven voor 99 jaar in bruikleen krijgt. Debt-trap diplomacy, is de term die de Amerikanen daarvoor gebruiken.
En zo gaat het overal toe waar China nieuwe leningen verstrekt. Dat kan neo-imperialisme genoemd worden omdat het model-Hongkong hier wordt uitgevoerd. Dit is nog nergens genoemd, maar volgens mij dat de toekomstige geschiedschrijving mijn gelijk aantonen.
‘Het is zeer onwaarschijnlijk dat zo’n scenario zich voltrekt in grote landen als Brazilië, Mexico of Argentinië,’ zegt universitair hoofddocent politieke economie Francisco González van Johns Hopkins-universiteit in Baltimore. Saldías vindt dat naïef: ‘Argentinië is geen groot land. Het kan zichzelf financieel niet staande houden.’
Dit mag het IMF zich ook aantrekken. Geen IMF betekent sinds Xi tot eeuwig president van China werd benoemd dat hij overal leningen uitdeelt vanuit zijn ‘gouden’ Hongkong-formule. De hier genoemde hoofddocent politieke economie Francisco González heeft dus volkomen ongelijk.
Ook Macri kon niet zonder Peking. Gonzáles: ‘Toen Macri eenmaal in de cockpit zat, realiseerde hij zich dat Argentinië de Chinese investeringen hard nodig had. Hij kon het zich niet permitteren om kieskeurig te zijn.’
‘Toen Macri eenmaal in de cockpit zat, realiseerde hij zich dat Argentinië de Chinese investeringen hard nodig had. Hij kon het zich niet permitteren om kieskeurig te zijn’• Francisco Gonzáles, Johns Hopkins-universiteit
Daarmee zette hij een streep door een van de punten uit zijn verkiezingscampagne. González: ‘Als presidentskandidaat had hij zich geprofileerd als de “anti-Kirchner”. Zij gaf te veel geld uit, was anti-Amerikaans, pro-Chinees. Hij wilde het tegenovergestelde van haar zijn.’
Hij is niet de enige leider in de regio die gas moest terugnemen. Ook Bolsonaro en president Lenín Moreno van Ecuador pasten hun kritische toon aan toen ze eenmaal president waren, zegt Margaret Myers, directeur Azië en Latijns-Amerika bij de Inter-American Dialogue, een denktank uit de VS.
Nieuwe kerncentrale
Macri onderhandelde dit jaar met Peking over de bouw van een nieuwe kerncentrale bij Buenos Aires. Een grote Chinese bank is bereid het benodigde geld op tafel te leggen, zo’n $8 mrd. De Chinese centrale bank schoot de Argentijnse collega’s eerder al te hulp met een currency swap van $9 mrd, om de deviezenreserves een oppepper te geven.
Macri kon niet meer onder een eerdere deal van de Kirchners uit om met Chinese hulp twee waterkrachtcentrales in Patagonië te bouwen (waarvan er een naar Néstor Kirchner vernoemd zou worden). ‘Er was een clausule dat China dan ook investeringen in het spoor zou schrapen,’ aldus Myers.
De Chinezen krijgen niet altijd hun zin. Toen in 2011 een grote Chinese onderneming 320.000 hectare landbouwgrond wilde kopen, stak de overheid daar een stokje voor. Zorgen over het milieu en nationalistische motieven speelden een rol, schreef de Amerikaanse China-kenner Elizabeth Economy enkele jaren geleden in een boek over China’s expansiedrift.
De meeste Argentijnen maken zich weinig zorgen over de Chinese invloed, blijkt uit een recent onderzoek van het Wilson Center. 76% van de inwoners heeft een positief beeld van China, en 62% vindt ook niet dat Argentinië hoeft te kiezen tussen de VS of China.
Als de Chinese invloed ergens in Argentinië zichtbaar is, dan is het wel op het spoor. Het zieltogende netwerk van Trenes Argentinos wordt met hulp van een miljardenlening uit de Volksrepubliek ingrijpend gemoderniseerd.
Als dat niet terugbetaald kan worden dan wordt dat spoor Chinees bezit en dus onderdeel van de Zijderoute. Gedane zaken nemen geen keer.
Honderden kilometers vervallen en soms overwoekerd spoor zijn al vervangen. Glimmend nieuwe locomotieven uit de fabriek van de Chinese machinefabriek CMEC in Ziyang trekken wagons vol soja, graan en andere landbouwproducten naar de havens van het land.
Dat er dit jaar een goederentrein met honderd wagons door de pampa reed was nieuws. ‘Opwindend,’ vond Macri het beeld van de trein, eindeloos als het Argentijnse landschap zelf.
Rest de vraag hoe China zelf denkt over nieuwe investeringen in Argentinië. It needs two to tango. Het land heeft het imago gekregen van een bank die leningen verstrekt aan klanten die door andere banken geweigerd worden.
Nu de groei in eigen land tegenvalt, lijkt China kritischer te kijken naar overzeese investeringen. China heeft leergeld betaald in Venezuela, waar socialist Nicolás Maduro met geld smeet en de olie-industrie verwaarloosde, met een enorme economische chaos tot gevolg.
Myers: ‘Als China kon kiezen, doet het liever zaken met Macri dan met Fernández. Het vooruitzicht dat Macri wil terugbetalen is belangrijker dan dat er iemand zit die ideologisch verwant is.’
https://fd.nl/economie-politiek/1315113/china-s-opmars-op-de-pampa
