(Orla McDonald, MILIEU EN KLIMAAT/fd, 31-10-20)
Nederland gaat de belangrijkste klimaatdoelstelling uit het Klimaatakkoord – 49% minder uitstoot in 2030 – niet halen. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving. Veel plannen uit het Klimaatakkoord, zoals emissieloze zones voor verkeer, konden echter niet worden doorgerekend omdat ze niet concreet genoeg zijn.
In het kort:
- Nederland haalt bijna alle belangrijke klimaatdoelen niet, meldt het PBL in een nieuwe berekening.
- De Raad van State adviseert het Nationale Groeifonds (€20 mrd) in te zetten om de klimaatdoelen te halen.
- Het kabinet zegt in een reactie dat het nieuwe maatregelen onderzoekt, maar noemt nog niets concreets.
Nederland moet de beperking van broeikasgasuitstoot verdubbelen, wil het klimaatdoel van 2030 gehaald worden. Met de huidige klimaatplannen blijft de uitstootreductie steken op 34%, terwijl het doel 49% is. Ook het halen van het Urgenda-doel voor dit jaar is onzeker. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de belangrijkste klimaatdoorrekening van het jaar.
De Raad van State (RvS) maakt de waarschuwing compleet. De klimaatdoelen worden niet gehaald. Aanvullende maatregelen zijn nodig, en daarmee kan het kabinet niet wachten, aldus de hoogste bestuursrechter van het land.
Klimaatminister Eric Wiebes (VVD) zegt in een reactie dat het kabinet ‘vastbesloten’ is om de klimaatdoelen te halen. Hij zegt dat daarvoor geput kan worden uit het Nationaal Groeifonds van €20 mrd. Concrete extra stappen noemt het kabinet niet.
Belangrijkste klimaatdoorrekening van het jaar
Het PBL heeft vrijdag de jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning (KEV) gepubliceerd, de belangrijkste meting over hoe Nederland ervoor staat qua CO₂-uitstoot en duurzame energie.
Het belangrijkste doel waar dit jaar naar gekeken wordt, is dat uit het Klimaatakkoord, dat vorig jaar werd gesloten en waarin afspraken staan om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dat is nodig om de aarde niet te veel te laten opwarmen.
Er is afgesproken dat Nederland 49% minder uitstoot in 2030 dan in peiljaar 1990, maar het PBL komt tot slechts 34%. Tot 2019 wist Nederland 17% aan emissies te vermijden. PBL concludeert dat de emissiereductie moet verdubbelen om het kabinetsdoel van 2030 te halen.
Sommige maatregelen nog te vaag
Die uitkomst is niet verrassend. Al jaren achtereen concludeert het PBL dat Nederland belangrijke klimaatdoelen niet haalt. Maar dat het gat zo groot is, namelijk 15 procentpunt, is opmerkelijk. Het Klimaatakkoord is namelijk eerder apart doorgerekend en toen was de conclusie dat er een reductie van 43% tot 48% mee te halen viel.
Dat komt omdat sommige klimaatplannen in de KEV niet zijn meegenomen, zegt hoofd Klimaat en Energie bij het PBL, Pieter Boot. ‘We rekenen alles uit wat op 1 mei 2020 bij ons binnen is en doorrekenbaar is. Veel maatregelen waren dat niet.’ Als voorbeeld noemt Boot de CO₂-heffing voor de industrie, emissieloze zones voor het verkeer en het van het aardgas afhalen van woningen.
Het niet kunnen doorrekenen van deze maatregelen maakt nogal wat uit voor het halen van de 49%. De Nederlandse CO₂-heffing voor de industrie is de belangrijkste maatregel uit het Klimaatakkoord om de uitstoot in de industrie terug te brengen.
Ed Nijpels, voorzitter van de overlegorganen die tot het Klimaatakkoord kwamen, maakt zich daarom geen zorgen. ‘Er moet nog veel gebeuren, maar daar is nog negen jaar de tijd voor.’
Ook het kabinet zegt dat de klimaatmaatregelen die in de pijplijn zitten ‘indicatief zo’n 10% van de totale reductieopgave’ zijn. Daarmee zou het doel wel dichterbij komen, maar nog steeds niet worden gehaald.
Raad van State: regering moet tempo maken
De Raad van State is het niet eens met zulke mooi-weersvoorspellingen. Het kabinet kan niet rustig afwachten totdat klimaatplannen concreter worden, zegt de RvS. ‘Veel wetgeving is niet klaar en daardoor kan uitvoering van de klimaatplannen stagneren. Er moet tempo worden gemaakt, want ondanks maatregelen die eraan komen, is er alsnog een gat’, aldus RvS-lid Marijke Vos.
Het helpt ook niet mee dat de marktomstandigheden, zoals een lage gasprijs, het afgelopen jaar gunstig waren voor fossiele Nederlandse elektriciteitscentrales. Die hebben daardoor harder gedraaid en elektriciteit naar Duitsland geëxporteerd. Dit maakt de prognose voor het halen van het klimaatdoel van 2030 zelfs slechter dan de PBL-berekeningen van vorig jaar.
Eigenlijk is afgesproken dat de regering volgend jaar pas met nieuwe plannen komt als klimaatdoelen niet in zicht zijn. Toch adviseert de RvS om dit jaar nog nieuwe maatregelen aan te kondigen. Marijke Vos: ‘Het is echt noodzakelijk om tot 2030 een grote stap te maken en er ligt in de coronacrisis een kans om dat te doen.’
Zo kan het Nationale Groeifonds, een investeringsfonds van €20 mrd, ingezet worden om duurzaam uit de coronacrisis te komen. Daaruit kan in infrastructuur voor groene elektriciteit en waterstof geïnvesteerd worden, aldus de RvS.
Minister Wiebes zegt dat het Groeifonds inderdaad een optie is om uit te putten. Verder benadrukt het kabinet dat het achter de doelstellingen blijft staan en dat een studiegroep bezig is nog dit jaar voorstellen te doen voor extra CO₂-reductie.
Europa legt de groene lat hoger
Het halen van het klimaatdoel van 2030 is dit jaar extra belangrijk geworden, omdat Brussel voornemens is het Europese klimaatdoel voor 2030 op te hogen naar 55%. De Europese Unie vaart die groene koers onder leiding van klimaatcommissaris Frans Timmermans en die koers wordt alleen maar groener, schetst de Raad van State. ‘Ook daarom is het zo belangrijk dat Nederland tempo maakt’, aldus Vos.
Urgenda-doel alleen gehaald bij heftige coronacrisis
Naast het klimaatdoel voor 2030, concludeert het PBL dat het halen van het Urgenda-doel erg onzeker is.
De staat is aan het Urgenda-doel gehouden, omdat de Hoge Raad het vonnis van milieu-organisatie Urgenda in stand heeft gehouden. De milieuclub vindt dat de staat niet genoeg doet om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen en spande in 2015 een rechtszaak aan en won. Hierdoor moet het kabinet in 2020 25% minder uitstoten dan in 1990.
Het PBL schetst dat alleen bij een heftige coronacrisis, een warme winter en slechte marktomstandigheden voor Nederlandse gas- en kolencentrales het Urgenda-doel gehaald kan worden. De coronacrisis verslechtert de economie maar drukt daarmee ook de CO₂-uitstoot.
Ook te weinig zon- en windenergie
Tot slot moet dit jaar 14% van het totale energieverbruik hernieuwbaar zijn, conform de opgelegde doelstellingen vanuit Brussel. Ook dat haalt Nederland waarschijnlijk niet, zegt het PBL. Vorig jaar kwam het aandeel hernieuwbare energie uit op 8,7% en dit jaar, afhankelijk van de coronacrisis, ergens tussen de 10% en 11,6%.
Het kabinet had dit al aan zien komen en daarom heeft Wiebes maximaal €200 mln gereserveerd om groene energie uit Denemarken te kopen. Brussel geeft een boete aan lidstaten die dit klimaatdoel niet halen, maar staat wel toe overschotten uit andere lidstaten te kopen om alsnog te voldoen aan de doelstelling.
Maar nu waarschuwt het PBL dat de kans aanzienlijk is dat Wiebes te weinig hernieuwbare energie heeft gekocht. Zelfs met hernieuwbare energie uit Denemarken wordt het krap om de 14% te halen.
Kabinetsreactie kritisch ontvangen
Het regent reacties op de nieuwste klimaatcijfers van het PBL. Waar het kabinet zelf zegt dat er wel degelijk stappen zijn gezet om klimaatdoelen te halen, zijn de meeste andere partijen kritischer.Eerst de regeringspartijen. D66 en de ChristenUnie vinden de cijfers slecht nieuws. Allebei vinden ze dat er een tandje bij moet. Het CDA wil graag dat het kabinet een ‘duidelijke koers’ gaat varen. De VVD vindt het beeld juist positief en zegt dat het gat dat overbrugt moet worden ‘past bij de fase waarin het klimaatbeleid nu zit’.
Dan de oppositie. GroenLinks noemt de cijfers ‘vernietigend’ en zegt dat het kabinet de klimaatcrisis niet serieus neemt. De SP zegt dat ‘klimaatbeleid faalt en onrechtvaardig is’. Partij voor de Dieren zegt dat het kabinet ‘alles op alles moet zetten om fossiele subsidies te stoppen’. De PvdA vraagt het kabinet wat het gaat doen om het doel waar te maken. De branchevereniging voor de chemische industrie, VNCI, zegt, net als de Raad van State, dat het tempo omhoog moet, en branchevereniging voor de energiesector Energie Nederland vindt ‘het een gemiste kans’ dat het kabinet niet nu al extra maatregelen aankondigt. Netbeheer Nederland, de branchepartij van alle energie-netbeheerders zegt dat grote veranderingen in het Nederlandse energienet nodig zijn voor de transitie, maar dat het ‘nu vaak onnodig langzaam’ gaat door gebrek aan goede wetgeving. De organisatie voor duurzame energie, de NVDE, wil graag dat het kabinet voor de kerst extra maatregelen bekendmaakt.
Milieu-actiepartijen Greenpeace en Milieudefensie vinden dat het kabinet extra klimaatbeleid niet over de verkiezingen moet tillen. Directeur van milieuorganisatie Urgenda Marjan Minnesma zegt dat ze ‘een scherpe CO₂-route naar beneden verwacht’ van het kabinet. De Jonge Klimaatbeweging, die opkomt voor jongerenorganisaties die zich inzetten tegen klimaatverandering, wil een Klimaatautoriteit in het leven roepen. Die zou politiek en bedrijfsleven op de vingers kunnen tikken bij het niet halen van de doelen.