Tags
Komt de printmens uit Chengdu? (Sjoerd den Daas, Katern Morgen/fd, 3 december)
Reportage: Genbewerking in China
Menselijke organen komen straks uit de printer, en ook het bewerken van DNA om het ongeboren kind slimmer, knapper of sportiever te maken komt dichterbij. China, en vooral Chengdu, wil aantonen dat de mens maakbaar is. Maar er zijn veel vragen rondom het DNA-onderzoek.
# Biotechnologie is een rekbaar begrip: de mogelijke toepassingen zijn bijna eindeloos. Ook op menselijk gebied. Wilt u graag een intelligent kind, met een atletisch lichaam? Of wilt u ziekten al vroegtijdig bij het embryo kunnen vaststellen? Met de CRISPR-cas9 kan DNA feitelijk geoptimaliseerd worden. De ontwikkelende rol van de natuur kan zo worden overgenomen, door het DNA van de nog ongeboren vrucht aan te passen.
Die laatste zin is gemakkelijk opgeschreven op papier en dat papier is zoals bekend geduldig, maar het is helemaal de vraag of dit de toekomst wordt, of anders uitgedrukt: dat het zomaar mogelijk zal worden dat de ‘ontwikkelende rol van de natuur kan zo worden overgenomen’. Dat is een materialistisch axioma of paradigma zo men wil, maar de werkelijkheid zou best eens kunnen zijn dat hier sprake is van een vals paradigma. Het gaat om een geldig paradigma in onze huidige stand van wetenschap, maar overmorgen al waardeloos want gefalsificeerd door nieuwe inzichten, met name vanuit de kwantumfysica, die de traditionele natuurkunde geheel op de kop zet:
‘Dat Hawking graag heilige huisjes omver schopt, bleek uit het feit dat hij zijn eminente professoraat begon door het einde van zijn eigen vakgebied te voorspellen. Hij zei dat hij geloofde dat er een grote kans was dat de zogenaamde Theorie van Alles gevonden zou worden voordat de twintigste eeuw voorbij was, waarna er zo goed als niets overbleef voor theoretische natuurkundigen zoals hij.
Sinds die voordracht geloven veel mensen dat Stephen Hawking de vaandeldrager van de speurtocht naar die theorie is. De kandidaat die hij voor de theorie van Alles voor ogen had, was niet een van zijn eigen theorieën, maar de N = 8-superzwaartekracht, een theorie waarvan veel natuurkundigen hoopten dat deze alle deeltjes en natuurkrachten zou verenigen. Hawking wijst er snel op dat zij werk slechts deel uitmaakt van een veel groter idee, waarbij natuurkundigen vanuit de hele wereld betrokken zijn, en tevens onderdeel van een zeer oude speurtocht. Het verlangen het heelal te kunnen begrijpen moet wel zo oud zijn als het menselijk bewustzijn. Sinds de mens voor het eerst naar de nachtelijke hemel en de enorme variatie van de natuur om hem heen heeft gekeken, en daarbij over zijn eigen bestaan heeft nagedacht, heeft hij geprobeerd voor dat alles een verklaring te vinden met behulp van mythen, religie en, later, wiskunde en natuurwetenschap. We zijn misschien niet veel dichter bij een begrip van het volledige plaatje dan onze verste voorouders, maar de meeste mensen geloven dat dat wel zo is, net zoals Stephen Hawking.
Het levensverhaal en de wetenschap van Hawking zitten boordevol paradoxen. De dingen zijn vaak niet wat zij lijken. Het begin kan vaak het einde zijn, hardvochtige omstandigheden kunnen tot geluk leiden, hoewel dat niet altijd voor roem en succes geldt; twee briljante en uiterst succesvolle wetenschappelijke theorieën kunnen bij elkaar onzin opleveren; de lege ruimte is mogelijk toch niet leeg en zwarte gaten zijn niet altijd zwart. De inspanning alles te verenigen tot een simpele verklaring laat echter een gefragmenteerd beeld zien; en een man, wiens uiterlijk ons schokt en medelijden opwekt, neemt ons op vrolijke wijze mee naar waar zich de grenzen van de ruimte en de tijd zouden moeten bevinden – maar daar niet zijn.
Waar we in het heelal ook kijken, de werkelijkheid is verbazingwekkend complex en ongrijpbaar, soms zelfs afwijkend, vaak niet gemakkelijk te vatten en nog vaker onmogelijk te voorspellen. Buiten ons heelal kunnen zich een eindig aantal andere bevinden. De twintigste eeuw is voorbij en niemand heeft de Theorie van Alles ontdekt. Wat houdt dat in voor de voorspelling van Stephen Hawking? Is er een wetenschappelijke theorie die echt alles kan verklaren?
[bron: Kitty Ferguson, Stephen Hawking. Zijn leven en werk. Veen Media Diemen 2012, p.5-6]
Het zou kunnen blijken dat het huidige materiële paradigma wordt voorbijgelopen en opgevolgd door een spiritueel paradigma die stelt dat de mens zichzelf niet kan reproduceren, en dat de mens dus niet maakbaar is. Daarvoor is iets hogers nodig dat mensen de Bron noemen, maar dat hogere is voor de mens nog niet bereikbaar en het is de vraag of dat op aarde ooit bereikbaar zal zijn.
# Vorig jaar was China het eerste land waar die techniek in de praktijk werd getest. Dat is geen toeval. Met name in Europa bestaat er veel weerstand tegen het selecteren van embryo’s. Chinezen lijken hier – ook na de afschaffing van de eenkindpolitiek – minder moeite mee te hebben. Selectieve abortus bij genetische afwijkingen en een historisch sterkere voorkeur voor een jongen is publiekelijk dan niet bespreekbaar, achter gesloten deuren is het vaak wel de praktijk.
Voorlopig zal inderdaad Europa met argusogen toekijken wat er allemaal in China gaat gebeuren en kan in de tussentijd het ethisch debat hier op het oude continent gevoerd worden. Mijn gevoel zegt mij dat in deze tussenfase van het oude en nieuwe paradigma de tijd wel zal leren wat wijsheid is en wat niet. Laten we de vergelijking trekken met een andere noviteit die aan het DNA-geknutsel vooraf ging: kernenergie. We dachten dat we een veilige energieproductie hadden gevonden, maar niets minder bleek het geval in de praktijk na vooral de laatste ramp van Fukushima, om van de eerste wereldschok van Tsjernobyl maar te zwijgen, waar deze week door Nederlands vernuft een sarcofaag werd geplaatst. Dat historische feit mag ons er blijvend aan herinneren dat kernenergie bepaald niet tot de duurzamer energiebronnen behoort te worden gerekend. Ook dat was een menselijke denkfout. Over falsificeerbare paradigma’s gesproken…China mag wat mij betreft gaan ontdekken dat de mens niet te klonen is. Iemand of een natie moet dat als eerste ontdekken.