Terwijl Erdogan steeds autoritairder wordt, is de weerstand tegen hem onverwacht sterk, schrijft Erik-Jan Zürcher
Erdogans macht is precair (Erik-Jan Zürcher, Katern Opinie & Debat/nrc, 15 en 16 juli)
Een jaar na de coup is er in Turkije een grote groep burgers die, oog in oog met geweld en intimidatie, toch zijn stem durft te verheffen, schrijft Erik-Jan Zürcher.
# Of die bevolking daarmee ook de democratie heeft gered, is de vraag. Regerend per decreet heeft de regering-Erdogan de couppoging het afgelopen jaar misbruikt om alle tegenstanders uit te schakelen. Dat proces was al voor 15 juli 2016 aan de gang, maar is nu in een stroomversnelling gekomen.
Interessante ontwikkelingen.
# Voortdurend claimde Erdogan dat Turkije in dodelijk gevaar was. Zo hield hij druk op de ketel. Hij suggereerde dat Europa en Amerika achter de coup zaten en riep de bevolking op waakzaam te zijn en op te treden als ‘wachters van de democratie’. Het provoceren van conflicten met Europese landen paste goed in die strategie.
En het stilzwijgen van de EU past weer goed in die Turkse strategie.
# De vestiging van een autoritair regime culmineerde half april in de campagne voor het referendum over de invoering van een presidentieel systeem. Deze campagne was de meest oneerlijke in de moderne Turkse geschiedenis. Een ‘nee’ stem werd in de staatsmedia gelijkgesteld aan steun voor terrorisme en voor de coup. Het hele staatsapparaat werd ingezet om ‘ja’ te steunen.
Het Turkse diplomatieke apparaat weer dat het aanzien van hun land in het Westen tot onder het nulpunt gedaald is en dat de westerse pers goed op de hoogte is.
# In de Nee-campagne en de Mars voor Gerechtigheid werden de contouren zichtbaar van een nieuw Turks politiek landschap. Dit kwam vooral door het uiteenvallen van de ultra-nationalistische MHP. Partijleider Devlet Bahçeli sloot in de referendumcampagne een pact met Erdogan, maar het grootste deel van zijn aanhangers volgde niet hem maar de charismatische politica Meral Aksener, die een felle Nee-campagne voerde – en uit de partij werd gezet. In juni steunde Aksener publiekelijk Kiliçdaroglu’s Mars voor Gerechtigheid.
# Turkije zal daarom voorlopig zijn autoritaire koers blijven varen. Erdogan heeft zijn macht versterkt. Hij is onaantastbaar – tenminste, zolang de Turkse en Koerdische oppositie verdeeld zijn. Maar hij weet ook dat zijn macht precair is en dat hij ‘zijn mensen’, de conservatieve en religieuze helft van de bevolking, permanent moet mobiliseren.
Erdogan werkt zichzelf kortom in de nesten.
# Voor landen als Nederland is het lastig goed op de situatie in Turkije in te spelen. Aan de ene kant krijgt Erdogans regime steeds meer autoritaire trekken en neemt het steeds meer afstand van Europese waarden. Het is bovendien moeilijk praten met een land waarvan de regering voortdurend aan haar eigen bevolking vertelt dat jij de vijand bent. Toch is het van belang te blijven praten, niet omdat Turkije kandidaat EU-lid is (dat is pure fictie), maar omdat het net als Rusland een groot en belangrijk buurland van de EU is. Dat praten hoeft bovendien niet te stoppen als de regeringen overhoop liggen. Het referendum en de mars hebben laten zien dat er in Turkije een grote groep burgers is die onder heel moeilijke omstandigheden, oog in oog met geweld en intimidatie, toch zijn stem durft te verheffen. Het is essentieel dat deze mensen weten dat ze gesteund worden. Daarom moeten vooral de niet-gouvernementele contacten (cultuur, sport, bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap) ook in deze zware tijd zoveel mogelijk overeind worden gehouden.
Mooi geformuleerd: ‘Dat praten hoeft bovendien niet te stoppen als de regeringen overhoop liggen.’ En als beide partijen dat weten is er niets aan de hand en kunnen formele stappen beter achterwege blijven.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/14/erdogans-macht-is-precair-12064311-a1566725
