Arrogant links snapt kiezer niet (Jacques Monasch, Katern O&D/NRC, 15 oktober) Digitaal: 14 oktober 2016
Arbeiders heten nu laagopgeleiden, onze democratie werd opgeschaald tot Europese proporties en basisvoorzieningen als zorg en onderwijs zijn opgeslokt door molochs, schrijft kandidaat-lijsttrekker voor de PvdA Jacques Monasch. „Links heeft haar morele grenzen niet bewaakt.”
Hier wordt door kandidaat-lijsttrekker en partijleider Jacques Monasch gewag gemaakt van het Nederlandse ‘linkse blok dat haar morele grenzen niet heeft bewaakt’. Dat kan arrogant worden genoemd aangezien iedereen in de vorm van burgers, en alle partijen nu aan het worstelen zijn hoe met hun eigen beginselen en maatschappelijke uitgangspunten om te gaan in een wereld die sterk aan het veranderen is. Dat betekent dat ‘alles op de schop is gegaan’ en dat er met de ‘bestaande’ morele grenzen geen oplossingen te vinden zijn (omdat die ook aangepast moeten worden nieuwe tijdsomstandigheden), laat staan dat ze bewaakt kunnen worden. Monasch is dus blijven steken in zijn tijd. Deze stellingname zal hieronder in zijn eigen tekst verder worden toegelicht.
# Niet eerder stond links er in Nederland zo slecht voor. Waar zijn al die PvdA-kiezers gebleven? Waarom komt GroenLinks niet uit boven het niveau van eerdere leiders als Halsema of Rosenmöller? Waarom straalt de populaire gedachte van het Nationale Zorgfonds niet af op de SP? Gedrieën hebben ze een schamele veertig zetels in de peilingen. Met D66 erbij iets meer dan vijftig.
Dit verschijnsel doet zich overal in de westerse wereld voor en dus voor Nederland geen uitzondering. Een – ik spreek voor mezelf – verklaring zou kunnen zijn dat het bestaande partijenbestel dat in de 19e-eeuw een emanciperende functie had, die nu als achterhaald kan worden beschouwd, omdat de meeste, zelfs overgrote deel van het electoraat, zich niet aangetrokken voelt tot de bestaande politieke partijen, en van de huidige nieuwkomers moet dat maar worden afgewacht. Dat ‘niet aangetrokken voelen’ blijkt immers blijkt uit de steeds meer slinkende ledenbestanden van al onze partijen. Een lidmaatschapspercentage van 2% van het electoraat kan als beschamend laag worden gekwalificeerd. Lidmaatschap betekent ook het bezoeken van congressen, waar de ene afdeling meer weet binnen te halen dan de andere en dat het dus erg frustrerend kan zijn als je vele stemmingen binnen dat congres verliest. Dan wordt gezegd dat dat de regels van de democratie zijn, maar daarmee is het probleem van ‘verweestheid’, zoals door Fortuyn als begrip is gemunt, niet verdwenen. Een verkiezingsuitslag zal sneller erkend worden dat iedere ‘aangemelde’ kiesgerechtigde burger zich via een internetforum zich over programmapunten of algemene thema’s zich kan uitspreken. Een vorm van directe, digitale democratie. Dat past veel beter in deze tijd, waarin netwerken effectiever zijn dan archaïsche politieke partijen. Dat element of die mogelijke evolutionaire ontwikkeling wordt door Monasch helemaal niet genoemd en daarmee is het plausibeler geworden dat Monasch zelf de tekenen des tijds niet heeft verstaan. Hij vergeet in ieder geval dat het hele politieke spectrum worstelt met de intense en complexe maatschappelijke wijzigingen die gaande zijn en waarop nog niemand een vinger kan leggen.
Naar de actuele politiek toe is het des te verrassender dat de huidige VVD/PvdA-coalitie, ondanks alle stormen die over ons land zijn gekomen in de vorm van achtereenvolgende crises, heeft stand gehouden en dat oorspronkelijke ‘erfvijanden’ goed en zakelijk hebben kunnen samenwerken. Een voorbeeld voor allen die vanuit de oude strategieën van coalitie versus oppositie hebben geprobeerd het kabinet moeilijk te maken. in deze tijd passen alleen zakelijke kabinetten (waarom niet via internet verkozen via digitale verkiezingen, aangezien ‘links’ en ‘rechts’ toch niet meer bestaan in de oude definities?), die met maximale openheid (daaraan schortte het nogal eens) en transparantie (onbekend begrip in ons politieke landschap) probleemoplossend kunnen werken. Waarom houdt Monasch geen rekening met dit soort factoren? Achterhaald denken dus door iemand die in de tijd is blijven steken.
# De reden voor de electorale neergang: dit links snapt het niet. Haar handelingen leiden tot het tegenovergestelde van wat ze voorstaat. In ruil voor de wil om te verbinden, ondermijnt ze de eigen normen en waarden op het gebied van solidariteit, de menselijke maat, vrijheid en gelijkheid voor man en vrouw. In plaats van kiezers te binden, vervreemdt ze zich van de traditionele achterban. Links heeft haar morele grenzen niet bewaakt en wordt nu met de gevolgen geconfronteerd: afbrokkelende vrijheid, gebrek aan solidariteit, verlies aan zeggenschap. Dit links is een electorale prooi geworden.
Wat een arrogantie: ‘dit links snapt het niet’. Alsof ‘rechts’ het wel begrijpt… daarvan is ook geenszins sprake. Maar deze uitlating gaat en impliciet vanuit dat Monasch het wel begrijpt, maar dat blijkt in het geheel niet uit zijn tekst. Het ‘tegenovergestelde’ dat door links volgens Monasch is bereikt, houdt mogelijk verband met de internationale, geglobaliseerde omstandigheden van dit moment, waarin de EU een noodzakelijke plek heeft (maar intern nog in de kinderschoenen staat en dus dringende hervorming nodig heeft), gelet op alle internationale verdragen die wereldwijd worden gesloten, waarop geen enkele politieke partij een antwoord heeft en daarmee is de grote boosdoener aangewezen: de politieke partijen in hun subfunctie[1] als vormingsinstituten, hebben hopeloos gefaald. Welke politieke partij heeft bijvoorbeeld – indien beginselpartij – zijn beginselen sinds de roerige jaren van en na 2002 (Fortuynrevolte) bijgesteld? Maar al eerder was de noodzaak ontstaan om die beginselen aan te passen, doordat in de jaren negentig het flitskapitalisme met de computerrevolutie (whizzkids in de bancaire wereld met hun supersonische computercapaciteit) de wereld compleet overhoop hebben gegooid, al was dat toen niet zichtbaar. Maar dat er fundamentele wijzigingen op gang kwamen was voor ingewijden duidelijk, maar zij zagen alleen hun eigen winstpotentieel stijgen en hielden dat dus voor zich. Zij zijn daarom medeverantwoordelijk – zo niet hoofdverantwoordelijk – voor de chaos waarin wij terecht zijn gekomen. En de politiek had zijn analytische verantwoordelijkheid – alleen op basis van de juiste geografische feiten, zoals de opkomende politieke geografie als nieuw academisch vak – niet op orde. Van de weersomstuit ging het verweesde volk alle kanten op en werden de politieke extreme flanken bevolkt. One-issue partijen, ofwel populisme, die geen enkele samenhang aanbrengen in de thema’s die in deze verwarrende wereld aan de orde zijn. De nieuwe ‘waan van de dag’.
# Even terug in de tijd, naar de reden waarom progressief-links ooit brede groepen kiezers aantrok. De beweging stond voor een brede welvaartsstaat, met hoogwaardige publieke voorzieningen. De beste garantie voor een beter leven, vonden ook de linkse kiezers. Fatsoenlijke arbeidsverhoudingen, goed onderwijs, uitstekende zorg, een veilige straat. En een school, ziekenhuis en politiebureau in de buurt. Je krijgt het in je eentje niet georganiseerd. Een stem op links was dus een logische keuze.
Hier wordt ook geen oorzaak aangegeven van bet feit dat progressief links eind jaren ’60 en ’70 brede groepen kiezers aantrok, want dat had direct te maken met de emancipatiebeweging die sinds Provo als breekijzer mogelijk werd. De studentenopstanden wereldwijd heeft de fundamentele doorbraak opgeleverd in de geslotenheid van de regentenbestuur dat toen overal bestond. Daarmee werd de politieke wereld ook opengebroken, met de nieuwe succesformules D’66 en Nieuw Links. Het nieuwe elan veroverde het Nederlandse politieke bestel.
Het centrale probleem van de laatste 20 jaar is echter dat de implicaties van het Verdrag van Maastricht met haar EMU-normen niet politiek benoemd konden worden vanwege de angst van de politieke elite uit die tijd dat de nationale bevolkingen en dus electoraten niet waren voorbereid op dat supranationale niveau en het moeilijk uit te leggen viel wat de winst van de EU, met als voorganger de EG, zou zijn vanwege de afstand van de burgers tegenover deze constructie, die zich nog moest gaan bewijzen in de praktijk. En tot schrik van iedereen, zowel burgers als politici, viel dat zwaar tegen, en zeker na 2007 de wereld werd getroffen door alle mogelijke vormen van crisis. Dat was de bedoeling niet van de EU, maar niemand binnen het partijwezen had in de gaten wat er zich mondiaal afspeelde. En met academische betogen moet je op een partijcongres – van welke partij dan ook – aan komen zetten. Het intellectuele denkvermogen binnen het partijwezen was de facto nihil. Daar breekt ons nu op. Daarom hebben de politieke partijen hun bestaansrecht verloren. Daarover rept Monasch met geen woord. Maar hij was ook zelf onderdeel van dat instituut politiek en zijn kritische reflectievermogen schoot blijkens deze tekst ook tekort.
Het tragische gedeelte uit deze passage volgt nog: ‘De beweging stond voor een brede welvaartsstaat, met hoogwaardige publieke voorzieningen. De beste garantie voor een beter leven, vonden ook de linkse kiezers. Fatsoenlijke arbeidsverhoudingen, goed onderwijs, uitstekende zorg, een veilige straat. En een school, ziekenhuis en politiebureau in de buurt. Je krijgt het in je eentje niet georganiseerd. Een stem op links was dus een logische keuze.’ Waarom tragisch?
Omdat al deze elementen die hier opgesomd staan, onderdeel vormen van de Rijksbegroting in de vorm van de quartaire sector. En dat blijkt sinds de EU en EMU-bepalingen dat er een heel andere begrotingsdynamiek is ontstaan – alleen zichtbaar voor ingewijden – waarvan de bevolking geen notie had. Hoezo de voorlichtingsfunctie van politieke partijen aan de bevolking? De feitelijke schok onder grote delen van de bevolking bestond uit de genormeerde 3%-tekortnorm op de rijksbegroting, die het noodzakelijk maakte dat de publieke sector zwaar moest inleveren, terwijl het bedrijfsleven geld bij de vleet kon scheppen en zeker bij de multinationals die met hun economische macht graag geziene ‘gasten’ werden in alle landen; in een wereld die wordt bepaald door lobby, manipulatie en winstbejag werden nationale regeringen uitgenodigd om hele gunstige belastingfaciliteiten aan te bieden. Lang leve het neoliberalisme en het flitskapitalisme, aangezien die multinationals bijna bancaire instellingen zijn geworden; in ieder geval twee handen op één buik. En de politieke partijen hadden niets door. Hierbij laat ik mijn reactie voor dit moment, omdat het anders een overvoerd karakter dreigt te krijgen en dat is niet de bedoeling. Maar dit debat wordt voortgezet en Monasch wordt nu met argusogen gevolgd.
# De huidige focus bij links ligt nu bij strafbaarstelling van illegaliteit, de Europese Unie, de multiculturele samenleving en windmolens. Daar loopt het electoraat niet warm voor. Het onbegrip hierover bij linkse politici is zo groot dat grote groepen kiezers worden afgedankt. De natuurlijke achterban snapt het niet. Arbeiders heten nu laagopgeleiden. De karakterschets die Hillary Clinton gaf van Trumps electoraat, klinkt ook hier bij progressief-links. In plaats van het ongenoegen serieus te nemen, zijn velen op links, politici, professoren en columnisten voorop, stuitend arrogant geworden. Het kan anders.
# De organisatie van de welvaartsstaat vraagt om scherpe grenzen. Om het niveau van de kwetsbare collectieve voorzieningen te handhaven, moeten we optreden tegen belastingontwijking van multinationals en beter nadenken voor we groepen immigranten toelaten. Leg de economische migratie aan banden. Waar de leiders van de SP, GroenLinks en de PvdA het ‘Wir schaffen das’ van Merkel moesten corrigeren, gingen ze mee in haar hallucinerende Willkommenskultur. Dat deed de samenleving sociaal, economisch en democratisch wankelen. De kater wordt duur betaald. We kunnen beter minder asielzoekers goed opvangen dan te veel kansloos aan hun lot overlaten.
# GroenLinks, D66 en de PvdA leven in de waan dat we de democratische organisatie van onze nationale samenleving almaar verder moeten opschalen in Europese verbanden. Of de burger zich daar thuis bij voelt, deert ze niet. Via de EU hebben we nu een mededingingswet, een aanbestedingswet en Europese richtlijnen. In plaats van de menselijke maat van het midden- en kleinbedrijf, concentreert de EU de macht bij grote bedrijven. De beschaafde Nederlandse arbeidsmarkt is door de EU verziekt. Links, inclusief vakbeweging, stond erbij en applaudisseerde. De economische ordening van de Europese Unie was in de woorden van Harvardfilosoof Michael Sandel belangrijker dan „de normen en waarden die een democratie stimuleren of uithollen”. Het einde is nog niet in zicht. Links pleit voor het kwijtschelden van Griekse schulden en het overnemen van begrotingstekorten in zuidelijke EU-landen. Dat heeft niets met solidariteit te maken, tenzij solidariteit gelijkstaat aan het belonen van wanprestaties van derden.
# Wie heeft het nog voor het zeggen in het publieke domein? Linkse partijen hebben samen met CDA en VVD de zeggenschap over onderwijs, politie en zorg al jaren geleden weggeven. Waarom moest het mbo zo uitdijen ten koste van de student? Waarom is de nationale politie niet in staat op tijd lokaal uit te rukken? Waarom is publieke zeggenschap het voorrecht geworden van grootverdienende directeur-bestuurders zonder dat zij aan democratische controle onderworpen zijn? Nogmaals Sandel: „We worden geconfronteerd met een wereld die geregeerd wordt door onpersoonlijke machtsverhoudingen die buiten ons begrip en onze controle liggen.” Hoogste tijd dat we de zeggenschap weer opeisen over zaken waar de burger belasting voor betaalt. Afbreken die molochs. Stel docenten, ouders, agenten, verpleegkundigen en hun patiënten weer centraal.
# Zelfs op het gebied van persoonlijke vrijheden, laat links het afweten. Hoofddoek en boerkini zijn een vorm van vrouwenonderdrukking, opgelegd door mannen en hun geloof. Kom op links, zeg dat gewoon, steun de emancipatie van de vrouw, ook nu! ‘Een lange arm’ uit het buitenland is ongewenst, staatsgevaarlijke individuen moeten weg.
# Ook op het gebied van Justitie en Defensie liet links het afweten. Terwijl de VVD wegens wanbeleid verbannen zou moeten worden van die ministeries, laat links het na die domeinen over te nemen.
# Juist een open samenleving moet grenzen stellen en handhaven, betoogt Paul Scheffer in De vrijheid van de grens. Het verwaarlozen ervan leidde tot uitholling van gezag en gedachtegoed bij linkse partijen. Je kunt niet verbinden zonder grenzen te stellen. Solidariteit met iedereen is uiteindelijk solidariteit met niemand. Het zou spijtig zijn als links er straks alleen nog is voor hoogopgeleide bestuurders, eurogelovigen en staatssocialisten. Helaas vormen zij het partijkader van links. Verandering van binnenuit kan daarom nog lang op zich laten wachten.
Dit is een voorpublicatie van De vijandige overname van de samenleving, een manifest dat Jacques Monasch in november publiceert. Hij meldde zich donderdag als kandidaat-lijsttrekker voor de PvdA. De parlementsverkiezingen zijn in maart 2017.
Jacques Monasch is sinds 2010 Tweede Kamerlid voor de PvdA en woordvoerder Economische Zaken, Havens, Luchtvaart en Cultuur van de fractie.
https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/14/arrogant-links-snapt-kiezer-niet-4824917-a1526653
[1] Hiermee wordt bedoeld dat de primaire functie van politieke partijen is het redigeren van beginsel- en verkiezingsprogramma’s, het werven en opleiden van potentiële volksvertegenwoordigers en het opzetten van een organisatorisch kader om voorlichting te geven tijdens verkiezingscampagnes en de bevolking te informeren over de partijstandpunten op alle mogelijke politieke standpunten. Vanuit deze drietal hoofdfuncties kunnen tal van neven- of subfuncties bedacht en verwoord worden.