Verbeten Spaanse idealist die zichzelf in de weg zit (Steven Adolf, Buitenland/fd, 30-7-19)
Spaanse politieke hemelbestormer die zichzelf in de weg zit (digitale titel)
Pablo Iglesias was vijf jaar terug in Spanje de rijzende ster met de radicale partij Podemos. Nu bevindt de partij zich in een electorale val.
Stelling: Deze uitstekende beschouwing van fd-redacteur Steven Adolf stelt mij in staat om een eigen foutenanalyse bij Podemos te formuleren omdat ik een vakgenoot van Iglesias ben (politicologie). Hij mist namelijk het werken met de noodzaak van consensus zoeken, wat de Spanjaarden niet gewend zijn en wij in ons land na de ontzuiling van onze maatschappij hebben meegemaakt en dan vooral na de opkomst van LPF dat in 2002 met een komeetachtige overwinning de Tweede Kamer bestormde, een gelijksoortige opmars als Forum tijdens #PS2019. Nieuwe partijen met nieuwe geluiden, maar niet echt bestand tegen de weerstandsvermogen en dus weerbarstigheid van de gevestigde politieke partijen. In mijn ogen – vandaar een visie die buiten alle politieke theorieën ingaan – een symbool voor de sluipende politieke veranderingen waar de alle bestaande partijen nog niet aan gewend zijn en Podemos evenmin, als ik deze FD-beschouwing op mij laat inwerken.
Natuurlijk baseer ik mijn analyse op de Nederlandse situatie aangezien ik het Spaanse politieke landschap niet ken. Maar vanuit onze recentelijke parlementaire geschiedenis beschouwd, kunnen alle nieuw opgekomen politieke bewegingen (PVV) en partijen (Forum) worden beschouwd als ‘indringers’ op een nieuwe politieke markt die zwaar gefragmenteerd is geraakt sinds het einde van de zuilenmaatschappij (dat in andere EU-landen niet heeft bestaan en vandaar dat ons land een eigen(zinnig) karakter kent dat in andere democratieën niet bestaat.
Maar dat was tijdens de formatie van Rutte 3 voor GL nog niet duidelijk; dat in het huidige multi-ideologische tijdperk – dat ik zo zal benoemen (in tegenstelling tot het oude zuilenbestel met maar 4 dominante ideologieën: christendemocraten, sociaaldemocraten, liberalen en radicaal-links (GL en SP) – op elkaar waren aangewezen en zich probleemloos in centrumrechts (of centrumlinks ten tijde van het enige kabinet Den Uyl) liet voegen. In plaats van GL liet ChristenUnie zich invoegen en tot heden heeft de CU dat moeiteloos gedaan met een op het oog duidelijke uitleg en toelichting per beleidsthema hoe de Kamerfractie de standpunten kon verdedigen. Dat zie ik vooralsnog GL niet doen in een volgende regeringscoalitie omdat die fractie meer gefragmenteerd is dan op het eerste oog lijkt te zijn. Ik doel op opmerkingen zoals fractievoorzitter Moorman in Amsterdam die GL nog graag als communisten aanduidt en daarin niet helemaal ongelijk lijkt te hebben met die radicale achterban.
En hier leg ik ook een relatie met Podemos: te radicaal voor de sociaal-democraten (PSOE) en dus nog niet in de gaten heeft dat heel Europa nu naar fragmentatie neigt en dat het toch ooit de bedoeling is om regeringspartij te zijn, maar niet op de klassieke manier, maar met modern en dus nieuw-politiek-denken. Dat betekent systematisch alle verschillen tussen de coalitiepartijen in kaart brengen en eisen dat er niet meer met één mond naar buiten wordt opgetreden want dat behoort tot het oude consensus denken, terwijl dit tijdsgewricht nu vraagt om nieuwe consensi (mv van consensus; Latijnse grammatica). Dat houdt in dat er niet meer met één mond gesproken kan worden, aangezien de politiek op die manier monddood wordt gemaakt. En alleen ‘docerend’ opereren vanuit de Kamer is niet altijd mogelijk, ook afhankelijk van de politieke cultuur die in ieder land anders is. Maar ook in wereld die bepaald en gedomineerd wordt door sociale media kun je eenvoudigweg niet wachten op het eerstvolgende debat dat in de Kamer wordt gehouden om de coalitie aan de tand te voelen. Ik stap nu over tot de bespreking van enkele alinea’s uit het artikel.
‘Maar de ergste vijand van Iglesias is hijzelf, zo wordt weleens gezegd in Spanje. Zijn revolutionaire gedrevenheid wil immers nog weleens trekjes aannemen van een humorloze verbetenheid, waar het compromis niet meer bereikbaar is. Van de foto van de vijf lachende oprichters van Podemos is na vijf jaar alleen Iglesias nog over. Eén voor één rolden de koppen van zijn kameraden. Iñigo Errejón, de bebrilde antikapitalist met zijn jongensachtige voorkomen, werd de partij uitgegooid nadat hij een wat al te nadrukkelijke concurrent werd voor het leiderschap. Van de leiders van Izquierda Unida, Spanjes traditionele Nieuw-Links, werd na de lijstverbinding met Podemos weinig meer vernomen.’
De tekst in zijn volledigheid tot me laten doordringen betekent ook dat verschillende interpretaties mogelijk worden bij de zinssnede ‘revolutionaire gedrevenheid wil immers nog weleens trekjes aannemen van een humorloze verbetenheid, waar het compromis niet meer bereikbaar is.’ wat bedoel ik hiermee?
Ik lees dat ‘revolutionaire gedrevenheid’ ook kan worden begrepen of vertaald met ‘fundamentalistische gedrevenheid’ zoals dat zichtbaar is in de fractie van PvdD. Maar ook bij SP, waar alle andere fracties benaderd worden als structurele klassenvijanden, zoals dat in het oude jargon heet. Beide genoemde facties voldoen ook aan de typering ‘trekjes aannemen van een humorloze verbetenheid, waar het compromis niet meer bereikbaar’. Verbetenheid die kortom neerkomt op ‘fundamentalistische wereldverbeteraars’. Er zit immers maar weinig licht tussen ‘verbetenheid’ en ‘verbeteraars’.
Alle verbeteraars hebben iets verbetens wil ik maar aangeven. En dat is dus per definitie oude politiek, namelijk elkaar afmaken. En er straalt van beide genoemde fracties geen serene rust vanuit hun mond of ogen. Verwacht ik dat van parlementariërs? Jazeker, revolutionaire boodschappers bereiken het volk en toehoorders alleen als zij hun boodschap beheerst brengen, gebalanceerd en evenwichtig.
Waarom, om maar een praktisch voorbeeld te noemen, verheft SP’er Ronald van Raak altijd zijn stem als hij iemand, meestal een minister tot de orde roept? Alsof dat alleen via stemheffing kan worden bewerkstelligd! Dat is een denkfout en het roept bij een neutrale toehoorder alleen walging op: een docent die streng toespreekt weet alleen onbewust dat zijn eigen uitleg onduidelijk was. En dus ga je schreeuwen.
En tot slot van het citaat de volgende kanttekening bij: ‘Eén voor één rolden de koppen van zijn kameraden.’ Dit lijkt op doel heiligt te middelen, alle potentiele leidersfiguren dienen te sneuvelen, omdat er één allesbeheersend gezicht overblijft, vergetend dat dit een onhaalbare kaart wordt want in je eentje kun je de wereld niet aan. En het heeft alles van de ‘oude politiek’ van het eeuwige strijdtoneel, in plaats het nieuwe denken door middel van ‘socratische’ zoeken naar de politiek filosofische consensus, niet als eeuwige waarheid te zien want iedere waarheid is een tijdelijke. Maar het feit dat Podemos leeg lijkt te zijn gelopen.
Het betekent kortom dat hun ideologie een lege huls is geworden/gebleken, en dat er geen creatieve bronnen konden worden aangeboord waarmee de gehele samenleving kan worden gediend en vooruitgeholpen. Men was te driftig en heftig bezig met de maatschappij te hervormen en vergat de rust en balans die nodig was om het electoraat te bereiken.
‘Onderlinge strijd
Lenin zei het al: je kan nu eenmaal geen revolutie maken met witte handschoenen. Maar anders dan bij de bolsjewieken, slaagde Iglesias er na vijf jaar niet in om radicaal-links in het gareel te dwingen. Het panorama kent nog steeds een zee aan versplinterde partijtjes met verwarrende afkortingen en complexe lijstverbindingen. Hun onderlinge strijd doet eerder denken aan de Spaanse burgeroorlog zoals George Orwell levendig beschreef in zijn ‘Hommage to Catalonia’.’
Is het waar dat je ‘nu eenmaal geen revolutie maken met witte handschoenen’? Neen, dat was een waarheid van de achter ons liggende tijdperken, en zeker ten tijde van de Russische revolutie. Zoals hierboven al voor mij geformuleerd: eeuwige politieke strijd met de opponent. Dat tijdperk hebben we nu achter ons liggen, want ware dat niet het geval geweest, dan had het ortho-kapitalisme van afgelopen eeuwen ons nu al de afgrond ingestort. Het gaat in de nieuwe tijd van de 21e eeuw om eenheid onder alle mensen en volkeren om de natuurvernieling en menselijke roofzucht tegen te gaan.
Dat kan alleen voor elkaar gekregen worden door ware consensi tussen de partijen mogelijk te maken. Met een meetlat, want er geldt een overgangsregeling: van oud denken naar het nieuwe denken. Waarom: omdat de bevolking (en dus het electoraat) nu veel beter ontwikkeld en geschoold is dan tijdens de Russische Revolutie, waar alleen de leiders intellectuelen waren. Vandaag is iedereen ontwikkeld (met een middelbareschooldiploma) en kan zich dus zelf een oordeel vormen. En blijf je dan als partijaanhangers vasthouden aan het instrument van een politieke partij, Maar dan blijf je ook in die oude structuren denken en leven – of daaraan vasthouden -, maar het kán ook zónder politieke partij. Want iedereen die in de afgelopen jaren nieuwe partijen of bewegingen hebben opgezet, dacht in die bekende oude structuren via verenigingsverbanden, maar dat is geen noodzaak.
Maar ook nog een tweede kanttekening bij: ‘slaagde Iglesias er na vijf jaar niet in om radicaal-links in het gareel te dwingen. Het panorama kent nog steeds een zee aan versplinterde partijtjes met verwarrende afkortingen en complexe lijstverbindingen’. Mispoes, want weer oud denken! Je kán niet op die manier radicaal-links in het gareel dwingen, want dat lukt toch niet. Je kúnt wel radicaal-links door een samenbundelende basisgedachte samenbrengen, maar juist daarin is Iglesias niet geslaagd, omdat hij nog in oud denken gevangen zit en niet beseft dat hij in nieuwe tijden is aangekomen. Dus is hij geen politicus gebleken van de nieuwetijd, waarin andere spelregels gelden.
Ik geef toe dat dit een nieuwe politieke theorie is, want nog niet eerder zo geformuleerd. Mijn stelling is kortom dat de nieuwe tijd nieuwe politieke wetmatigheden kent, die volslagen onbekend waren in het voorbijgegane tijdperk, namelijk eenheidsdenken, dat dwingt tot redding van aarde en natuur. Vandaar dat alle ‘ontkenners’ nu automatisch afvallen, want allemaal oud-denkers. En met alle oude ingrediënten kunnen geen nieuwe verbanden worden gelegd: klimaatverandering, roofbouw en migratiestromen waren in de oude wereld ondenkbaar. Daarom dient de economische alswel de politieke theorie helemaal opnieuw te worden opgebouwd. Vanuit oud naar nieuw. Slecht nieuws ook voor Pablo Iglesias, hij bewees afgelopen jaren niet in staat te zijn om z’n politieke thema’s om te zetten in nieuw denken, ondanks dat hij bekend staat als politiek analist. Het bewijst ook dat Spanje nog in de politieke middeleeuwen leeft.
https://fd.nl/profiel/1310497/de-spaanse-politieke-hemelbestormer-die-zichzelf-in-de-weg-zit
AquariusPolitiek 