‘Nederlandse tuinder en boer verdienen een gelijk speelveld’ @fd #sectoraletransitie #productiesectoren #uitstootsectoren @EU_Commission

Tags

politiek

(Ron Mulders is oud-directeur Veiling ZON, manager en adviseur, Opinie/fd, 11-2-20)

Stelling: Deze kop in het FD klinkt heel plausibel en logisch, maar toch geldt in deze tijden van verandering en fundamentele transitie dat ‘een gelijk speelveld’ in de oude betekenis vanuit concurrentieoverwegingen niet meer van toepassing is, en alleen nog maar opgaat in de context van natuur- en klimaat/milieubeheer. En dan zo bezien klopt er van onderstaand betoog nog maar heel weinig. Waarom?

Omdat de gehele Nederlandse, maar ook mondiale industriële infrastructuur, moet overschakelen naar de/een – of liever de omgekeerde lidwoorden: eerst ‘een’ en daarna ‘de’ want er moet eerst gezocht worden hoe de nieuwe balans eruit gaat zien zonder stikstof en nitraat of methaanuitstoot – nieuwe norm van ‘gezond produceren’ en dat betekent zonder giftige stoffen erbij waarmee we de natuur in globale zin volledig vernielen.

Wat de milieubeweging al decennia lang beweert, klopt in algemene zin volledig, alleen in een andere context dan vroeger toen we als publiek nog onbewust waren van de vernietigende werking van onder meer stikstof en chemicaliën. Die klassieke industrieën kunnen nu dus ethisch en technisch failliet worden verklaard omdat ze de klimaatverandering niet meer zullen kunnen tegenhouden.

Dat betekent in algemene zin, zonder te generaliseren – dat iedere industrietak zonder enige uitzondering – aangepast moet worden en wel met een mondiaal verantwoordelijkheidsgevoel, die nog in geen velden en wegen te bekennen is omdat een aantal grootmachten het Parijse-akkoord niet ondertekend hebben. Voor wat betreft China is het in een enkel aspect logisch omdat dat land met zijn eigen industriële revolutie pas in ‘startfase’ verkeert om z’n eigen bevolking aan de westerse normen aan te passen en dat is dus logisch. Maar noch China. Noch de VS kunnen zich op termijn aan die nieuw te ontwikkelen normen onttrekken zonder het risico dat de bevolking in opstand komt vanwege alle luchtvervuiling.

Puntsgewijs:

1. Bas Knoop beschrijft in het artikel ‘Schouten steunt groene boer, krimp veestapel blijft onvermijdelijk’ de balanceeract voor landbouwminister Carola Schouten. Enerzijds moet ze ruimte houden voor het ondernemerschap van boeren en tuinders, anderzijds moet ze zorgen voor terugdringing van de stikstofuitstoot. De tegenstelling tussen voldoende productie in de landbouw en het beheer van natuur en milieu is groter dan ooit.

Dit is te generaliserend geformuleerd want ‘enerzijds rekening houden met het ondernemerschap van boeren en tuinders’ is op het eerste gezicht logisch want deze uitspraak was niet alleen vroeger maar ook na tijdens de transitie geldig, zonder dat duidelijk wordt wat het verschil is tussen ‘vroeger’ (oude context) en ‘nu’ (hedendaagse aanpassingen). Zo goed als ook de algemene industriële uitstoot van stikstof moet worden bedwongen – alle fabrieksschoorstenen van IJmuiden tot aan Pernis – die nog massa’s wolken de atmosfeer insturen – moeten allemaal verdwijnen. En dat geldt dus op een andere manier ook voor boeren en tuinders en vanzelfsprekend ook voor de walmen rondom Schiphol. Daar ontkom niemand aan, maar ook is duidelijk dat het nog helemaal niet duidelijk is hoe dat alles georganiseerd en verdeeld moet worden. Maar dat worden uiteindelijk ook de nieuwe industriële normen van de toekomst. Dus niemand (ondernemer) en geen natie (alle landen ter wereld) ontkomen hieraan. En alleen in die zin geldt dat dit ‘het gelijke speelveld’ van de toekomst wordt voor alle deelnemende industriële – primaire, secundaire en tertiaire industrietakken waarbij met name naar de digitale energiehonger moet worden gekeken, vooral dataopslag en centra – handelingen.

De laatste zin uit bovenstaand citaat (‘De tegenstelling tussen voldoende productie in de landbouw en het beheer van natuur en milieu is groter dan ooit’) is dus als uitspraak volkomen achterhaald. De oud-directeur heeft de slag met de huidige ontwikkelingen geheel gemist.

2. Nieuw is die tegenstelling bepaald niet, maar de balans tussen voedsel produceren en natuur en milieu beheren verschuift wel. In de 75 jaar na de oorlog zijn we steeds meer eisen gaan stellen aan de wijze waarop boeren en tuinders produceren. En dit eindigt niet bij het moeizaam bevochten stikstofakkoord. Het wachten is op een volgende ronde waarbij de belangen van boeren en tuinders worden beperkt.

Mogelijk kan de auteur een suggestie worden aangereikt: als in de beginzin ‘voedsel en natuur’ wordt vervangen tussen ‘alle industrietakken’ en dus inclusief ‘boeren en tuinders’, dan zou de schrijver in meer algemene zin kunnen gaan nadenken en dan wordt de uitkomst van de nieuwe normen gemakkelijker zichtbaar. Dat geldt ook voor onderstaande passage, met dien verstande dat de supers producten verkopen uit zowel de agro-industrie als de chemie met alle middelen voor lichamelijk onderhoud en huishoudelijke schoonmaakmiddelen van Unilever en andere verwerkingssectoren. (Petro)Chemie is dus als verwerkingsindustrie van ruwe olie en schaliegas even schadelijk en milieuvervuilend als de boeren/tuinders. En daarom is het juist zo jammer dat de stikstofuitspraak van de Raad van State niet direct over alle sectoren is uitgesmeerd en dat er maar uit de losse pols is gewerkt via de klimaattafels. Maar je moet ergens beginnen. Maar ook ministeries werden voor het blok gezet omdat die instituties al sinds hun oprichting ‘belangenbehartigers in de praktijk’ zijn geworden als overheidskoepels. Dus ook daar zal ‘alles’ gereorganiseerd moeten worden.

3. ‘Onze supermarkten zouden meer aandacht moeten schenken aan verse producten van eigen bodem’

Daarbij zien we in elke ronde twee factoren voor de boer en de tuinder terugkomen. Hij moet zich aan meer regels houden én zijn kostprijs neemt toe. Daardoor verslechtert zijn concurrentiepositie op de Europese markt. Geen stikstofakkoord kan dat goed maken. Wat dan wel?

Voor iedere sector geldt dat er meer regels ontstaan voor de nieuwe normen die nu uitgedacht en ontwikkeld worden, als dat de kostprijs toeneemt. Dat de auteur dus met bovenstaande kanttekeningen geen rekening heeft gehouden kan hem niet kwalijk worden genomen, want iedereen in ons land – en binnen de komende jaren EU-wijd – krijgen met dezelfde verplichtingen uit Brussel te maken omdat zij juist het gehele speelveld in kaart aan het brengen zijn en ons land is met zijn technische voorsprong op andere lidstaten de eerste waarbij de Raad van State terecht aan de bel heeft getrokken. De overige lidstaten worden dus ook gedwongen om ons te volgen en na de EU geldt dat dus onoverkomelijk of onvermijdelijk ook in mondiaal perspectief.

Wel verslechtert de concurrentiepositie op de Europese en mondiale markt inderdaad, maar dat is een verslechtering vanuit de hink-stap-sprong: onze technische voorsprong is de oorzaak van stikstofbewustwording geworden, want door de RvS ingezet en daarom ondervinden wij daarvan nu de (tijdelijke) nadelen, maar omdat wij het nu grootschalig aanpakken maken wij de energie en agrotransitie nu door waar binnenkort andere landen ons moeten gaan volgen.

4. Om de positie van onze boeren en tuinders structureel te verbeteren, moeten we een samenhangende agenda ontwikkelen, waarbij iedereen zijn verantwoordelijkheid

Allereerst de agrarisch ondernemer zelf. Hij zou onderscheidende producten kunnen ontwikkelen die een hogere verkoopprijs rechtvaardigen. Zijn afzetpartners, zoals de veiling en de slachterij, zouden deze producten niet meer als massaproducten moeten verhandelen. Dit vraagt een omslag in denken en doen. Onze supermarkten en wij als consumenten zouden meer aandacht moeten schenken aan verse producten van eigen bodem. De lekkerste rucola komt gewoon elke dag uit Lierop!

Dit is precies wat ik heb verwoord maar vanuit mijn andere, mondiale invalshoek heb ik geprobeerd de sectorale en internationale verhoudingen te schetsen.

5. Tot slot zie ik een rol voor de overheid. Hoe begrijpelijk maatregelen ten faveure van natuur en milieu ook zijn, per saldo verslechteren ze de concurrentiepositie van de boer. De overheid moet daarom werken aan een gelijk speelveld voor alle Europese boeren en tuinders. In zo’n eerlijke markt maken onze boeren een geweldige kans.

Laten we nu proberen om het ‘gelijke speelveld’ in globalistische of mondiaal perspectief te begrijpen en invulling te geven en niet in beperkt nationaal perspectief. Dan schieten we harder op. En voor de volledigheid is hieronder ook de slotzin van Mulders toegevoegd. Waarbij wel mijn kritische noot dat dat er getuige mijn kanttekeningen van hierboven wel al breder wordt nagedacht dan hijzelf vermoedde.

Met een dergelijke agenda helpen we boeren en tuinders daadwerkelijk verder. En dát wordt langzamerhand de hoogste tijd.

https://fd.nl/opinie/1333954/nederlandse-tuinder-en-boer-verdienen-een-gelijk-speelveld

Waarom Jan Rotmans gelijk heeft en niet David Smeulders (1) @volkskrant #energietransitie @davidsmeulders @janrotmans

Tags

politiek

Stelling: Betoog van Smeulders hangt van dubbelzinnigheden aan elkaar en deugt alleen daarom al niet; hij heeft alleen op sommige details gelijk.

Aardgas is niet onze vijand maar onze vriend (Martin Sommer, Opinie/de Volkskrant, 8-2-20)

(…) ‘Luister mee want het kan geen kwaad dat het praktische verstand in het klimaatdebat weer eens aan het woord komt.’

Hoezo praktisch verstand als mijn volgende kanttekeningen zijn geplaatst?

(…) ‘Smeulders heeft drie criteria. Brengt een maatregel de uitstoot van C02 echt terug, is er een haalbaar plan, en is het betaalbaar en efficiënt. Dan is van het gas af een slecht idee. Aardgas is relatief schoon, en belangrijker nog: er is voorlopig geen alternatief met betere eigenschappen.

Gas is per definitie een fossiele brandstof en het tijdperk van fossiel is afgelopen, als punt 1. Maar omdat de transitie vele decennia gaat duren, dient er vel onderzoek te worden gedaan naar de feiten zelf en dat zijn ook de feiten als ‘dat er een communis opinio bestaat over de noodzakelijke omschakeling naar duurzame energie (zoals alleen non-fossiel) maar wel in een redelijk en haalbaar tempo met alle mogelijke overgangsbepalingen die het voor de mensheid ‘houdbaar’ maken. Dat ‘er voorlopig geen alternatief met betere eigenschappen’ bestaat’ is foutief en onjuist omdat het een generalisatie is; natuurlijk kan de transitie niet met een toverslag worden omgezet. Maar je begint normaal gesproken met de vaststelling dat de fossiele plundering (roofbouw) van onze aardbodem de belangrijkste oorzaak is van de disbalans die nu is ontstaan tussen natuur en de mens.

Aardgas en kernenergie kunnen niet ‘relatief’ schoon worden genoemd, als inmiddels is vastgesteld dat fossiel onze technologische beschaving fossiele olie/gas hebben misbruikt terwijl er al veel eerder bekend was dat het deze techniek is geweest die het klimaat én milieu zouden vernietigen, want de milieuacties in de tweede helft van de 20^e-eeuw zijn de bewijzen dat de kennis daarvan en dus het bewustzijn aanwezig waren, maar weggelachten door de welvarende klasse en de industriële fossiele grootmachten. Wat dat betreft is innovator Tesla het bewijs dat Musk is tegengewerkt door de traditionele auto-industrie die natuurlijk niets moest hebben van elektrische auto’s die op goedkope elektriciteit konden rijden. Tegenwerking is aartsvader van innovatieve energie door Nikola Tesla – https://nl.wikipedia.org/wiki/Nikola_Tesla – ook overkomen en omdat hij zijn tijd te ver vooruit was is hij in vergetelheid gestorven; en de grootindustrielen opgelucht achterlatend. Kortom, als je qua kennis en inzicht te slim bent voor deze fase van techniek van de mensheid, dan bekoop je het als je niet commercieel genoeg bent aangelegd. Het wrange lot van genieën.

Nu gaat alle aandacht uit naar elektriciteit. Stroom is de heilige klimaatgraal. Maar de komende tien jaar wordt elektriciteit nog altijd grotendeels opgewekt met fossiele brandstoffen. Zonnepanelen en windmolens zijn op ieders lip. De meeste mensen hebben onderwijl geen idee hoe weinig zoden die nog aan de dijk zetten. Momenteel is 15 procent van onze energie hernieuwbaar. Dat is inclusief biomassa, waarover zo direct. Het betekent dat meer dan 85 procent fossiel is. Dus de elektrische Tesla voor de deur, of de brommende warmtepomp, krijgt zijn stroom feitelijk uit een gas- of kolencentrale.

Niet stroom is de heilige graal, maar het consumentisme dat pas ontstond na de Eerste Industriële revolutie, waarmee/waardoor de grootindustrie kon – en is – ontstaan en ook de vondst van olie in de VS leidde tot groot-kapitalisten en zakenbankiers. Dat waren keerpunten in de modern menselijke geschiedenis.

Maar hier weer dezelfde redeneringsfout: ‘Maar de komende tien jaar wordt elektriciteit nog altijd grotendeels opgewekt met fossiele brandstoffen.’ Dat is een open deur omdat het niet anders kan. Maar als de mensheid bereid is om direct maximaal over te schakelen op Zon/Water-kracht zoals bij getijden/Wind(turbines)/en Warmtekracht in de vorm van geothermie/en vóóral Consuminderen (dus kortom: ZWWWC, ofwel Z-3xW+C, allemaal gratis aanwezig in onze natuur en als dat fasegewijs wordt toegepast, dan zijn alle problemen de wereld uit; omdat geen enkele innovatie van fossiele techniek en herstel van onderdelen van die techniek meer mag worden toegestaan.

Als dat wel aan de orde is, dán wordt op een of andere manier ingegrepen en daarom dienen deze transitiemaatregelen wettelijk te worden vastgelegd opdat we niet weer de grootindustrielen hun gang laten gaan. En de kritische lezer zal zijn opgevallen dat ik geen kernenergie noem, want al vaker heb ik op deze site geschreven dat kernenergie vanwege afval en onbegrijpelijke techniek niet als duurzaam mag worden bestempeld want de wetenschappers, inclusief kernfysici, begrijpen die radioactieve straling nog steeds niet, dat wil zeggen er bestaat geen gevalideerde verklaring voor dit soort processen.

Smeulders heeft een spreadsheet met een opstelsom van de energiebehoefte en het aanbod de komende jaren. In 2030 moeten we voor de helft van fossiel af, in 2050 bijna helemaal. Er is domweg niet zoveel elektriciteit beschikbaar. Gemeenten zitten nu al met de handen in het haar, want er is wel een antigaswet maar er is niet gekeken waar de stroom vandaan moet komen. In het buitengebied is er wel gas, maar onvoldoende elektra.

Dat er nu ‘domweg niet zoveel elektriciteit beschikbaar’ is geen argument omdat we nu natiebreed volop bezig zijn met de aanpassingen die noodzakelijk zijn, want het draagvlak bestaat onder de bevolking. En een ander ongeldig argument is dat andere grote mogendheden zoals de VS en China zich hebben teruggetrokken, want wat de politieke leiding in beide landen onder de gegeven omstandigheden hebben besloten kan bij voortdurende nieuwe rampen en catastrofes weer ‘recht’ worden gezet. Niemand kan ons garanderen dat beide landen blijven dwarsliggen. En vooral China dat nu is getroffen door de coronavirusepidemie, zal in verband met de afwezigheid van normale luchtkwaliteit ook vroeger of later gaan protesteren. Daaraan ontkomt Beijing niet.

Kortom, niets op dot terrein kan niéts met zékerheid voorspeld of ‘voorzegd’ worden, al zijn die kritische noten wel belangrijk. Maar Smeulders trapt open deuren in die onnodig zijn want iedereen in ons land kan logisch en redelijk de denken. En als hij als enige ontkent dat klimaatverandering net bestaat en dat aardgas onze ‘vriend’ is, is dat een ongeoorloofde platitude voor een hoogleraar.

Om de klimaatdoelen te halen, moeten gemeenten jaarlijks tweehonderdduizend huizen van het gas afkoppelen. Dat is een gigantische opdracht. Het gasnet in Nederland is tien keer zo zwaar als het elektriciteitsnet. Dat kan die nieuwe vraag helemaal niet aan. De baas van Remeha verwarmingen zei laatst: ‘Wij hebben een campingnetje’. Het elektriciteitsnet moet dus helemaal ondersteboven. En de elektriciteit die we dan gaan gebruiken, zal deels worden opgewekt met vieze biomassa. Daar is intussen een hoop over te doen.

Dat vieze biomassa nog gebruikt wordt is een teken of signaal dat ook die kennis in de loop van de afgelopen jaren kan worden bijgesteld want het is pas sinds dit en vorig jaar dat we tot de ontdekking kwamen dat het stoken van hout en daarvoor bossen kappen pure waanzin is. Dat is de uitkomst van de stikstofcrisis. Hoe is dat mogelijk geweest. Ik erken natuurlijk ook dat biomassa – meepratend met specialisten – duurzaam was maar ook ik was zover nog niet dat ik de onzin daarvan kon inzien.

Wetenschappers hebben een manifest geschreven. Hou op met biomassa, het is even slecht als of slechter dan kolen. Minister Wiebes wil er niet van weten. Theoretisch kun je bij biomassa een circulair verhaal houden. Als je een boom verbrandt, is dat C02-neutraal na dertig jaar wachten op een nieuwe. Wat een verbrande boom de lucht in blaast, neemt een nieuwe weer op. Maar we moeten sneller terug, en we moeten bomen laten staan want die zijn onze reddingboei om C02 uit de lucht te halen.

Dat wetenschappers dat manifest hebben geschreven was terecht. Een wake-up call. Dat Wiebes dat ontkent is zijn menselijk recht maar hij had als Delfts ingenieur beter moeten weten en ik heb hem ook betrapt op zijn denkfout inzake kernenergie, die hij veilig vindt. Maar hij sprak toen in de Kamer niet over kernafval en zo lust ik er ook wel eentje. Dus ook ingenieurs kunnen er compleet naast zitten, maar dat wisten we wel al van alle ingenieurs bij Shell en andere oliegiganten. En zo wordt weer de menselijke eigenschap herkend dat iedereen voor een goed inkomen valt en meedoet aan het vullen van de eigen portemonnee of maatschappelijk aanzien zoals ook Wouter Bos bij Shell.

Er gaat 11,4 miljard subsidie naar het opstoken van biomassa in plaats van kolen. Alleen al de Amercentrale krijgt twee miljard. Maar de zeespiegel stijgt er geen millimeter minder om. Laat ze die miljarden in de isolatie van woningen steken, dat levert wel serieuze besparing van CO2 op.

Als Wiebes dit niet per direct terugdraait is het een bewijs dat hij niet tegen zijn partij durft in te gaan en dus braaf na-praat wat er vanuit de partij wordt gedicteerd.

In Nederland is stroom nu nog goedkoop. Als we radicaal iets anders gaan doen, dan betaalt de gebruiker, aangezien de overheid het onrendabele deel faciliteert. Groene stroom zou concurrerend zijn, maar de overheid betaalt de stopcontacten op zee. Zon en wind worden goedkoper, dat is zo. Maar er zit geen aan-en-uitknop aan. Vergeet opslag van elektriciteit in batterijen, die krijg je nooit groot genoeg. Achtervang van extra centrales voor als het niet waait, blijft dus nodig. Die centrales moeten stand-by blijven staan, en dat wordt betaald via de opslag op je energierekening. Nu al is de gascentrale in Maasbracht uit de mottenballen gehaald, want die brengt regelbaar vermogen.

Dat er ‘geen aan-en-uitknop aan’ aan zee turbines zit, is ook een open deur, maar wat ik al bij voorgaande kanttekeningen had kunnen schrijven, is dat niets met zekerheid voorspeld kan worden en dat niemand nu weet wat er de komende jaren nog ontdekt en uitgevonden zal worden. Het menselijke denkvermogen kan én is vaak uiterst creatief (zijn). Pessimisme is op deze grond alleen al onverantwoord.

Gas moet je pas helemaal aan het eind uitfaseren, als er een echt alternatief is. Dat kan heel eenvoudig, de knop in je meterkast omzetten. Eerst kolen eruit, dan olie, dan pas gas. Gas is niet onze vijand maar onze vriend. Gas heeft een slechte naam gekregen, omdat men het leed van de Groningers verwart met de eigenschappen van aardgas. Bij de klimaattafels was het net zo, daar is draagvlak verward met belangenbehartiging. Smeulders is eens bij zo’n klimaattafel geweest, maar had niet de indruk dat er belangstelling was voor de wetenschap.

Dit klopt wel: gas pas helemaal aan het einde van dit proces uitfaseren, maar wel vanuit het plichtsbesef dat van maand tot maand en natuurlijk van jaar tot jaar alles wordt gedaan om de transitie maximaal te benutten. ‘Saboteurs’ dienen ook krachtig te worden aangepakt.

Nederland heeft bij de gasafsluiting last van drie reflexen. Smeulders spreekt van de drie O’s. Onwetendheid, Overmoed dan wel hubris – wij Nederlanders komen weliswaar van ver maar nu zullen we eens laten zien wat we waard zijn. En Onwil. We hebben ons nu gecommitteerd, besluit genomen, alle neuzen in de goede richting, geen gezeur meer a.u.b.

Dat ‘Nederland’ last zou hebben van drie genoemde reflexen, is onzinnig, aangezien de bevolking speekt de oliemultinationals na, zoals ook de pers en media dat doen. Dus: van Onwetendheid, Overmoed en Onwil is geen sprake. Er bestaat geen Onwetendheid omdat de betrokken klimaat- en milieuwetenschappers hun boodschap al dertig jaar uitdragen, maar het is de massa van goedverdieners die dwars lag. Overmoed kan alleen uit de overtuiging dat de techniek alles zal verbeteren, maar dat blijkt dus nu achteraf een goedkoop smoesje te zijn. Er is wel één duidelijk voorbeeld van ‘verkeerd vertrouwen’: de Duitse auto-industrie, die de dieseldata is gaan manipuleren. Dat soort industriëlen moeten nu levenslange gevangenisstraf krijgen. Fraude heet dat. En Onwil bestaat alleen bij gebrek aan durf om tegen de massa in te gaan die verkeerd wordt voorgelicht omdat iedereen al zo gewend is aan deze maatschappij van List & Bedrog. Anders was de ambtenarij ook kritischer geweest met het gebruik van verkeerde algoritmes bij de kindertoeslagen. Maar niemand die het geheim van die algoritmes kent…

Nee, de waarheid is dat de gevestigde orde hun houvast in de vorm van welvaart en hun vaste consumptiepatronen dreigen te verliezen en daarom zijn zij fanatiek tegen geweest. En daarom was het noodzakelijk dat de Raad van State eindelijk met dat stikstofbesluit is gekomen waarover al in 2015 is geadviseerd. Maar de politiek heeft nooit geluisterd naar die adviezen en zo kwam het dat er vorig jaar paniek uitbrak die nog steeds niet ten einde is.

Tot zover David Smeulders. Toen hij onlangs een interview van dezelfde strekking gaf aan het AD, was collega-professor annex transitiekoning Jan Rotmans er als de kippen bij. Rotmans op Twitter: ‘Er is altijd wel 1 hoogleraar die zich tegen de communis opinio keert en aandacht trekt.’

Brrr. We zijn weer thuis.

Hier heeft columnist Sommer dus volslagen ongelijk.

https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/aardgas-is-niet-onze-vijand-maar-onze-vriend~b4c4897c/

‘Hoogeveen bouwt eerste waterstofwijk van Nederland’ @fd #waterstofontwikkeling

Tags

politiek

(Hans Verbraeken, Bouw/fd, 4-2-20)

In het kort:

• De Drentse gemeente Hoogeveen laat een woonwijk bouwen die als energiebron waterstof gebruikt.
• In de wijk wordt de waterstof via een traditionele aardgasleiding bij de woningen gebracht.
• Het is een vingeroefening om straks bestaande woonwijken in Hoogeveen en elders in Nederland om te zetten van aardgas naar waterstof.

(….)

‘Een onderdeel van de proef is dat de nieuwbouwwijk Nijstad-Oost toch wordt uitgerust met een traditioneel aardgasnet. Niet om aardgas te transporteren, maar waterstof. (Manager Kees) Boer: ‘We kunnen zo laten zien dat het technisch kan. En het draagt bij aan de maatschappelijke acceptatie van waterstof. Dat het veilig en comfortabel is.’

En goed en praktisch uitgangspunt van dit proefproject!

(…)

https://fd.nl/ondernemen/1333403/hoogeveen-bouwt-de-eerste-waterstofwijk-van-nederland

0-0

Mijn controle via Google van artikelen in kranten over waterstof(-experimenten) in ons land blijken pas in 2019 te zijn geschreven:

https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrJQ6BoDzleiBsAiks0AopQ;_ylu=X3oDMTByMWk2OWNtBGNvbG8DaXIyBHBvcwMyBHZ0aWQDBHNlYwNzcg–/RV=2/RE=1580826600/RO=10/RU=http%3a%2f%2fwww.weurope.nl%2f2018%2fduurzaamheid%2fgroningen-nieuwe-energie-na-de-aardbevingen%2f/RK=2/RS=sZXoIFCLv52k1V1I4UmenrGc2J8-

Zondag bij VPRO’s Tegenlicht: Deltaplan Waterstof (07-2-19)

Het VPRO-onderzoeksprogramma Tegenlicht staat op zondag 10 februari aanstaande in het teken van waterstof, een van de meest veelbelovende nieuwe energiebronnen en -dragers. Onder het motto ‘Deltaplan Waterstof’ komen in de Tegenlicht-uitzending verschillende waterstofinitiatieven voorbij. Er is ook aandacht voor het onderzoek dat Kiwa onlangs uitvoerde voor Netbeheer Nederland. Hieruit blijkt dat de huidige gasinfrastructuur prima geschikt te maken is voor de distributie van waterstof.

Waterstof geldt al tientallen jaren als een duurzame energiebron die een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de energietransitie. In sommige landen is het al bijna zover: Japan wil de Olympische Spelen van Tokyo in 2020 op waterstof laten draaien en in Rusland wordt onderzocht of aardgas kan worden omgezet in waterstof. In ons land speelt waterstof op dit moment nog geen rol van betekenis in de energievoorziening. De komende jaren kan daar wel eens snel verandering in komen. Energiemaatschappijen, industrie, netbeheerders en lokale overheden experimenteren volop met waterstoftoepassingen en ook de eerste bussen en personenauto’s op waterstofgas rijden al rond op de Nederlandse wegen.

Nieuwe cv-ketels en gasmeters

Ook als alternatief voor aardgas is waterstof interessant. Vooral nu uit een onderzoek dat Kiwa in 2018 uitvoerde voor Netbeheer Nederland blijkt dat ons bestaande gasnet relatief eenvoudig geschikt kan worden gemaakt voor de distributie van waterstof. Noodzakelijk hiervoor zijn nieuwe gasmeters en cv-ketels, of beter nog: hybride warmtepompen die geschikt zijn voor waterstof. Ook moeten er maatregelen worden getroffen om waterstoftoepassingen veilig in woningen te kunnen installeren en gebruiken. Zo moeten werkwijzen en gereedschappen worden aangepast en moet waterstof, net als aardgas, een herkenbare geur krijgen.

Nederlandse initiatieven

VPRO Tegenlicht besteedt in zijn uitzending van zondag 10 februari aandacht aan tal van Nederlandse waterstofexperimenten. Zo doet Gasunie proeven met het produceren van duurzame waterstof met behulp van zonne-energie en onderzoekt Tennet mogelijkheden voor energiebuffering in de vorm van ‘waterstofeilanden’ in de Noordzee. Ook lokale initiatieven komen aan bod. Zo heeft de provincie Groningen plannen voor een aardgasvrije toekomst met waterstof en wil het Zuid-Hollandse Stad aan ’t Haringvliet in 2025 volledig over zijn op waterstof. Ook de uitrol van waterstof-pompstations komt aan de orde.

Kiwa present bij Meet Up

Zoals gebruikelijk kan er ook na de Tegenlicht-aflevering over waterstof op verschillende plekken in het land worden nagepraat over de uitzending. Dit keer zijn er zogenaamde Meet Up’s gepland in Rotterdam, Utrecht, Delft, Groningen, Hoorn, Amsterdam en Doetinchem. Bij de Meet Up in Doetinchem, op vrijdag 15 februari in het Rode Kafé, is onder meer aanwezig René Hermkens, die als Kiwa-consultant nauw betrokken was bij het onderzoek voor Netbeheer Nederland. Ook Peter Drenth, gedeputeerde energietransitie bij de provincie Gelderland en Elbert Huijzer, netstrateeg bij Liander zijn te gast.

Meer informatie over Tegenlicht | Meer informatie over de Meet Up in Doetinchem

https://www.kiwa.com/nl/nl/nieuws-en-media/nieuws/tegenlicht-deltaplan-waterstof/

GRONINGEN: NIEUWE ENERGIE NA DE AARDBEVINGEN

Geschreven door ROOS LANKHORST

Geplaatst op 07-05-2018

Er zijn momenteel weinig thema’s zo actueel als duurzaamheid. Voor de Europese Unie is het behalen van de klimaatdoelstellingen een van de grootste uitdagingen. Om uit te vinden wat Nederland hier eigenlijk aan doet, gingen de WEurope-reporters op onderzoek uit. En waar kun je dit beter doen dan in het Noorden van ons land? Decennialang de Nederlandse leverancier van het aardgas, maar het kabinet draait die gaskraan in de komende jaren razendsnel dicht. Hoe maken ze in Groningen deze omslag? En hoe kan de EU hier een rol in spelen?

NAM: voorlopig geen naamsverandering

Heel even voelt het als de middle of nowhere als we uit de bus stappen in Assen, maar dan duikt het enorme NAM-gebouw op. Het bedrijf dat symbool staat voor alles wat er misging sinds de eerste grote aardbeving in Huizinge, 2012. We worden ontvangen door drie enthousiaste werknemers, waaronder Martijn Kleverlaan die zich bezighoudt met projecten rondom ‘nieuwe energie’ bij de NAM. Hij vertelt over de omslag die de NAM de afgelopen jaren moest maken: “Sinds de eerste gasboringen in de jaren ’60 was de NAM een soort ‘stille kracht’ in de Nederlandse samenleving. We hadden geen publiek profiel, maar stonden bekend als een betrouwbaar bedrijf. Dat is de afgelopen jaren behoorlijk veranderd. Ik heb voor mensen uit Loppersum gestaan en zag dat ze geen woord geloofden van wat ik zei. Dat was een nieuwe ervaring.”

Het besluit om de gaswinning drastisch af te bouwen, kwam voor de NAM niet geheel onverwacht. Het schiep duidelijkheid, maar ook vragen over de toekomst van het bedrijf: wat nu? De NAM verwacht dat gas tot 2050 nog een rol zal spelen in de energietransitie. Daarnaast kijken ze naar allerlei vormen van nieuwe energie: CO2-opslag, geothermie, de conversie van groene stroom naar gas en het creëren van groen gas. Maar voorlopig is de NAM vooral nog bezig met omschakelen. Op de vraag ‘Nederlandse Aardolie Maatschappij’ niet een wat achterhaalde naam is en ze al een naamsverandering overwegen, reageert Martijn lachend maar gereserveerd: “We zullen het in overweging nemen.”

Energie is meer dan techniek

Energievraagstukken gaan over technologische ontwikkeling, maar ook over politiek, maatschappelijk draagvlak, geld, het opleiden van vakmensen om de energietransitie tot uitvoering te brengen, en nog veel meer. Te vaak bewegen al die werelden langs elkaar. Daarom is de New Energy Coalition tot stand gekomen: een samenwerking van bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs op alle niveaus. De New Energy Coalition huist sinds vorig jaar op de Groningse Zernikecampus, in het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland (bekijk hier hoe dat werkt).

“In het debat over energie wordt van alles beweerd zonder echte onderbouwing. Wij focussen ons op fact finding in plaats van fact fighting. Dit doen we door vanuit allerlei disciplines te kijken naar het bredere perspectief en mensen van mbo tot MBA op te leiden”, legt directeur Gertjan Lankhorst uit. De New Energy Coalition werkt samen met allerlei bedrijven, maar is nog wel op zoek naar meer duurzame partners. ‘Fossiele’ partners als Shell, NAM en de Gasunie zijn makkelijker te vinden dan bedrijven gericht op nieuwe energie. Met partners Enpuls en Alliander is een eerste stap gezet, maar de New Energy Coalition hoopt het aantal duurzame partners snel uit te breiden.

En dan zien we waar het echte werk plaatsvindt: in het Energy Transition Centre (EnTranCe), een levensgroot lab waar allerlei experimenten met nieuwe energie plaatsvinden. Onze gids Henk Ensing leidt ons langs testsystemen voor zonnepanelen, waterstofexperimenten en zelfs een enorme installatie die menselijke uitwerpselen om kan zetten in energie. Natuurlijk zijn de aardbevingen nooit ver weg in Groningen: in het BuildinG-gebouw worden enorme trilplaten getest, die huizen geschikt moeten maken voor de gasbevingen.

En de politiek?

We sluiten af bij de PvdA Groningen, waar een bijeenkomst plaatsvindt over de toekomst van de stad. Er is een grote rol weggelegd voor de Nederlandse gemeentes op het gebied van verduurzaming en de afbouw van aardgas. Maar uiteindelijk is klimaatverandering een mondiaal probleem en ligt er ook een enorme verantwoordelijkheid op Europees niveau. Wat de EU kan doen? Het is het belangrijk dat de EU onderzoek stimuleert naar nieuwe energievormen. Alternatieven als geothermie en waterstof bieden grote kansen, maar kennen ook nog veel bezwaren en belemmeringen. Daarnaast zouden er Europese afspraken moeten komen over CO2-prijzen. Die beprijzing is nu zo laag dat vervuiling ook bijna niks kost. Maar geen enkel land wil de eerste zijn om de prijs verhogen, omdat dat kan betekenen dat grote bedrijven naar het buurland vertrekken. Tot slot is het van belang dat duurzame energie opgeslagen en vervoerd kan worden, zodat er zo min mogelijk verloren gaat. Hier is een Europees netwerk voor nodig. De Europese Unie heeft voorlopig dus genoeg te doen op het gebied van duurzaamheid.

Er is in amper tien jaar veel veranderd in Groningen. In 2009 onthulde de koningin nog trots het beeld van een gasmolecuul langs de snelweg bij Slochteren, ter viering van het vijftigjarige jubileum van de gaswinning. Op Koningsdag 2018 ging de koning in gesprek met Groningers die getroffen werden door de aardbevingen en was er weinig over van deze trots. Maar een middagje op de Zernikecampus laat zien dat de Groningers ook nieuwe energie uit deze omslag putten. Ik raad de Brusselse beleidsmakers dus van harte aan ook eens een kijkje te nemen in ’t hoge Noorden.

http://www.weurope.nl/2018/duurzaamheid/groningen-nieuwe-energie-na-de-aardbevingen/

De waterstofbus komt niet zo

Waterstof kan in principe een schone brandstof zijn. Maar het gebruik ervan in het vervoer is nog geen uitgemaakte zaak.Door Michael Persson..

Michael Persson, de Volkskrant, 8 maart 2008, 0:00

Volkomen bewegingloos staat woensdag voor het provinciehuis in Den Haag een groen-blauwe bus met daarop de tekst The future. Here. Now. De bus is in het holst van de nacht door een takelwagen vanuit Lier in België naar Nederland gesleept. Een geplande feestelijke demonstratierit door Den Haag gaat dan ook niet door: de bus van de toekomst rijdt vandaag niet.

‘Problemen met een batterij’, zegt technicus Kurt de Herdt van de Belgische busbouwer Van Hool tegen de ambtenaren die zich in de bus hebben verzameld om zich van het waterstofwonder te vergewissen. ‘Maar het maakt niet uit. Sluit uw ogen en doe alsof u rijdt – dat voelt hetzelfde als een echte rit.’

Het geeft maar weer eens aan dat de toekomst niet vanzelf komt. De overgang naar een waterstofeconomie verloopt met horten en stoten. Zoals dat gaat met technologische ontwikkelingen, die zelden zo gesmeerd verlopen als bijvoorbeeld politici in hun plannen en beleidsvoornemens beloven.

‘Het is een leercurve’, zegt Frits van Drunen van het openbaarvervoerbedrijf van Amsterdam (GVB), verantwoordelijk voor de waterstofexperimenten in die stad. Juist vorige maand zijn de drie experimentele Amsterdamse waterstofbussen uit dienst genomen. Ze hebben vier jaar gereden, langer dan de twee jaar die voor het Europese CUTE-project (Clean Urban Transport for Europe) staat. Maar vooral de brandstofcellen die waterstof omzetten in elektriciteit, lieten nog te wensen over. Een volgende busgeneratie zal langer en zuiniger moeten werken, zegt Van Drunen.

En dat is precies de bedoeling van de nog stilstaande bus die woensdag in Den Haag wordt gepresenteerd. Het is de eerste hybride waterstofbus van Europa, die al in België heeft gereden en vanaf de herfst een jaar voor vervoersbedrijf Connexxion door de Duin- en Bollenstreek rond Leiden gaat rijden. De proef wordt betaald door de provincie Zuid-Holland, in het kader van een 22 miljoen euro kostend programma dat het provinciaal vervoer moet vergroenen.

Waterstof is dus nog steeds een van de gedroomde brandstoffen van de toekomst. Tijdens de verbranding, of de meer gecontroleerde samensmelting met zuurstof in een brandstofcel, ontstaat er slechts waterdamp. Geen stikstofoxiden, geen roet, geen fijnstof en, bij toepassing van een brandstofcel, nauwelijks geluid (omdat fietsers de Belgische bus niet konden horen is er een ouderwets trambelletje in gebouwd). En, als de waterstof met windmolens of zonne-energie wordt geproduceerd, nog CO2-vrij ook, zo is het idee.

Tot nu toe waren waterstofbussen echter niet zuinig genoeg, zegt brandstofcelexpert Ronald Mallant van energieonderzoekcentrum ECN. ‘Het rendement was nogal povertjes, lager dan van dieselbussen. Als je daarbij bedenkt dat de productie van waterstof meer kost dan van diesel, dan zie je dat het totale energieplaatje niet positief was. Er was wel milieuwinst, maar niet de winst die je zou kunnen behalen.’

Angst voor slechte pers

Het punt met de Amsterdamse bussen was dat ze eigenlijk zo conventioneel mogelijk waren. ‘Ze wilden voorkomen dat de bus een slechte pers zou krijgen als ze het te vaak lieten afweten’, zegt Mallant. ‘Daarom had Daimler, de bouwer, op de aandrijving na, de andere systemen zoveel mogelijk hetzelfde gelaten.’

Angst voor slechte pers

Die andere systemen zijn bijvoorbeeld de pompen die de hydraulische druk voor de remmen leveren, de motoren die de deuren openen en sluiten, de verlichting, de airconditioning. De energie daarvoor werd geleverd door een centrale elektromotor, die met riemen mechanische energie leverde. Daarmee werd via een pully (katrol) een compressor aangedreven, en met een dynamo de verlichting geregeld – zoals dat ook in een dieselbus gebeurt. ‘Eigenlijk deden ze of ze gewoon met een dieselmotor te maken hadden’, zegt Mallant.

Angst voor slechte pers

Energetisch gezien was dat tamelijk bizar. De door de brandstofcel geleverde elektriciteit werd eerst door een elektromotor omgezet in mechanische energie, om vervolgens via een dynamo weer te worden teruggetoverd in elektriciteit. ‘Het was nogal een omweg’, zegt Mallant. ‘Maar het betekende dat een traditionele monteur een groot deel van het normale onderhoud kon doen. Daarmee nam de bedrijfszekerheid behoorlijk toe.’ Van Drunen van het GVB: ‘We wisten van tevoren dat de waterstofbussen minder zuinig waren dan diesel. Maar we wilden geen experimenten binnen het experiment. De proef ging om het testen van de brandstofcel, en dat wilden we niet laten vertroebelen.’

Angst voor slechte pers

Bij de nieuwe bus van Van Hool zijn die concessies niet gedaan. ‘Ze hebben een aantal vliegen in een klap geslagen’, zegt Mallant. ‘Daardoor is het rendement aanzienlijk hoger.’

Angst voor slechte pers

Allereerst is het een hybride. Net als een hybride benzineauto heeft de bus naast de primaire aandrijving (in dit geval de brandstofcel) een accu waarin overbodige energie kan worden opgeslagen, om die weer te gebruiken als het nodig is. Zo wordt rem-energie teruggewonnen om die weer te gebruiken bij het optrekken.

Angst voor slechte pers

Bij een brandstofcel is dat extra gunstig. Omdat de accu’s de pieken van de vermogensvraag opvangen, kan de brandstofcel rustig op een laag ‘toerental’ blijven doorpruttelen. Dit betekent dat de brandstofcel kleiner kan zijn, en dus goedkoper. Bovendien blijft de cel in die rustige middenstand veel langer in leven, zegt ook

Angst voor slechte pers

Van Drunen. De levensduur gaat zomaar van vijfduizend naar twintigduizend uur.

Angst voor slechte pers

Principieel anders is dat Van Hool voor de subsystemen zoveel mogelijk elektrische componenten gebruikt, en dus niet voor de mechanische omweg van Daimler heeft gekozen. Dat scheelt twee omzettingen, met de bijbehorende verliezen. Volgens cijfers van Van Hool verbruikt de hybride waterstofbus gemiddeld nog geen 8 kilogram waterstof per 100 kilometer. Met 40 kilo in de acht cilindervormige tanks op het dak betekent dat een bereik van 350 kilometer (en wat reserve). Bij de Amsterdamse bussen lag het verbruik op 22 kilo per 100 kilometer, en de reikwijdte op 150 kilometer.

Angst voor slechte pers

‘Daimler zal in de toekomst ongetwijfeld ook voor deze oplossing kiezen’, zegt Mallant. Waarmee hij niet wil zeggen dat de CUTE-bussen die stap ook al hadden moeten maken. ‘Als je alles in één keer doet, sta je continu langs de kant.’

Angst voor slechte pers

Over langs de kant staan gesproken: de bus van Van Hool voor het provinciehuis in Den Haag heeft het tot dusver best redelijk gedaan, blijkt uit cijfers van het bedrijf.

Angst voor slechte pers

De hybride bus, die al is ingezet op lijnen tussen Lier en Antwerpen, heeft sinds vorig jaar 234 dagen gereden en is 23 dagen uit dienst geweest. De oorzaak lag meestal bij defecte batterijen. ‘Daar komen nu twee tot drie dagen bij’, zegt De Herdt. De batterijen, grote zoutblokken die nu tot 300 graden moeten worden opgewarmd om ze te laten werken, zullen worden vervangen. ‘Dat zal de betrouwbaarheid ten goede komen’, zegt De Herdt.

Angst voor slechte pers

Een andere vernieuwing, die echter zal moeten wachten op een volgende generatie waterstofbussen, zijn lichtere materialen. De bus van Van Hool is, mede door het gebruik van veel elektrische systemen, zo zwaar geworden, dat hij een extra wielas nodig heeft.

Angst voor slechte pers

In Europa mogen twee-assige voertuigen in veel landen maar 18 ton dragen. Gezien het leeggewicht van 16,5 ton zou dat betekenen dat de bus met twee assen twintig passagiers zou mogen vervoeren. Dankzij de derde as passen er nu 104 in – al gaan die extra wielen wel ten koste van het rendement. Van Drunen zegt dankzij het gebruik van kunststof 3000 kilo te kunnen besparen. De nieuwste bus van de toekomst zal volgend jaar in Amsterdam gaan rijden.

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-waterstofbus-komt-niet-zo~b2b9f4c2/

Ruim baan voor vervoer op waterstof in Heerhugowaard

Ruim baan voor vervoer op waterstof

Ruim baan voor vervoer op waterstof in Heerhugowaard.

Wederom een motie van D66 die in het rijtje bijgeschreven kan worden, namelijk vervoer op waterstof.

Afgelopen raadsvergadering, eind januari, bij de behandeling van de Strategie Duurzame Ontwikkeling, had D66 een motie over vervoer op waterstof ingediend. Met 25 stemmen voor en slechts 5 tegen (HOP) zorgde D66 voor een extra impuls als het gaat om de verbreding van duurzame mobiliteit.

Overal in de wereld groeien investeringen in waterstof en in vervoer in waterstof. In sommige landen, zoals Japan gaat het razendsnel. Elk automerk heeft al zijn eigen waterstofauto. In Europa zijn bus-en autofabrikanten bezig met de ontwikkeling van waterstofbussen en auto’s. Zelfs de Europese Unie heeft waterstof hoog op zijn prioriteitslijstje staan. Met miljoenen euro’s stimuleert zij waterstof en de vele ontwikkelingen rondom vervoer op waterstof, net zoals dat ook met elektronisch vervoer gebeurt.

‘Het is een mooie stap vooruit’ gaf fractievoorzitter Michael Feelders aan. ‘Heerhugowaard plaats zich zeker niet in de kopgroep wat betreft vervoer van waterstof of waterstofexperimenten, onze gemeente gaat eerste een gedegen onderzoek verrichten naar de mogelijkheden om vervoer op waterstof te stimuleren en te faciliteren. Vervolgens zijn we dan al een jaar verder. Met de uitkomsten kun je aangeven of je verder wilt of niet en ook op welke wijze. Dat laatste is belangrijk, je kunt namelijk niet zomaar zeggen “laten we nu meteen beginnen”, dat werkt niet’.

‘In de gemeente Arnhem zijn ze inmiddels al aan het experimenteren gegaan. Daar zijn ze 6 jaar geleden begonnen en moet je kijken hoever ze nu zijn. Tja, dat is een mooi voorbeeld hoe het moet. Vergeet ook niet de waterstoftankstations in Helmond en Rhoon en het voornemen dat de overheid in de komende jaren minstens 20 van dergelijke waterstoftankstations over heel Nederland wil neerzetten. Als Heerhugowaard binnen haar gemeentegrenzen zo’n waterstoftankstation gerealiseerd krijgt, dan past dat precies in het DNA van deze gemeente; in 2030 energieneutraal’. Het is een duidelijke stip aan de horizon.

Denkend aan de uitvoering en wellicht over enkele jaren realiteit. Dan betekent vervoer op waterstof minder uitstoot van CO2, minder fijnstof, dus schonere lucht. Naast deze positieve gevolgen is de verwachting dat deze ontwikkeling voor een groei in werkgelegenheid zal zorgen, een duidelijke verbreding van hoogwaardige kenniseconomie op scholen teweegbrengt en dat inwoners van Heerhugowaard een extra optie krijgen naast benzine, diesel, gas en elektronisch tanken.

Nice! Laten we alvast maar eens nadenken over de aanschaf van een waterstofauto.

redactie D66 Heerhugowaard

https://heerhugowaard.d66.nl/2016/02/17/888/

De waterstofauto komt eraan, heus!

JUL 19, 2019 12:31 pmHans van Wetering00 456Views

GW ging langs bij de gebroeders Holthausen, bedenkers van de Hesla: een Tesla op waterstof die u elfhonderd kilometer ver brengt.

Een auto rijdt door de woestijn, de bestuurder is uitgedroogd, de wanhoop nabij. En dan, als hij de moed al bijna opgeeft, bedenkt hij dat zijn redding al die tijd dichtbij was. Hij stapt uit de auto, houdt een beker onder de uitlaat en drinkt deze vervolgens leeg. Uit de uitlaat komt zuiver water. Het is slechts een filmpje, maar Science Fiction is het allerminst.

Sinds begin negentiende eeuw werd ontdekt dat door elektriciteit aan water toe te voegen waterstof en zuurstof vrijkomt (zogeheten elektrolyse), en dat omgekeerd het samenvoegen van waterstof en zuurstof, water en elektrische stroom oplevert (het brandstofceleffect), hebben mensen gedroomd (Jules Verne in Het geheimzinnige eiland!) over een wereld met waterstof als belangrijkste energiedrager.

Een kleine tweehonderd jaar na de uitvinding lijkt die waterstofrevolutie nu echt van de grond te komen. Gevolg vooral van de urgente CO2-problematiek en de noodzaak een medium te vinden waarin je (overtollige) wind- en zonne-energie kunt opslaan, zodat er een buffer is in tijden dat diezelfde zon en wind het laten afweten. Het vervoersmiddel van keuze in die nieuwe wereld: de waterstofauto. Experimenten waren er al eerder. De Necar 1 was in 1994 de eerste waterstofauto ter wereld.

Begin 20e eeuw volgden General Motors en Ford. Fiat kwam met de ‘Panda Hydrogen’. De grote sprong voorwaarts bleef echter uit. Maar nu staat het echt te gebeuren, zegt Stefan Holthausen, CEO van het gelijknamige familiebedrijf in Hoogezand, dat zich sinds een aantal jaar toelegt op het ombouwen van auto’s (elektrisch en diesel) naar waterstof. Waarom het er nu echt aan komt? Het CO2-verhaal, natuurlijk, de fossiele brandstofauto moet verdwijnen. Maar daarnaast heeft de waterstofauto nogal wat voordelen ten opzichte van de directe concurrent, de accu-auto. Belangrijkste: je de tankt de auto in een paar minuten vol, en de actieradius van een waterstofauto is veel groter.

Kernenergie taboe

Ze waren echte waterstofpioniers. Een opleiding tot waterstofengineer bestond (en bestaat) niet. Ze begonnen met een modelautootje. Inmiddels hebben ze een zelfgebouwde waterstoffabriek en waterstoftankstation en bouwen ze op grote schaal auto’s om: bijzondere voertuigen voor gemeentelijke diensten, maar ook bestelauto’s als de Renault Kangoo ZE en de Mercedes Sprinter. ‘Die zijn elektrisch af-fabriek, maar met slechts 100-150 km actieradius. ‘Daar kan niemand iets mee, ja, als je in de stad woont. De waterstofcel werkt dan als range-extender.’

We staan bij een vrachtauto. Holthausen duidt de onderdelen in het motorcompartiment. De hogedruk waterstoftank, de brandstofcel waar waterstof (vanuit de tank) en zuurstof (uit de lucht) door een membraan worden gevoerd, zodat warmte, water en elektriciteit vrijkomen. Elektriciteit die op zijn beurt de elektromotor voedt. De restproducten, warmte en water, worden afgevoerd: het laatste via de uitlaat dus.’

‘Autofabrikanten zijn er nu wereldwijd mee bezig,’ zegt Holthausen, ‘in Duitsland Daimler-Benz en VW. Maar ze lopen tien jaar achter op Toyota en Hyundai. Vooral Japan heeft zich op waterstof gestort. Na Fukushima was kernenergie taboe. Waterstof zien ze als uitkomst. Toyota heeft er miljarden in geïnvesteerd.’

‘Onlangs kwam Mercedes bij ons tankstation in Groningen een Mercedes GLC Hydrogen tanken, een prachtige auto, maar onder de klep zit Toyota-technologie. Mercedes moet wel, want ze hebben, samen met VW, Shell en Total een dealtje gesloten met Merkel. Shell en Total bouwen (gesubsidieerd) 400 tankstations, als tegenprestatie leveren Mercedes en VW in 2023 de auto’s. Er zijn inmiddels al flink wat van die waterstofstations gebouwd, alleen hebben Daimler en VW die auto’s nog niet klaar. Er rijden nu zegge en schrijven driehonderd waterstofauto’s rond in Duitsland. Shell en Total zijn daar een beetje boos over. Daarom hebben Daimler en VW nu maar techniek ingekocht bij Toyota en Hyundai.’

De Mercedes is na de Hyundai ix35 FCEV (2013), de Toyota Mirai (2014), de Honda Clarity Fuel Cell (2016) en de Hyundai Nexo (2018) de vijfde productieauto. De verkoopaantallen zijn vooralsnog bescheiden. Wereldwijd rijden zo’n zevenduizend waterstofauto’s rond, waarvan ongeveer 5500 Toyota Mira’s. Van de Mirai zijn er enkele tientallen verkocht in NL.

Subsidie noodzakelijk

De waterstofauto bevindt zich op hetzelfde punt als de elektrische auto tien jaar geleden. Het is het verhaal van de kip en het ei. Er zijn nog nauwelijks waterstofstations, en zolang die er niet zijn, worden er weinig auto’s verkocht, en zolang dat zo is, blijft de productie ervan duur (pas bij schaalvergroting kunnen de kosten omlaag), en worden er dus geen auto’s verkocht en dus geen waterstofstations gebouwd. En zo verder.

In Nederland rijden nu zo’n vijftig personenauto’s rond. Er zijn welgeteld vier tankstations (in Rhoon, Arnhem, Delfzijl en Helmond). De vicieuze cirkel kan alleen met behulp van de overheid worden doorbroken, zegt Holthausen, net als met accu-auto’s eerder is gebeurd. De aanschaf van waterstofauto’s en de bouw van tankstations moeten worden gesubsidieerd. Met dat laatste is nu een begin gemaakt. ‘Dit jaar komen er tien bij, in steden verspreid over het land, en volgend jaar nog eens tien. Shell en Total bouwen er ieder vier, wij doen er twee. Het is een package-deal, die steden gaan met hun gemeentelijke voertuigen – vuilniswagens, veegwagens et cetera – op waterstof rijden.’

Op een laadvloer staan een tiental accu’s. ‘Dit is zo’n twintig kilowattuur (kWh),’ zegt Holthausen, ‘een bestelauto heeft 40 kWh nodig. En dat weegt flink wat. Het is ongeveer 14,5 kilo accu per kWH. In een Tesla zit 85 kWh. Dat is dus duizend kilo aan accu’s. Waterstof echter weegt vrijwel niets, op een kilo waterstof kun je honderd kilometer rijden. Een waterstofinstallatie is vele malen lichter, daardoor neemt het laadvermogen ook toe. Over de gigantische accu-afvalberg die het resultaat is van al die Tesla’s hebben we het dan nog niet gehad.

Even verderop staat een 2CV, een eendje, op waterstof. Een marketingdingetje, dat spreekt voor zich, geen productievooruitzichten. Dan staan we voor een lichtblauwe Tesla S. Of tenminste, het is de Hesla, zegt Holthausen. Ze voorzagen de Tesla van een aanvullend waterstofsysteem: een range-extender. Een actieradius van 1100 kilometer was het resultaat. Het nieuws ging de wereld over, maar al wie reageerde, niet Tesla.

Nieuw procedé

Waterstof is onzin, roept Elon Musk (wiens SpaceX-raketten overigens allemaal waterstof als brandstof hebben). Waterstof is inefficiënt beweert de Tesla-voorman, omdat je eerst energie nodig moet opwekken om waterstof te maken, en die energie grotendeels uit fossiele energiebronnen komt: waterstof uit energie is uiteindelijk helemaal zo schoon niet. Hetzelfde geldt vanzelfsprekend ook voor het opladen van zijn eigen accu’s, en waar hij het niet over heeft, is dat waterstof prima via grootschalige windmolenparken kan worden opgewekt. Wetenschappers verbonden aan de Universiteit van Leuven hebben bovendien zeer recent een procedé bedacht waarmee die extra stap helemaal wordt overgeslagen. Ze ontwikkelden ‘zonnepanelen’ die rechtstreeks waterstof maken uit zonlicht en waterdamp in de lucht. Toyota is inmiddels een proef gestart met de schermen. Voordat het op grote schaal zal worden toegepast zijn we wel even verder.

Maar Musk, die net een gigantische accufabriek heeft laten bouwen, lijkt genoeg reden te hebben om zich enigszins ongerust te maken, en niet alleen vanwege die revolutionaire ‘zonneschermen’. Nergens ter wereld (afgezien van Japan) rijden meer waterstofauto’s rond dan in Musks eigen Californië (dankzij Staatsubsidies).

De prognoses van concurrenten als Toyota en Hyundai liegen er niet om. Enorme brandstofcelfabrieken zijn in aanbouw. Hyundai streeft ernaar om rond 2030 jaarlijks 500.000 waterstof-elektrisch aangedreven voertuigen te produceren. In 2040 rijdt een kwart van de auto’s op waterstof, denken ze bij daar (en niet alleen daar, een recente enquête maakt duidelijk dat de Nederlandse autobranche dat net zo ziet). Zoals een hoofdingenieur van Toyota onlangs toelichtte: ‘Er is wel een markt voor batterijauto’s, denken we. Kleine boodschappen- autootjes en auto’s waarmee niet meer dan 100 kilometer op een dag wordt gereden kunnen met een oplaadkabel prima functioneren. Al het andere: waterstof. Daar ligt ons hart.’ De actieradius van die auto’s zal daarbij nog aanmerkelijk toenemen. De volgende generatie Mirai krijgt een bereik van 750 km (de Hyundai Nexo haalt nu al 600 kilometer), een actieradius van 1000 kilometer in 2025 is het doel.

Andere toepassingen

En dan is er nog iets dat Musk toch in de gaten zal houden: de toenemende interesse voor (en investeringen in) waterstof van oliereuzen als Total en Shell (De CEO van Shell, Marjan van Loon, rijdt zelf in een waterstofauto). De achtergrond daarvan: waterstof is niet alleen interessant als het gaat om schone mobiliteit, ook elders kan het dienen als alternatief voor fossiele brandstof. In de industrie bijvoorbeeld – de vermogens die daar nodig zijn, kunnen nooit met accu’s worden geleverd -, of in de luchtvaart: waterstofexperimenten zijn al gaande, het werkt, accu’s daarentegen zijn daarvoor simpelweg te zwaar. De zuivere zuurstof die vrijkomt bij waterstofproductie is bovendien een belangrijk product in de (medische, chemische) industrie. Waterstof is veel meer dan mobiliteit kortom, het staat voor een hele keten. En als die waterstofeconomie op gang komt, zal de auto-industrie geen keuze hebben dan erin mee te gaan.

Voor wie niet langer kan wachten: de Mirai staat voor 80.925 euro bij u voor de deur, de Hyundai Nexo doet 69.995 euro (overigens, voorzichtig toch maar met dat uitlaatwater, het is zo zuiver dat we er ziek van kunnen worden). Wilt u daarentegen de kat nog even uit de boom kijken dan kunt u allicht alvast een modelauto met een heuse waterstofcel kopen. Voor 69,95 euro wordt de prachtige Horizon Hydrocar FCJJ-11 bij u thuisbezorgd. Kunt u alvast een beetje wennen.

https://www.gentlemenswatch.com/2019/07/19/de-waterstofauto-komt-eraan-heus/

https://stadszaken.nl/upload/files/pdf_verkiezingen_waterstof.pdf

Dubieuze energietransacties en -garanties, maar die nemen ‘tuurlijk’ af naarmate alternatieve duurzame energie beschikbaar komt @fd #eu

Tags

politiek

Europese Unie importeert steeds meer ‘vuile’ kolenstroom (Bert van Dijk, Energie/fd, 29-1-20)

Een up-to-date-stand-van-zaken-overzicht van deze krant, erg technisch.

https://fd.nl/economie-politiek/1332644/eu-importeert-steeds-meer-vuile-kolenstroom

Bedroevende bijdrage over kernenergie, dat niet op voorhand zou mogen worden uitgesloten, aldus een adviseur @fd @EU_Commission @TimmermansEU

Tags

politiek

Stelling: Deze blogtitel moet eerst worden toegelicht als het gaat om wat wijsheid is – lees: moet zijn – over klimaatneutraliteit. Storend is dat deze vaste fd-columnist hieronder alleen open deuren intrapt of herhaalt zo men wil, en feitelijk niets toevoegt aan datgene dat een geïnformeerde krantlezer al (kan) weet. Feit is dat de auteur in ‘beginsel’ gelijk heeft dat iets buiten beschouwing laten geen optie is en dus ook een nieuwste generatie kernenergiecentrales niet mag worden uitgesloten, maar bijna consequent wordt door dit soort praatjes de problematiek van kernafval vergeten én worden ook nog de alternatieve opties van water (en waterstof), en ook geothermie onbenoemd gelaten.

Dat komt dus neer op een zéér onvolledig advies van iemand die als publicist over energietransitie méér had moeten kunnen bieden. Dat is uiterst teleurstellend en met zijn bijdrage is géén nieuwe stap gezet naar wijsheid op dit terrein. Wijsheid is dat er alléén maar evenwichtige bijdragen kunnen worden gevraagd over die klimaatneutraliteit en daaraan voldoet De Boers tekst helemaal niet.

Maar één ding is wel duidelijk is geworden, en dat is dat in dezelfde editie van deze krant de ‘Conferentie over de toekomst EU [legt stammenstrijd bloot]’[i], wel door de voorgestelde resolutie van het Europees Parlement een brug wordt geslagen naar ‘wat de mogelijkheden van het publiek debat’ betreft: het Europese publiek mag bewijzen dat alle beleidsmakers en alle nationale parlementariërs eenzijdig en zwaar bevooroordeeld bezig zijn en dat zij dus daarom beter moeten luisteren naar wat die Europese burgers te melden hebben.

Dat is het nut van die Europese Conferentie. En dat zou zelfs een wezenlijke taak van het EP genoemd kunnen worden als een structurele taak van dat parlement in de toekomst. Een permanente conferentie voeren en op die manier monitoren wat het [? Als dat publiek tenminste bestaat..] Europees publiek wil. En laten we dan maar …. even tussen neus en lippen door … vergeten dat Rutte zulke conferenties geneuzel vindt, want hij weet niet beter – over vooroordelen gesproken – en zit al te lang als regeringsleider op het pluche.

Wie wil dat de EU in 2050 klimaatneutraal is, kan kernenergie niet op voorhand uitsluiten (Remco de Boer, Expert/fd, 16-1-20)

Met zijn uitspraak, vorige week in NRC Handelsblad, dat kernenergie ‘niet duurzaam en bovendien hartstikke duur is’, maakte EU-commissaris Frans Timmermans korte metten met nucleaire energie als energiebron. En kernenergie kon in Brussel toch al niet op veel liefde rekenen. De Europese Commissie (EC) is vooral bezig met risico’s, radioactief afval en sluiting van centrales.

En terecht!

Ideologisch zijn er geen bezwaren, aldus Timmermans, die binnen de EC verantwoordelijk is voor de Green Deal die de EU vanaf 2050 klimaatneutraal moet maken. Volgens hem gaat het om een puur zakelijke afweging: in tegenstelling tot wind- en zonne-energie, waarvan de prijs daalt, is kernenergie gewoon duur, hartstikke duur.

Het is inderdaad een feit dat de bouw van de huidige generatie kerncentrales in het Westen goud geld kost. Tegenstanders wijzen op de drie centrales die in Europa in aanbouw zijn — in Frankrijk, Finland en het Verenigd Koninkrijk — en dan vooral op hun enorme kostenoverschrijdingen.

Toch is een hoge prijs alleen geen tegenargument. Iets wat nu ‘duur’ is, kan op termijn toch kosteneffectief blijken. Een kerncentrale bouw je voor zestig tot tachtig jaar. Tegen die tijd kan iets wat nu ‘goedkoop’ is, duurkoop blijken.

Als ‘hartstikke duur’ doorslaggevend was geweest, was Nederland nooit aan windparken op zee begonnen. In 2013 waren die met € 0,15 per kilowattuur een van de allerduurste opties. Met een unieke aanpak hebben overheid en markt die prijs samen zo ver naar beneden gekregen dat inmiddels geen subsidie meer nodig is.

China

‘Duur’ is dus geen natuurverschijnsel. Kosten worden vooral bepaald door hoe graag de politiek iets wil. Of niet. China heeft 48 kernreactoren, bouwt er op dit moment nog eens negen en het land investeert veel in de ontwikkeling van een nieuwe generatie kerncentrales. China wil graag meer kernenergie. De EU niet.

Hoe gek het ook klinkt, of kernenergie nu duur is en wind en zon niet, doet er eigenlijk niet zoveel toe. Als het over kosten gaat, is de hamvraag niet wat de onderdelen kosten, maar hoe het totale energiesysteem eruit komt te zien, en wat dat kost. Daar gaat het nu zelden over.

Zo worden bij de prijs van wind en zon vrijwel altijd de kosten van de benodigde back-up buiten beschouwing gelaten. Oftewel kosten voor waar je je energie vandaan haalt als het niet waait en de zon niet schijnt.

Laat deze waarneming nu maar eerst landen bij de betrokken energiebedrijven.

Die back-up is nu nog geen issue. Er staan nog meer dan genoeg gas- en kolencentrales en zon en wind hebben in de Europese elektriciteitsvoorziening pas een aandeel van 16%. Maar in 2050, als we een energiesysteem zonder CO₂-uitstoot hebben waarin wind en zon de overhand hebben, wordt dat een heel ander verhaal.

Als ‘hartstikke duur’ doorslaggevend was geweest, was Nederland nooit aan windparken op zee begonnen

Hoe dat energiesysteem er precies uit komt te zien, weten we niet. Maar bij de presentatie van de World Energy Outlook afgelopen najaar, benadrukte het Internationale Energie Agentschap (IEA) dat de wereld nauwelijks nog kieskeurig kan zijn op welke CO₂-vrije bronnen en -technieken het wel en niet wil inzetten. Althans, niet als we een kans willen maken om de temperatuurstijging op aarde tot maximaal 2 en liefst 1,5 graden Celsius te beperken, zoals is afgesproken in het Klimaatakkoord van Parijs.

Laten we dus maar afwachten hoe het blijvende debat zal gaan verlopen. Geduld is een schone zaak.

Kernenergie is met een aandeel van 25% nu niet alleen de grootste bron van elektriciteit in de EU, maar daarmee ook de grootste CO₂-vrije bron. Dat aandeel loopt terug en zal nog verder teruglopen. Zo sluit Duitsland binnenkort alle kerncentrales, maar laat de bruin- en steenkoolcentrales open, mogelijk tot 2038. België wil de nucleaire deuren in 2025 sluiten en kijkt voor vervanging nadrukkelijk naar gascentrales. Fossiele energie dus.

Onzin…

Wie geen kernenergie wil, moet wat anders. Zon en wind, uiteraard, maar alleen daarmee redden we het niet. En waartoe je ook besluit, alles heeft nadelen. Dat zien we ook in eigen land.

En open deur…

Bij de keuze tussen biomassa en aardgas kiest D66 inmiddels voor aardgas. Die partij vindt biomassa, een beoogd vervanger van fossiele energie, allesbehalve duurzaam.

Ja. Ook D66 is in de war.

Blijven we fossiele energie gebruiken, en de kans dat dit nodig is, is zeer groot, dan zal de CO₂-uitstoot daarvan moeten worden afgevangen en opgeslagen. Ook daartegen wordt flink geageerd, vooral door natuur- en milieuorganisaties.

En die kans is juist niét groot als de menselijke creativiteit wordt ingezet.

Ideologische bril

Zelfs bij de duurzaamheid van zon en wind kun je vraagtekens zetten. Hoe ‘duurzaam’ is het om een fors deel van de Noordzee vol te zetten met windmolens? Of hoe duurzaam zijn zonneparken van honderd voetbalvelden groot. Niet voor niets is de Tweede Kamer ook daartegen inmiddels in het geweer gekomen.

Hoezo dat daarbij vraagtekens gezet kunnen worden? De Noordzee volplempen met windmolens is duurzaam als dat ook op de Atlantische en Stille Oceaan gebeurt, om maar een dwarsstraat te noemen. Het gaat nu om een definitieve slag toebrengen aan de gezondheid van de aarde: want wat gebeurt er als de aarde te warm wordt? Dan is het in het geheel niet meer mogelijk om voedsel te verbouwen. Is dat wat we willen? Hou toch op met die flauwekul van ook deze ‘fossiele’ denker. De menselijke creativiteit kan en moet véél hoger worden aangeslagen dan deze beroepsmatige publicisten laten zien, want dat is geen bijdrage te noemen.

De realiteit is dat wie wil dat de EU in 2050 inderdaad klimaatneutraal is, zich niet kan permitteren om welke energiebron of techniek dan ook op voorhand uit te sluiten. Ook kernenergie niet. Wie dat wel doet, moet op z’n minst aangeven met welke bronnen hij of zij de klus dan wel wil klaren. En wat dat kost.

Makkelijke keuzes zijn er niet. Het debat over de radicale reductie van de Europese CO₂-uitstoot moet niet gaan over gedroomde, ideale oplossingen waar iedereen voor is. Die alleen zijn niet genoeg, als ze al bestaan. Dat debat moet gaan over welke nadelen je onder welke voorwaarden accepteert van de oplossingen die je liever niet wilt. Sweeping statements als die van Timmermans passen daar niet bij.

Wie simpelweg stelt dat kernenergie ‘niet duurzaam en bovendien hartstikke duur is’ laadt de verdenking op zich wel degelijk door een ideologische bril te kijken. In elk geval wordt de enorme complexiteit van de opgave waarvoor de wereld staat ermee ontkend.

https://fd.nl/opinie/1331084/wie-wil-dat-de-eu-in-2050-klimaatneutraal-is-kan-kernenergie-niet-op-voorhand-uitsluiten?section=opinion

[i] https://fd.nl/economie-politiek/1331102/debat-over-europese-toekomstconferentie-legt-brusselse-stammenstrijd-bloot

‘Proportionaliteitsdenken ‘in de EU gevraagd, want noodzakelijk @volkskrant #eu #eurotop @EU_Commission @EUCouncil

Tags

politiek

Stelling: Allereerst een uitleg wat ik onder ‘proportionaliteitsdenken’ versta, want dat begrip dat ik hierbij introduceer als nieuwe noodzakelijkheid om Europees te gaan leren ‘denken’, waar het specifiek gaat om de uitdagingen waarvoor de EU zich gesteld ziet in kader van het Parijsverdrag van 2015 en in het verlengde daarvan het @vonderleyen-programma, is het logischerwijs een nieuw ‘tweesporenbeleid’, maar dan anno ‘2020’, in plaats van de jaren negentig na de aanvaarding van het Verdrag van Maastricht. De kwestie die nu op tafel ligt mag als detaillering gezien worden van het verschijnsel van de EU van de ‘oude’ twee snelheden, namelijk de ‘vooroplopers’ van specifiek West-Europa tegenover de oud-communistische landen in Oost-Europa die te kampen hadden met een zwaar verouderde industriële infrastructuur.

Maar toen – in de jaren negentig – kon nog niet voorzien worden hoe de Europese ‘gemeenschap’ er in 2020 uit zou komen te zien. Welnu, dat is met dit verslag uit de Volkskrant – voor mij – wel zichtbaar geworden. Vandaar ook dat ik hierbij een voorzet wil geven tot een dialoog in zowel de Raad van regeringsleiders als in de Commissie, als de uitvoerders van de hoofdlijnen die de Raad ‘uitzet’ en bepaalt.

Beide kampen – West- en Oost/Zuid-Europa – kampen nú beide met een nieuwe uitdaging, namelijk hoe we zowel de EU als de wereld in mondiale zin beschouwd, moeten gaan redden van de dreigende ondergang die ‘zichtbaar’ wordt als het gaat om het klimaat-en milieuprobleem; als we dat probleem niet weten aan te pakken.

Het wonderlijke is volgens mij dat beide kampen exact hetzelfde probleem moeten oplossen, waarbij voorondersteld dat de VS en China (en India) later zullen volgen als de huidige regimes tot een volwassener inzicht zijn gekomen. Maar dat valt niet af te dwingen en vandaar dat de EU nu heel voorzichtig moet gaan opereren, en dat is infrastructureel geheel anders dan het ‘nietsdoen’ van de vorige Commissie waarin alleen de autolobby de hand boven het hoofd werd gehouden. Dat was een dodelijk beleid.

Het verschil tussen West- en Oost-EU nu is dat de Noordwestelijke lidstaten een hypermoderne infrastructuur in huis hebben, wat in het fossiele Oosten niet het geval is. Maar beide staan voor ‘dezelfde’ technologische uitdaging en dat is een noodzakelijke omslag of energietransitie, omdat óók het westen nog – te veel – steunt op de nog dominerende fossiele infrastructuur, maar dat de hervormingen vanwege ‘achterstallig onderhoud’ in het oosten veel ingrijpender zijn.

Het is ook voor mij vreemd dat de vrije markt in het westen niet de mogelijkheden heeft onderkend van de inzet van duurzame industriële capaciteit, wat natuurlijk te wijten is aan de sterke lobby van de fossiele industrie. Waar het eenzijdige economische liberalisme het kapitalisme domineerde heeft dát fossiele liberalisme ook de marktwerking tegengehouden door eigen manipulatiemechanismen zodat daarmee de gezonde marktwerking geheel verloren ging. Moderne duurzame technieken zijn immers al decennia bekend want de elektrische auto-industrie stamt al uit de jaren 70 en 80, maar kreeg simpelweg geen kans om door te breken. Dat werd gesaboteerd door de ijzersterke lobbyindustrie. Daardoor heeft het westen zichzelf letterlijk in de wielen gereden en nu moet ‘daar’ in dat ‘moderne’ westen de schade worden hersteld, op straffe zelfs van de ondergang van deze beschaving. Is dit niet erg dramatisch voorgesteld?

Neen, want als wij ons klimaat niet beter leren te beheersen dan tot heden het geval was, dan komen we en niet uit en volgt een algehele vernietiging van de aarde door droogte en hitte. Zo ‘simpel’ ligt het in wezen. En daarom kan de EU nu een gidsfunctie gaan vervullen door de wereld te tonen hoe dit klimaatprobleem moet en kan worden aangepakt. Maar wel door eigen denkwerk én en creativiteit omdat we er anders niet uitkomen.

Geen akkoord, en toch een akkoord (Marc Peeperkorn, Ten eerste/de Volkskrant, 14-12-19)

Het had nogal wat voeten in de aarde om EU-lidstaat Polen aan boord te krijgen bij de Green Deal. Voorlopig gaat Polen niet verder dan het delen van de ambitie van een klimaatneutraal Europa in 2050. Maar wel op eigen tempo.

Dat eigen tempo is vanzelfsprekend omdat in Polen het overzicht dat wij hier met onze klimaat- en milieuwetenschapers wél hebben, niet aanwezig is. Ook al wordt dat door de populisten ontkend, maar dat is hun probleem.

ANALYSE KLIMAATAKKOORD

Polen blijft dwarsliggen bij invullen klimaatambities (digitale titel)

Het groene ‘Man op de Maan’-project van EU-president Charles Michel kwam in Brussel al tijdens de lancering vrijdag in de vroege uurtjes in de problemen. ‘Brussels, we have a probleem.’ Polen, een van de passagiers, weigerde in te stappen.

Zoals in mijn inleidend stelling geformuleerd is het logisch dat de Polen weigerden in te stappen. Maar als de Commissie de Polen weet te overtuigen van de intentie van Green Deal, dan zal het zeker loslopen. En het kost iedereen een deel van de – huidige – welvaart, maar dat wordt dubbel en dwars terugverdiend als ‘we’ de energietransitie tot een succes hebben gemaakt en daarmee de VS en China hebben verslagen.

‘Waar 26 Europese regeringsleiders beloofden dat Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent (netto geen CO2-uitstoot) ter wereld wordt, eiste en kreeg de Poolse premier Mateusz Morawiecki uitstel tot juni. Het weerhield Michel er niet van toch over een akkoord te spreken. ‘We moeten creatief zijn als we met de EU verder willen’, concludeerde Michel laconiek na afloop van de eerste EU-top onder zijn leiding. De vraag of deze nieuwe manier van besluiten (26 minus 1) nu ook bij andere controversiële onderwerpen als migratie wordt toegepast, liet hij onbeantwoord.

Mijn genoemde ‘creatieve’ inzet van de EU zal zonder enige twijfel op andere gronden gebaseerd zijn dan die van Michel, maar veel verschil kan het simpel weg niet zijn. Het hangt er alleen vanaf wat er binnen de Raad aan vermogen bestaat om bruggen te bouwen en weerstanden te overwinnen.

Het klimaatdebat donderdag werd diep in de nacht getrokken door weerstand van Polen, Hongarije en Tsjechië. De laatste twee vooral uit vrees dat de Europese klimaatambities het gebruik van de kernenergie onmogelijk zouden maken. Toen daarover geruststellende woorden kwamen – de EU heeft sowieso geen zeggenschap over de energievoorziening van de lidstaten – staakten zij hun verzet.

Ik herhaal wat ik afgelopen dagen over kernenergie heb geschreven: zolang het afvalprobleem niet is opgelost, geen nieuwe kerncentrales bouwen want die investeringen gaan duurzame oplossingen (zon, water en wind) verre te boven. Kwestie van boekhoudkundig rekenen dus. Maar dat in de Raad ook is meegedeeld dat energie een zaak is aan lidstaten – is een nieuw geluid want dat werd door het koppel Tusk/Juncker nooit in de mond genomen. Er is dus toch een nieuwe wind gaan waaien.

Lang betoog Morawiecki

Morawiecki echter niet. In de vergaderzaal stak hij een lang betoog af over de enorme achterstand die zijn land heeft op andere lidstaten. Polen trekt zo’n 80 procent van zijn energie uit ‘vieze’ kolencentrales, een erfenis uit het Sovjettijdperk. Het te snel verbieden van fossiele brandstoffen leidt volgens hem tot energietekorten en verlies van honderdduizenden banen. En het is duur. Armere lidstaten betalen daardoor meer voor de klimaatplannen dan rijkere. ‘Dat kan ik thuis niet uitleggen’, aldus Morawiecki.

Polen neemt een dramatisch andere positie in dat de andere oosterse lidstaten en daarmee zal de EU ongetwijfeld rekening mee houden, maar wel op voorwaarde dat alle ‘oude’ knelpunten vanuit de vorige periode-Juncker nu rechtgezet worden, en dat er dus in concreto ook gezocht wordt naar redelijke oplossingen inzake migratiebeleid.

Aanvankelijk vroeg hij uitstel van de klimaatneutraliteit voor zijn land, hij suggereerde volgens betrokkenen tot 2070. Dat idee werd weggehoond. Premier Mark Rutte hield zijn Poolse collega voor dat de groene omschakeling ook in Nederland – ‘We hebben een grote energie-intensieve staalsector en chemische industrie’ – pijn doet. De Portugese premier António Costa kwam met een emotionele waarschuwing over de verwoestijning van zijn land en Zuid-Spanje, over bosbranden en orkanen als gevolg van de opwarming van de aarde. Morawiecki liet daarop zijn 2070-verzoek varen en zette in op garanties over financiële hulp van de EU om de vergroening te betalen.

Over ‘de groene omschakeling ook in Nederland’ heb ik in de inleidende stelling al genoeg gezegd, en dat argument speelt ook met betrekking tot de zuidelijke lidstaten die veel meer problemen dan het noorden kennen zoals met bosbranden en orkanen. Het is dus in zekere zin maar een ‘gelukkig’ toeval dat dat bij ons ook speelt, omdat anders de populistische argumenten weer aan kracht zouden winnen, en totaal ten onrechte. De bevolking blijft immers onkundig vanwege alle politieke misverstanden die zijn ontstaan.

Die blanco cheque wilden de andere lidstaten niet afgeven, waarna een impasse dreigde. Michel – bevreesd voor een mislukking van zijn eerste EU-top – schorste de vergadering en nam Morawiecki mee voor apart overleg. Vervolgens sprak Michel met bondskanselier Angela Merkel, de Franse president Emmanuel Macron en premier Rutte. En daarna weer met Morawiecki. De rest van de leiders zat ondertussen hongerig op het diner te wachten.

Verstandige aanpak van Michel!

Niet te vermurwen

De Poolse premier bleek niet te vermurwen, waarna Michel met zijn ‘creatieve oplossing’ een mislukking voorkwam: Polen deelt de klimaatambitie, maar weet nog niet of ze die ook gaat vervullen. Een ‘Belgisch compromis’, concludeerden diplomaten. Een René Magritte-achtig Ceci n’est pas un accord. Voor de buitenwereld was de eenheid van de EU gered.

De diplomaten hebben gelijk omdat in deze situatie nooit met zekerheid kan worden voorspeld hoe de deze problemen uiteindelijk opgelost zullen worden. Maar zoals een tegeltjeswijsheid dicteert: ‘Waar een wil is, is een weg’ (die zichtbaar gaat worden).

‘Morawiecki was tevreden en zei dat Polen ‘op zijn eigen tempo’ de klimaatneutraliteit zal bereiken. Hij wacht begin volgend jaar berekeningen af van de Europese Commissie over hoe duur de omschakeling voor de verschillende lidstaten zal uitpakken en hoeveel geld er beschikbaar is uit de EU-fondsen.

Premier Rutte zei na afloop van de EU-top er ‘vertrouwen’ in te hebben dat Polen zich komende zomer alsnog achter de 2050-doelstelling schaart. Hij benadrukte ook dat Nederland niet sneller de CO2-uitstoot zal terugdringen als Polen toch besluit extra tijd te nemen.

Rutte heeft gelijk met zijn voornemen om ons land niet sneller te laten werken aan de Parijse akkoorden, want malle Henkie zijn wij ook niet vanwege de achterstand die de VS en China hebben. Maar mag ons er niet van weerhouden om een voorbeeldfunctie in de wereld te ontwikkelen omdat steeds meer landen onder de extreme druk van de natuur worstelen. En Portugal kan er dus nu over meespreken.

Diplomaten zien de nachtelijke top als voorbode van de zeer moeilijke discussies tussen de lidstaten zodra de uitgewerkte klimaatwetten op tafel liggen. Feit is wel dat die wetsvoorstellen met een meerderheid kunnen worden aangenomen en Pools verzet kan worden overstemd.

Dat er meer ‘zeer moeilijke discussies tussen de lidstaten zodra de uitgewerkte klimaatwetten op tafel liggen’ spreekt voor zichzelf, maar laten we ook nuchter zijn en constateren dat geen land ontkomt aan maatregelen als we onze beschaving in stand willen houden. En in dat verband geldt niet de laatste zin onjuist is: ‘Een meerderheidsstemming invoeren is laatste wanhoopsdaad’ als het niet op een volwassen wijze kan worden opgelost en dat schort het in de communicatie tussen de EU en lidstaten, en dat waren we al gewend. Maar nu dient dat probleem ook opgelost te worden zonder instandhouden van alle oude mores en ingeslepen gebruiken.

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/polen-blijft-dwarsliggen-bij-invullen-klimaatambities~bb47890c/

‘Waarvan bouw je binnen tien jaar twee miljoen stekkerauto’s?’ @trouw #productie-elektrische-auto #grondstoffen-in-china #eu

Tags

politiek

Beeld Een Tesla, model S.

Nederland heeft grote ambities voor elektrisch vervoer. Maar de grondstoffen voor zulke auto’s liggen niet zomaar voor het grijpen.

Esther Bijlo, Trouw, 20 november 2019

Ze hebben mysterieuze namen als neodymium en dysprosium. Ze zijn nodig voor de accu’s en motoren van elektrische auto’s. Het zijn kritieke metalen waarvan voetstoots wordt aangenomen dat die de komende tien jaar makkelijk voorhanden zijn. Maar dat is niet zo. In 2030 moeten er volgens het Klimaatakkoord 1,9 miljoen elektrische auto’s in Nederland rondrijden. Het is zeer de vraag of dat realistisch is.

“Het probleem is niet dat kritieke metalen opraken”, zegt Benjamin Sprecher, docent aan de Universiteit Leiden. “De vraag is veel meer hoe snel je eraan kunt komen. De toevoerketens zijn ondoorzichtig en heel complex. Een nieuwe mijn open je niet zomaar. Er zijn bovendien veel afhankelijkheden, want bijna alle productie van zeldzame aardmetalen is in Chinese handen. Japan en de VS zetten er keihard op in om zo snel mogelijk eigen toevoer te krijgen.”

Daar komt nog een belangrijke vraag bij, stelt Pieter van Exter van Metalbolic, een adviesbureau op het gebied van duurzaamheid. Nederland is niet het enige land waar elektrisch vervoer een hoge vlucht moet gaan nemen de komende jaren. “De metaalvraag neemt exponentieel toe. In Nederland rijdt 0,9 procent van de auto’s in de wereld. De bevolking maakt maar 0,2 procent uit van de wereldbevolking. De vraag is gerechtvaardigd welk beroep Nederland zou mogen doen op de metaalproductie. Als je dat ‘fair share’, het eerlijke deel, op hooguit 0,9 procent stelt, dan is dat aantal van 1,9 miljoen elektrische auto’s in 2030 onhaalbaar.”

In feite betekent dit – en dat nog los van alle toekomstige problemen en onverwachte situaties die nog zullen ontstaan – dat het jaartal 2030 eerder als richtgetal moet worden beschouwd, dan als harde eis of deaadline.

En er is meer dan de auto-industrie. “Behalve in elektrische auto’s worden deze kritieke metalen ook in andere producten gebruikt”, vult Sybren Bosch van adviesbureau Copper8 aan. “Zowel in producten die nodig zijn voor een duurzame economie, zoals zonnepanelen en windmolens, als voor andere toepassingen: denk aan militaire apparatuur en installaties voor de procesindustrie. Bij schaarste gaat er dus zowel concurrentie tussen landen als tussen sectoren plaatsvinden.”

Zijn die auto’s wel aan te slepen?

Verschillende problemen, die Sprecher, Van Exter en Bosch in kaart hebben gebracht. Hun onderzoek ‘Metaalvraag van elektrisch vervoer’ presenteerden ze onlangs op duurzaamheidsconferentie Springtij. De achtergrond is de hoge ambitie die Nederland heeft met elektrisch vervoer: voorop lopen, samen met Noorwegen. Vooral tussen 2025 en 2030 moet het aantal elektrische auto’s in Nederland hard groeien van bijna 600.000 naar 1,9 miljoen.

 

De vraag of die hoeveelheden elektrische auto’s wel aan te slepen zijn, is nog nauwelijks aan de orde geweest. Dat kan weleens tegenvallen, aldus het onderzoek. Voor de elektromotor en de batterij van deze schone wagens zijn zes ‘kritieke metalen’ nodig, schaarse grondstoffen. Dat zijn nikkel, kobalt en lithium voor de accu en de zeldzame aardmetalen praseodymium, neodymium en dysprosium voor de elektromotor. Terwijl de Nederlandse elektrische vloot nu rond 0,1 procent van de jaarlijkse wereldproductie van deze metalen opsoupeert, stijgt de behoefte in 2030 explosief naar 2 tot 4 procent van wat jaarlijks gedolven wordt. Bij deze berekening is er al vanuit gegaan dat batterijen efficiënter worden dankzij betere technologie.

De toelevering is gevoelig voor geopolitieke kwesties

De vraag die doorgaans gesteld wordt over kritieke metalen is of er nog genoeg voorraad is. “Maar dat is niet de goede vraag”, zegt Sprecher, die gepromoveerd is op kritieke metalen. “Rapportages over reserves zeggen niks. Dat is rekengedoe. Als de marktprijs verdubbelt, verdubbelen de bewezen reserves. Want dat is wat economisch rendabel uit de grond te halen is.”

Veel belangrijker is de vraag hoe aan de zes metalen te komen. In Europa zijn ze nauwelijks te vinden. Slechts elf landen voorzien in 70 tot 94 procent van de productie, waaronder Indonesië, Australië, de Filippijnen, China en Congo. Dat maakt de toelevering gevoelig voor geopolitieke kwesties. Zo controleert China ruim 70 procent van de productie van neodymium, dysprosium en praseodymium. Kobalt komt vooral uit Congo, maar de raffinage vindt voor ruim de helft in China plaats.

Niet alleen spanningen, zoals de handelsoorlog tussen de VS en China, kunnen het moeilijker maken om aan deze grondstoffen te komen. China heeft in het verleden al eens besloten minder metalen of componenten te exporteren om de eigen industrie te bedienen.

Het is niet zo dat de winning van zulke kritieke metalen makkelijk even opgeschroefd kan worden. Het ontwikkelen van een nieuwe mijn duurt tien tot twintig jaar en vergt enorme investeringen. Een snel stijgende wereldwijde vraag naar die grondstoffen zal dat niet versnellen.

Mijnen veroorzaken bovendien milieuschade en staan bekend om slechte arbeidsomstandigheden, met name bij de winning van kobalt en lithium, zo laat een recent rapport zien. Volledig zicht op de weg die een grondstof van de mijn, via raffinage en verwerking tot product aflegt, is moeilijk te krijgen. “De ketens zijn vaak te complex om problemen te voorkomen”, stelt Sprecher.

Om de afhankelijkheid van grote machthebbers te verkleinen en milieuschade te voorkomen, is wel een aantal listen te bedenken. Maar aan al die oplossingen kleeft weer een ander nadeel. Neem vervanging van metalen. De fabrikant kan een ander soort motor ontwikkelen, waar geen neodymium maar koper voor nodig is. Zo’n reactie komt echter doorgaans pas op gang als er al een tekort is. En dan duurt het al snel vijf jaar voordat zo’n onderdeel goedgekeurd is om in een auto te stoppen.

Recyclen dan, de stoffen terugwinnen uit afgedankte elektrische auto’s? Dat is pas een optie als er genoeg aanbod aan oude accu’s en motoren is, pas na 2030, rekenen de onderzoekers voor. Te laat om iets te betekenen in de grote ommezwaai het komende decennium. Niet erg hoopgevend is ook het gegeven dat momenteel slechts 1 procent van de kritieke metalen wordt gerecycled. Het is vaak technisch lastig, omdat tijdens de productie materialen juist met elkaar worden vermengd om de juiste eigenschappen te krijgen.

Dit is het moment om anders te gaan denken over mobiliteit

Of er genoeg grondstoffen beschikbaar zijn om in tien jaar 1,9 miljoen elektrische auto’s op de Nederlandse wegen te hebben, is dus met veel onzekerheden omgeven. De vraag zou ook moeten zijn of Nederland dat moet willen, vinden de onderzoekers. “Omdat we in tien jaar die omschakeling willen maken, gaat onze metaalvraag ver boven ons eerlijke deel uit”, stelt Van Exter. “We gaan de energietransitie met volle vaart in. De kritieke metalen zijn ook nodig voor zonnepanelen en windturbines. Dit is het moment om anders te gaan nadenken over mobiliteit.”

Daarvoor werkten de onderzoekers drie scenario’s uit: snellere innovatie van batterijen, kleinere accu’s en minder voertuigen. Het eerste, betere accu’s, krijgt maatschappelijk de meeste handen op elkaar. Maar voor de komende tien jaar levert dat niet genoeg op. In het beste geval bespaart het een hoop kobalt. Echt andere accu’s met hele andere materialen zijn niet binnen tien jaar op de markt.

Sturen op veel kleinere accu’s en dus kleinere auto’s lijkt zinnig. Veel ritjes gaan om korte afstanden, dus waarom moet er het hele jaar een grote wagen voor de deur staan om in de zomer mee naar Frankrijk te gaan? Maar een kleinere auto scheelt veel in de grootte van de batterijen, maar is geen oplossing voor de kritieke metalen die nodig zijn voor de elektromotor.

“De eerste twee scenario’s hebben te weinig effect. Dus komen we uit bij minder voertuigen”, is Van Exters conclusie. “Met 1 miljoen elektrische auto’s in plaats van 1,9 miljoen kunnen we binnen het eerlijke deel van 0,9 procent blijven. Dat betekent dat we moeten inzetten op andere concepten van mobiliteit.”

Te denken valt aan veel meer deelauto’s en zelfrijdende wagens. Dat betekent meer investeringen in gedragsverandering, technologie en digitale platformen.

Waterstof dan maar? Ook daaraan is tekort.

De kaarten niet op elektrische auto’s zetten maar op waterstofwagens is een vaak gehoorde suggestie. Dat is de komende decennia geen oplossing voor personenvervoer, stelt Sybren Bosch van bureau Copper8.

“Er is op dit moment – en tot na 2030 – onvoldoende duurzame waterstof om in alle behoeften te voorzien. De duurzame waterstof die we hebben is hard nodig op andere plekken, bijvoorbeeld als grondstof voor de chemie of als brandstof voor de procesindustrie.”

Daarbij hebben waterstofauto’s ook een elektromotor, waar een deel van de kritieke metalen nog steeds voor nodig is. “Nu versneld overstappen naar waterstofauto’s lost een deel van het probleem dus niet op, en creëert tegelijk nieuwe waterstoftekorten op andere plekken in onze economie.”

https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/waarvan-bouw-je-binnen-tien-jaar-twee-miljoen-stekkerauto-s~b49b1389/

‘Vattenfall opent voorlopig geen houtstookcentrales in Nederland’ @trouw #energietransitie #eu @vattenfall

Tags

politiek

Interview Vattenfall-baas Magnus Hall

In Diemen ligt het Zweedse bedrijf Vattenfall onder vuur wegens een nieuwe biomassacentrale. Directeur Magnus Hall zag de discussie niet aankomen. Voorlopig zegt hij af te zien van meer houtstook centrales in Nederland.

Hoe is het mogelijk dat de directeur dat niet zag aankomen?

Frank Straver, Trouw, 31 oktober 2019, 16:11

Uitgerekend op de dag dat de Zweedse directeur Magnus Hall van Vattenfall poolshoogte nam in Nederland, afgelopen woensdag, kwam een pijnlijk rapport naar buiten over biomassa, energieproductie door houtstook. Biomassa is nog vuiler, qua CO2, stikstof en fijnstof, dan steenkolen en aardgas, becijferde adviesbureau DNV GL voor het kabinet.

Dat is precies waarom het energiebedrijf rond Diemen niet al te populair is. Bij Diemen wil Vattenfall (voormalig Nuon) een energiecentrale bouwen die draait op houtstook. Dat leidt tot protest in de omgeving: zo stappen bezorgde burgers naar de rechter.

Hall noemt de Nederlandse discussie over milieu en houtstook ‘vrij uniek’. Maar: tot er meer consensus is over de rol van biomassa is Vattenfall niet van plan om te investeren in nieuwe houtcentrales, zegt hij nu. De Vattenfall-baas zegt pas op de plaats te zullen maken, wegens de aanzwellende kritiek van zowel bewoners en onderzoekers.

Heel verstandig van Hall, want mogelijk was hij nog in verwarring over de pleidooien in afgelopen jaren voor biomassa, achteraf gezien een volledig verkeerd begrip voor iets wat helemaal niet duurzaam is. Hoe heeft met dat ‘voorheen’ kunnen denken?

De officiële studie zegt: biomassa geeft meer broeikasgas en luchtvervuiling dan steenkool.

“Ik heb het rapport niet gezien, maar ik hoorde erover. Om eerlijk te zijn: ik ben er verbaasd over, met alles wat ik als Zweed van biomassa weet. Wij gebruiken brandstof uit biomassa al heel lang in onze stadsverwarming. We hebben die discussie niet, over vervuiling en fijnstof. In Zweden zien we biomassa als circulaire oplossing. Je moet het zo zien: je verbrandt hout, dat geeft CO2 in de lucht, daardoor groeit het bos. Die groeiende bomen kun je later deels weer gebruiken als biomassa, enzovoort.”

Dit is een onlogische, onbegrijpelijke redenering. Hoezo: ‘daardoor groeit het bos’? Onnavolgbaar.

Oké, Zweden heeft veel eigen bos. Maar in Nederland moeten we het op enorme schaal gaan importeren.

Verkeerd argument van Hall aangezien we nu weten dat er nu helemaal geen bossen meer mogen worden gekapt en dus zit Zweden nog gevangen in een geheel verkeerde redenering, het oude paradigma: valse duurzaamheid via biomassa. Ik kan het hierbij laten want ook het vervolg van het interview achterhaald.  

“Dat klopt, hoewel wij in Zweden voor een klein deel ook hout importeren hoor. Het belangrijkste is dat het duurzame biomassa is, met certificaten. Die bewijzen dat bos goed geoogst is en dat er planten voor teruggroeien.”

Of dat werkt staat ter discussie. Bovendien: Nederland moet vrachtladingen uit de VS gaan importeren.

“Maar jullie importeren ook al steenkolen en andere dingen. Het idee dat je in de nieuwe, duurzame wereld alles uit je eigen regio kunt halen, daar kun je vraagtekens bij zetten. Als mensen een Tesla kopen, dan komt die ook uit de VS. Biomassa is een product in de handelsmarkt, er is aanbod en vraag, zo gaat het altijd in de economie.”

Die import van steenkool moet ook zo snel mogelijk verdwijnen.

In dat geval, waarom sluit u dan de kolencentrale Hemweg? Andere energiebedrijven willen hun kolencentrale ombouwen tot biomassacentrale.

“Wij hebben daar ook naar gekeken voor de Hemweg-centrale. Het bleek niet economisch rendabel. Het is veel te duur. Het is iets heel anders, technisch gezien, om biomassa te verbranden dan steenkool. In een kolencentrale is dat eigenlijk niet efficiënt. Dat de andere energiebedrijven hun kolencentrales, met subsidies, willen gaan vullen voor biomassa om stroom te produceren klinkt niet erg efficiënt. Het is beter, zo doen we dat in Zweden ook, om energiecentrales te bouwen die voor biomassa zijn gemaakt. En die produceren geen elektriciteit, zoals kolencentrales, maar warmte, voor stadsverwarming van gasloze huizen. Dat is ook wat onze nieuwe centrale in Diemen moet doen: warmte uit biomassa halen om huizen gasloos te maken.”

Ook Halls conclusie dat ‘Het is beter, zo doen we dat in Zweden ook, om energiecentrales te bouwen die voor biomassa zijn gemaakt’ onjuist is. Zweden heeft ons stikstofdebat niet kunnen volgen vanwege de actualiteit van ons ‘nieuws’ en dat is te merken in dit interview.

Maar de omgeving wil het niet. Hier, bij uw Amsterdamse kantoor, stonden protestgroepen voor de deur.

“Ja. Ik denk dat het moeilijk zal zijn om iedereen te overtuigen. Er zijn altijd uiteenlopende meningen over vormen van energie. Ik blijf ervan overtuigd dat biomassa een rol gaat spelen in de energietransitie. Maar ik zie ook dat er weerstand is in Nederland. Daarom moeten we een discussie voeren en uitleggen waar wij mee bezig zijn. Want als we geen biomassa gebruiken, dan blijven we CO2 uitstoten met olie, kolen en gas.”

Ook weer onjuist…. Hall heeft dus geen aandacht opgebracht voor zijn landgenote Greta Thunberg. Directeuren of CEO’s weten het altijd beter.

Maar biomassa helpt het klimaat niet, zeggen burgers en experts. Kun je dan niet beter aardgas stoken?

“Wat ons betreft is biomassa echt een betere keuze. Ik bedoel: daarom doen we het, anders begin ik er niet aan. Aardgas is een fossiele brandstof, die zeker CO2 uitstoot. Biomassa uit duurzame bossen kan een energievorm worden naast windmolens en zonnepanelen. Hout kun je opslaan en een biomassacentrale aanzetten, als er weinig zon of wind is. Die rol kan biomassa spelen. Ik zie het als onderdeel van een brede energiemix. Dat wil niet zeggen dat het een enorme energievorm moet worden.”

Hij moet zich eerst maar op de hoogte gaan stellen van milieu- en klimaatkunde.

Maar, kolencentrales vullen met hout is enorm.

“Zoals ik al zei: ik vraag me af of dat efficiënt en verstandig is. Het klopt dat energiebedrijven hieraan werken. In Groot-Brittannië bouwde Drax een grote elektriciteitscentrale om van steenkool naar houtstook. Onze nieuwe Diemen-centrale is wel een ander verhaal. Die is kleiner en alleen voor de stadswarmte.”

Mensen zijn fel tegen, hoe verklaart u dat dan?

“Ik zie dat de zorgen deels gaan over fijnstof-uitstoot. We moeten daar goed op letten, we moeten aan de goede kant van alle normen uitkomen. Mensen moeten zich wel comfortabel voelen bij de biomassacentrale Diemen. Ik zeg niet dat het slecht is hoor, maar ik heb de indruk dat de discussie over biomassa vooral in Nederland speelt. Wij hebben als Vattenfall ook een grote biomassacentrale in Berlijn, daar hoor je bewoners er helemaal niet over. Ook in andere landen, zeker die met een traditie in bosbouw, zie ik geen issues met de omgeving. Ik hoop dat we eruit komen, want biomassa kan bijdragen aan klimaatwinst.”

Het RIVM kan een dominante rol in de EU gaan spelen.

Maar pas op lange termijn, als bomen teruggroeien. Kunt u de CO2 van de biomassacentrale niet afvangen?

“Wij zijn niet dol op CO2-afvang en -opslag, het is te duur. Er zijn veel goedkopere technieken om CO2-uitstoot te verminderen. Gewoon, het plaatsen van windturbines en zonnepanelen voor groene stroom. De enige kosteneffectieve manier van CO2-opslag is denk ik broeikasgas terugpompen waar het eruit komt. Dus waar een bedrijf olie of gas omhoog pompt het broeikasgas filteren en terug in de bodem stoppen.”

Deze laatste zin is onduidelijk; olie en gas oppompen maar dan niet ten behoeve van de fossiele industrie, maar alleen op CO2 af te vangen? Lijkt een mijl op zeven. Dan is een ware energietransitie veel beter. en meer bossen aanplanten, want dat geeft hetzelfde effect van afvangen.

U maakt nu reclame: Vattenfall is fossielvrij in één generatie. Tikje vaag?

“Ons punt is: we maken als energiebedrijf een commitment aan de jonge generatie. Wij zetten in op duurzame energievoorziening, in één generatie. Wanneer dat is, dat is een beetje onduidelijk, dat ben ik met je eens. Je hebt het dan over 2040, 2045, zoiets. Een precieze datum gaan we er niet aan plakken. Want om eerlijk te zijn: wij kennen ook nog niet precies alle oplossingen die nodig zijn, om alle energie fossielvrij te maken. Er zijn nieuwe vormen, zoals groene waterstof. Dat kan heel belangrijk worden, als energievorm om de stroom van windparken op zee in te bewaren. Uiteindelijk moet het een optimale mix worden, van groene stroom en gassen.”

Er bestaan inmiddels waterstof gestuwde stadsbussen, maar is waterstof op grotere schaal al commercieel exploitabel?

Hoort kernenergie daarbij?

“Kerncentrales zijn enorm groot en duur. Het zijn miljardenprojecten en die centrales zet je voor vijftig jaar neer. Dat gaat een energiebedrijf nu niet snel doen. De kosten zijn te hoog, de onzekerheden te groot. Het kan zijn dat de politiek erom vraagt en een vaste prijs garandeert, zoals bij de nieuwe Britse kerncentrale Hinkley Point. Zelf zullen energiebedrijven andere opties verkennen. Wat in de toekomst wel interessant kan worden: kleinere kerncentrales, die goedkoper zijn. Die passen beter bij het decentrale energiesysteem van de toekomst.”

Eindelijk een energiebedrijf dat inziet dat kernenergie onhaalbaar is en goed heeft gekeken naar die Britse kerncentrale. Dat mag de VVD in z’n oren knopen. Maar ook kleinere kerncentrales zijn geen optie in verband met de radioactieve afvalproblematiek, dat nog onoplosbaar is, en Finland meent daarvoor veilige bodemschachten te hebben. Maar daarmee verdwijnt de radioactiviteit niet al zit dat verpakt in staal en beton. Kernenergie kortom is geen optie. Zon, water, wind en warmte (via geothermie) zijn de sleutels voor de komende tijd.

Burgers voeren de druk op, ze willen klimaatmaatregelen. Merkt u dat?

“Jawel, ik noem als voorbeeld maar even onze eigen Zweedse Greta Thunberg. Zij personifieert deze burgerbeweging. Ze agendeert het klimaatprobleem terecht op het hoogste niveau, wat mij betreft. Daarmee neemt de druk op bedrijven toe om te verduurzamen, klanten verwachten dat. Wanneer bedrijven erin slagen om het klimaat te integreren in hun businessmodel, dan kunnen ze winst maken en het milieu helpen. Dat proberen wij ook.”

Waarom werd Greta niet eerder genoemd, namelijk waar ik haar al noemde?

Alles moet nú veranderen, zegt Greta Thunberg. Heeft ze gelijk?

“Wel met haar zorg om het klimaat. Maar de oplossingen die zij eraan verbindt, daar ben ik het niet altijd mee eens. Niet meer vliegen bijvoorbeeld, zoals zij doet. Ik ben van mening dat de luchtvaart klimaatneutraal moet worden. De consument moet de eerlijke prijs gaan betalen. Vliegen is nu veel te goedkoop.”

Het moet nog worden onderzocht of vliegen fossielneutraal kan worden gemaakt.

Maar dan wordt vliegen slechts voor rijke elite?

“Nee, dat denk ik totaal niet. De luchtvaart wil grote klantgroepen behouden. Als verduurzaming de prijs verhoogt, is dat een enorme drijfveer om innovatie te versnellen. De luchtvaartsector zal zwaar inzetten op schone brandstof en elektrische vliegtuigen. Bij doorbraken daalt de prijs, dan kan vliegen uiteindelijk voor iedereen bereikbaar blijven, denk ik.”

Is te hopen…

https://www.trouw.nl/duurzaamheid-natuur/vattenfall-opent-voorlopig-geen-nieuwe-houtstookcentrales-in-nederland~bad9f79d/

[Vattenfall is een Zweeds staatsconcern, dat internationaal actief is met de productie en verkoop van energie. Het heeft een Finse, Noorse, Poolse en Duitse tak. Tien jaar geleden kocht het concern Nuon, toen nog van gemeenten en provincies. Daarmee kwam een van de grootste Nederlandse energiebedrijven, naast Essent en Eneco, volledig in buitenlandse handen. De Zweden betaalden 89 miljard kronen ofwel zo’n 9 miljard euro voor Nuon. Achteraf bleek dat bedrag te hoog. Vattenfall moest miljarden afwaarderen op Nuon, toen de energiemarkt met lagere prijzen te maken kreeg. Vattenfall levert energie aan 10 miljoen klanten, waarvan 2 miljoen in Nederland.]

‘Groenestoomvoorziening groeit niet hard genoeg’ @fd #duurzaamheid #energie #eu

Tags

politiek

IEA: vermogen groene stroom groeit niet hard genoeg (redacteur, Energie/fd, 22-10-19)

IEA: sterke groei groene stroom, maar niet genoeg voor halen klimaatdoelen (digitale titel)

https://fd.nl/ondernemen/1320955/iea-sterke-groei-groene-stroom-maar-niet-genoeg-voor-halen-van-klimaatdoelen

Maatschappelijke chaos is reflectie of spiegelbeeld van politieke chaos @trouw @volkskrant #overbureaucratisme

Tags

politiek

Subtiele kritiek koning blijft niet hangen (Aletta André, nederland/Trouw, 19-10-19)

‘In één generatie zoveel verschil’ – Het koningspaar is onder de indruk van de snelle ontwikkeling in India. “In één generatie zoveel verschil”, zei koningin Máxima vrijdag tegen de pers. In Mumbai sprak ze woensdag met een ongeletterde moeder, wier dochter gaat studeren en bij en bank gaat werken.

Juist dit beeld van ongeletterdheid én technologische ontwikkeling en een jonge generatie die op stoom komt met digitale techniek brengt de wereld in ook bij ons ontwakende transitie-chaos.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/770/articles/990368/13/1

~~

Stikstofcrisis is één groot déjà vu (Yvonne Hofs, Ten Eerste/de Volkskrant, 19-10-19)

Meer dan vijftig jaar geleden waren er al de eerste zorgen over een groeiende mestberg.

Deze reconstructie van de Volkskrant is even fundamenteel als eerder deze week van Trouw, en daarom vanwege de aanvulling nuttig om hieronder bijna – zonder de inleidende passage – volledig weer te geven, met als kernboodschap dat de ‘politiek’ – in ‘gezamenlijkheid’ – oneindig veel boter op het hoofd heeft en dat voor alle opgewondenheid én felheid, zelfs woede vanuit de oppositiebanken in de Tweede Kamer geen enkele rechtvaardiging bestond:

(…)

Dat Nederland een mestprobleem heeft, is al meer dan vijftig jaar bekend. Op het ministerie van Landbouw slaan ambtenaren intern vanaf 1965 alarm over de milieugevolgen van de snelle schaalvergroting in de landbouw en het bijbehorende mestoverschot, maar al hun rapporten verdwijnen in een la. De Stichting Natuur en Milieu kaart het mestprobleem in 1972 voor het eerst publiekelijk aan. In het rapport Bio-industrie. Augiasstal in milieu en landschap waarschuwt de organisatie voor de negatieve milieugevolgen van het ongecontroleerd uitrijden van mest door boeren. Een deel van de Kamer reageert verontrust en wil dat de minister actie onderneemt.

De landbouwsector komt meteen in het geweer. ‘Schande dat een welvarende sector in zijn groei wordt belemmerd’, schrijven boerenvoormannen. Minister van Landbouw, boerenzoon Fons van der Stee, gooit olie op de golven met een sussende beleidsnota. Aanvullende maatregelen zijn niet nodig en er is in Nederland genoeg ruimte voor verdere groei van de varkenshouderij. Mocht er op den duur toch een mestoverschot ontstaan, dan zijn daar technische oplossingen voor, zoals het dumpen van mest in de Noordzee.

Blauwdruk

Het wegkijken door Van der Stee blijkt achteraf een blauwdruk voor de toekomst. In de decennia die volgen voert de politiek een beleid van – zoals de milieubeweging het karakteriseert – ‘negeren, bagatelliseren, afzwakken en traineren’. Vanaf begin jaren tachtig onderkennen kabinetten weliswaar dat er een mestprobleem bestaat, maar de maatregelen die ze ertegen nemen worden steevast verwaterd onder druk van de landbouwsector. Zo probeert Landbouwminister Gerrit Braks in 1984 de groei van de intensieve veehouderij een halt toe te roepen door bedrijfsuitbreidingen per direct onmogelijk te maken. ‘Er komt geen varken of kip meer bij’, roept de minister stoer.

Dat loopt anders. De Nederlandse veestapel groeit tussen 1984 en 1987 sterker dan ooit, van 9- naar 14 miljoen stuks. Dat is mogelijk omdat niet het Rijk, maar de gemeenten de vergunningsaanvragen van boeren beoordelen. In de meeste plattelandsgemeenten kunnen boeren rekenen op een welwillende wethouder van christelijken huize. Het resultaat is een hausse aan bedrijfsuitbreidingen in de jaren na de afkondiging van de bouwstop.

Boeren zijn altijd luidruchtig voor hun belangen opgekomen. De tractorprotesten van deze maand zijn niet zonder precedent: in 1990 trok een lange stoet tractors naar het Binnenhof, toen uit protest tegen bezuinigingen op landbouwsubsidies. Boerenleiders maken Brinkhorst, die de veestapel wil inkrimpen, uit voor ‘killer’ en voor iemand die uit is op ‘een etnische zuivering van de boerenstand’.

De bedrijfstak heeft via de christelijke partijen en de VVD een stevige vinger in de pap op het Binnenhof. Het pro-landbouwkamp is de laatste jaren versterkt met Forum voor Democratie en de PVV. Omdat de meeste veehouders niets willen weten van een krimp van de veestapel, zoekt de politiek het – net als Fons van der Stee – liever in technische vooruitgang en zelfregulering. Over de effectiviteit van dat laatste merkt minister Brinkhorst in 2001 droogjes op: ‘In de veehouderij bestaat helaas geen cultuur van vrijwillig binnen de milieunormen produceren.’

Panacee

Mestverwerking wordt al twintig jaar als panacee voor het mestoverschot aangeprezen, maar komt in de praktijk niet van de grond. Het is voor veehouders veel goedkoper hun mest illegaal te dumpen. Dat dat schering en inslag is, heeft onder meer NRC uitvoerig gedocumenteerd. Een andere innovatie zijn de wettelijk verplichte luchtwassers in varkens- en kippenstallen. Die filteren stank en stikstof uit de stallucht voordat die naar buiten wordt geblazen. Onderzoeken hebben aangetoond dat luchtwassers slechter werken dan aangenomen.

Brussel is uiteindelijk steeds de wal die het schip moet keren. Vorig jaar vernietigde het Europese Hof van Justitie de Nederlandse Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), omdat Nederland veel te veel stikstof blijft produceren. Ook dit is een déjà vu. In 2003 veroordeelt het Europese Hof van Justitie Nederland voor hetzelfde vergrijp, in dat geval voor schending van de Nitraatrichtlijn. Nederland heeft in 1998 een Mineralen Afgifte Systeem (Minas) ingevoerd om boeren te dwingen minder stikstof en fosfaat te produceren. De normen in het Minas zijn echter veel te ruim geformuleerd, oordeelt het gerechtshof in Luxemburg.

Politici zijn er dus talloze keren op geattendeerd dat het substantieel verlagen van de stikstofuitstoot en het vermijden van pijnlijke maatregelen voor de veehouderij twee onverenigbare grootheden zijn. Hoeveel stikstofwinst de vrijwillige stoppersregeling van Schouten gaat opleveren is moeilijk in te schatten zolang boerenorganisaties en sympathiserende politici tegelijkertijd volhouden dat bestaande veehouderijen groeiperspectief geboden moet worden. 

Toen bestonden alle huidige supermoderne meettechnieken nog niet en stond men in veel opzichten voor onbekende gegevens zoals stikstofontwikkelingen onder de grond, zodat de toenmalige zorgen vanuit het ministerie nog weggewuifd kon worden, terwijl pas het verband van stikstof, pesticiden en andere chemicaliën mét klimaatveranderingen nu pas duidelijk maken dat het einde oefening is voor de klassieke economische groeibegrippen die altijd al dominant waren, maar nu omgezet moet worden in louter en alleen duurzame groei. En daarom is nu links-Nederland wakker geworden en gaat het terecht de strijd aan met alle klassieke economische modellen die al even kortzichtig zijn als de ontwikkelaars van die modellen zelf. Dit nieuwe bewustzijn maakt het mogelijk om de klassieke opvattingen definitief naar de prullenbak en destructiebedrijven te verwijzen. Voor de traditionele dommekracht op rechts bestaat geen ruimte meer. De risico’s van de economische overheersing van het klassieke liberalisme zijn te groot geworden zodat route onmogelijk moet worden gemaakt: om de ondergang van het klassieke Avondland in wereldwijd verband en dus de beschaving als geheel te voorkomen.

https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/775/articles/990375/9/1

https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/775/articles/990375/9/1