Tags
Stelling: Allereerst een uitleg wat ik onder ‘proportionaliteitsdenken’ versta, want dat begrip dat ik hierbij introduceer als nieuwe noodzakelijkheid om Europees te gaan leren ‘denken’, waar het specifiek gaat om de uitdagingen waarvoor de EU zich gesteld ziet in kader van het Parijsverdrag van 2015 en in het verlengde daarvan het @vonderleyen-programma, is het logischerwijs een nieuw ‘tweesporenbeleid’, maar dan anno ‘2020’, in plaats van de jaren negentig na de aanvaarding van het Verdrag van Maastricht. De kwestie die nu op tafel ligt mag als detaillering gezien worden van het verschijnsel van de EU van de ‘oude’ twee snelheden, namelijk de ‘vooroplopers’ van specifiek West-Europa tegenover de oud-communistische landen in Oost-Europa die te kampen hadden met een zwaar verouderde industriële infrastructuur.
Maar toen – in de jaren negentig – kon nog niet voorzien worden hoe de Europese ‘gemeenschap’ er in 2020 uit zou komen te zien. Welnu, dat is met dit verslag uit de Volkskrant – voor mij – wel zichtbaar geworden. Vandaar ook dat ik hierbij een voorzet wil geven tot een dialoog in zowel de Raad van regeringsleiders als in de Commissie, als de uitvoerders van de hoofdlijnen die de Raad ‘uitzet’ en bepaalt.
Beide kampen – West- en Oost/Zuid-Europa – kampen nú beide met een nieuwe uitdaging, namelijk hoe we zowel de EU als de wereld in mondiale zin beschouwd, moeten gaan redden van de dreigende ondergang die ‘zichtbaar’ wordt als het gaat om het klimaat-en milieuprobleem; als we dat probleem niet weten aan te pakken.
Het wonderlijke is volgens mij dat beide kampen exact hetzelfde probleem moeten oplossen, waarbij voorondersteld dat de VS en China (en India) later zullen volgen als de huidige regimes tot een volwassener inzicht zijn gekomen. Maar dat valt niet af te dwingen en vandaar dat de EU nu heel voorzichtig moet gaan opereren, en dat is infrastructureel geheel anders dan het ‘nietsdoen’ van de vorige Commissie waarin alleen de autolobby de hand boven het hoofd werd gehouden. Dat was een dodelijk beleid.
Het verschil tussen West- en Oost-EU nu is dat de Noordwestelijke lidstaten een hypermoderne infrastructuur in huis hebben, wat in het fossiele Oosten niet het geval is. Maar beide staan voor ‘dezelfde’ technologische uitdaging en dat is een noodzakelijke omslag of energietransitie, omdat óók het westen nog – te veel – steunt op de nog dominerende fossiele infrastructuur, maar dat de hervormingen vanwege ‘achterstallig onderhoud’ in het oosten veel ingrijpender zijn.
Het is ook voor mij vreemd dat de vrije markt in het westen niet de mogelijkheden heeft onderkend van de inzet van duurzame industriële capaciteit, wat natuurlijk te wijten is aan de sterke lobby van de fossiele industrie. Waar het eenzijdige economische liberalisme het kapitalisme domineerde heeft dát fossiele liberalisme ook de marktwerking tegengehouden door eigen manipulatiemechanismen zodat daarmee de gezonde marktwerking geheel verloren ging. Moderne duurzame technieken zijn immers al decennia bekend want de elektrische auto-industrie stamt al uit de jaren 70 en 80, maar kreeg simpelweg geen kans om door te breken. Dat werd gesaboteerd door de ijzersterke lobbyindustrie. Daardoor heeft het westen zichzelf letterlijk in de wielen gereden en nu moet ‘daar’ in dat ‘moderne’ westen de schade worden hersteld, op straffe zelfs van de ondergang van deze beschaving. Is dit niet erg dramatisch voorgesteld?
Neen, want als wij ons klimaat niet beter leren te beheersen dan tot heden het geval was, dan komen we en niet uit en volgt een algehele vernietiging van de aarde door droogte en hitte. Zo ‘simpel’ ligt het in wezen. En daarom kan de EU nu een gidsfunctie gaan vervullen door de wereld te tonen hoe dit klimaatprobleem moet en kan worden aangepakt. Maar wel door eigen denkwerk én en creativiteit omdat we er anders niet uitkomen.
Geen akkoord, en toch een akkoord (Marc Peeperkorn, Ten eerste/de Volkskrant, 14-12-19)
Het had nogal wat voeten in de aarde om EU-lidstaat Polen aan boord te krijgen bij de Green Deal. Voorlopig gaat Polen niet verder dan het delen van de ambitie van een klimaatneutraal Europa in 2050. Maar wel op eigen tempo.
Dat eigen tempo is vanzelfsprekend omdat in Polen het overzicht dat wij hier met onze klimaat- en milieuwetenschapers wél hebben, niet aanwezig is. Ook al wordt dat door de populisten ontkend, maar dat is hun probleem.
ANALYSE KLIMAATAKKOORD
Polen blijft dwarsliggen bij invullen klimaatambities (digitale titel)
Het groene ‘Man op de Maan’-project van EU-president Charles Michel kwam in Brussel al tijdens de lancering vrijdag in de vroege uurtjes in de problemen. ‘Brussels, we have a probleem.’ Polen, een van de passagiers, weigerde in te stappen.
Zoals in mijn inleidend stelling geformuleerd is het logisch dat de Polen weigerden in te stappen. Maar als de Commissie de Polen weet te overtuigen van de intentie van Green Deal, dan zal het zeker loslopen. En het kost iedereen een deel van de – huidige – welvaart, maar dat wordt dubbel en dwars terugverdiend als ‘we’ de energietransitie tot een succes hebben gemaakt en daarmee de VS en China hebben verslagen.
‘Waar 26 Europese regeringsleiders beloofden dat Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent (netto geen CO2-uitstoot) ter wereld wordt, eiste en kreeg de Poolse premier Mateusz Morawiecki uitstel tot juni. Het weerhield Michel er niet van toch over een akkoord te spreken. ‘We moeten creatief zijn als we met de EU verder willen’, concludeerde Michel laconiek na afloop van de eerste EU-top onder zijn leiding. De vraag of deze nieuwe manier van besluiten (26 minus 1) nu ook bij andere controversiële onderwerpen als migratie wordt toegepast, liet hij onbeantwoord.
Mijn genoemde ‘creatieve’ inzet van de EU zal zonder enige twijfel op andere gronden gebaseerd zijn dan die van Michel, maar veel verschil kan het simpel weg niet zijn. Het hangt er alleen vanaf wat er binnen de Raad aan vermogen bestaat om bruggen te bouwen en weerstanden te overwinnen.
Het klimaatdebat donderdag werd diep in de nacht getrokken door weerstand van Polen, Hongarije en Tsjechië. De laatste twee vooral uit vrees dat de Europese klimaatambities het gebruik van de kernenergie onmogelijk zouden maken. Toen daarover geruststellende woorden kwamen – de EU heeft sowieso geen zeggenschap over de energievoorziening van de lidstaten – staakten zij hun verzet.
Ik herhaal wat ik afgelopen dagen over kernenergie heb geschreven: zolang het afvalprobleem niet is opgelost, geen nieuwe kerncentrales bouwen want die investeringen gaan duurzame oplossingen (zon, water en wind) verre te boven. Kwestie van boekhoudkundig rekenen dus. Maar dat in de Raad ook is meegedeeld dat energie een zaak is aan lidstaten – is een nieuw geluid want dat werd door het koppel Tusk/Juncker nooit in de mond genomen. Er is dus toch een nieuwe wind gaan waaien.
Lang betoog Morawiecki
Morawiecki echter niet. In de vergaderzaal stak hij een lang betoog af over de enorme achterstand die zijn land heeft op andere lidstaten. Polen trekt zo’n 80 procent van zijn energie uit ‘vieze’ kolencentrales, een erfenis uit het Sovjettijdperk. Het te snel verbieden van fossiele brandstoffen leidt volgens hem tot energietekorten en verlies van honderdduizenden banen. En het is duur. Armere lidstaten betalen daardoor meer voor de klimaatplannen dan rijkere. ‘Dat kan ik thuis niet uitleggen’, aldus Morawiecki.
Polen neemt een dramatisch andere positie in dat de andere oosterse lidstaten en daarmee zal de EU ongetwijfeld rekening mee houden, maar wel op voorwaarde dat alle ‘oude’ knelpunten vanuit de vorige periode-Juncker nu rechtgezet worden, en dat er dus in concreto ook gezocht wordt naar redelijke oplossingen inzake migratiebeleid.
Aanvankelijk vroeg hij uitstel van de klimaatneutraliteit voor zijn land, hij suggereerde volgens betrokkenen tot 2070. Dat idee werd weggehoond. Premier Mark Rutte hield zijn Poolse collega voor dat de groene omschakeling ook in Nederland – ‘We hebben een grote energie-intensieve staalsector en chemische industrie’ – pijn doet. De Portugese premier António Costa kwam met een emotionele waarschuwing over de verwoestijning van zijn land en Zuid-Spanje, over bosbranden en orkanen als gevolg van de opwarming van de aarde. Morawiecki liet daarop zijn 2070-verzoek varen en zette in op garanties over financiële hulp van de EU om de vergroening te betalen.
Over ‘de groene omschakeling ook in Nederland’ heb ik in de inleidende stelling al genoeg gezegd, en dat argument speelt ook met betrekking tot de zuidelijke lidstaten die veel meer problemen dan het noorden kennen zoals met bosbranden en orkanen. Het is dus in zekere zin maar een ‘gelukkig’ toeval dat dat bij ons ook speelt, omdat anders de populistische argumenten weer aan kracht zouden winnen, en totaal ten onrechte. De bevolking blijft immers onkundig vanwege alle politieke misverstanden die zijn ontstaan.
Die blanco cheque wilden de andere lidstaten niet afgeven, waarna een impasse dreigde. Michel – bevreesd voor een mislukking van zijn eerste EU-top – schorste de vergadering en nam Morawiecki mee voor apart overleg. Vervolgens sprak Michel met bondskanselier Angela Merkel, de Franse president Emmanuel Macron en premier Rutte. En daarna weer met Morawiecki. De rest van de leiders zat ondertussen hongerig op het diner te wachten.
Verstandige aanpak van Michel!
Niet te vermurwen
De Poolse premier bleek niet te vermurwen, waarna Michel met zijn ‘creatieve oplossing’ een mislukking voorkwam: Polen deelt de klimaatambitie, maar weet nog niet of ze die ook gaat vervullen. Een ‘Belgisch compromis’, concludeerden diplomaten. Een René Magritte-achtig Ceci n’est pas un accord. Voor de buitenwereld was de eenheid van de EU gered.
De diplomaten hebben gelijk omdat in deze situatie nooit met zekerheid kan worden voorspeld hoe de deze problemen uiteindelijk opgelost zullen worden. Maar zoals een tegeltjeswijsheid dicteert: ‘Waar een wil is, is een weg’ (die zichtbaar gaat worden).
‘Morawiecki was tevreden en zei dat Polen ‘op zijn eigen tempo’ de klimaatneutraliteit zal bereiken. Hij wacht begin volgend jaar berekeningen af van de Europese Commissie over hoe duur de omschakeling voor de verschillende lidstaten zal uitpakken en hoeveel geld er beschikbaar is uit de EU-fondsen.
Premier Rutte zei na afloop van de EU-top er ‘vertrouwen’ in te hebben dat Polen zich komende zomer alsnog achter de 2050-doelstelling schaart. Hij benadrukte ook dat Nederland niet sneller de CO2-uitstoot zal terugdringen als Polen toch besluit extra tijd te nemen.
Rutte heeft gelijk met zijn voornemen om ons land niet sneller te laten werken aan de Parijse akkoorden, want malle Henkie zijn wij ook niet vanwege de achterstand die de VS en China hebben. Maar mag ons er niet van weerhouden om een voorbeeldfunctie in de wereld te ontwikkelen omdat steeds meer landen onder de extreme druk van de natuur worstelen. En Portugal kan er dus nu over meespreken.
Diplomaten zien de nachtelijke top als voorbode van de zeer moeilijke discussies tussen de lidstaten zodra de uitgewerkte klimaatwetten op tafel liggen. Feit is wel dat die wetsvoorstellen met een meerderheid kunnen worden aangenomen en Pools verzet kan worden overstemd.
Dat er meer ‘zeer moeilijke discussies tussen de lidstaten zodra de uitgewerkte klimaatwetten op tafel liggen’ spreekt voor zichzelf, maar laten we ook nuchter zijn en constateren dat geen land ontkomt aan maatregelen als we onze beschaving in stand willen houden. En in dat verband geldt niet de laatste zin onjuist is: ‘Een meerderheidsstemming invoeren is laatste wanhoopsdaad’ als het niet op een volwassen wijze kan worden opgelost en dat schort het in de communicatie tussen de EU en lidstaten, en dat waren we al gewend. Maar nu dient dat probleem ook opgelost te worden zonder instandhouden van alle oude mores en ingeslepen gebruiken.
