‘Ook onze politici zélf verspreiden soms fabeltjes’ @fd #politiekecultuur

Tags

politiek

Stelling: Dat politici ‘soms’ een onterecht vijandbeeld neerzetten, is wat betreft het gebruik van ‘soms’ onjuist, aangezien het altijd gebeurt, want inherent aan de politiek(e realiteit) waarin het ‘vijandbeeld’ het bestaansrecht van het politieke ‘bedrijf’ is.

Remco de Boer, EXPERT/fd, 22-10-20)

In het kort:

•            Politici zetten soms een onterecht vijandbeeld neer.

•            Gedeelde feitenbasis is cruciaal voor klimaatdiscussie.

•            Wie eigen werkelijkheid creëert, ondergraaft debat en democratie.

Onder de titel ‘fabeltjesfuik’ legde Arjen Lubach deze week in zijn programma ‘Zondag met Lubach’ de parallelle werkelijkheid van complotdenkers en hun afkeer van de politiek bloot. Treffendste citaat: ‘Ik geloof niet in feiten’.

*Hier wordt ongetwijfeld bedoeld: … niet in gepresenteerde feiten!

Niet alleen buiten de Tweede Kamer vind je zelfgeboetseerde waarheden. Ook politici nemen het niet altijd even nauw met de feiten. Sommige plaatsen beeld boven inhoud, vaak vergezeld van een vijandbeeld. Zeg maar de aanpak-Trump. Dat zien we ook bij energie en klimaat, een politiek steeds belangrijker thema.

‘Jesse Klaver deed twee weken geleden in zijn podcast Jesse& een onvervalst Trumpje’

Zo deed Jesse Klaver twee weken geleden in zijn podcast ‘Jesse&’ een onvervalst Trumpje. Volgens de GroenLinks-leider is een goed werkend Europees Emissiehandelssysteem (ETS) hard nodig, maar is daar nu geen sprake van. Bedrijven proberen het volgens hem tegen te houden. Klaver wil daarom dat Nederland een eigen heffing invoert: ‘Ik ga er niet op wachten tot het in Europa komt.’

Eclatant succes

In werkelijkheid bestaat het ETS al sinds 2005 en is het inmiddels een eclatant succes. Sterker nog, het is vooral dankzij dit systeem dat de EU wereldwijd klimaatkampioen is: tussen 2005 en 2018 daalde de uitstoot in de EU met 16%, terwijl die in de rest van de wereld met 30% steeg.

Bijna de helft van alle Europese uitstoot valt onder het ETS, waaronder die van de industrie, energieproducenten en het Europese vliegverkeer. Elk jaar stelt de EU voor deze sectoren minder rechten beschikbaar. Zo daalt de uitstoot gegarandeerd en kostenefficiënt; dit jaar stoten ETS-sectoren 21% minder uit dan in 2005, in 2030 zal dat 43% minder zijn.

Reductie in niet-ETS-sectoren, zoals gebouwde omgeving, landbouw en verkeer, is een stuk lastiger. En onvoorspelbaarder. Niet de EU is daarvoor verantwoordelijk, maar de lidstaten zelf. Hun gezamenlijke doel voor dit jaar is 10% reductie ten opzichte van 2005.

Flink aan de bak

Vooral over die niet-ETS-sectoren zouden Nederlandse politici zich zorgen kunnen maken. Vorige week nog waarschuwde de EU dat de huidige Nederlandse reductieplannen onvoldoende zijn om het door Brussel opgelegde 2030-doel te halen. Het volgende kabinet zal dan ook flink aan de bak moeten, zeker als Europa de totale reductiedoelstelling fors gaat verhogen naar 55% in 2030, zoals de verwachting is.

Dat het ETS de uitstoot van grote bedrijven in Europa gestaag, efficiënt en voorspelbaar omlaag brengt, past simpelweg niet in het beeld dat GroenLinks, maar ook enkele andere partijen, vaak geven. Dat beeld is er een van foute bedrijven die schuldig zijn aan klimaatverandering en hun uitstoot niet naar beneden willen brengen.

Ook Matthijs Sienot, Tweede Kamerlid voor regeringspartij D66, probeerde onlangs op zijn manier een vijandbeeld te vestigen, en wel van minister Eric Wiebes, die verantwoordelijk is voor het Klimaatakkoord. Sienot zette hem tijdens een overleg in de Kamer weg als iemand die het akkoord de afgelopen jaren niet steunde. Iedereen die het dossier zelf maar een beetje kent, weet dat dit – plat gezegd – onzin is.

‘Matthijs Sienot zette Eric Wiebes weg als iemand die het Klimaatakkoord niet steunt. Iedereen die het dossier kent, weet dat dit onzin is’

Onder het vorige kabinet deed de PvdA hetzelfde. Ook die partij stond slecht in de peilingen en probeerde in de aanloop naar de verkiezingen wat electorale kleur op de wangen te krijgen. Tweede Kamerlid Jan Vos (PvdA) nam daarvoor Henk Kamp, voorganger van Eric Wiebes, onder vuur. Hoewel Kamp keurig het beleid van de VVD/PvdA-coalitie uitvoerde, noemde Vos hem ‘minister van fossiele zaken’.

*Die kwalificatie is was volkomen terecht aangezien Kamp de aardgaswinning altijd heeft verdedigd tegen beter weten in omdat het allang duidelijk was dat fossiel in de toekomst volkomen afgedaan was ofwel zou worden.  

Schaliegas

Nog een actie waar Trump zich niet voor zou schamen: op 6 oktober nam de Tweede Kamer met ruime meerderheid een motie aan waarin de regering werd opgeroepen minder aardgas uit Rusland te halen, en meer uit de Verenigde Staten. Dat Amerikaanse gas is vooral schaliegas, gas waarvan een zeer ruime meerderheid in de Tweede Kamer wil dat dit in Nederland absoluut niet gaat worden gewonnen. Maar het uit de VS halen, is blijkbaar geen probleem.

*De auteur vergeet dat het vaak – lees: altijd – een kwestie van afwegen is in de politiek en zeker in een nieuw-type coalitie, zoals dat VVD-PvdA-kabinet, ‘gedwongen’ door de verkiezingsuitslag als enige direct haalbare coalitie op basis van twee partijen.     

Een van de fraaiste staaltjes Trumpisme dateert uit september 2018 en staat op naam van Ed Nijpels. Als voorzitter van het Klimaatberaad was hij verantwoordelijk voor de totstandkoming van het Klimaatakkoord. Toen duidelijk werd dat het akkoord niet op 1 januari klaar zou zijn, kreeg Nijpels tijdens een persconferentie de vraag wat daarvan de gevolgen zouden zijn. ’Zondige gedachten’, noemde hij de vraag, ‘die geen verspreiding behoeven’. En dat was het.

*Omdat voor hem als liberaal er niet méér uit te halen viel.  

‘Net zo opvallend als het non-antwoord dat Nijpels gaf, was dat de aanwezig journalisten hem ermee lieten wegkomen’

Net zo opvallend als het non-antwoord dat Nijpels gaf, was dat de aanwezig journalisten hem ermee lieten wegkomen. Terwijl juist zij dit soort gedrag voortdurend aan de kaak zouden moeten stellen. Nuchter feiten van fictie scheiden is de komende jaren belangrijker dan ooit, zeker op energie- en klimaatgebied. Als de Europese – en daarmee dus ook de Nederlandse – reductiedoelen verder omhoog gaan, gaat de transitie steeds harder knellen.

*Dat laten ‘wegkomen’ is dagelijks aan de orde en een kwestie van ‘geven en nemen’ tijdens de onderhandelingen.  

Feitenbasis

Nederland staat voor moeilijke keuzes. Om die te kunnen maken, is consensus over een gemeenschappelijke feitenbasis onontbeerlijk. Alleen dan kun je constructief discussiëren. Over technologie. Over de ruimtelijk inrichting van ons land. Over welke schouders de zwaarste lasten moeten dragen.

*Niets is moeilijker in de politiek dan het bereiken van “consensus over een gemeenschappelijke feitenbasis die onontbeerlijk” is. Dit is bijkans onmogelijk als het gaat om een ‘overtuigende’ consensus, zonder moddergevechten.

Amerika gaat over anderhalve week naar de stembus. Zo gepolariseerd als het daar inmiddels is, is het hier nog niet. En zo bizar als de wereld die Lubach toonde, is het in het parlement ook niet. Maar uiteindelijk komt het wel allemaal van hetzelfde vat.

*Hetzelfde politieke verschijnsel” wordt waarschijnlijk bedoeld.

Wie zijn eigen werkelijkheid creëert, begeeft zich op een glibberig, hellend vlak. Die ondergraaft het debat en zo uiteindelijk, op de lange termijn, ook de democratie. Dat is geen fabeltje, dat is een feit.

*Ideologieën die met elkaar strijden begeven zich altijd op “een glibberig, hellend vlak”. De vraag is alleen of een onderzoeker/publicist als deze auteur daarvan op de hoogte is.

https://fd.nl/opinie/1361680/ook-onze-politici-zelf-verspreiden-soms-fabeltjes

Er bestaat veel ‘desinformatie’ over de energietransitie @trouw #duurzame-energie

Tags

politiek

De uitstekende recensie over het net gepubliceerde boek van expert Sanne de Boer van vanochtend in Trouw neem ik hieronder helemaal over omdat de tekst van redacteur Straver een voorbeeld is hoe degelijk kranten werken; en ook vind ik het begrip ‘desinformatie’ het enig juiste woord als het gaat om complottheorieën en alle fantasieën of wensgedachten die uitgesproken worden.

Vijf misverstanden rond het klimaat (FRANK STRAVER, Stokpaardjes, Katern de Verdieping/Trouw, 21-10-20)

Energie-expert Sanne de Boer schreef een boek over de energietransitie. Daarin wil ze hardnekkige misverstanden de wereld uit helpen. We bespreken vijf veelgehoorde vergissingen.

Wie met Sanne de Boer in gesprek gaat moet op zijn woorden letten. Niet dat ze nors uit de hoek komt, integendeel, deze energie-expert is monter van aard. Tegelijk is ze punctueel en kritisch. Haar haren gaan recht overeind staan, wanneer ze iemand hoort beweren dat Nederland ‘als braafste jongetje van de klas van het gas af wil’, of als iemand claimt dat thoriumcentrales het klimaat gaan redden. “Met simpele stokpaardjes of desinformatie komen we niet vooruit in de klimaattransitie”, zegt De Boer. “En dat moet!”, roept ze uit tijdens het interview in een café in Utrecht. Daarom schreef ze ‘De energietransitie uitgelegd’, haar eerste boek. Ze wil mensen aanzetten tot zowel denken als actie, door inzichten te bieden en misverstanden weg te nemen.

1 Hoe hoger het klimaatdoel, hoe beter

Overheden buitelen over elkaar heen met groene doelen. Ze leggen de lat steeds hoger. Het EU-Parlement wil niet 55 procent minder Europese CO2-uitstoot in 2030, zoals Eurocommissaris Timmermans bepleit, maar 60 procent. Sommige gemeenten beloven ondertussen: we worden hier niet in 2050 energieneutraal, maar in 2030. “Dat klinkt mooi, er spreekt ambitie uit”, zegt De Boer. “Maar ik vraag me wel af: weten politici wel wat ze beloven? Er is geen serieuze expert die het voor mogelijk houdt dat gemeenten of landen in 2030 al klimaatneutraal kunnen zijn, netto zonder broeikasgassen.”

Daarvoor moeten alle huizen van het aardgas af, het vervoer elektrisch, elke fabriek moet volledig op groene energie omschakelen. Dat terwijl de klimaatplannen nog veel nadere uitwerking behoeven. “Het risico van te hoge doelstellingen is dat experts de klimaatambitie niet meer serieus kunnen nemen. En dat de resultaten zover achterblijven bij de wensen, dat mensen teleurgesteld raken en afhaken bij de transitie”, zegt De Boer.

Het is volgens haar een misvatting dat uit een hoger klimaatdoel ook meer resultaat volgt. Sterker nog: het kan ook een verlammende werking hebben, alsof je aan een proefwerk begint en belooft dat je een 10 zult halen. Bovendien beloven bestuurders te vaak een ‘energieneutrale’ toekomst in hun regioplannen, terwijl ze het wel over groene stroom hebben maar olie en gas vergeten. Een toontje lager zingen is vaak effectiever, aldus De Boer. Hoe fermer het doel, hoe meer kunst- en vliegwerk er nodig is om de doelen werkelijk te behalen.

2 Waterstof is de heilige graal

Bij tegenslagen in de energietransitie klinkt het nogal eens: kies toch voor waterstof. Als we daar met zijn allen op overstappen, dan komt de redding van het klimaat naderbij. “Het grote misverstand dat daarover breed lijkt te leven, is dat waterstof een energiebron is”, zegt De Boer. Het bewijs daarvan zag ze ook terug in een interview met GroenLinks-leider Jesse Klaver, eerder deze maand in Trouw. Gevraagd naar zijn opvatting over de haalbaarheid van de energietransitie, aangezien uit studies blijkt dat alleen wind- en zonne-energie niet afdoende zijn, zei Klaver: “De grote vraag is hoever we komen met waterstof. Ik denk heel ver, maar dat is nog niet 100 procent zeker.”

Zo’n opmerking wekt de suggestie dat waterstof een energiebron is, die je net als gas of kolen uit de bodem kan winnen. “In werkelijkheid is waterstof geen bron maar een energiedrager.” Het is een gas, waarin de energie van groene stroom kan worden opgeslagen. “Je hebt er dus veel windmolens en zonnepanelen voor nodig om veel groene waterstof te kunnen maken.” Dat kan inderdaad, benadrukt De Boer, via elektrolyse, een techniek die elektriciteit omzet in waterstofgas. Een project zoals van kunstmestfabriek Yara, waarbij groene waterstof gemaakt van windenergie als vervanging moet dienen voor fossiel gas voor de productie van ammoniak, bewijst volgens haar de kansen van waterstof als grondstof in de industrie.

“Ook voor vrachtverkeer kan waterstofgebruik zinvol zijn.” Maar personenauto’s en goed geïsoleerde huizen hoeven volgens De Boer echt niet op waterstof te rekenen.

3 Wind- en zonne-energie zijn perfect

Critici hebben uitgesproken, vaak negatieve oordelen. Aardgas is vuil, steenkolen zijn fout, kernenergie is gevaarlijk, CO2-opslag is struisvogelgedrag, biomassa vernielt de natuur, waterkrachtcentrales verstoren rivieren. “Op vrijwel alle huidige en alternatieve energie klinkt kritiek”, zegt De Boer. Ook zonneparken en windmolens jagen mensen de gordijnen is als ze die om de hoek krijgen, maar binnen het gehele energiesysteem krijgen deze twee wel een heldenrol toegedicht. Gebruik van wind en zon put de aarde niet uit, is het idee.

“Toch moet er van alles voor uit de grond komen: metalen en mineralen.” Die grondstoffen kunnen alles bij elkaar een flinke aanslag zijn op natuur en milieu. Ook stoot de productie, plaatsing en verwijdering ervan broeikasgas uit. “Perfect is het gebruik van wind- en zonne-energie dus niet”, zegt De Boer. Voor deze weersafhankelijke energiebronnen is bovendien het gebruik van dikke stroomkabels en batterijen nodig, meer dan bij stabiele energiebronnen. Dat wil absoluut niet zeggen dat zonne- en windenergie niet goed zijn voor het klimaat, onderstreept de auteur in haar boek. Ze moeten een tijdje schone energie produceren om de schade uit de productieketen ‘terug te verdienen’. Zonnepanelen leveren uiteindelijk zeven tot tien keer meer energie op dan het kost om ze te produceren. “Ze bieden geweldige schone energie, maar perfect zijn ze niet.” Aan de andere kant is biomassa niet altijd zo fout als gesteld, zegt De Boer. “Lokale reststromen kunnen een prima duurzame bron zijn.” Het juiste gebruik van biomassa helpt tegen klimaatverandering.

4 Nederland wil zo nodig van het gas af, terwijl andere landen dat niet doen

Wie het debat over aardgas volgt hoort regelmatig: ja hoor, Nederland moet zo nodig als enige land van het gas af. “In zo’n uitspraak schuilen een paar misverstanden”, zegt De Boer. “Om het Klimaatakkoord van Parijs uit te voeren moeten alle landen ter wereld fossiel energiegebruik afbouwen, dus ook aardgas.” Nederland loopt daarin, aangespoord door de Groningse aardbevingen, voorop. In Duitsland beginnen sommige bewoners juist met aardgas, weet De Boer. “Maar dat zijn mensen die nu nog op kolen stoken, zoals hier vroeger ook gebeurde. Je weet wel, met een kolenhok en een kolenkit.”

Maar ook Duitsland zal de gaskraan moeten dichtdraaien. Pardon, de aardgaskraan. Want daarin ligt volgens de auteur de tweede vergissing. “We gaan niet van hét gas af.” Groen gas, geproduceerd uit bio-stromen (planten, mest, gft), kan juist een steeds grotere rol gaan spelen in de energievoorziening. En waterstof is ook een gasvormige energiedrager. Dat Nederland vaart belooft te maken met ‘aardgasvrij’ wonen en werken komt door het feit dat we er als geen ander aan verslaafd zijn geraakt, deels door het aanboren van het Groninger-veld. Het roer moet om, om de CO2-uisttoot te verlagen. Voor veel andere landen is aardgas een beperkter deel in de energiemix. Zo heeft Groot-Brittannië al aardig wat huizen met een elektrische kachel, heeft Denemarken al veel warmtenetten en benut Finland bodemenergie. “Van de fossiele energie is aardgas, of je het nu leuk vindt of niet, relatief schoon. Als Ierland, waar ze nog veel turf stoken, overgaat op aardgas, levert dat nogal wat klimaatwinst op.”

5 Niet mensen thuis, maar het systeem moet veranderen

Heilig geloof in techniek en vertrouwen in innovatie leidt volgens De Boer tot verkeerde verwachtingen. Een recente uitspraak van Thierry Baudet ziet ze als een mooi voorbeeld daarvan. De leider van Forum voor Democratie schetste het perspectief op gratis energie omdat Nederland in de toekomst thoriumcentrales kan benutten. Dat zijn een soort hypermoderne kerncentrales, die zonder uranium werken en weinig nucleair afval produceren. “Commerciële thoriumcentrales bestaan alleen nog helemaal niet. Je kunt ze wel ontwikkelen, als de politiek daar een investeringsagenda voor op tafel legt.” Dat gebeurt niet, waardoor thorium als toekomstbelofte genoemd kan worden zonder consequenties. “Dat geeft comfort aan mensen”, zegt De Boer. “Het idee is dat de techniek het allemaal wel zal oplossen en dat we zelf , iedereen thuis, niets hoeven te doen.” Dat is een groot, soms bewust politiek voorgespiegeld misverstand, volgens de auteur. “De klimaattransitie die Nederland ingaat vraagt aanpassingen van iedereen, en een nieuwe mindset.” Om de klimaatdoelen te behalen zal volgens De Boer iedereen bereidheid moeten tonen om anders te gaan eten, reizen, werken, wonen en recreëren. “Niet vliegen naar Londen, maar gewoon die trein pakken, bij zoiets begint het al.” Volgens De Boer is het van groot belang dat mensen beseffen dat het slagen van de transitie staat of valt bij draagvlak en individuele betrokkenheid van burgers. “Zo niet, dat is het risico dat mensen te veel achterover gaan leunen en denken dat hún bijdrage niet nodig is. Ook de mensen die geven om het klimaat.”

Wie is Sanne de Boer?

Na haar studie Innovatie- en Energiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht werkte Sanne de Boer (33) als consultant. Ze gaf de Europese Commissie en Nederlandse overheden advies over schone energie. Nu werkt ze als expert energietransitie bij netbeheerder Stedin. Ook is ze actief bij KEK, een jongerennetwerk voor klimaat en energie.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1079/articles/1231636/36/1

‘Koppel toekomstige CO₂-prijs aan groene investering van nu’ @fd #duurzaamheid

Tags

politiek

Om de scheepvaart te verduurzamen zouden dieselmotoren vervangen kunnen worden door elektrische motoren. De sector moet investeren in zo’n ombouw, maar er moet ook geïnvesteerd worden in laadpunten. Hier zou de overheid een grote rol in kunnen spelen.

In het kort:

• Nederland raakt in een recessie, waar het uit moet zien te komen.
• Er gaan handen omhoog om dit herstelplan overeen te laten stemmen met de gestelde klimaatdoelen.
• De Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie pleit voor het opnemen van een verwachte CO₂-prijs in toekomstige investeringen voor herstel.

Om van een economisch herstel na de coronacrisis een groen herstel te maken, zou de Nederlandse overheid moeten werken met verwachte CO₂-prijzen. Door een hogere CO₂-prijs dan de marktprijs te koppelen aan een investering, komen duurzame investeringen eerder in beeld en sneller aan bod. Dat zeggen de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) en adviesbureau Ecorys in een advies dat maandag verschijnt.

Dit is een constructief voorste.

De economie van de EU krimpt dit jaar naar verwachting met 8,3% door de effecten van het coronavirus. Zowel de Europese Commissie als de Nederlandse overheid hebben de afgelopen maanden aangegeven dat zij bij economisch herstel niet de klimaatdoelen uit het oog willen verliezen. Maar het is de vraag hoe zo’n groen herstelplan vorm moet krijgen. De NVDE, een branchevereniging voor duurzame energieproducenten, denkt dat de koppeling van een verwachte CO₂-prijs aan investeringen vanuit overheden een goed middel is.

Het verdient verdere uitwerking!

(…)https://fd.nl/economie-politiek/1350793/koppel-toekomstige-co-prijs-aan-groene-investering-van-nu

Waterstof voor het wegvervoer is een rem op vergroening @fd #duurzaamheid #waterstof

Tags

politiek

Door Roeland Reesinck [adviseur energietransitie], Opinie/fd, 13-7-20

De Europese Commissie publiceerde vorige week een ambitieus plan om waterstofproductie binnen én buiten Europa aan te jagen. De haven van Rotterdam kondigde een dag daarvoor aan om duizend waterstofvrachtauto’s te laten rijden. Intussen explodeert op de Amerikaanse beurs het aandeel Nikola, producent van waterstoftrucks en al meerdere malen in het FD onder de aandacht gebracht, tot een waarde van meer dan $20 mrd zonder ook nog maar één vrachtauto te hebben geproduceerd.

Het belang van groene waterstof (dat is waterstof geproduceerd uit water door electrolyse met groene stroom) lijkt inderdaad moeilijk te overschatten.

Er is bijvoorbeeld nog geen andere groene brandstof in voldoende mate in zicht voor de brandstofslurpende luchtvaart en zeevaart. Dat geldt ook voor veel industriële processen en producten. Bovendien is waterstof ook direct opgeslagen energie, voor als de wind niet waait of de zon niet schijnt.

Maar je kunt waterstof ook verkeerd inzetten. Zo vergt verwarming met waterstof drie keer meer stroom dan verwarming met elektrische warmtepompen in combinatie met boilers en warmtebuffers. En wegvervoer op waterstof versnelt de energietransitie niet, maar vertraagt deze juist.

Dat zit zo. Vervoer op groene waterstof vindt plaats door de waterstof te comprimeren, op te slaan, te vervoeren en te tanken. Dat laatste gebeurt in een voertuig dat de waterstof via een brandstofcel weer omzet in water, onder afgifte van stroom aan een electromotor. Hierbij treedt een ontzagwekkend energieverlies op van bijna twee derde. Na electrolyse resteert van de wind- of zonnestroom nog maar 75%. Na compressie en transport nog minder dan 65%. Ten slotte zet de brandstofcel effectief nog maar 30% tot 35% om in stroom. Telkens wordt er restwarmte geproduceerd die nauwelijks bruikbaar is.

‘De batterij-industrie ontwikkelt zich de laatste jaren veel sneller dan de waterstofindustrie’

Dit is een uitstekend artikel om de lezers inhoudelijke inzage te geven in de innovatieve ontwikkelingen op het terrein van de energietransitie.

(…)

https://fd.nl/opinie/1349567/waterstof-voor-het-wegvervoer-is-een-rem-op-vergroening

Terecht speelt waterstof een cruciale rol in Brussel @fd #energiestransitie #eu @TimmermansEU

 Waterstofdebat barst los in aanloop naar Brusselse plannen (Mathijs Schiffers, Europa/fd, 25-6-20)

Waterstof speelt een belangrijke rol in de Green Deal-plannen van Eurocommissaris Frans Timmermans.

In het kort:

• De Europese Commissie publiceert op 8 juli haar plannen voor een ‘waterstofeconomie’.
• Concepten daarvan zijn uitgelekt en leiden reeds tot een debat.
• De vraag over welk soort waterstof gesteund moet worden, zorgt voor onenigheid.

Waterstof speelt een belangrijke rol in de Europese klimaatplannen. Maar over welke kleur deze waterstof mag hebben en voor welke sectoren de energiedrager gereserveerd moet worden, woedt een stevig debat.

*Dit kan natuurlijk niet missen, aangezien er nooit iets moeiteloos lukt, zelfs met goede voorstellen niet.

Liefhebbers van de discussie hebben 8 juli in hun agenda omcirkeld. Die dag presenteert de Europese Commissie haar plannen voor een ‘waterstofeconomie’, waar onder meer Nederland om gevraagd heeft.

Concepten ervan zijn al uitgelekt. Daaruit blijkt dat de Commissie streeft naar waterstof die wordt geproduceerd middels zonne- en windenergie, ook wel groene waterstof genoemd.

Maar omdat dit nu nog veel te duur is om te concurreren met andere bronnen, wordt voorlopig ook ingezet op wat blauwe waterstof heet. Dat staat voor waterstof geproduceerd met fossiele brandstoffen zoals gas, waarbij de vrijkomende broeikasgassen worden opgevangen en opgeslagen.

Dit mag een creatieve oplossing worden genoemd, waartegen alleen de populistische partijen op rechts bezwaar tegen zullen hebben.

‘Allebei nodig’

De Commissie geeft nooit commentaar op gelekte conceptvoorstellen. Maar Mirela Atanasiu, die leiding geeft aan de waterstofdivisie van de Commissie, schoof woensdagochtend aan bij een webinar van denktank EPC.

Daar zei ze: ‘We hebben allebei nodig. Groen moet het doel zijn. Maar we hebben blauw nodig om de markt open te breken.’

*Terechte opstelling!

Die opstelling kan op een kritische respons rekenen vanuit de groene hoek in het Europarlement. Projecten voor de afvang en opslag van CO2 hebben de reputatie te stranden. De vrees bestaat dan ook dat waterstof uit gas straks door Brussel gestimuleerd wordt, zonder een oplossing voor de broeikasgassen.

*Binnen het oude denken bestond vanzelfsprekend verzet tegen projecten voor de afvang en opslag van CO2 met de reputatie ‘te stranden’, maar inmiddels is er een nieuwe werkelijkheid gegroeid en wat vroeger mislukte, heeft nu een grote kans van slagen. ‘Een omgekeerde ontwikkeling ten goede’, om maar eens een oud adagium te herscheppen of liever te ‘herprogrammeren’.  

Om in de kleurendefinitie te blijven: dan zou er zelfs sprake zijn van wat grijze waterstof heet.

Juiste keuze

Los daarvan, zo wordt opgemerkt, kost het opzetten van een Europese waterstofmarkt heel veel geld. Het is beter dan meteen de juiste keuze te maken.

‘Waar ligt de prioriteit?’, zegt GroenLinks-Europarlementariër Bas Eickhout, die de gaslobby vreest. ‘We zijn niet per se tegen blauwe waterstof. Maar we hebben slechte ervaringen met de uitrol van CO2-opvang en opslag. Groen moet de voorkeur hebben en daar moet je ook op stimuleren.’

Waterstof maakt op dit moment minder dan 2% uit van de Europese energiemix. Maar de groeipotentie is enorm, meent de Commissie. Ze ziet het aandeel van waterstof groeien naar 13% tot 14% in 2050. Groen waterstof moet tegen die tijd de norm zijn.

*Een politicus met visie weet dat waterstof in de toekomst de enige gegarandeerde uitkomst zal zijn.

Een miljoen banen

De Commissie voorziet tussen nu en 2050 voor €180 mrd aan investeringen in groene waterstof en denkt dat de hele keten goed kan zijn voor een miljoen banen.

Nederland ondertekende in mei met zes andere Europese landen een ‘politieke verklaring’ waarin het de Commissie oproept een Europese (groene) waterstofstrategie te ontwikkelen. Bestaande gasleidingen kunnen, met enige aanpassing, gebruikt worden voor de transport van waterstof. Met Groningen en Rotterdam heeft Nederland al twee ‘waterstofhubs’ in huis.

De Nederlandse regering heeft Noé van Hulst – voorheen werkzaam voor het internationale energieagentschap IEA – aangewezen als speciale waterstofgezant. Van Hulst nam woensdag ook deel aan het EPC-debat en zei: ‘Nederland ziet schone waterstof als essentieel voor een energietransitie.’

Maar Dries Acke van de European Climate Foundation, die ook aanzat, tempert de verwachtingen. Hij noemt waterstof ‘een hype’ en ‘een dure niche’ en hamert op het maken van strenge keuzes.

‘Laten we niet doen alsof we een waterstofeconomie kunnen bouwen’, zegt Acke. Hij pleit ervoor de energiedrager in eerste instantie te reserveren voor bepaalde industriële sectoren en de luchtvaart. ‘En dan zien we wel hoe ver we komen.’

*Als er zo’n kritische kanttekening bijgeplaatst wordt door genoemde Foundation, was een toelichting hierop wel zo praktisch geweest. Helaas ontbreekt deze, aangezien aangenomen kan en mag worden dat de waterstofeconomie de kern zal worden van de duurzame toekomstige economie, en de rest als zon, geowarmte/water en wind (Z, 3xW), bijproducten.

https://fd.nl/economie-politiek/1348951/waterstofdebat-barst-los-in-aanloop-naar-brusselse-plannen

De coronacrisis brengt de fossiele industrie aan het wankelen @groene #terugkeer-naar-‘normaal’-lijkt-voorlopig-niet-aan-de-orde #duurzaam-vs-fossiel

Tags

politiek

De coronacrisis brengt de fossiele industrie aan het wankelen. Of juichen we te vroeg?

Pompen of verzuipen

De toekomst van olie en kolen

De coronacrisis heeft de fossiele industrie, waarvan de beperkte houdbaarheid al ver voor de lockdown duidelijk was, verder aan het wankelen gebracht. Is Big Oil eindelijk over de piek heen?

Jaap Tielbeke, De Groene Amsterdammer, 17 juni 2020 – verschenen in nr. 25

 Het was een symbolisch moment op Wall Street: halverwege april lag de marktwaarde van Netflix ineens hoger dan die van ExxonMobil. Waar de streamingdienst volop profiteerde van de lockdown, werd de oliemaatschappij ongenadig hard getroffen. In een periode waarin de halve wereld aan huis was gekluisterd hadden mensen meer behoefte aan een goede serie dan aan brandstoffen. De olieprijs was al aan het kwakkelen door gekibbel tussen Saoedi-Arabië en Rusland en toen daar vervolgens de vraaguitval door de coronacrisis overheen kwam, zakte de prijs voor een vat ruwe olie voor het eerst in de geschiedenis tot onder de nul. Dit was niet zomaar een dipje dat wel vaker voorkomt in de boom-and-bust-cycli op de oliemarkt, dit was een ongekende schok in een sector die toch al onder vuur lag. ‘Coronavirus has exposed just how broken Big Oil really is’, meldde technologieblad Wired.

Inmiddels is de olieprijs weer enigszins opgekrabbeld, maar een terugkeer naar ‘normaal’ lijkt voorlopig niet aan de orde. Marktanalisten voorspellen een golf aan faillissementen in de oliesector, met name in de VS, waar de fracking-industrie toch al moeite had om te concurreren met de goedkope olie uit het Midden-Oosten. Shell zag zich al genoodzaakt om, voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog, te snijden in het dividend. Decennialang konden aandeelhouders erop vertrouwen dat de multinational, ondanks alle marktfluctuaties en turbulente geopolitiek, elk jaar netjes winst zou uitkeren, maar nu klinkt de beleggerswijsheid ‘never sell Shell’ opeens een stuk minder overtuigend. BP is van plan om dit jaar tienduizend banen te schrappen, zo’n vijftien procent van het totale personeelsbestand. ‘Deze pandemie versterkt de al bestaande uitdagingen voor de oliesector,’ lichtte CEO Bernard Looney toe. Hij betwijfelde zelfs of de wereldwijde olievraag ooit zou terugkeren naar het niveau van voor de crisis. Vandaar dat BP afgelopen week besloot om meer dan dertien miljard dollar af te schrijven op zijn bezittingen. Het bedrijf anticipeert erop dat een deel van de olie- en gasreserves, door de afgezwakte vraag en lagere prijzen, waarschijnlijk in de bodem blijft zitten.

Is het einde van de fossiele industrie in zicht?

Het einde van ‘het fossiele tijdperk’ was al eerder aangekondigd; eind 2015 in Parijs, om precies te zijn. Toen de voorzitter daar het historische akkoord tussen 195 staten afhamerde dat de opwarming van de aarde moest beperken tot ruim onder de twee graden, stonden bij Al Gore de tranen in de ogen. ‘Dit ambitieuze verdrag geeft een duidelijk signaal af aan overheden, bedrijven en investeerders overal ter wereld: de overgang van een economie die draait op vieze brandstoffen naar een economie die aangedreven wordt door duurzame groei, is onmiskenbaar onderweg’, verklaarde de man die zich sinds zijn beroemde klimaatdocumentaire manifesteert als officieuze duurzaamheidspaus.

Waarschijnlijk was de wens de vader van de gedachte, want vooralsnog maakt bijna geen enkel land de ambities waar, maar sindsdien fungeert ‘Parijs’ wel als een belangrijk ijkpunt. Overheden zijn druk bezig klimaatplannen op te stellen en tijdens de volgende internationale top, die vanwege de pandemie is uitgesteld tot eind volgend jaar, moeten de doelstellingen worden aangescherpt en de plannen geconcretiseerd. En als de wereld eindelijk serieus werk maakt van klimaatbeleid, heeft dat logischerwijs enorme gevolgen voor bedrijven die hun geld verdienen met het oppompen van olie en gas.

Die bedrijven beginnen zich ook te realiseren dat ze niet op dezelfde voet verder kunnen. Afgelopen jaar presenteerden veel oliemaatschappijen hun eigen duurzaamheidsdoelen voor 2050. Het Spaanse Repsol zette de toon door als eerste te verklaren over dertig jaar ‘klimaatneutraal’ te willen zijn, een streven dat navolging kreeg van het Britse BP. Ook het Franse Total, het Noorse Equinor en het Italiaanse ENI willen hun ‘CO2-intensiteit’ verminderen, al blijft de precieze routekaart vaak vaag. Shell wil de ecologische voetafdruk van zijn energieproducten halverwege deze eeuw met 65 procent hebben teruggebracht, al is dat ontoereikend, als de totale productie groeit. ‘De Europese bedrijven zijn over het algemeen beter op weg dan de Amerikaanse, maar ook zij hebben nog steeds een lange weg te gaan’, zegt Andrew Grant, een analist van de financiële denktank Carbon Tracker.

Het is veelzeggend, vindt Grant, dat bijna geen enkel concern een strategie heeft om te krimpen. Terwijl dat toch is wat er de komende decennia in de fossiele industrie moet gebeuren, willen we complete klimaatontwrichting voorkomen. Oliemaatschappijen zouden er verstandig aan doen om daar nu al op voor te sorteren, vindt hij. Zijn advies: pluk en verkoop het laaghangende fruit en laat de moeilijk bereikbare vruchten hangen. Of zoals hij het, iets technischer, verwoordt: ‘Energiebedrijven moeten zich focussen op de projecten met de laagste kosten en hoogste opbrengsten. Activiteiten die niet in dat profiel passen, zoals de winning van teerzanden, kun je het beste afstoten.’ Financieel hoeft dat helemaal niet slecht uit te pakken, legt hij uit. Voorlopig valt er immers genoeg geld te verdienen met olie die goedkoop en gemakkelijk valt op te pompen. ‘Nadat het Amerikaanse oliebedrijf ConocoPhillips rond 2010 zo’n krimpstrategie omarmde presteerde het beter dan veel concurrenten. Door je fossiele portefeuille geleidelijk af te bouwen zorg je ervoor dat je verdienmodel verenigbaar is met de klimaatdoelen van het akkoord van Parijs. Ik denk dat investeerders die zekerheid waarderen. Met de opbrengsten kun je een riant dividend uitkeren aan je aandeelhouders – je gaat dan zeg maar in “oogst-modus”. Voor directeuren is het vooral een psychologische uitdaging, in een wereld waarin groei vaak wordt gezien als enige overlevingsstrategie.’

Het alternatief is jezelf omtoveren tot een groen energiebedrijf, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, erkent Grant. Historisch gezien zijn de pogingen van oliemaatschappijen om hun horizon te verbreden niet bepaald succesvol gebleken. Dat is ook niet zo vreemd, bedrijven als Shell of BP zijn tot in hun vezels ingericht op het winnen van fossiele brandstoffen. Alle kennis en kunde die zij in huis hebben zijn daarop gericht. De winning van zonne- of windenergie is een compleet andere tak van sport. Wat dat betreft is het veelzeggend dat Shell vorig jaar in de overnamestrijd rond de duurzame energieleverancier Eneco werd afgetroefd door Mitsubishi, het Japanse concern dat vooral bekendstaat om zijn auto’s. ‘Maar aan de andere kant is er het voorbeeld van de Deense oliemaatschappij die is opgegaan in een energiebedrijf dat inmiddels volop investeert in wind op zee’, zegt Grant. ‘Sindsdien zijn hun aandelen flink gestegen. Het probleem is dat de meeste oliemaatschappijen een soort middenweg bewandelen: ze investeren een klein deel van hun kapitaal in schone energie, maar blijven hun fossiele activiteiten ondertussen uitbreiden. De verduurzaming gaat niet van harte.’

‘We moeten beseffen dat we niet kunnen voortgaan met het verbruik van brandstoffen en grondstoffen zoals we dat de laatste kwart eeuw hebben gedaan.’ In 1973 spreekt premier Joop den Uyl de bevolking rechtstreeks toe. De wereld kampt met een oliecrisis en in Nederland gaat benzine op de bon. Den Uyl kijkt zorgelijk, zijn toon is ernstig. Hoewel de acute crisis wordt veroorzaakt door productiebeperkingen in Arabische landen, lijkt hij dit te zien als een voorbode van een nieuw tijdperk. Een jaar eerder heeft de Club van Rome in het fameuze Grenzen aan de groei-rapport gewaarschuwd voor aanstaande grondstoffenschaarste. Zo zou simpelweg te weinig olie in de bodem zitten om aan de almaar groeiende vraag te voldoen, en dat dreigende tekort zou de brandstofprijzen opstuwen. In de toespraak van Den Uyl klinkt die vrees voor peak oil door. ‘De crisis van vandaag brengt schoksgewijs tot uitdrukking dat er eigenlijk al een energietekort was in de wereld’, zegt de premier. ‘Zo bezien keert de wereld van voor de oliecrisis niet terug.’

Zijn vrees was ongegrond. De afgelopen dertig jaar is de wereld alleen maar méér fossiele brandstoffen gaan gebruiken, want er bleek een overvloed aan voorraden in de bodem te zitten. We kunnen genoeg steenkool opgraven om de komende honderd jaar aan onze energiebehoefte te voldoen. Met de nu bekende olie- en gasreserves kunnen we nog zo’n vijftig jaar vooruit. Het probleem is dus eerder een tevéél aan fossiele brandstoffen, want in Den Uyls tijd stond de opwarming van de aarde misschien nog niet boven aan de agenda, maar inmiddels weten we dat bij het verbranden van olie, kolen en aardgas broeikasgassen vrijkomen die het klimaat dreigen te ontwrichten.

Toch geeft de fossiele industrie nog altijd miljarden uit aan de zoektocht naar onontdekte olievelden of gasbubbels, investeert ze volop in technologische innovatie en legt ze nieuwe pijpleidingen aan. Terwijl er eigenlijk geen ‘grijze’ energie-infrastructuur meer bij mag komen als we de klimaatdoelen van Parijs willen halen, zo concludeerde een wetenschappelijke studie in Nature vorig jaar. Sterker nog: als alle bestaande en geplande kolencentrales en olieputten hun volle levensduur zouden blijven draaien, overschrijden we ons ‘koolstofbudget’ al.

‘Het is een waanvoorstelling dat we klimaatverandering kunnen oplossen door investeerders op te roepen hun geld weg te halen uit de fossiele industrie’

Hoewel vrijwel alle landen hun handtekening hebben gezet onder het verdrag van Parijs, vertellen hun acties een ander verhaal. Elk jaar brengt het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) een Emissions Gap Report uit, waarin ze de klimaatplannen van staten kritisch tegen het licht houden. De conclusies zijn verontrustend. Als we nog een redelijke kans willen maken om de opwarming tot anderhalve graad te beperken, moet de CO2-uitstoot in 2030 zijn teruggebracht tot 25 gigaton. Maar met het huidige beleid liggen we op koers voor 56 gigaton, wat zou betekenen dat de aarde met meer dan drie graden opwarmt. Er gaapt dus een beangstigend gat tussen de klimaatwetenschap en de politieke realiteit.

Dat gat wordt alleen maar groter als je kijkt naar de plannen voor de winning van fossiele brandstoffen. ‘In onderhandelingen bij de Verenigde Naties gaat het alleen over emissies, niemand houdt landen verantwoordelijk voor de olie, kolen en gas die op hun grondgebied uit de bodem worden gehaald’, zegt Cleo Verkuijl, een onderzoeker bij het Stockholm Environmental Institute (SEI). Vandaar dat SEI, samen met vier andere onderzoeksinstituten en UNEP, besloot om, in aanvulling op het Emission Gap Report, onderzoek te doen naar de ‘production gap’. De conclusies van dat rapport zijn alleen nog maar verontrustender: als we alle fossiele brandstoffen verbranden die landen uit de grond denken te kunnen halen stoten we zelfs nog meer dan 56 gigaton uit. ‘Bij bijna elk land bestaat er een enorme mismatch’, zegt Verkuijl, ‘zelfs bij landen die zich opwerpen als klimaatleiders, zoals Noorwegen, Canada of het Verenigd Koninkrijk.’

Omdat landen enkel worden afgerekend op hun emissiecijfers, kunnen ze het voor zichzelf rijmen dat ze de uitstoot willen verminderen en tegelijkertijd doorgaan met het winnen van fossiele brandstoffen. Olie, kolen en gas kunnen immers worden geëxporteerd en verantwoordelijkheid voor de broeikasgassen ligt niet bij de producent maar bij de eindverbruiker. Maar als elk land zo redeneert, kampt de wereld straks met een gigantisch overschot aan fossiele brandstoffen. ‘Dan zijn er nog twee scenario’s mogelijk’, zegt Verkuijl. ‘Of die brandstoffen worden geconsumeerd, omdat het anders weggegooid geld is. Maar dat zou funest zijn voor het klimaat. Of we nemen de klimaatdoelen zo serieus als we zouden moeten doen en dat betekent dat we een groot deel van die olie, kolen en gas niet kunnen gebruiken. Dat zou enorme sociale en economische gevolgen hebben.’

Ze vervolgt: ‘In dat opzicht kun je de maatschappelijke gevolgen van de coronacrisis zien als een waarschuwing. Het biedt een inkijkje in wat er gebeurt als er plotseling allerlei drastische maatregelen genomen moeten worden. De economie komt in de problemen, er gaan banen verloren, het veroorzaakt angst, onzekerheid en verdriet bij een hoop mensen. Dat is waar we opnieuw op afstevenen als we geen actie ondernemen. We kunnen hieruit leren hoe het niet moet.’

Elke werkdag geeft Jim Cramer, een voormalig hedgefondsmanager, beleggingsadvies in zijn tv-programma Mad Money. ‘Mijn missie is simpel’, zegt hij in de opzwepende introductie, ‘zorgen dat jij geld verdient!’ Begin dit jaar werd hij gevraagd naar zijn voorspellingen voor de fossiele industrie. De koers van Exxon en Chevron stond weer eens in het rood. ‘I’m done with fossil fuels’, zei Cramer zonder omhaal. ‘They’re done.’ Een naderende lockdown was niet eens zijn grootste vrees. Eigenlijk presteerden de oliemaatschappijen best aardig, maar toch had de sector volgens Cramer zijn langste tijd gehad. ‘De wereld is veranderd’, zei hij. ‘Jongeren willen deze aandelen niet meer bezitten, ook al bieden ze nog zo’n geweldig dividend.’ Hij zag hoe steeds meer beleggers hun geld weghalen uit de industrie, omdat ze inzien dat fossiele energiebedrijven geen toekomstbestendig verdienmodel hebben en in hetzelfde verdomhoekje zijn beland als de tabaksindustrie. ‘De doodsklokken hebben geluid’, concludeerde Cramer.

Als dat stervensproces niet goed begeleid wordt kan de naderende dood van de fossiele industrie grote schokgolven teweegbrengen op de financiële markten, weet Andrew Grant. Zijn werkgever, Carbon Tracker, was de eerste die in 2011 de onzekere toekomst van de fossiele industrie prominent op de agenda zette, met een rapport over de ‘carbon bubble’ – de koolstofzeepbel. Dat rapport was in de eerste plaats bedoeld als waarschuwing aan investeerders. Pas op: beleggen in de fossiele industrie is niet alleen in moreel opzicht dubieus, het is ook nog eens financieel riskant. Want als investeerders straks inzien dat een groot deel van de fossiele voorraden in de grond moet blijven om een klimaatramp te voorkomen, verliezen die vermogenstitels hun waarde en klapt de beurswaarde van oliemaatschappijen in elkaar. ‘Tien jaar geleden dacht niemand nog na over de financiële risico’s’, zegt Grant. ‘Inmiddels is de “koolstofzeepbel” een ingeburgerd begrip onder beleggers. De enorme prijsschommelingen tijdens de coronacrisis zullen investeerders alleen maar nerveuzer maken.’

Hoe snel het tij kan keren bewijst de steenkoolsector. De wereldwijde consumptie van de meest vervuilende brandstof lijkt eindelijk over zijn piek heen. ‘Toen de vraag met een paar procent terugviel gingen veel Amerikaanse kolenproducenten al failliet’, zegt Grant. En als overheden de production gap willen dichten, dan is zo’n scenario ook voor de olie-industrie onvermijdelijk. ‘Investeerders reageren daar nu al op’, ziet Grant. ‘Ondanks de recordhoge geldstromen in 2018 steeg de prijs van hun aandelen nauwelijks.’ Of zijn de berichten over de dood van de fossiele industrie enigszins overdreven? De meest optimistische prognoses gaan ervan uit dat de wereldwijde olieconsumptie aan het eind van het jaar alweer terug is op het niveau van voor de crisis. Nu de vraag weer wat aantrekt en de petroleumprijs klimt, ziet Saoedi-Arabië de toekomst weer vol vertrouwen tegemoet. De coronacrisis zorgde wellicht voor een ongekend diep dal, maar als we de oliesjeiks moeten geloven is de weg naar boven alweer ingezet.

‘Het einde van Big Oil is nog lang niet in zicht’, zegt de Britste econoom Dieter Helm. ‘Het is een waanvoorstelling dat we klimaatverandering kunnen oplossen door investeerders op te roepen hun geld weg te halen uit de fossiele industrie. Veel van die “divestment”-campagnes richten hun pijlen op private oliemaatschappijen zoals Shell of Exxon, maar negentig procent van de oliemarkt is al in handen van staatsbedrijven en die zijn compleet immuun voor dat soort acties.’ Hij gelooft ook niet dat aandeelhouders onder de indruk zijn van de waarschuwingen voor de koolstofzeepbel. ‘Dat is een puur theoretisch gevaar dat zich hoogstens over dertig jaar zal manifesteren. Ik ken geen enkele vermogensbeheerder die meer dan vijf jaar vooruit kijkt.’

Toch publiceerde Helm in 2017 een boek met de titel Burn Out: The Endgame for Fossil Fuels. Want hoewel de wereld nog lang niet is afgekickt van de verslaving aan olie, kolen en gas, zijn de hoogtijdagen van de fossiele industrie onherroepelijk voorbij. In zijn boek signaleert hij drie ‘voorspelbare verrassingen’ die de sector op den duur de das om zullen doen.

De eerste voorspelbare verrassing is de gestage daling van olieprijzen op de lange termijn. In 2012 kostte een vat olie nog rond de honderd dollar en de verwachting was dat de prijzen alleen maar zouden stijgen. Totdat de petroleummarkt in 2014 compleet in elkaar klapte. Voor Helm kwam dat niet als een verrassing. De hoge prijzen aan het begin van de eeuw waren eerder uitzondering dan regel. Zeker nu de vraag naar fossiele brandstoffen door de energietransitie afzwakt, is het waarschijnlijk dat bedragen van tachtig dollar per vat definitief verleden tijd zijn. ‘Een prijsdip zat er sowieso aan te komen, de daling was al ingezet voordat de wereld in lockdown ging’, zegt Helm in een videogesprek vanuit Londen. ‘De coronacrisis versterkte dit alleen maar.’

‘Als een vissoort dreigt uit te sterven, zeggen we ook niet: “Goh, we moeten daar minder van eten.” Nee, we stellen quota op voor vissers’

De tweede voorspelbare verrassing is dat het klimaatbeleid steeds strenger wordt. Nu de gevolgen van de opwarmende aarde tastbaarder worden begint de politiek in te zien dat er snel iets moet gebeuren. ‘En het overleven van olie-, kolen- en gasbedrijven valt simpelweg niet te verenigen met het tegengaan van klimaatverandering’, schrijft Helm in zijn boek. Dat inzicht is niet nieuw, maar toch voert ‘niemand een overtuigende post-fossiele strategie’.

Helm gelooft niet dat we alle technologie al in huis hebben om de klimaatcrisis op te lossen, zoals weleens wordt beweerd in groene kringen. Er is nog flink wat innovatie nodig voordat we de fossiele energie die achterblijft in de bodem kunnen opvangen met hernieuwbare bronnen. Het goede nieuws is dat die ontwikkeling al in volle gang is, met name op het gebied van zonne-energie. Dat is de derde voorspelbare verrassing: we gaan toe naar een ‘elektrische toekomst’ waarin er geen plaats is voor olie en kolen.

Maar die toekomst komt er niet vanzelf, benadrukt Helm. En de coronacrisis brengt zo’n toekomst ook niet automatisch dichterbij. Een lage olieprijs kan de energietransitie juist belemmeren, omdat het moeilijker wordt voor schone bronnen om te concurreren met fossiele energie. ‘Daarom snap ik ook niet dat de hernieuwbare energiebranche zo graag opschept dat ze het zonder subsidies afkan’, zegt Helm. ‘Het zou fantastisch zijn, maar dat is voorlopig nog niet zo. Duurzame energiebronnen hebben bescherming nodig van de overheid.’

Dat was ook de boodschap van Fatih Birol, hoofd van het International Energy Agency (IEA), die overheden na de coronacrash opriep om het milieu niet uit het oog te verliezen. Als regeringen nu kiezen voor de makkelijke route, door de fossiele industrie klakkeloos te hulp te schieten en de oude economie op de been te houden, raken de klimaatdoelen nog verder uit het zicht. In zijn World Energy Investment Analysis concludeerde het IEA eind mei al dat de investeringen in hernieuwbare energie behoorlijk waren gedaald. ‘Hierdoor lopen we het risico vertraging op te lopen in de broodnodige transitie naar een weerbaarder en duurzamer energiesysteem’, aldus Birol. Maar als politici de juiste beslissingen nemen, kan dat ervoor zorgen dat de energietransitie juist in een stroomversnelling terechtkomt.

Om beleidsmakers handvatten te bieden stelde de onderzoeksgroep Oil Change International een lijstje op met do’s-and-don’ts. In de nasleep van de coronacrisis moeten politici in ieder geval de verleiding weerstaan om vervuilende industrieën een bail-out te geven, of om milieuwetgeving, al dan niet tijdelijk, te versoepelen. Een ander gevaar is dat overheden tijdens het crisismanagement hun klimaatplannen op de lange baan schuiven. ‘Dit is het moment om ervoor te zorgen dat het antwoord op deze crisis de klimaatdoelen dichterbij brengt, in plaats van ze verder weg te duwen’, schrijven de onderzoekers.

Een eerste logische stap is het afbouwen van subsidies aan de fossiele industrie. Vorig jaar berekende het Internationaal Monetair Fonds dat er jaarlijks meer dan vier biljoen (vierduizend miljard!) euro aan verkapte staatssteun naar de winning en consumptie van fossiele brandstoffen gaat. Zo worden de kosten voor luchtvervuiling afgewenteld op de samenleving als geheel en houden overheden energieprijzen kunstmatig laag met subsidies. Toegegeven: het IMF hanteert een nogal brede en omstreden definitie van subsidies, want wie met zo’n bril kijkt vindt bijna geen bedrijfstak die géén steuntje in de rug krijgt van de politiek. Maar zo’n brede blik maakt wel inzichtelijk op welke manieren regeringen met financiële prikkels de fossiele economie in stand houden. En zelfs als we uitsluitend kijken naar de directe subsidies gaat het om een bedrag van vierhonderd miljard dollar, becijferde het IEA in 2018. Als regeringen die subsidies ombuigen in de richting van schone bronnen, stimuleert dat de energietransitie.

Volgens Oil Change International is dit een uitgelezen moment om een stevige CO2-belasting in te voeren. Omdat olie nu zo goedkoop is, zal een extra heffing niet direct leiden tot extreem hoge energieprijzen. Dat is ook de aanbeveling van het liberale weekblad The Economist, dat overheden onlangs opriep om de coronacrisis aan te grijpen om ook de klimaatcurve naar beneden te brengen: ‘De lage energieprijzen maken het gemakkelijker om de subsidies voor fossiele brandstoffen te verlagen en een belasting op CO2 in te voeren. (…) Een klein zetje van een koolstofheffing zou hernieuwbare energie een doorslaggevend voordeel kunnen bieden, wat ook de permanente uitrol ervan goedkoper zou maken. Er is misschien nooit een tijd geweest waarin een prijs op CO2 zo snel zo’n groot effect zou kunnen hebben.’

Het rapport van Oil Change International gaat nog een stapje verder. Want een van de belangrijkste conclusies is dat de markt dit probleem niet meer kan oplossen, zelfs niet als regeringen die markt met zachte hand bijsturen middels subsidies of belastingen. Tot nu toe richt het klimaatbeleid zich voornamelijk op de vraagzijde. Maar het wordt tijd dat er ook wordt gekeken naar de aanbodzijde, vindt ook Andrew Grant van Carbon Tracker. ‘In andere sectoren vinden we dat doodnormaal. Als een vissoort dreigt uit te sterven, zeggen we niet: “Goh, misschien moeten we daar wat minder van eten.” Nee, we stellen quota op voor vissers. Er wordt paal en perk gesteld aan de productie – dat is ook wat nodig is in de fossiele industrie.’

Er zijn al landen die stappen in die richting zetten. Zo ligt er in het Spaanse parlement een klimaatwet die de zoektocht naar nieuwe fossiele voorraden zou verbieden. Eerder kondigde Nieuw-Zeeland al aan geen vergunningen meer af te geven voor diepzeeboringen voor de kust. En als het aan president Macron ligt mag er vanaf 2040 geen olie en gas meer gewonnen worden op Frans grondgebied. Ook Californië overweegt om de aanleg van nieuwe olieputten een halt toe te roepen. Zulk beleid is broodnodig, weet SEI-onderzoeker Cleo Verkuijl, want elk nieuw boorplatform of nieuwe pijpleiding die er nu nog bijkomt creëert een ‘padafhankelijkheid’ die de transitie naar een duurzame economie alleen maar lastiger maakt. En hoe langer we op het fossiele pad blijven, hoe sneller de aarde opwarmt.

Om de planeet leefbaar te houden voor de komende generaties, zal de fossiele industrie binnen één generatie fors moeten krimpen. Het is de taak voor regeringen om te zorgen dat dit op een geordende manier verloopt, zegt Verkuijl. Ze hamert op het belang van een ‘eerlijke transitie’, met aandacht voor de vele werknemers, regio’s en gemeenschappen die door de verandering getroffen worden. ‘Zij mogen niet aan hun lot worden overgelaten. Het is zaak om de kosten eerlijk te verdelen.’ Internationaal gezien zouden rijke landen, die het langst onbekommerd hebben kunnen profiteren van fossiele brandstoffen, het voortouw moeten nemen in het overschakelen naar een schonere economie.

Klimaatactivisten die erop hoopten dat de coronacrisis de definitieve genadeklap zou zijn van een stervende industrie, komen waarschijnlijk bedrogen uit. Er is meer nodig dan een tijdelijke schok om onze afhankelijkheid van olie, kolen en gas te doorbreken. Investeerders, consumenten, directeuren – ze zullen pas echt overstag gaan wanneer de politiek duidelijk maakt dat het einde van het fossiele tijdperk daadwerkelijk is aangebroken. En zolang oliemaatschappijen nog reddingspakketten krijgen zodra ze in de problemen komen is dat punt nog niet bereikt.

Maar het is overduidelijk dat de coronacrisis deze industrie, waarvan de beperkte houdbaarheid ver voor de pandemie al evident was, verder aan het wankelen heeft gebracht. Nu slagen hun lobbyisten er nog in om steun los te peuteren bij regeringen, maar wellicht zijn het de laatste stuiptrekkingen van een stervende industrie. Als oliemaatschappijen straks moeten snijden in de kosten, zullen ze wellicht ook moeten bezuinigen op belangenbehartiging, denkt Andrew Grant. ‘Hun politieke macht is tanende en de maatschappelijke druk neemt elk jaar verder toe.’ Om Den Uyl te parafraseren: zo bezien keert de wereld van voor de coronacrisis niet terug.

[Jaap Tielbeke (1989) werkt sinds 2015 op de redactie van De Groene Amsterdammer]

https://www.groene.nl/artikel/pompen-of-verzuipen?

‘Energierekening kan dit jaar gemiddeld 170 euro lager zijn’ @trouw #energietransitie @tweedekamer

Tags

politiek

belastingkorting

TROUW, 4-3-20

Een financiële meevaller: de gemiddelde jaarlijkse energierekening voor huishoudens valt dit jaar 170 euro lager uit dan vorig jaar. Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gisteren presenteerde.

Het bedrag wordt dit jaar op 1574 euro geschat en daalt daarmee met 9,7 procent ten opzichte van 2019. In de calculatie is rekening gehouden met hetzelfde verbruik als dat van een jaar geleden, 2450 kWh elektriciteit en 1197 kubieke meter gas.

De belangrijkste reden van de daling is dat er een hogere heffingskorting geldt voor consumenten. Er wordt tegelijkertijd wel een hogere energiebelasting gevraagd, maar door de heffingskorting is de jaarlijkse rekening alsnog in het voordeel van de consument.

Dat was in 2019 wel anders. In de Tweede Kamer ontstond veel commotie en woede over de energierekening die met 19 procent zou stijgen, wat omgerekend 360 euro per huishouden zou zijn. Staatssecretaris Mona Keijzer beweerde dat het bedrag veel lager was en deed het af als ‘bangmakerij’. Uiteindelijk bleek echter dat het kabinet met de berekening van de energienota was uitgegaan van verouderde cijfers.

De belangrijkste oorzaken van de prijzige energierekening in 2019 waren toen hogere CO2-emissierechten, een gastaks en een zogenoemde ‘opslag duurzame energie’. Dit laatste betaalt elke energieafnemer als extra heffing, om met de opbrengst hiervan de productie van duurzame energie te stimuleren.

Het CBS benadrukt wel dat er grote verschillen zijn in het verbruik per huishouden en dat daardoor niet alle consumenten in dezelfde mate de financiële meevaller hebben. Alle huishoudens ontvangen dezelfde vaste heffingskorting van 216 euro, maar het grootste voordeel is voor de huishoudens met een laag verbruik.

Helaas staat dit positieve nieuws tegenover het ‘andere’ nieuws van vorige week – meen ik – toen een uitzending van Radar een onderzoek bekend maakte van het misbruik dat woningbouwcorporaties maakte van ‘slimme meters’ die op geen enkele manier door de verbruiker te controleren valt en waar de energieprijzen van de nieuwe bewoners dus omhoog schoot. Dit blijft een wereld van ‘list & bedrog’. De vraag is wanneer er door de politiek hieraan een eind wordt gemaakt. Teleurstellend is dus dat positief nieuws door negatief weer ongedaan wordt gemaakt. En dat nieuwe techniek zoals die slimme gas- en elektrameters volledig ongedaan wordt gemaakt.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/884/articles/1096819/16/2

‘Nederlandse tuinder en boer verdienen een gelijk speelveld’ @fd #sectoraletransitie #productiesectoren #uitstootsectoren @EU_Commission

Tags

politiek

(Ron Mulders is oud-directeur Veiling ZON, manager en adviseur, Opinie/fd, 11-2-20)

Stelling: Deze kop in het FD klinkt heel plausibel en logisch, maar toch geldt in deze tijden van verandering en fundamentele transitie dat ‘een gelijk speelveld’ in de oude betekenis vanuit concurrentieoverwegingen niet meer van toepassing is, en alleen nog maar opgaat in de context van natuur- en klimaat/milieubeheer. En dan zo bezien klopt er van onderstaand betoog nog maar heel weinig. Waarom?

Omdat de gehele Nederlandse, maar ook mondiale industriële infrastructuur, moet overschakelen naar de/een – of liever de omgekeerde lidwoorden: eerst ‘een’ en daarna ‘de’ want er moet eerst gezocht worden hoe de nieuwe balans eruit gaat zien zonder stikstof en nitraat of methaanuitstoot – nieuwe norm van ‘gezond produceren’ en dat betekent zonder giftige stoffen erbij waarmee we de natuur in globale zin volledig vernielen.

Wat de milieubeweging al decennia lang beweert, klopt in algemene zin volledig, alleen in een andere context dan vroeger toen we als publiek nog onbewust waren van de vernietigende werking van onder meer stikstof en chemicaliën. Die klassieke industrieën kunnen nu dus ethisch en technisch failliet worden verklaard omdat ze de klimaatverandering niet meer zullen kunnen tegenhouden.

Dat betekent in algemene zin, zonder te generaliseren – dat iedere industrietak zonder enige uitzondering – aangepast moet worden en wel met een mondiaal verantwoordelijkheidsgevoel, die nog in geen velden en wegen te bekennen is omdat een aantal grootmachten het Parijse-akkoord niet ondertekend hebben. Voor wat betreft China is het in een enkel aspect logisch omdat dat land met zijn eigen industriële revolutie pas in ‘startfase’ verkeert om z’n eigen bevolking aan de westerse normen aan te passen en dat is dus logisch. Maar noch China. Noch de VS kunnen zich op termijn aan die nieuw te ontwikkelen normen onttrekken zonder het risico dat de bevolking in opstand komt vanwege alle luchtvervuiling.

Puntsgewijs:

1. Bas Knoop beschrijft in het artikel ‘Schouten steunt groene boer, krimp veestapel blijft onvermijdelijk’ de balanceeract voor landbouwminister Carola Schouten. Enerzijds moet ze ruimte houden voor het ondernemerschap van boeren en tuinders, anderzijds moet ze zorgen voor terugdringing van de stikstofuitstoot. De tegenstelling tussen voldoende productie in de landbouw en het beheer van natuur en milieu is groter dan ooit.

Dit is te generaliserend geformuleerd want ‘enerzijds rekening houden met het ondernemerschap van boeren en tuinders’ is op het eerste gezicht logisch want deze uitspraak was niet alleen vroeger maar ook na tijdens de transitie geldig, zonder dat duidelijk wordt wat het verschil is tussen ‘vroeger’ (oude context) en ‘nu’ (hedendaagse aanpassingen). Zo goed als ook de algemene industriële uitstoot van stikstof moet worden bedwongen – alle fabrieksschoorstenen van IJmuiden tot aan Pernis – die nog massa’s wolken de atmosfeer insturen – moeten allemaal verdwijnen. En dat geldt dus op een andere manier ook voor boeren en tuinders en vanzelfsprekend ook voor de walmen rondom Schiphol. Daar ontkom niemand aan, maar ook is duidelijk dat het nog helemaal niet duidelijk is hoe dat alles georganiseerd en verdeeld moet worden. Maar dat worden uiteindelijk ook de nieuwe industriële normen van de toekomst. Dus niemand (ondernemer) en geen natie (alle landen ter wereld) ontkomen hieraan. En alleen in die zin geldt dat dit ‘het gelijke speelveld’ van de toekomst wordt voor alle deelnemende industriële – primaire, secundaire en tertiaire industrietakken waarbij met name naar de digitale energiehonger moet worden gekeken, vooral dataopslag en centra – handelingen.

De laatste zin uit bovenstaand citaat (‘De tegenstelling tussen voldoende productie in de landbouw en het beheer van natuur en milieu is groter dan ooit’) is dus als uitspraak volkomen achterhaald. De oud-directeur heeft de slag met de huidige ontwikkelingen geheel gemist.

2. Nieuw is die tegenstelling bepaald niet, maar de balans tussen voedsel produceren en natuur en milieu beheren verschuift wel. In de 75 jaar na de oorlog zijn we steeds meer eisen gaan stellen aan de wijze waarop boeren en tuinders produceren. En dit eindigt niet bij het moeizaam bevochten stikstofakkoord. Het wachten is op een volgende ronde waarbij de belangen van boeren en tuinders worden beperkt.

Mogelijk kan de auteur een suggestie worden aangereikt: als in de beginzin ‘voedsel en natuur’ wordt vervangen tussen ‘alle industrietakken’ en dus inclusief ‘boeren en tuinders’, dan zou de schrijver in meer algemene zin kunnen gaan nadenken en dan wordt de uitkomst van de nieuwe normen gemakkelijker zichtbaar. Dat geldt ook voor onderstaande passage, met dien verstande dat de supers producten verkopen uit zowel de agro-industrie als de chemie met alle middelen voor lichamelijk onderhoud en huishoudelijke schoonmaakmiddelen van Unilever en andere verwerkingssectoren. (Petro)Chemie is dus als verwerkingsindustrie van ruwe olie en schaliegas even schadelijk en milieuvervuilend als de boeren/tuinders. En daarom is het juist zo jammer dat de stikstofuitspraak van de Raad van State niet direct over alle sectoren is uitgesmeerd en dat er maar uit de losse pols is gewerkt via de klimaattafels. Maar je moet ergens beginnen. Maar ook ministeries werden voor het blok gezet omdat die instituties al sinds hun oprichting ‘belangenbehartigers in de praktijk’ zijn geworden als overheidskoepels. Dus ook daar zal ‘alles’ gereorganiseerd moeten worden.

3. ‘Onze supermarkten zouden meer aandacht moeten schenken aan verse producten van eigen bodem’

Daarbij zien we in elke ronde twee factoren voor de boer en de tuinder terugkomen. Hij moet zich aan meer regels houden én zijn kostprijs neemt toe. Daardoor verslechtert zijn concurrentiepositie op de Europese markt. Geen stikstofakkoord kan dat goed maken. Wat dan wel?

Voor iedere sector geldt dat er meer regels ontstaan voor de nieuwe normen die nu uitgedacht en ontwikkeld worden, als dat de kostprijs toeneemt. Dat de auteur dus met bovenstaande kanttekeningen geen rekening heeft gehouden kan hem niet kwalijk worden genomen, want iedereen in ons land – en binnen de komende jaren EU-wijd – krijgen met dezelfde verplichtingen uit Brussel te maken omdat zij juist het gehele speelveld in kaart aan het brengen zijn en ons land is met zijn technische voorsprong op andere lidstaten de eerste waarbij de Raad van State terecht aan de bel heeft getrokken. De overige lidstaten worden dus ook gedwongen om ons te volgen en na de EU geldt dat dus onoverkomelijk of onvermijdelijk ook in mondiaal perspectief.

Wel verslechtert de concurrentiepositie op de Europese en mondiale markt inderdaad, maar dat is een verslechtering vanuit de hink-stap-sprong: onze technische voorsprong is de oorzaak van stikstofbewustwording geworden, want door de RvS ingezet en daarom ondervinden wij daarvan nu de (tijdelijke) nadelen, maar omdat wij het nu grootschalig aanpakken maken wij de energie en agrotransitie nu door waar binnenkort andere landen ons moeten gaan volgen.

4. Om de positie van onze boeren en tuinders structureel te verbeteren, moeten we een samenhangende agenda ontwikkelen, waarbij iedereen zijn verantwoordelijkheid

Allereerst de agrarisch ondernemer zelf. Hij zou onderscheidende producten kunnen ontwikkelen die een hogere verkoopprijs rechtvaardigen. Zijn afzetpartners, zoals de veiling en de slachterij, zouden deze producten niet meer als massaproducten moeten verhandelen. Dit vraagt een omslag in denken en doen. Onze supermarkten en wij als consumenten zouden meer aandacht moeten schenken aan verse producten van eigen bodem. De lekkerste rucola komt gewoon elke dag uit Lierop!

Dit is precies wat ik heb verwoord maar vanuit mijn andere, mondiale invalshoek heb ik geprobeerd de sectorale en internationale verhoudingen te schetsen.

5. Tot slot zie ik een rol voor de overheid. Hoe begrijpelijk maatregelen ten faveure van natuur en milieu ook zijn, per saldo verslechteren ze de concurrentiepositie van de boer. De overheid moet daarom werken aan een gelijk speelveld voor alle Europese boeren en tuinders. In zo’n eerlijke markt maken onze boeren een geweldige kans.

Laten we nu proberen om het ‘gelijke speelveld’ in globalistische of mondiaal perspectief te begrijpen en invulling te geven en niet in beperkt nationaal perspectief. Dan schieten we harder op. En voor de volledigheid is hieronder ook de slotzin van Mulders toegevoegd. Waarbij wel mijn kritische noot dat dat er getuige mijn kanttekeningen van hierboven wel al breder wordt nagedacht dan hijzelf vermoedde.

Met een dergelijke agenda helpen we boeren en tuinders daadwerkelijk verder. En dát wordt langzamerhand de hoogste tijd.

https://fd.nl/opinie/1333954/nederlandse-tuinder-en-boer-verdienen-een-gelijk-speelveld

Waarom Jan Rotmans gelijk heeft en niet David Smeulders (1) @volkskrant #energietransitie @davidsmeulders @janrotmans

Tags

politiek

Stelling: Betoog van Smeulders hangt van dubbelzinnigheden aan elkaar en deugt alleen daarom al niet; hij heeft alleen op sommige details gelijk.

Aardgas is niet onze vijand maar onze vriend (Martin Sommer, Opinie/de Volkskrant, 8-2-20)

(…) ‘Luister mee want het kan geen kwaad dat het praktische verstand in het klimaatdebat weer eens aan het woord komt.’

Hoezo praktisch verstand als mijn volgende kanttekeningen zijn geplaatst?

(…) ‘Smeulders heeft drie criteria. Brengt een maatregel de uitstoot van C02 echt terug, is er een haalbaar plan, en is het betaalbaar en efficiënt. Dan is van het gas af een slecht idee. Aardgas is relatief schoon, en belangrijker nog: er is voorlopig geen alternatief met betere eigenschappen.

Gas is per definitie een fossiele brandstof en het tijdperk van fossiel is afgelopen, als punt 1. Maar omdat de transitie vele decennia gaat duren, dient er vel onderzoek te worden gedaan naar de feiten zelf en dat zijn ook de feiten als ‘dat er een communis opinio bestaat over de noodzakelijke omschakeling naar duurzame energie (zoals alleen non-fossiel) maar wel in een redelijk en haalbaar tempo met alle mogelijke overgangsbepalingen die het voor de mensheid ‘houdbaar’ maken. Dat ‘er voorlopig geen alternatief met betere eigenschappen’ bestaat’ is foutief en onjuist omdat het een generalisatie is; natuurlijk kan de transitie niet met een toverslag worden omgezet. Maar je begint normaal gesproken met de vaststelling dat de fossiele plundering (roofbouw) van onze aardbodem de belangrijkste oorzaak is van de disbalans die nu is ontstaan tussen natuur en de mens.

Aardgas en kernenergie kunnen niet ‘relatief’ schoon worden genoemd, als inmiddels is vastgesteld dat fossiel onze technologische beschaving fossiele olie/gas hebben misbruikt terwijl er al veel eerder bekend was dat het deze techniek is geweest die het klimaat én milieu zouden vernietigen, want de milieuacties in de tweede helft van de 20^e-eeuw zijn de bewijzen dat de kennis daarvan en dus het bewustzijn aanwezig waren, maar weggelachten door de welvarende klasse en de industriële fossiele grootmachten. Wat dat betreft is innovator Tesla het bewijs dat Musk is tegengewerkt door de traditionele auto-industrie die natuurlijk niets moest hebben van elektrische auto’s die op goedkope elektriciteit konden rijden. Tegenwerking is aartsvader van innovatieve energie door Nikola Tesla – https://nl.wikipedia.org/wiki/Nikola_Tesla – ook overkomen en omdat hij zijn tijd te ver vooruit was is hij in vergetelheid gestorven; en de grootindustrielen opgelucht achterlatend. Kortom, als je qua kennis en inzicht te slim bent voor deze fase van techniek van de mensheid, dan bekoop je het als je niet commercieel genoeg bent aangelegd. Het wrange lot van genieën.

Nu gaat alle aandacht uit naar elektriciteit. Stroom is de heilige klimaatgraal. Maar de komende tien jaar wordt elektriciteit nog altijd grotendeels opgewekt met fossiele brandstoffen. Zonnepanelen en windmolens zijn op ieders lip. De meeste mensen hebben onderwijl geen idee hoe weinig zoden die nog aan de dijk zetten. Momenteel is 15 procent van onze energie hernieuwbaar. Dat is inclusief biomassa, waarover zo direct. Het betekent dat meer dan 85 procent fossiel is. Dus de elektrische Tesla voor de deur, of de brommende warmtepomp, krijgt zijn stroom feitelijk uit een gas- of kolencentrale.

Niet stroom is de heilige graal, maar het consumentisme dat pas ontstond na de Eerste Industriële revolutie, waarmee/waardoor de grootindustrie kon – en is – ontstaan en ook de vondst van olie in de VS leidde tot groot-kapitalisten en zakenbankiers. Dat waren keerpunten in de modern menselijke geschiedenis.

Maar hier weer dezelfde redeneringsfout: ‘Maar de komende tien jaar wordt elektriciteit nog altijd grotendeels opgewekt met fossiele brandstoffen.’ Dat is een open deur omdat het niet anders kan. Maar als de mensheid bereid is om direct maximaal over te schakelen op Zon/Water-kracht zoals bij getijden/Wind(turbines)/en Warmtekracht in de vorm van geothermie/en vóóral Consuminderen (dus kortom: ZWWWC, ofwel Z-3xW+C, allemaal gratis aanwezig in onze natuur en als dat fasegewijs wordt toegepast, dan zijn alle problemen de wereld uit; omdat geen enkele innovatie van fossiele techniek en herstel van onderdelen van die techniek meer mag worden toegestaan.

Als dat wel aan de orde is, dán wordt op een of andere manier ingegrepen en daarom dienen deze transitiemaatregelen wettelijk te worden vastgelegd opdat we niet weer de grootindustrielen hun gang laten gaan. En de kritische lezer zal zijn opgevallen dat ik geen kernenergie noem, want al vaker heb ik op deze site geschreven dat kernenergie vanwege afval en onbegrijpelijke techniek niet als duurzaam mag worden bestempeld want de wetenschappers, inclusief kernfysici, begrijpen die radioactieve straling nog steeds niet, dat wil zeggen er bestaat geen gevalideerde verklaring voor dit soort processen.

Smeulders heeft een spreadsheet met een opstelsom van de energiebehoefte en het aanbod de komende jaren. In 2030 moeten we voor de helft van fossiel af, in 2050 bijna helemaal. Er is domweg niet zoveel elektriciteit beschikbaar. Gemeenten zitten nu al met de handen in het haar, want er is wel een antigaswet maar er is niet gekeken waar de stroom vandaan moet komen. In het buitengebied is er wel gas, maar onvoldoende elektra.

Dat er nu ‘domweg niet zoveel elektriciteit beschikbaar’ is geen argument omdat we nu natiebreed volop bezig zijn met de aanpassingen die noodzakelijk zijn, want het draagvlak bestaat onder de bevolking. En een ander ongeldig argument is dat andere grote mogendheden zoals de VS en China zich hebben teruggetrokken, want wat de politieke leiding in beide landen onder de gegeven omstandigheden hebben besloten kan bij voortdurende nieuwe rampen en catastrofes weer ‘recht’ worden gezet. Niemand kan ons garanderen dat beide landen blijven dwarsliggen. En vooral China dat nu is getroffen door de coronavirusepidemie, zal in verband met de afwezigheid van normale luchtkwaliteit ook vroeger of later gaan protesteren. Daaraan ontkomt Beijing niet.

Kortom, niets op dot terrein kan niéts met zékerheid voorspeld of ‘voorzegd’ worden, al zijn die kritische noten wel belangrijk. Maar Smeulders trapt open deuren in die onnodig zijn want iedereen in ons land kan logisch en redelijk de denken. En als hij als enige ontkent dat klimaatverandering net bestaat en dat aardgas onze ‘vriend’ is, is dat een ongeoorloofde platitude voor een hoogleraar.

Om de klimaatdoelen te halen, moeten gemeenten jaarlijks tweehonderdduizend huizen van het gas afkoppelen. Dat is een gigantische opdracht. Het gasnet in Nederland is tien keer zo zwaar als het elektriciteitsnet. Dat kan die nieuwe vraag helemaal niet aan. De baas van Remeha verwarmingen zei laatst: ‘Wij hebben een campingnetje’. Het elektriciteitsnet moet dus helemaal ondersteboven. En de elektriciteit die we dan gaan gebruiken, zal deels worden opgewekt met vieze biomassa. Daar is intussen een hoop over te doen.

Dat vieze biomassa nog gebruikt wordt is een teken of signaal dat ook die kennis in de loop van de afgelopen jaren kan worden bijgesteld want het is pas sinds dit en vorig jaar dat we tot de ontdekking kwamen dat het stoken van hout en daarvoor bossen kappen pure waanzin is. Dat is de uitkomst van de stikstofcrisis. Hoe is dat mogelijk geweest. Ik erken natuurlijk ook dat biomassa – meepratend met specialisten – duurzaam was maar ook ik was zover nog niet dat ik de onzin daarvan kon inzien.

Wetenschappers hebben een manifest geschreven. Hou op met biomassa, het is even slecht als of slechter dan kolen. Minister Wiebes wil er niet van weten. Theoretisch kun je bij biomassa een circulair verhaal houden. Als je een boom verbrandt, is dat C02-neutraal na dertig jaar wachten op een nieuwe. Wat een verbrande boom de lucht in blaast, neemt een nieuwe weer op. Maar we moeten sneller terug, en we moeten bomen laten staan want die zijn onze reddingboei om C02 uit de lucht te halen.

Dat wetenschappers dat manifest hebben geschreven was terecht. Een wake-up call. Dat Wiebes dat ontkent is zijn menselijk recht maar hij had als Delfts ingenieur beter moeten weten en ik heb hem ook betrapt op zijn denkfout inzake kernenergie, die hij veilig vindt. Maar hij sprak toen in de Kamer niet over kernafval en zo lust ik er ook wel eentje. Dus ook ingenieurs kunnen er compleet naast zitten, maar dat wisten we wel al van alle ingenieurs bij Shell en andere oliegiganten. En zo wordt weer de menselijke eigenschap herkend dat iedereen voor een goed inkomen valt en meedoet aan het vullen van de eigen portemonnee of maatschappelijk aanzien zoals ook Wouter Bos bij Shell.

Er gaat 11,4 miljard subsidie naar het opstoken van biomassa in plaats van kolen. Alleen al de Amercentrale krijgt twee miljard. Maar de zeespiegel stijgt er geen millimeter minder om. Laat ze die miljarden in de isolatie van woningen steken, dat levert wel serieuze besparing van CO2 op.

Als Wiebes dit niet per direct terugdraait is het een bewijs dat hij niet tegen zijn partij durft in te gaan en dus braaf na-praat wat er vanuit de partij wordt gedicteerd.

In Nederland is stroom nu nog goedkoop. Als we radicaal iets anders gaan doen, dan betaalt de gebruiker, aangezien de overheid het onrendabele deel faciliteert. Groene stroom zou concurrerend zijn, maar de overheid betaalt de stopcontacten op zee. Zon en wind worden goedkoper, dat is zo. Maar er zit geen aan-en-uitknop aan. Vergeet opslag van elektriciteit in batterijen, die krijg je nooit groot genoeg. Achtervang van extra centrales voor als het niet waait, blijft dus nodig. Die centrales moeten stand-by blijven staan, en dat wordt betaald via de opslag op je energierekening. Nu al is de gascentrale in Maasbracht uit de mottenballen gehaald, want die brengt regelbaar vermogen.

Dat er ‘geen aan-en-uitknop aan’ aan zee turbines zit, is ook een open deur, maar wat ik al bij voorgaande kanttekeningen had kunnen schrijven, is dat niets met zekerheid voorspeld kan worden en dat niemand nu weet wat er de komende jaren nog ontdekt en uitgevonden zal worden. Het menselijke denkvermogen kan én is vaak uiterst creatief (zijn). Pessimisme is op deze grond alleen al onverantwoord.

Gas moet je pas helemaal aan het eind uitfaseren, als er een echt alternatief is. Dat kan heel eenvoudig, de knop in je meterkast omzetten. Eerst kolen eruit, dan olie, dan pas gas. Gas is niet onze vijand maar onze vriend. Gas heeft een slechte naam gekregen, omdat men het leed van de Groningers verwart met de eigenschappen van aardgas. Bij de klimaattafels was het net zo, daar is draagvlak verward met belangenbehartiging. Smeulders is eens bij zo’n klimaattafel geweest, maar had niet de indruk dat er belangstelling was voor de wetenschap.

Dit klopt wel: gas pas helemaal aan het einde van dit proces uitfaseren, maar wel vanuit het plichtsbesef dat van maand tot maand en natuurlijk van jaar tot jaar alles wordt gedaan om de transitie maximaal te benutten. ‘Saboteurs’ dienen ook krachtig te worden aangepakt.

Nederland heeft bij de gasafsluiting last van drie reflexen. Smeulders spreekt van de drie O’s. Onwetendheid, Overmoed dan wel hubris – wij Nederlanders komen weliswaar van ver maar nu zullen we eens laten zien wat we waard zijn. En Onwil. We hebben ons nu gecommitteerd, besluit genomen, alle neuzen in de goede richting, geen gezeur meer a.u.b.

Dat ‘Nederland’ last zou hebben van drie genoemde reflexen, is onzinnig, aangezien de bevolking speekt de oliemultinationals na, zoals ook de pers en media dat doen. Dus: van Onwetendheid, Overmoed en Onwil is geen sprake. Er bestaat geen Onwetendheid omdat de betrokken klimaat- en milieuwetenschappers hun boodschap al dertig jaar uitdragen, maar het is de massa van goedverdieners die dwars lag. Overmoed kan alleen uit de overtuiging dat de techniek alles zal verbeteren, maar dat blijkt dus nu achteraf een goedkoop smoesje te zijn. Er is wel één duidelijk voorbeeld van ‘verkeerd vertrouwen’: de Duitse auto-industrie, die de dieseldata is gaan manipuleren. Dat soort industriëlen moeten nu levenslange gevangenisstraf krijgen. Fraude heet dat. En Onwil bestaat alleen bij gebrek aan durf om tegen de massa in te gaan die verkeerd wordt voorgelicht omdat iedereen al zo gewend is aan deze maatschappij van List & Bedrog. Anders was de ambtenarij ook kritischer geweest met het gebruik van verkeerde algoritmes bij de kindertoeslagen. Maar niemand die het geheim van die algoritmes kent…

Nee, de waarheid is dat de gevestigde orde hun houvast in de vorm van welvaart en hun vaste consumptiepatronen dreigen te verliezen en daarom zijn zij fanatiek tegen geweest. En daarom was het noodzakelijk dat de Raad van State eindelijk met dat stikstofbesluit is gekomen waarover al in 2015 is geadviseerd. Maar de politiek heeft nooit geluisterd naar die adviezen en zo kwam het dat er vorig jaar paniek uitbrak die nog steeds niet ten einde is.

Tot zover David Smeulders. Toen hij onlangs een interview van dezelfde strekking gaf aan het AD, was collega-professor annex transitiekoning Jan Rotmans er als de kippen bij. Rotmans op Twitter: ‘Er is altijd wel 1 hoogleraar die zich tegen de communis opinio keert en aandacht trekt.’

Brrr. We zijn weer thuis.

Hier heeft columnist Sommer dus volslagen ongelijk.

https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/aardgas-is-niet-onze-vijand-maar-onze-vriend~b4c4897c/

‘Hoogeveen bouwt eerste waterstofwijk van Nederland’ @fd #waterstofontwikkeling

Tags

politiek

(Hans Verbraeken, Bouw/fd, 4-2-20)

In het kort:

• De Drentse gemeente Hoogeveen laat een woonwijk bouwen die als energiebron waterstof gebruikt.
• In de wijk wordt de waterstof via een traditionele aardgasleiding bij de woningen gebracht.
• Het is een vingeroefening om straks bestaande woonwijken in Hoogeveen en elders in Nederland om te zetten van aardgas naar waterstof.

(….)

‘Een onderdeel van de proef is dat de nieuwbouwwijk Nijstad-Oost toch wordt uitgerust met een traditioneel aardgasnet. Niet om aardgas te transporteren, maar waterstof. (Manager Kees) Boer: ‘We kunnen zo laten zien dat het technisch kan. En het draagt bij aan de maatschappelijke acceptatie van waterstof. Dat het veilig en comfortabel is.’

En goed en praktisch uitgangspunt van dit proefproject!

(…)

https://fd.nl/ondernemen/1333403/hoogeveen-bouwt-de-eerste-waterstofwijk-van-nederland

0-0

Mijn controle via Google van artikelen in kranten over waterstof(-experimenten) in ons land blijken pas in 2019 te zijn geschreven:

https://r.search.yahoo.com/_ylt=AwrJQ6BoDzleiBsAiks0AopQ;_ylu=X3oDMTByMWk2OWNtBGNvbG8DaXIyBHBvcwMyBHZ0aWQDBHNlYwNzcg–/RV=2/RE=1580826600/RO=10/RU=http%3a%2f%2fwww.weurope.nl%2f2018%2fduurzaamheid%2fgroningen-nieuwe-energie-na-de-aardbevingen%2f/RK=2/RS=sZXoIFCLv52k1V1I4UmenrGc2J8-

Zondag bij VPRO’s Tegenlicht: Deltaplan Waterstof (07-2-19)

Het VPRO-onderzoeksprogramma Tegenlicht staat op zondag 10 februari aanstaande in het teken van waterstof, een van de meest veelbelovende nieuwe energiebronnen en -dragers. Onder het motto ‘Deltaplan Waterstof’ komen in de Tegenlicht-uitzending verschillende waterstofinitiatieven voorbij. Er is ook aandacht voor het onderzoek dat Kiwa onlangs uitvoerde voor Netbeheer Nederland. Hieruit blijkt dat de huidige gasinfrastructuur prima geschikt te maken is voor de distributie van waterstof.

Waterstof geldt al tientallen jaren als een duurzame energiebron die een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de energietransitie. In sommige landen is het al bijna zover: Japan wil de Olympische Spelen van Tokyo in 2020 op waterstof laten draaien en in Rusland wordt onderzocht of aardgas kan worden omgezet in waterstof. In ons land speelt waterstof op dit moment nog geen rol van betekenis in de energievoorziening. De komende jaren kan daar wel eens snel verandering in komen. Energiemaatschappijen, industrie, netbeheerders en lokale overheden experimenteren volop met waterstoftoepassingen en ook de eerste bussen en personenauto’s op waterstofgas rijden al rond op de Nederlandse wegen.

Nieuwe cv-ketels en gasmeters

Ook als alternatief voor aardgas is waterstof interessant. Vooral nu uit een onderzoek dat Kiwa in 2018 uitvoerde voor Netbeheer Nederland blijkt dat ons bestaande gasnet relatief eenvoudig geschikt kan worden gemaakt voor de distributie van waterstof. Noodzakelijk hiervoor zijn nieuwe gasmeters en cv-ketels, of beter nog: hybride warmtepompen die geschikt zijn voor waterstof. Ook moeten er maatregelen worden getroffen om waterstoftoepassingen veilig in woningen te kunnen installeren en gebruiken. Zo moeten werkwijzen en gereedschappen worden aangepast en moet waterstof, net als aardgas, een herkenbare geur krijgen.

Nederlandse initiatieven

VPRO Tegenlicht besteedt in zijn uitzending van zondag 10 februari aandacht aan tal van Nederlandse waterstofexperimenten. Zo doet Gasunie proeven met het produceren van duurzame waterstof met behulp van zonne-energie en onderzoekt Tennet mogelijkheden voor energiebuffering in de vorm van ‘waterstofeilanden’ in de Noordzee. Ook lokale initiatieven komen aan bod. Zo heeft de provincie Groningen plannen voor een aardgasvrije toekomst met waterstof en wil het Zuid-Hollandse Stad aan ’t Haringvliet in 2025 volledig over zijn op waterstof. Ook de uitrol van waterstof-pompstations komt aan de orde.

Kiwa present bij Meet Up

Zoals gebruikelijk kan er ook na de Tegenlicht-aflevering over waterstof op verschillende plekken in het land worden nagepraat over de uitzending. Dit keer zijn er zogenaamde Meet Up’s gepland in Rotterdam, Utrecht, Delft, Groningen, Hoorn, Amsterdam en Doetinchem. Bij de Meet Up in Doetinchem, op vrijdag 15 februari in het Rode Kafé, is onder meer aanwezig René Hermkens, die als Kiwa-consultant nauw betrokken was bij het onderzoek voor Netbeheer Nederland. Ook Peter Drenth, gedeputeerde energietransitie bij de provincie Gelderland en Elbert Huijzer, netstrateeg bij Liander zijn te gast.

Meer informatie over Tegenlicht | Meer informatie over de Meet Up in Doetinchem

https://www.kiwa.com/nl/nl/nieuws-en-media/nieuws/tegenlicht-deltaplan-waterstof/

GRONINGEN: NIEUWE ENERGIE NA DE AARDBEVINGEN

Geschreven door ROOS LANKHORST

Geplaatst op 07-05-2018

Er zijn momenteel weinig thema’s zo actueel als duurzaamheid. Voor de Europese Unie is het behalen van de klimaatdoelstellingen een van de grootste uitdagingen. Om uit te vinden wat Nederland hier eigenlijk aan doet, gingen de WEurope-reporters op onderzoek uit. En waar kun je dit beter doen dan in het Noorden van ons land? Decennialang de Nederlandse leverancier van het aardgas, maar het kabinet draait die gaskraan in de komende jaren razendsnel dicht. Hoe maken ze in Groningen deze omslag? En hoe kan de EU hier een rol in spelen?

NAM: voorlopig geen naamsverandering

Heel even voelt het als de middle of nowhere als we uit de bus stappen in Assen, maar dan duikt het enorme NAM-gebouw op. Het bedrijf dat symbool staat voor alles wat er misging sinds de eerste grote aardbeving in Huizinge, 2012. We worden ontvangen door drie enthousiaste werknemers, waaronder Martijn Kleverlaan die zich bezighoudt met projecten rondom ‘nieuwe energie’ bij de NAM. Hij vertelt over de omslag die de NAM de afgelopen jaren moest maken: “Sinds de eerste gasboringen in de jaren ’60 was de NAM een soort ‘stille kracht’ in de Nederlandse samenleving. We hadden geen publiek profiel, maar stonden bekend als een betrouwbaar bedrijf. Dat is de afgelopen jaren behoorlijk veranderd. Ik heb voor mensen uit Loppersum gestaan en zag dat ze geen woord geloofden van wat ik zei. Dat was een nieuwe ervaring.”

Het besluit om de gaswinning drastisch af te bouwen, kwam voor de NAM niet geheel onverwacht. Het schiep duidelijkheid, maar ook vragen over de toekomst van het bedrijf: wat nu? De NAM verwacht dat gas tot 2050 nog een rol zal spelen in de energietransitie. Daarnaast kijken ze naar allerlei vormen van nieuwe energie: CO2-opslag, geothermie, de conversie van groene stroom naar gas en het creëren van groen gas. Maar voorlopig is de NAM vooral nog bezig met omschakelen. Op de vraag ‘Nederlandse Aardolie Maatschappij’ niet een wat achterhaalde naam is en ze al een naamsverandering overwegen, reageert Martijn lachend maar gereserveerd: “We zullen het in overweging nemen.”

Energie is meer dan techniek

Energievraagstukken gaan over technologische ontwikkeling, maar ook over politiek, maatschappelijk draagvlak, geld, het opleiden van vakmensen om de energietransitie tot uitvoering te brengen, en nog veel meer. Te vaak bewegen al die werelden langs elkaar. Daarom is de New Energy Coalition tot stand gekomen: een samenwerking van bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs op alle niveaus. De New Energy Coalition huist sinds vorig jaar op de Groningse Zernikecampus, in het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland (bekijk hier hoe dat werkt).

“In het debat over energie wordt van alles beweerd zonder echte onderbouwing. Wij focussen ons op fact finding in plaats van fact fighting. Dit doen we door vanuit allerlei disciplines te kijken naar het bredere perspectief en mensen van mbo tot MBA op te leiden”, legt directeur Gertjan Lankhorst uit. De New Energy Coalition werkt samen met allerlei bedrijven, maar is nog wel op zoek naar meer duurzame partners. ‘Fossiele’ partners als Shell, NAM en de Gasunie zijn makkelijker te vinden dan bedrijven gericht op nieuwe energie. Met partners Enpuls en Alliander is een eerste stap gezet, maar de New Energy Coalition hoopt het aantal duurzame partners snel uit te breiden.

En dan zien we waar het echte werk plaatsvindt: in het Energy Transition Centre (EnTranCe), een levensgroot lab waar allerlei experimenten met nieuwe energie plaatsvinden. Onze gids Henk Ensing leidt ons langs testsystemen voor zonnepanelen, waterstofexperimenten en zelfs een enorme installatie die menselijke uitwerpselen om kan zetten in energie. Natuurlijk zijn de aardbevingen nooit ver weg in Groningen: in het BuildinG-gebouw worden enorme trilplaten getest, die huizen geschikt moeten maken voor de gasbevingen.

En de politiek?

We sluiten af bij de PvdA Groningen, waar een bijeenkomst plaatsvindt over de toekomst van de stad. Er is een grote rol weggelegd voor de Nederlandse gemeentes op het gebied van verduurzaming en de afbouw van aardgas. Maar uiteindelijk is klimaatverandering een mondiaal probleem en ligt er ook een enorme verantwoordelijkheid op Europees niveau. Wat de EU kan doen? Het is het belangrijk dat de EU onderzoek stimuleert naar nieuwe energievormen. Alternatieven als geothermie en waterstof bieden grote kansen, maar kennen ook nog veel bezwaren en belemmeringen. Daarnaast zouden er Europese afspraken moeten komen over CO2-prijzen. Die beprijzing is nu zo laag dat vervuiling ook bijna niks kost. Maar geen enkel land wil de eerste zijn om de prijs verhogen, omdat dat kan betekenen dat grote bedrijven naar het buurland vertrekken. Tot slot is het van belang dat duurzame energie opgeslagen en vervoerd kan worden, zodat er zo min mogelijk verloren gaat. Hier is een Europees netwerk voor nodig. De Europese Unie heeft voorlopig dus genoeg te doen op het gebied van duurzaamheid.

Er is in amper tien jaar veel veranderd in Groningen. In 2009 onthulde de koningin nog trots het beeld van een gasmolecuul langs de snelweg bij Slochteren, ter viering van het vijftigjarige jubileum van de gaswinning. Op Koningsdag 2018 ging de koning in gesprek met Groningers die getroffen werden door de aardbevingen en was er weinig over van deze trots. Maar een middagje op de Zernikecampus laat zien dat de Groningers ook nieuwe energie uit deze omslag putten. Ik raad de Brusselse beleidsmakers dus van harte aan ook eens een kijkje te nemen in ’t hoge Noorden.

http://www.weurope.nl/2018/duurzaamheid/groningen-nieuwe-energie-na-de-aardbevingen/

De waterstofbus komt niet zo

Waterstof kan in principe een schone brandstof zijn. Maar het gebruik ervan in het vervoer is nog geen uitgemaakte zaak.Door Michael Persson..

Michael Persson, de Volkskrant, 8 maart 2008, 0:00

Volkomen bewegingloos staat woensdag voor het provinciehuis in Den Haag een groen-blauwe bus met daarop de tekst The future. Here. Now. De bus is in het holst van de nacht door een takelwagen vanuit Lier in België naar Nederland gesleept. Een geplande feestelijke demonstratierit door Den Haag gaat dan ook niet door: de bus van de toekomst rijdt vandaag niet.

‘Problemen met een batterij’, zegt technicus Kurt de Herdt van de Belgische busbouwer Van Hool tegen de ambtenaren die zich in de bus hebben verzameld om zich van het waterstofwonder te vergewissen. ‘Maar het maakt niet uit. Sluit uw ogen en doe alsof u rijdt – dat voelt hetzelfde als een echte rit.’

Het geeft maar weer eens aan dat de toekomst niet vanzelf komt. De overgang naar een waterstofeconomie verloopt met horten en stoten. Zoals dat gaat met technologische ontwikkelingen, die zelden zo gesmeerd verlopen als bijvoorbeeld politici in hun plannen en beleidsvoornemens beloven.

‘Het is een leercurve’, zegt Frits van Drunen van het openbaarvervoerbedrijf van Amsterdam (GVB), verantwoordelijk voor de waterstofexperimenten in die stad. Juist vorige maand zijn de drie experimentele Amsterdamse waterstofbussen uit dienst genomen. Ze hebben vier jaar gereden, langer dan de twee jaar die voor het Europese CUTE-project (Clean Urban Transport for Europe) staat. Maar vooral de brandstofcellen die waterstof omzetten in elektriciteit, lieten nog te wensen over. Een volgende busgeneratie zal langer en zuiniger moeten werken, zegt Van Drunen.

En dat is precies de bedoeling van de nog stilstaande bus die woensdag in Den Haag wordt gepresenteerd. Het is de eerste hybride waterstofbus van Europa, die al in België heeft gereden en vanaf de herfst een jaar voor vervoersbedrijf Connexxion door de Duin- en Bollenstreek rond Leiden gaat rijden. De proef wordt betaald door de provincie Zuid-Holland, in het kader van een 22 miljoen euro kostend programma dat het provinciaal vervoer moet vergroenen.

Waterstof is dus nog steeds een van de gedroomde brandstoffen van de toekomst. Tijdens de verbranding, of de meer gecontroleerde samensmelting met zuurstof in een brandstofcel, ontstaat er slechts waterdamp. Geen stikstofoxiden, geen roet, geen fijnstof en, bij toepassing van een brandstofcel, nauwelijks geluid (omdat fietsers de Belgische bus niet konden horen is er een ouderwets trambelletje in gebouwd). En, als de waterstof met windmolens of zonne-energie wordt geproduceerd, nog CO2-vrij ook, zo is het idee.

Tot nu toe waren waterstofbussen echter niet zuinig genoeg, zegt brandstofcelexpert Ronald Mallant van energieonderzoekcentrum ECN. ‘Het rendement was nogal povertjes, lager dan van dieselbussen. Als je daarbij bedenkt dat de productie van waterstof meer kost dan van diesel, dan zie je dat het totale energieplaatje niet positief was. Er was wel milieuwinst, maar niet de winst die je zou kunnen behalen.’

Angst voor slechte pers

Het punt met de Amsterdamse bussen was dat ze eigenlijk zo conventioneel mogelijk waren. ‘Ze wilden voorkomen dat de bus een slechte pers zou krijgen als ze het te vaak lieten afweten’, zegt Mallant. ‘Daarom had Daimler, de bouwer, op de aandrijving na, de andere systemen zoveel mogelijk hetzelfde gelaten.’

Angst voor slechte pers

Die andere systemen zijn bijvoorbeeld de pompen die de hydraulische druk voor de remmen leveren, de motoren die de deuren openen en sluiten, de verlichting, de airconditioning. De energie daarvoor werd geleverd door een centrale elektromotor, die met riemen mechanische energie leverde. Daarmee werd via een pully (katrol) een compressor aangedreven, en met een dynamo de verlichting geregeld – zoals dat ook in een dieselbus gebeurt. ‘Eigenlijk deden ze of ze gewoon met een dieselmotor te maken hadden’, zegt Mallant.

Angst voor slechte pers

Energetisch gezien was dat tamelijk bizar. De door de brandstofcel geleverde elektriciteit werd eerst door een elektromotor omgezet in mechanische energie, om vervolgens via een dynamo weer te worden teruggetoverd in elektriciteit. ‘Het was nogal een omweg’, zegt Mallant. ‘Maar het betekende dat een traditionele monteur een groot deel van het normale onderhoud kon doen. Daarmee nam de bedrijfszekerheid behoorlijk toe.’ Van Drunen van het GVB: ‘We wisten van tevoren dat de waterstofbussen minder zuinig waren dan diesel. Maar we wilden geen experimenten binnen het experiment. De proef ging om het testen van de brandstofcel, en dat wilden we niet laten vertroebelen.’

Angst voor slechte pers

Bij de nieuwe bus van Van Hool zijn die concessies niet gedaan. ‘Ze hebben een aantal vliegen in een klap geslagen’, zegt Mallant. ‘Daardoor is het rendement aanzienlijk hoger.’

Angst voor slechte pers

Allereerst is het een hybride. Net als een hybride benzineauto heeft de bus naast de primaire aandrijving (in dit geval de brandstofcel) een accu waarin overbodige energie kan worden opgeslagen, om die weer te gebruiken als het nodig is. Zo wordt rem-energie teruggewonnen om die weer te gebruiken bij het optrekken.

Angst voor slechte pers

Bij een brandstofcel is dat extra gunstig. Omdat de accu’s de pieken van de vermogensvraag opvangen, kan de brandstofcel rustig op een laag ‘toerental’ blijven doorpruttelen. Dit betekent dat de brandstofcel kleiner kan zijn, en dus goedkoper. Bovendien blijft de cel in die rustige middenstand veel langer in leven, zegt ook

Angst voor slechte pers

Van Drunen. De levensduur gaat zomaar van vijfduizend naar twintigduizend uur.

Angst voor slechte pers

Principieel anders is dat Van Hool voor de subsystemen zoveel mogelijk elektrische componenten gebruikt, en dus niet voor de mechanische omweg van Daimler heeft gekozen. Dat scheelt twee omzettingen, met de bijbehorende verliezen. Volgens cijfers van Van Hool verbruikt de hybride waterstofbus gemiddeld nog geen 8 kilogram waterstof per 100 kilometer. Met 40 kilo in de acht cilindervormige tanks op het dak betekent dat een bereik van 350 kilometer (en wat reserve). Bij de Amsterdamse bussen lag het verbruik op 22 kilo per 100 kilometer, en de reikwijdte op 150 kilometer.

Angst voor slechte pers

‘Daimler zal in de toekomst ongetwijfeld ook voor deze oplossing kiezen’, zegt Mallant. Waarmee hij niet wil zeggen dat de CUTE-bussen die stap ook al hadden moeten maken. ‘Als je alles in één keer doet, sta je continu langs de kant.’

Angst voor slechte pers

Over langs de kant staan gesproken: de bus van Van Hool voor het provinciehuis in Den Haag heeft het tot dusver best redelijk gedaan, blijkt uit cijfers van het bedrijf.

Angst voor slechte pers

De hybride bus, die al is ingezet op lijnen tussen Lier en Antwerpen, heeft sinds vorig jaar 234 dagen gereden en is 23 dagen uit dienst geweest. De oorzaak lag meestal bij defecte batterijen. ‘Daar komen nu twee tot drie dagen bij’, zegt De Herdt. De batterijen, grote zoutblokken die nu tot 300 graden moeten worden opgewarmd om ze te laten werken, zullen worden vervangen. ‘Dat zal de betrouwbaarheid ten goede komen’, zegt De Herdt.

Angst voor slechte pers

Een andere vernieuwing, die echter zal moeten wachten op een volgende generatie waterstofbussen, zijn lichtere materialen. De bus van Van Hool is, mede door het gebruik van veel elektrische systemen, zo zwaar geworden, dat hij een extra wielas nodig heeft.

Angst voor slechte pers

In Europa mogen twee-assige voertuigen in veel landen maar 18 ton dragen. Gezien het leeggewicht van 16,5 ton zou dat betekenen dat de bus met twee assen twintig passagiers zou mogen vervoeren. Dankzij de derde as passen er nu 104 in – al gaan die extra wielen wel ten koste van het rendement. Van Drunen zegt dankzij het gebruik van kunststof 3000 kilo te kunnen besparen. De nieuwste bus van de toekomst zal volgend jaar in Amsterdam gaan rijden.

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-waterstofbus-komt-niet-zo~b2b9f4c2/

Ruim baan voor vervoer op waterstof in Heerhugowaard

Ruim baan voor vervoer op waterstof

Ruim baan voor vervoer op waterstof in Heerhugowaard.

Wederom een motie van D66 die in het rijtje bijgeschreven kan worden, namelijk vervoer op waterstof.

Afgelopen raadsvergadering, eind januari, bij de behandeling van de Strategie Duurzame Ontwikkeling, had D66 een motie over vervoer op waterstof ingediend. Met 25 stemmen voor en slechts 5 tegen (HOP) zorgde D66 voor een extra impuls als het gaat om de verbreding van duurzame mobiliteit.

Overal in de wereld groeien investeringen in waterstof en in vervoer in waterstof. In sommige landen, zoals Japan gaat het razendsnel. Elk automerk heeft al zijn eigen waterstofauto. In Europa zijn bus-en autofabrikanten bezig met de ontwikkeling van waterstofbussen en auto’s. Zelfs de Europese Unie heeft waterstof hoog op zijn prioriteitslijstje staan. Met miljoenen euro’s stimuleert zij waterstof en de vele ontwikkelingen rondom vervoer op waterstof, net zoals dat ook met elektronisch vervoer gebeurt.

‘Het is een mooie stap vooruit’ gaf fractievoorzitter Michael Feelders aan. ‘Heerhugowaard plaats zich zeker niet in de kopgroep wat betreft vervoer van waterstof of waterstofexperimenten, onze gemeente gaat eerste een gedegen onderzoek verrichten naar de mogelijkheden om vervoer op waterstof te stimuleren en te faciliteren. Vervolgens zijn we dan al een jaar verder. Met de uitkomsten kun je aangeven of je verder wilt of niet en ook op welke wijze. Dat laatste is belangrijk, je kunt namelijk niet zomaar zeggen “laten we nu meteen beginnen”, dat werkt niet’.

‘In de gemeente Arnhem zijn ze inmiddels al aan het experimenteren gegaan. Daar zijn ze 6 jaar geleden begonnen en moet je kijken hoever ze nu zijn. Tja, dat is een mooi voorbeeld hoe het moet. Vergeet ook niet de waterstoftankstations in Helmond en Rhoon en het voornemen dat de overheid in de komende jaren minstens 20 van dergelijke waterstoftankstations over heel Nederland wil neerzetten. Als Heerhugowaard binnen haar gemeentegrenzen zo’n waterstoftankstation gerealiseerd krijgt, dan past dat precies in het DNA van deze gemeente; in 2030 energieneutraal’. Het is een duidelijke stip aan de horizon.

Denkend aan de uitvoering en wellicht over enkele jaren realiteit. Dan betekent vervoer op waterstof minder uitstoot van CO2, minder fijnstof, dus schonere lucht. Naast deze positieve gevolgen is de verwachting dat deze ontwikkeling voor een groei in werkgelegenheid zal zorgen, een duidelijke verbreding van hoogwaardige kenniseconomie op scholen teweegbrengt en dat inwoners van Heerhugowaard een extra optie krijgen naast benzine, diesel, gas en elektronisch tanken.

Nice! Laten we alvast maar eens nadenken over de aanschaf van een waterstofauto.

redactie D66 Heerhugowaard

https://heerhugowaard.d66.nl/2016/02/17/888/

De waterstofauto komt eraan, heus!

JUL 19, 2019 12:31 pmHans van Wetering00 456Views

GW ging langs bij de gebroeders Holthausen, bedenkers van de Hesla: een Tesla op waterstof die u elfhonderd kilometer ver brengt.

Een auto rijdt door de woestijn, de bestuurder is uitgedroogd, de wanhoop nabij. En dan, als hij de moed al bijna opgeeft, bedenkt hij dat zijn redding al die tijd dichtbij was. Hij stapt uit de auto, houdt een beker onder de uitlaat en drinkt deze vervolgens leeg. Uit de uitlaat komt zuiver water. Het is slechts een filmpje, maar Science Fiction is het allerminst.

Sinds begin negentiende eeuw werd ontdekt dat door elektriciteit aan water toe te voegen waterstof en zuurstof vrijkomt (zogeheten elektrolyse), en dat omgekeerd het samenvoegen van waterstof en zuurstof, water en elektrische stroom oplevert (het brandstofceleffect), hebben mensen gedroomd (Jules Verne in Het geheimzinnige eiland!) over een wereld met waterstof als belangrijkste energiedrager.

Een kleine tweehonderd jaar na de uitvinding lijkt die waterstofrevolutie nu echt van de grond te komen. Gevolg vooral van de urgente CO2-problematiek en de noodzaak een medium te vinden waarin je (overtollige) wind- en zonne-energie kunt opslaan, zodat er een buffer is in tijden dat diezelfde zon en wind het laten afweten. Het vervoersmiddel van keuze in die nieuwe wereld: de waterstofauto. Experimenten waren er al eerder. De Necar 1 was in 1994 de eerste waterstofauto ter wereld.

Begin 20e eeuw volgden General Motors en Ford. Fiat kwam met de ‘Panda Hydrogen’. De grote sprong voorwaarts bleef echter uit. Maar nu staat het echt te gebeuren, zegt Stefan Holthausen, CEO van het gelijknamige familiebedrijf in Hoogezand, dat zich sinds een aantal jaar toelegt op het ombouwen van auto’s (elektrisch en diesel) naar waterstof. Waarom het er nu echt aan komt? Het CO2-verhaal, natuurlijk, de fossiele brandstofauto moet verdwijnen. Maar daarnaast heeft de waterstofauto nogal wat voordelen ten opzichte van de directe concurrent, de accu-auto. Belangrijkste: je de tankt de auto in een paar minuten vol, en de actieradius van een waterstofauto is veel groter.

Kernenergie taboe

Ze waren echte waterstofpioniers. Een opleiding tot waterstofengineer bestond (en bestaat) niet. Ze begonnen met een modelautootje. Inmiddels hebben ze een zelfgebouwde waterstoffabriek en waterstoftankstation en bouwen ze op grote schaal auto’s om: bijzondere voertuigen voor gemeentelijke diensten, maar ook bestelauto’s als de Renault Kangoo ZE en de Mercedes Sprinter. ‘Die zijn elektrisch af-fabriek, maar met slechts 100-150 km actieradius. ‘Daar kan niemand iets mee, ja, als je in de stad woont. De waterstofcel werkt dan als range-extender.’

We staan bij een vrachtauto. Holthausen duidt de onderdelen in het motorcompartiment. De hogedruk waterstoftank, de brandstofcel waar waterstof (vanuit de tank) en zuurstof (uit de lucht) door een membraan worden gevoerd, zodat warmte, water en elektriciteit vrijkomen. Elektriciteit die op zijn beurt de elektromotor voedt. De restproducten, warmte en water, worden afgevoerd: het laatste via de uitlaat dus.’

‘Autofabrikanten zijn er nu wereldwijd mee bezig,’ zegt Holthausen, ‘in Duitsland Daimler-Benz en VW. Maar ze lopen tien jaar achter op Toyota en Hyundai. Vooral Japan heeft zich op waterstof gestort. Na Fukushima was kernenergie taboe. Waterstof zien ze als uitkomst. Toyota heeft er miljarden in geïnvesteerd.’

‘Onlangs kwam Mercedes bij ons tankstation in Groningen een Mercedes GLC Hydrogen tanken, een prachtige auto, maar onder de klep zit Toyota-technologie. Mercedes moet wel, want ze hebben, samen met VW, Shell en Total een dealtje gesloten met Merkel. Shell en Total bouwen (gesubsidieerd) 400 tankstations, als tegenprestatie leveren Mercedes en VW in 2023 de auto’s. Er zijn inmiddels al flink wat van die waterstofstations gebouwd, alleen hebben Daimler en VW die auto’s nog niet klaar. Er rijden nu zegge en schrijven driehonderd waterstofauto’s rond in Duitsland. Shell en Total zijn daar een beetje boos over. Daarom hebben Daimler en VW nu maar techniek ingekocht bij Toyota en Hyundai.’

De Mercedes is na de Hyundai ix35 FCEV (2013), de Toyota Mirai (2014), de Honda Clarity Fuel Cell (2016) en de Hyundai Nexo (2018) de vijfde productieauto. De verkoopaantallen zijn vooralsnog bescheiden. Wereldwijd rijden zo’n zevenduizend waterstofauto’s rond, waarvan ongeveer 5500 Toyota Mira’s. Van de Mirai zijn er enkele tientallen verkocht in NL.

Subsidie noodzakelijk

De waterstofauto bevindt zich op hetzelfde punt als de elektrische auto tien jaar geleden. Het is het verhaal van de kip en het ei. Er zijn nog nauwelijks waterstofstations, en zolang die er niet zijn, worden er weinig auto’s verkocht, en zolang dat zo is, blijft de productie ervan duur (pas bij schaalvergroting kunnen de kosten omlaag), en worden er dus geen auto’s verkocht en dus geen waterstofstations gebouwd. En zo verder.

In Nederland rijden nu zo’n vijftig personenauto’s rond. Er zijn welgeteld vier tankstations (in Rhoon, Arnhem, Delfzijl en Helmond). De vicieuze cirkel kan alleen met behulp van de overheid worden doorbroken, zegt Holthausen, net als met accu-auto’s eerder is gebeurd. De aanschaf van waterstofauto’s en de bouw van tankstations moeten worden gesubsidieerd. Met dat laatste is nu een begin gemaakt. ‘Dit jaar komen er tien bij, in steden verspreid over het land, en volgend jaar nog eens tien. Shell en Total bouwen er ieder vier, wij doen er twee. Het is een package-deal, die steden gaan met hun gemeentelijke voertuigen – vuilniswagens, veegwagens et cetera – op waterstof rijden.’

Op een laadvloer staan een tiental accu’s. ‘Dit is zo’n twintig kilowattuur (kWh),’ zegt Holthausen, ‘een bestelauto heeft 40 kWh nodig. En dat weegt flink wat. Het is ongeveer 14,5 kilo accu per kWH. In een Tesla zit 85 kWh. Dat is dus duizend kilo aan accu’s. Waterstof echter weegt vrijwel niets, op een kilo waterstof kun je honderd kilometer rijden. Een waterstofinstallatie is vele malen lichter, daardoor neemt het laadvermogen ook toe. Over de gigantische accu-afvalberg die het resultaat is van al die Tesla’s hebben we het dan nog niet gehad.

Even verderop staat een 2CV, een eendje, op waterstof. Een marketingdingetje, dat spreekt voor zich, geen productievooruitzichten. Dan staan we voor een lichtblauwe Tesla S. Of tenminste, het is de Hesla, zegt Holthausen. Ze voorzagen de Tesla van een aanvullend waterstofsysteem: een range-extender. Een actieradius van 1100 kilometer was het resultaat. Het nieuws ging de wereld over, maar al wie reageerde, niet Tesla.

Nieuw procedé

Waterstof is onzin, roept Elon Musk (wiens SpaceX-raketten overigens allemaal waterstof als brandstof hebben). Waterstof is inefficiënt beweert de Tesla-voorman, omdat je eerst energie nodig moet opwekken om waterstof te maken, en die energie grotendeels uit fossiele energiebronnen komt: waterstof uit energie is uiteindelijk helemaal zo schoon niet. Hetzelfde geldt vanzelfsprekend ook voor het opladen van zijn eigen accu’s, en waar hij het niet over heeft, is dat waterstof prima via grootschalige windmolenparken kan worden opgewekt. Wetenschappers verbonden aan de Universiteit van Leuven hebben bovendien zeer recent een procedé bedacht waarmee die extra stap helemaal wordt overgeslagen. Ze ontwikkelden ‘zonnepanelen’ die rechtstreeks waterstof maken uit zonlicht en waterdamp in de lucht. Toyota is inmiddels een proef gestart met de schermen. Voordat het op grote schaal zal worden toegepast zijn we wel even verder.

Maar Musk, die net een gigantische accufabriek heeft laten bouwen, lijkt genoeg reden te hebben om zich enigszins ongerust te maken, en niet alleen vanwege die revolutionaire ‘zonneschermen’. Nergens ter wereld (afgezien van Japan) rijden meer waterstofauto’s rond dan in Musks eigen Californië (dankzij Staatsubsidies).

De prognoses van concurrenten als Toyota en Hyundai liegen er niet om. Enorme brandstofcelfabrieken zijn in aanbouw. Hyundai streeft ernaar om rond 2030 jaarlijks 500.000 waterstof-elektrisch aangedreven voertuigen te produceren. In 2040 rijdt een kwart van de auto’s op waterstof, denken ze bij daar (en niet alleen daar, een recente enquête maakt duidelijk dat de Nederlandse autobranche dat net zo ziet). Zoals een hoofdingenieur van Toyota onlangs toelichtte: ‘Er is wel een markt voor batterijauto’s, denken we. Kleine boodschappen- autootjes en auto’s waarmee niet meer dan 100 kilometer op een dag wordt gereden kunnen met een oplaadkabel prima functioneren. Al het andere: waterstof. Daar ligt ons hart.’ De actieradius van die auto’s zal daarbij nog aanmerkelijk toenemen. De volgende generatie Mirai krijgt een bereik van 750 km (de Hyundai Nexo haalt nu al 600 kilometer), een actieradius van 1000 kilometer in 2025 is het doel.

Andere toepassingen

En dan is er nog iets dat Musk toch in de gaten zal houden: de toenemende interesse voor (en investeringen in) waterstof van oliereuzen als Total en Shell (De CEO van Shell, Marjan van Loon, rijdt zelf in een waterstofauto). De achtergrond daarvan: waterstof is niet alleen interessant als het gaat om schone mobiliteit, ook elders kan het dienen als alternatief voor fossiele brandstof. In de industrie bijvoorbeeld – de vermogens die daar nodig zijn, kunnen nooit met accu’s worden geleverd -, of in de luchtvaart: waterstofexperimenten zijn al gaande, het werkt, accu’s daarentegen zijn daarvoor simpelweg te zwaar. De zuivere zuurstof die vrijkomt bij waterstofproductie is bovendien een belangrijk product in de (medische, chemische) industrie. Waterstof is veel meer dan mobiliteit kortom, het staat voor een hele keten. En als die waterstofeconomie op gang komt, zal de auto-industrie geen keuze hebben dan erin mee te gaan.

Voor wie niet langer kan wachten: de Mirai staat voor 80.925 euro bij u voor de deur, de Hyundai Nexo doet 69.995 euro (overigens, voorzichtig toch maar met dat uitlaatwater, het is zo zuiver dat we er ziek van kunnen worden). Wilt u daarentegen de kat nog even uit de boom kijken dan kunt u allicht alvast een modelauto met een heuse waterstofcel kopen. Voor 69,95 euro wordt de prachtige Horizon Hydrocar FCJJ-11 bij u thuisbezorgd. Kunt u alvast een beetje wennen.

https://www.gentlemenswatch.com/2019/07/19/de-waterstofauto-komt-eraan-heus/

https://stadszaken.nl/upload/files/pdf_verkiezingen_waterstof.pdf