Religie is geen knullige vorm van wetenschap (Bert Keizer, Katern de Verdieping/Trouw, 2 oktober)
# Godsdienst is geen knullige vorm van wetenschap. Ik blijf dan wel zitten met een lastige vraag. Hoe komt het dat wetenschap, na enige uitleg, alle mensen aanspreekt terwijl godsdienst nu in West-Europa een veel kleinere klantenkring heeft?’
Deze slotalinea van columnist Bert Keizer is een boeiende vanwege de vraag die door hem wordt opgeworpen. In kerkelijke kring is men niet in staat om een bevredigend antwoord te geven, maar in buitenkerkelijke kring komt men wel tot een persoonlijk bevredigende oplossing. Ik spreek voor mezelf als mijn antwoord (en analyse) hierop neerkomt. De huidige westerse maatschappij – lees: West-Europa, en niet het evangelistische Amerika – is volledig gerationaliseerd en dat betekent dus kort en bondig dat het verstandelijke denken dominant is en daarmee is het gevoel een persoonlijke bijzaak geworden; niet iets wat met de ratio te beredeneren is.
In mijn beleving horen godsdienst en religie dus niet thuis in een rationele beschouwingswijze, want ratio (verstandelijk denken) sluit zich af van gevoels- en ervaringsbelevingen. Daarmee wordt een muur opgeworpen tussen ratio en verstandelijk denken enerzijds en gevoel en emotiewereld anderzijds. Met dit onderscheid constateer ik ook dat godsdienst geen plek heeft kunnen bemachtigen in de rationele wereld – wel als institutie, maar niet in de belevingswereld – en dus ook geen wetenschap is – ondanks het feit dat er godsdienstwetenschap bestaat; het kan alleen vanuit contemplatie en meditatie ervaren kan worden. Die ervaring hoort kortom niet thuis in de rationele wereldbeelden die wereldwijd binnen de diverse godsbeschouwingen bestaan met hun verschillende mens- en wereldbeelden, maar alleen in de gevoelswereld van het hart kunnen indalen. Omdat ik ervaring heb met dat ‘indalen’ kan ik dit ook zo opschrijven.
Mijn persoonlijke conclusie luidt dus op de prangende vraag van Keizer, dat West-Europeanen het gevoelscontact met het eigen en persoonlijke innerlijk zijn kwijtgeraakt en dat daarom godsdienst op dit gedeelte van het Europese continent een kleine klantenkring heeft. Want in Oost-Europa geldt de (Grieks-) Orthodoxe kerk als de dominante kerk, en daar is de gevoelsfactor nog steeds sterk aanwezig en daarom nog wel een grote klantenkring. Ik hoop dat ik Keizer hiermee een nieuwe impuls heb kunnen geven.