Tags
Waar blijft de Europese burger-lobbyist? (Column Caroline de Gruyter, Opinie & Debat/nrc, 2 september)
Commentator Caroline de Gruyter schrijft wekelijks over politiek en Europa
# Brussel is ondemocratisch, zeggen mensen.
‘Brussel’ is ondemocratisch, omdat de kiezers niet bij het Europarlement hoeven aan te kloppen, zoals dat met de Tweede Kamer wel mogelijk is. Dat Europarlement is namelijk op een andere wijze samengesteld dan onze Kamer(s). En dat is dus de oorzaak van het misverstand over het EP. Mensen die zeggen dat Brussel ondemocratisch is, hebben in letterlijke zin gelijk omdat ze geen actie hoeven te voeren in Brussel zelf, want zinloos. Dat moet gedaan worden bij het nationale parlement, want alles gaat via die tussenstap.
Vandaar dat het om een tweetrapsraket gaat. Eerst aankloppen bij het eigen parlement en dan wordt het verzoek (als het goed is) doorgesluisd naar het ‘Brusselse’. Zo staat het op papier en voor de bedenkers van deze constructie misschien logisch want het bespaart je reiskosten naar Brussel (en Straatsburg), en dus ontstaat er een poortwachtersfunctie via het eigen parlement, dat meestal zelf wel antwoord kan geven want daar weten ze hoe het EP werkt. Maar onlogisch als het om het begrip democratie gaat, doordat het dus zoals gezegd anders is georganiseerd dan we – burgers – dachten. Het ‘structureel lastige’ is dus dat de individuele burger (altijd) te maken hebben met een indirecte ‘weg’ naar Brussel en dan ben je dus afhankelijk van de fractie(s) die je benadert. ‘Directe democratie’ – sorry voor de dubbelzinnigheid! – bestaat in de EU dus niet. Je kunt als burger ook geen lid worden van een Europese politieke partij. Ik ben trouwens best benieuwd hoeveel burgers dit eigenlijk wel weten (LOL).
# Ze zeggen ook: Brussel luistert alleen maar naar grote bedrijven. Brussel zit inderdaad vol corporate lobbyisten, meer dan dertigduizend. Zij hebben ontdekt dat je veel invloed kunt hebben op Europese besluiten als je er vroeg genoeg bij bent. In de ontwerpfase kun je beleid sturen. Later kun je alleen nog details schrappen of invoegen. Consumentengroepen en ngo’s hebben veel minder lobbyisten in Brussel: zo’n drieduizend. Zij hebben weinig geld en minder specialisten dan de zakenlobby. Dat is funest, vertelt een Europees ambtenaar die na de bankencrisis regels hielp opstellen om de financiële sector in te tomen: „Voor we voorstellen maken, houden we consultatierondes met alle mogelijke experts en betrokkenen uit heel Europa. Banken en hedgefondsen waren er als de kippen bij. Maar consumentengroepen moest ik soms opbellen, omdat ze niet op uitnodigingen reageerden. Dan zeiden ze: „Sorry, we hebben twee mensen. De één zit morgen bij een belangrijke milieubespreking, de ander is bezig met de chemicaliënrichtlijn.”
Het feit dat de Europese ambtenaren ‘consultatierondes houden met alle mogelijke experts en betrokkenen uit heel Europa’, en rekening houdend met wat er ondertussen toch allemaal fout gaat in dei voorbereidingsfase, betekent dit dus dat het niet alleen ineffectief is, maar dat er ook veel misverstanden worden gewekt die alleen maar tot ergernissen leiden. Kortom, er zou een prijsvraag moeten worden uitgeschreven hoe de besluitvorming in het Brusselse circuit beter kan worden georganiseerd.
# Je kunt klagen over de corporate lobby in Brussel. Maar de oplossing is niet om die de nek om te draaien. Het is beter om te zorgen dat burgers óók aan tafel zitten met een sterk verhaal. Veel belangrijke thema’s zijn grensoverschrijdend: migratie, energie, dataprotectie. De politiek wordt daardoor steeds Europeser. Bedrijven en overheden hebben dat allang begrepen. Zij investeren in Brussel. Maar burgers gaan in een hoek staan klagen dat ze zo weinig invloed hebben. Die mentaliteit moet veranderen. In plaats van tegen bedrijven, regeringen en ‘Brussel’ aan te trappen, moeten burgers in actie komen. Als ze niet willen dat het Europese debat wordt gedomineerd door bedrijven, moeten ze dat rechttrekken. Er moeten méér Europese burger-belangengroepen komen. Het is te gek voor woorden dat die groepen vooral op milieu, mensenrechten of voedselveiligheid focussen en verder weinig expertise in huis hebben. Ze moeten meer geld krijgen en meer specialisten om voor de Europese publieke zaak te vechten.
Als mijn stelling van de tweetrapsraket juist is – het zou te veel tijd vergen om de bronnen te raadplegen die ik ooit tegengekomen ben – zijn beschreven klachten op zichzelf logisch, maar aan het verkeerde adres gericht. Die klachten worden gewoon in Den Haag gedeponeerd en misschien is het zinvol om daar een gecombineerd bureautje te organiseren van verschillende (en mogelijk alle) politieke partijen om Brusselse thema’s voor te bereiden. Maar ik vrees dat de partijpolitieke verspintering in ons land dat niet toelaat.
Democratie vereist geen apathie maar participatie, schrijft Alberto Alemanno in zijn boek Lobbying for Change; Find Your Voice to Create a Better Society. Alemanno, hoogleraar Europees Recht in Parijs, was vroeger politiek passief. Tot hij betrokken raakte bij handtekeningenacties voor het afschaffen van roamingtarieven in Europa, een van de eerste ‘burgerinitiatieven’ onder het Lissabonverdrag. Ze kregen te weinig handtekeningen. Toch pakte de Europese Commissie het meteen op. Nu zijn de tarieven afgeschaft. Max Schrems won de rechtszaak tegen Facebook, die zijn gegevens doorspeelde aan de Amerikaanse overheid en bewerkstelligde een kentering in het Europese beleid. Twee Duitsers bedachten een plan om Europese scholieren na hun eindexamen gratis interrailkaarten te geven. Daar is de EU nu mee bezig. Alemanno heeft ‘The Good Lobby’ opgezet, een netwerk van Europese professionals die hun kennis met Brusselse ngo’s willen delen.
# Wij leven in een indirecte democratie: wij kiezen politici om ons land en Europa namens ons te besturen. Maar burgers houden de macht. Wíj moeten politici controleren en bijsturen. Daarvoor is een constructieve ‘counterdemocracy’ nodig. Als burgers die serieus nemen, moeten ze de politici kennen. Weten waar ze mee bezig zijn. Zich verdiepen in het politieke spel, ook in Brussel. En dan een issue volgen dat hen aanspreekt.
Dit is mooi geformuleerd, maar wel erg idealistisch, want hoe vaak stoten mensen hun neus niet met politieke actiethema’s, zodat de er geen moed meer bestaat om daarmee door te gaan.
# Veel Nederlanders kennen het verschil tussen de Raad en de Commissie niet eens. Hoog tijd dat ze dat boek van Alemanno eens lezen.
Kortom, de burgers die snel de moed opgeven hebben geen ongelijk want ze hebben de complexiteit van de politieke werkelijkheid overschat. Die categorie is er nog niet aan toe. Alleen gespecialiseerde burgers kunnen het voortouw nemen, want dat zet meer zoden aan de dijk. Maar ik beschouw de Europese ‘democratie’ daarom niet alleen als een experiment die geen vaststaande en gegarandeerde uitkomst kent – want een dergelijk experiment voor een economische samenwerking als continentaal blok is nimmer eerder uitgevoerd – maar een experiment waaraan altijd gesleuteld moet worden om de perfecte balans te ontwikkelen, die later nodig zal zijn om bestand te zijn tegen continentale of mondiale machtsblokken als concurrerende economische blokken, die de toekomst bepalen.
Dus moet ook de EU met een verbeterd concept dan het huidige aan de weg blijven timmeren, hoe gebrekkig de huidige formule ook functioneert. We ontkomen er niet aan als Zuid-Amerika en Afrika zich gaan organiseren, en de ASEAN, China en Poetin sterker worden en ook de strijd tussen de sjiieten en soennieten beslecht zal worden (Te optimistisch? Neen, want iedere spanningshaard raakt uitgeput; zelfs het communistische machtscentrum van ‘ooit’ in het Kremlin heeft het begeven! (Door logge bureaucratie, dictatuur en gebrek aan menselijkheid, en dat ondanks de oorspronkelijke idealen)
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/01/waar-blijft-de-europese-burger-lobbyist-12782453-a1571951
