Meningsuiting 2020: ‘Daar, in die discrete ruimte, kan beschaving opbloeien’ @volkskrant

Tags

politiek

Heb het fatsoen niet elke oprisping de wereld in te slingeren (Column Marjan Slob, Opinie & Debat/de Volkskrant, 29-6-20)  

‘Het zal u niet zijn ontgaan: op verzoek van Johan Derksen is de laatste uitzending van Veronica Inside van dit seizoen geschrapt. Presentator Wilfred Genee dwong hem voor de camera in gesprek te gaan met een zwarte advocate en een zwarte voetballer over racisme in Nederland – dit naar aanleiding van enkele kwetsende opmerkingen van Derksen. Derksen vond het ‘een circusvoorstelling’ en nu hebben ze onderling ruzie.

Het probleem met Derksen is dat hij vindt dat hij alles moet kunnen zeggen, aldus sportjournalist Willem Vissers. En zo is het. Derksen is het type voor wie zijn eigen intentie de enige maatstaf is. Hij bedoelt iets grappig, dus is wat hij zegt een grap. Zo’n grap kan een keertje wat minder geslaagd zijn, maar dat we hier te maken hebben met humor, dat weet Derksen gewoon.

Zo ‘weet’ Derksen ook dat racisme in Nederland enorm meevalt, ‘want hij merkt er zelf weinig van’. Dit is van het niveau: ik ‘weet’ dat migraine meevalt, want ik merk er zelf weinig van, dus mensen die dagen met migraine in bed liggen zijn enorme aanstellers.

Ik moest aan Derksen denken toen ik Discretie las, het boek waarmee de Vlaamse filosoof en hispanist Peter Venmans de shortlist van de Socratesbeker voor het beste filosofieboek van het jaar bereikte. Discretie is volgens Venmans een vergeten deugd: de deugd om te weten wanneer je je mond moet houden om een ander ruimte te gunnen.

Mensen zoals Derksen zijn die deugd in elk geval vergeten; zij staan centraal in hun eigen universum en schreeuwen ‘censuur!’ als een uitspraak van hen op afkeuring stuit.

Zij zijn ijdel genoeg om te denken dat het altijd de inhoud van hun woorden is die op ‘politieke correctheid’ wordt gewogen. Maar soms is die inhoud het punt niet. Soms gaat het niet over correct spreken, maar over correct inschatten wat je plek is. En vervolgens inzien hoe gepast (of ongepast) het is dat juist jij je uitlaat over, bijvoorbeeld, het lijden van zwarte mensen.

Het mooie van Venmans is dat hij discretie niet presenteert als een karaktertrek, maar als een ‘existentiële keuze die iemand steeds opnieuw moet maken’. Discretie vergt de praktische wijsheid om goed in te schatten of jij wel aan zet bent, plus de bereidheid om soms terughoudend te zijn.

Zo ga je op een begrafenis discreet gekleed, ook al schijnt de zon en ben je eigenlijk straalverliefd. Dat is niet huichelachtig of ‘politiek correct’. Jouw persoonlijke expressie is gewoon even het punt niet.

De Surinaamse schrijver Anil Ramdas zei ooit: ‘Mensen hoeven zich niet in mij te verdiepen. Als ze zich in het openbaar maar beschaafd tegenover mij gedragen.’ Toentertijd vond ik dat een mager verzoek. Je wilt als mens toch gezien worden voor wie je bent. Inmiddels denk ik, met Ramdas, dat zo’n beschaafde omgang met elkaar al heel wat zou zijn. Eigenlijk, zo denk ik nu, vroeg Ramdas om discretie. Om de principiële bereidheid terughoudend te zijn als de situatie daar om vraagt.

Praktisch gezien komt het erop neer dat je het fatsoen moet hebben om niet elke oprisping de wereld in te slingeren. Dergelijk fatsoen zou al heel wat helpen om racisme te temperen. Schaamtevol voorbeeld: mijn hondje Fien komt uit Bali, en als Fien niet luistert, denk ik soms in een chagrijnige flits: ‘Geen wonder, het is een Indonesisch hondje’.

Natuurlijk is dit volkomen stupide. Ik heb zelf geen enkele persoonlijke ervaring met Indonesiërs die me negeren, kan me trouwens van alles voorstellen bij een onderdrukte bevolking die de ‘bazen’ laat kletsen, en dan nog: Fien is een hond!

Ik blijk dus besmet met een giftig cliché. Ik kan dat niet wegtoveren. Wat ik wel kan doen is: oordelen over mijn eigen impulsieve oordeel en snappen dat ik dat in quarantaine moet zetten. Dat ik die impuls niet moet volgen. Dan kan zo’n cliché misschien langzaam uitdoven.

Een denkend mens kan ruimte scheppen tussen impuls en handeling. Daar, in die discrete ruimte, kan beschaving opbloeien. Persoonlijk denk ik dat beschaafde impulsen vooral het gevolg zijn van beschaafd gedrag.

Verander actief je gedrag, dan sukkelen ook je onbewuste gedachten daar op den duur wel achteraan. Zo niet, laat het dan jouw probleem zijn.

We kunnen nog wat leren van deze filosoof, die de waarde van wetenschap op deze schitterende wijze bewijst! Laat meer filosofen in de media aan het woord.  

https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/986/articles/1162123/25/1

Coronanieuws en -aanpak 250320: democratiedebat gaat van start (dl3) @trouw @EU_Commission @WendelmoetL

Tags

politiek

Democratie in quarantaine (Wendelmoet Boersema, Trouw, 25-3-20)

rechtsstaat – Komt de democratie in de knel door de coronacrisis? Nu overheden de ene noodmaatregel na de andere nemen, is er reden tot zorg. En een beetje optimisme.

‘De toestand van de democratische rechtsstaat, het lijkt de minste van alle zorgen als de intensive care straks uitpuilt en dokters vechten voor het leven van hun patiënten. Het Chinese regime wekt bewondering met zijn rigoureuze bestrijding van het virus, mede dankzij de massale inzet van controlerende technologie. Overal ter wereld vaardigen regeringen de ene noodmaatregel na de andere uit, om de levens van hun burgers te redden en de enorme klappen voor de economie te verzachten. Veiligheid voor alles, en gezondheid gaat in deze crisistijd voor burgerlijke vrijheden.

Dat de toestand van de democratische rechtsstaat de minste van alle zorgen lijken te zijn, vergeleken etc., is een te generalistische én tevens gevaarlijke uitspraak als openingszin van deze beschouwing. Te generalistisch omdat de burgerlijke vrijheden tijdelijk worden opgeschort om daarmee levens te kunnen redden. Te gevaarlijk omdat hiermee ook impliciet het Chinese regime wordt gerechtvaardigd dat vanuit zijn karakter van een democratisch-centralisme gemakkelijk spreken heeft omdat er geen democratie bestaat in westerse zin en betekenis. Kortom, alles staat in relatie tot alles en wij accepteren die opschorting van burgerlijke bewegingsvrijheid ook alleen voor het tijdelijk hogere doel van redding van levens. Verder nergens voor..

Toch was het niet de minste politicus die afgelopen week een waarschuwing liet horen, en ook nog dicht bij huis. Angela Merkel, een van de langstzittende Europese leiders, benadrukte in haar tv-toespraak de noodzaak om in een open democratie politieke besluiten transparant te nemen en te voorzien van uitgebreide verantwoording. Juist in tijden van crisis.

‘Een van de langstzittende Europese leiders’? Dat is ze!! Geen twijfel over mogelijk. Maar dat terzijde. Dat ze gelukkig een écht westers standpunt neerzet, zie ik als een meesterzet tegenover de Hongaarse premier Orbán die zich weer op zijn manier aandacht probeert te trekken.

Merkel deed (zie hieronder)  er verstandig aan om dit op deze subtiele manier te duidelijk te maken.

Merkel is zelf een kind van de DDR, de politiestaat achter het IJzeren Gordijn in wat nu het oosten van de Bondsrepubliek is. Dat gaf haar woorden een extra emotionele lading. De nieuwe beperkingen voor burgers, ongekend ‘voor ons leven en ons democratisch zelfbeeld’, vielen de bondskanselier zwaar. “Neemt u dit van me aan: voor iemand zoals ik, voor wie reis- en bewegingsvrijheid een zwaarbevochten recht waren, kunnen dergelijke beperkingen alleen gerechtvaardigd worden in absolute noodzaak. Ze mogen nooit lichtvaardig, en slechts op tijdelijke basis worden genomen in een democratie – maar ze zijn op dit moment onmisbaar om levens te redden.”

Deze laatste zin kan namelijk niet anders dan op Orbán slaan!

Moet het parlement zich achter de regering scharen?

Nu is er geen reden te veronderstellen dat de Duitse regering, of de Nederlandse, de huidige maatregelen ‘lichtvaardig’ neemt. Maar het democratisch proces lijkt wel in een quarantaine terechtgekomen. De Tweede Kamer komt alleen voor de noodzakelijke debatten fysiek bijeen, in de kleinst mogelijke samenstelling. Deze week zijn dat er twee.

Een nieuw debat over de bestrijding van het coronavirus en een wetgevingsoverleg met minister Hoekstra van financiën over de extra miljarden die nodig zijn. Na het urenlange debat vorige week, waarin vooral de PVV en Forum voor Democratie het kabinet aanvielen, ontstond er discussie: moeten Kamerleden zich in tijden van crisis eensgezind achter de regering scharen, of moet de ruimte voor debat en kritiek juist gekoesterd, ook al wordt die ruimte gepakt door politici die de door de wetenschap aangedragen feiten niet altijd respecteren?

‘Maar het democratisch proces lijkt wel in een quarantaine terechtgekomen. De Tweede Kamer komt alleen voor de noodzakelijke debatten fysiek bijeen, in de kleinst mogelijke samenstelling.’

Neen, het democratisch proces in ons land is mede door toedoen van de Kamer zelf – effect van versplintering – zelf naar mijn mening in een coma terecht gekomen, al zullen de Kamerleden dat zelf niet beamen. Debatten zijn niet meer om aan te horen, laat staan te genieten. Je zou onder deze crisisomstandigheden enig fatsoen en beschaving verwachten, maar een paar partijen hakken volkomen onterecht hardhandig op de coalitie in. Dat noem ik geschift.

Dat laatste mag zo zijn, wat hier op tafel ligt is de klassieke vraag of de ‘scheiding der machten’ ook in tijden van crisis strikt gerespecteerd moet worden. De controlerende taak van het parlement is nu gefocust op crisisbeleid, maar er is diezelfde spanning voelbaar die zich in discussies over de vrijheid van meningsuiting aandient. Die geldt óók voor meningen die de meerderheid als ‘onwelgevallig’ ziet. Die dienen niet gemuilkorfd te worden, maar in het openbaar weersproken of weerlegd.

‘Ook in tijden van crisis strikt gerespecteerd moet worden’? Wie zegt dat daar geen sprake van is? Als niemand zich nog mag bewegen buiten eigen huis, dan wordt in dat geval op een andere wijze georganiseerd, maar de drie machten werken gewoon door.

Niet geabonneerd op de site van de Raad van State? Daar worden ook dagelijkse adviezen en besluiten verstuurd.

Zelfs in het zwaargetroffen Italië liet de voorzitter van de Senaat afgelopen zondag een indringende waarschuwing horen. Het parlement ís er nog, zei deze Elisabetta Casellati, en de regering van premier Conte moet nauw overleg blijven voeren met beide Kamers. “De centrale rol van het parlement is cruciaal, vooral als de regering maatregelen neemt die burgervrijheden en essentiële economische activiteiten beperken”, aldus Casellati.

Voor de goede orde: Italië is een ander land dan het onze. En de Trias Politica is niet in alle lidstaten gelijkelijk georganiseerd, want iedere lidstaat kent een andere historische ontwikkeling. Dat valt niet te ‘harmoniseren’.

Gemeenteraden thuis, rechters in bijna lege rechtbanken

Op lokaal niveau is het democratisch proces grotendeels stilgevallen. De ‘superburgemeesters’ van de 25 Nederlandse veiligheidsregio’s hebben hun handen vol aan de uitvoering. Gemeenteraden komen voorlopig niet bijeen, zelfs niet in grote steden als Utrecht. Digitale besluitvorming is bij wet nog niet mogelijk, een noodbijeenkomst mag wel. Rechters buigen zich vanaf vorige week alleen over de meest dringende zaken, in bijna lege rechtbanken. Ook de vierde macht, de media, heeft nauwelijks tijd om adem te halen nu nieuws en maatregelen dagelijks over elkaar heen buitelen. De regels voor afstand houden maken de gebruikelijke manier van nieuwsgaring veel lastiger.

Even een pijnlijke vraag aan de auteur: Hoe kunnen Gemeenteraden en Provinciale staten bij elkaar komen als je als volksvertegenwoordigers pal naast elkaar zit? Dat geldt ook voor de rechtbanken. Het maakt alles – wat inrichting betreft – anders dan we gewend zijn, nietwaar? Dus wordt nieuwsgaring inderdaad veel lastiger. Het kan immers niet anders.

In heel Europa is deze worsteling met het fysieke aspect van het democratisch proces zichtbaar. Wat te doen met de regels voor aanwezigheid bij stemmingen, met quorums voor besluitvorming? Wat zijn de gevolgen wanneer leiders of volksvertegenwoordigers ziek worden, voor het bestuur of de meerderheden in parlementen en commissies? In Europa staat alleen Spanje nu tele-stemmen toe, voor parlementariërs, over de noodwetgeving. In andere Europese landen blijken deze besluitvormingswetten niet zo snel aan te passen en wordt er slechts via video vergaderd. Wat in de Brusselse instituten nog niet meevalt, nu ook de tolken hun gewone werk niet kunnen doen. Een topdiplomaat noemde dit video-overleg tegen Reuters ‘een ramp’, met al het ‘Hoort u mij?’, opgelezen teksten en gebrek aan echt debat. De Europese Raad van regeringsleiders komt deze week ook in een video-overleg bijeen, voor het nemen van besluiten is er een bestaande ‘geschreven’ procedure.

Overal de gelijksoortige verschijnselen die door ‘de oorlog tegen de virus’ anders geregeld moeten worden.

Gewone wetten en regels in de pauzestand

Is dit alles erg? Niet als het tijdelijk is, zegt Merkel. Een rechtsstaat is bovendien meer dan de scheiding der machten. Er zijn wetten, en grondrechten voor burgers die hen vooral moeten beschermen tegen de macht van de overheid. Maar ook die staan onder spanning in crisistijd. Want nood breekt wet. In Nederland is vooralsnog geen noodtoestand uitgeroepen, maar burgers voelen de vrijheidsbeperkingen. In veel andere landen en regio’s is al wel een officiële noodtoestand. Dan gaan de gewone wetten en regels in de pauzestand en moeten grondrechten als de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst, het recht op vereniging, het recht op privacy en het briefgeheim wijken voor het grotere belang, in dit geval de volksgezondheid.

Inderdaad: ‘Niet als het tijdelijk is’. En dat spreekt zo vanzelfsprekend dat we ook in afwachting zijn op het moment dat de coronacrisis weer voorbij is en dan de normale situatie weer terugkeert.

In democratieën is bij wet geregeld hoelang een noodtoestand mag duren. Dat wil niet zeggen dat daarna alles automatisch weer bij het oude terugkeert. De coronacrisis is al bestempeld als de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog, maar ook recentere gebeurtenissen als 9/11 kunnen inzicht geven. De schokkende aanslagen op de WTC-torens in New York leidden wereldwijd tot een omslag in het denken over veiligheid. Ze vormden het startschot voor een proces van ‘securitisering’, zoals hoogleraar Beatrice de Graaf het omschreef, waarbij veiligheid de nieuwe utopie werd en burgerrechten, privacy en individuele vrijheden een stap terug moesten doen. Veel wetgeving vanwege 9/11 is nog altijd van kracht. In de VS worden zelfs twee nationale ‘state of emergencies’ die dateren uit september 2001, jaarlijks verlengd.

‘Dat wil niet zeggen dat daarna alles automatisch weer bij het oude terugkeert.’ Hoezo niet? Alleen zal iedereen er meer alert op moeten zijn, inclusief de Kamer.
Ook deze crisis zal de uitvoerende macht wereldwijd versterken. Daarbij zullen controlemechanismes achterblijven of tijdelijk buiten werking worden gesteld, alleen al omdat eerst alles op alles wordt gezet om het virus eronder te krijgen. Toch zijn er zorgen dat regimes deze macht aangrijpen voor andere doelen dan de volksgezondheid. En niet alleen bij usual suspects zoals de autoritaire regimes in China of Rusland. Zo heeft ‘oorlogspresident’ Donald Trump (zijn woorden) onder meer bevoegdheden gevraagd die het mogelijk maken mensen in detentie te zetten zonder proces. In Israël greep premier Netanyahu de coronacrisis aan om een rechtszaak wegens corruptie uit te stellen, die hem al langer boven het hoofd hangt. Ook weigerde de voorzitter van het parlement, bondgenoot van Netanyahu, te vertrekken nu zijn termijn erop zit, door een nieuwe verkiezing uit te stellen. Het bracht de Israëlische president tot een scherpe waarschuwing voor ‘schade aan het democratisch systeem’.

‘Ook deze crisis zal de uitvoerende macht wereldwijd versterken.’ Dit is een ongeoorloofde generalisatie.

Orban wil voortaan per decreet regeren

Dichter bij huis hebben mensenrechtenorganisaties en de Raad van Europa hun zorgen uitgesproken over Hongarije. Premier Viktor Orban grijpt de coronacrisis aan om de noodtoestand voor onbeperkte tijd te verlengen. Dat zou hem de mogelijkheid geven het parlement (waar hij toch al de meerderheid heeft) blijvend te passeren en per decreet te regeren. Ook wil hij de hoge straffen invoeren voor het verspreiden van ‘valse informatie’, wat gezien wordt als een nieuwe aanval op de persvrijheid.

Over Hongarije bestaat al veel kritiek en dat heerschap van Orbán zal nu echt tot de orde moeten worden geroepen, zoals vandaag ook in het commentaar van het Financieele Dagblad staat.

Opvallend is de interesse van landen als Groot-Brittannië, Italië, Duitsland en Israël voor de grootschalige inzet van technologie om burgers te controleren, zoals China, Taiwan en Zuid-Korea gebruiken bij de bestrijding (zie kader). Israël gaat daarin nog het verst. Veiligheidsdienst Shin Bet is op dit moment bezig om met alle telefoondata van burgers tot twee weken terug contactmomenten en mogelijke besmettingen te analyseren. In Nederland is het voorlopig nog niet zover.

Dat hoeven nog helemaal geen gerechtvaardigde ingrepen te zijn. Dat zal de algemene politieke evaluatie na afloop van deze crisis moeten uitwijzen.

Ondanks de zorgen valt er misschien ook wat te zeggen over de positieve gevolgen voor het democratisch proces. Dat kan zitten in kleine dingen, zoals minder polarisatie of de bereidheid om over partijpolitieke verschillen heen te stappen ten gunste van expertise: premier Rutte benoemde PvdA’er Martin van Rijn op de plek van minister Bruins. In België stemden partijen onder druk van de crisis toe in een soort ‘volmachtregering’, terwijl al meer dan een jaar over een nieuwe federale regering werd geruzied. En waar nationale leiders aarzelen of zich wispelturig tonen, pakken regionale overheden of deelstaten hun verantwoordelijkheid, zoals bijvoorbeeld in de VS.

Positieve (of negatieve) gevolgen voor het democratisch proces zullen pas achteraf in een vealuatiue kunnen worden vastgesteld.

Motor die de samenleving op de been houdt

In een breder perspectief: de herwaardering van een grotere, goed functionerende overheid, die ook in het liberale Nederland al was ingezet, kan door de crisis verder groeien. Ook al zal veel afhangen van de prestaties van diezelfde overheid. Niet voor niets benadrukken ministers dat de last op de schouders van uitvoeringsdiensten als Belastingdienst en UWV groter is dan ooit. En waar overheidspersoneel uit zorg en onderwijs nog geen jaar geleden op het Malieveld moest bedelen om respect, vormen deze sectoren nu de motor die de samenleving op de been houdt. Ook dat kan een democratie versterken: het besef onder burgers van hun eigen kracht en organiserend vermogen, en een overheid die zich realiseert dat zonder medewerking van alle burgers geen enkele crisisaanpak succesvol zal zijn. Of zoals Merkel het zei: “Dit is zeer serieus. Sinds de Duitse eenheid, nee, sinds de Tweede Wereldoorlog is ons land niet voor zo’n uitdaging gesteld die zo belangrijk is en zo afhangt van onze gemeenschappelijke solidariteit.”

Zeker is dat deze crisis een aanleiding is tot ‘herwaardering van een grotere, goed functionerende overheid, die ook in het rechtsstatelijke Nederland al was ingezet, kan door de crisis verder groeien. Ik heb zelf de formulering van de auteur ‘liberale Nederland’ gewijzigd in ‘rechtsstatelijk Nederland’. Dat vind ik in dit verband beter. Waarom liberaal als er ook andere – klassieke begrip – ideologieën hebben bijgedragen en verantwoordelijkheid ervoor dragen.

Europa kijkt naar Chinese technologie voor burgercontrole

De vergaande mobiele technologie waarmee China zijn burgers controleerde tijdens de epidemie, heeft de interesse gewekt van diverse Europese landen, tot bezorgdheid van Britse privacy-advocaten. Die waarschuwen deze week in een brief aan de Britse National Health Service voor het gebrek aan toezicht op het gebruik van dit soort apps, zo meldt persbureau AP.

Bezorgdheid is absoluut noodzakelijk, want zoals de Chinese regering haar burgers controleert, is voor het westen onacceptabel. Niet voor niets is China een autocratie.

Onder meer Italië en Groot-Brittannië willen op grote schaal gebruikmaken van locatiegegevens in mobieltjes van hun bevolking, om zo greep te krijgen op de verspreiding van het virus. In de regio Lazio in Italië, waar 5,9 miljoen mensen wonen, is dit weekend op vrijwillige basis zo’n app in gebruik genomen. Ook in Polen is een dergelijke app ontwikkeld om de quarantaine van naar schatting 80.000 mensen te handhaven.

Vastgesteld kan worden dat gezondheidsapps in de nabije toekomst – direct volgens op het einde van deze ‘coronatsunami’ voor alle landen een technische noodzaak geworden, maar vooralsnog is een locatiemonitoring niet bewezen noodzakelijk. Satellieten zijn waarschijnlijk doelmatiger. En het verrast mij ook dat ik die techniek in geen enkele krant ben tegengekomen in verband met deze crisis.

In de VS hebben bedrijven als Google en Facebook tot nu toe geen gehoor gegeven aan een regeringsverzoek om realtime-locatiedata van hun gebruikers te delen. In Nederland zijn voor zover bekend nog geen plannen.

Hier is een dubbelzijdige reactie gewenst: dat de sociale media geen gehoor wensen te geven aan dergelijke verzoeken stemt ons allen tot bezinning. Ze weten volgens mij niet wat voor algemeen maatschappelijk nut de sociale media zijn geworden en beschouwen hun smartphones nog steeds als een eigen product waarover de overheid geen zeggenschap heeft. Dat is dubieus en dat zal wetgeving moeten veranderen. Maar de plicht om realtime-locatiedata te delen, schiet het doel weer voorbij, want deze algemene richtlijn invoeren is ook de dol voor woorden. Zelfs als het parlement ertoe zou besluiten – wat onverstandig zou zijn, want doorgeslagen maatregelen – dan zou geen burger meer met smartphone de deur uit gaan of zeker op offline stand. En terecht. Wij zijn China niet. Daar bestaat geen privacy meer.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/902/articles/1109210/26/1

‘Radicale imam, scherpe overheid’ (dl 2) @nrc #salafisme @tweedekamer

Tags

politiek

Hoe de overheid een ‘haatimam’ de mond probeert te snoeren

Radicalisering Omstreden imam Fawaz Jneid kreeg een gebiedsverbod voor de twee Haagse wijken waar hij predikte. Dat verbod vecht hij aan.

Andreas Kouwenhoven, nrc.nl, 18 februari 2020

‘In zijn preken verklaart imam Fawaz Jneid met regelmaat andersdenkende moslims tot afvalligen en wenst hij islamcritici een bestraffing van Allah toe.’

Het probleem met deze opmerking is dat het enerzijds niet strafbaar is om mede-gelovigen tot ‘afvalligen‘ te verklaren, maar dat kan tweedelig uitwerken: de meer ontwikkelde islamieten zal dit worst blijken te zijn, maar de minder ontwikkelde en zelfs geheel ongeschoolden voelen dit als een persoonlijke belediging. Waardoor dient te worden opgemerkt dat dit soort opmerkingen als subjectieve uitlatingen moeten worden gekwalificeerd, waarbij de ‘slachtoffers’ moet worden aangeraden om ‘psychische weerbaarheidscursussen’ kunnen worden doorlopen, die wel eerst georganiseerd moeten worden. Een vrijzinnige moslim zal beseffen dat geen sprake kan zijn van een ‘bestraffing van Allah’. Dat is Middeleeuws denken.

„U houdt er zeer conservatieve standpunten op na.” „U draagt een sektarisch wereldbeeld uit.” „U toont zich principieel tegenstander van de democratie.” „U bent tegen het liberalisme.”

Maar ook het tegengeluid van onze minister van Justitie getuigt eerder van een emotionele uitlating dan van een verstandige opmerking. Dit vanwege het feit dat iedereen ‘zeer conservatieve standpunten’ mag innemen want een kwestie van persoonlijke keuzevrijheid. Ook ‘sektarische wereldbeelden’ zijn niet verboden en zal eerder een tegengesteld effect oproepen: migranten die zich sterker zullen gaan verzetten tegen deze opvattingen van de regering.

Dat ‘islamisten’ als orthodoxe of radicale moslims zich principieel tegenstander betonen van de democratie, is zeker geen verrassing, want dat hoort bij hun opvoedingspatroon. Maar dat rechtvaardigt niet dat op deze manier hele moslimbevolkingsgroepen ‘weggezet’ mogen worden gezet. Hierover had allang binnen de Tweede Kamer vanuit hun recht om de regering ter verantwoording te roepen én hun informatierecht, want staatsrechtelijk is het standpunt van een principieel tegenstander van de democratie aanvechtbaar, maar vermoedelijk nooit grondig besproken in de Kamer; laat staan tot een oplossing gebracht.

Hier heeft de Kamer naar mijn oordeel een fundamentele omissie of fout gemaakt. Daarbij komt ook dat naar mijn mening de Kamer nooit het geloofsartikel van PVV dat de islam, de moskee en de Koran verboden moeten worden, want niet alleen ongrondwettelijk, maar ook strijdig met het discriminatieverbod in art.1 Gw. Alle bestaande religies in ons land zijn staatsrechtelijk gelijkwaardig aan elkaar en daar dient de overheid – lees: de regering – op toe te zien. Maar vanwege de angst en potentieel stemmenverlies aan PVV heeft de Kamer nooit die stap durven zetten.

En zo gaat de opsomming nog even door in een elf pagina’s tellende brief van minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) aan imam Fawaz Jneid. De minister legt in zijn brief uit waarom hij vorige maand het gebiedsverbod voor de imam alweer verlengde: „Ik ben nog altijd van mening dat u een klimaat schept waarin jihadisten kunnen gedijen.” Om die reden kreeg Fawaz in 2017 het gebiedsverbod voor het eerst opgelegd, voor twee Haagse wijken waar hij predikte. De maatregel is sindsdien vijf keer verlengd. Dinsdag dient een rechtszaak bij de bestuursrechter over de verlengingen. De imam vraagt zich af hoe hij van het gebiedsverbod af komt.

Wel heeft de minister gelijk dat orthodoxen een klimaat hebben geschapen waarin jihadisten konden gedijen, maar wel nadat Wilders met zijn PVV alle ruimte aan moslimhaters had geboden. En daarmee is de haat tegen de islam ook feitelijk gestart. Grapperhaus heeft op deze basis geredeneerd zich laten meesleuren door moslimhaat en dat had en minister in functie nooit mogen doen.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/17/hoe-overheid-een-haatimam-de-mond-probeert-te-snoeren-a3990732#/handelsblad/2020/02/18/#108

Wordt vervolgd

 

Bestuurskundige De Bruijn in Trouw katern Letter&Geest vergist zich t.a.v. D66 @trouw #politieketheorie #vrijzinnigheid

Tags

politiek

Stelling: Bestuurskundige Hans de Bruijn is vergeten wat de achtergrond van D66 is als de herrijzenis van de vooroorlogse Vrijzinnig Democratische Bond (VDB) waarin het vrijzinnige deel van het protestantisme een onderdeel vormde en vanwege dat ‘vrijzinnige’ geen onderdeel vormde van de traditionele christelijke kerkgemeenschap. Daarmee is de principiële afwijzing van de relatie tussen religie en politiek geen noodzaak. Vrijzinnigen zijn nergens aan een kerkelijk instituut gebonden en kan dus ook niet als confessioneel worden opgevat. Daarmee valt het betoog van deze bestuurskundige geheel in het water. Vrijzinnigheid is een levensovertuiging buiten de traditionele religies om. En dus geen ‘geloof in de politiek’. En voor de politieke zuiverheid: ik ben geen D66-lid.

Gedragen (Hans de Bruijn, Trouw, 22-2-20)

D66-minister Kaag ervaart wat wandelen met God is

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/875/articles/1090642/69/1 :

n de politiek denken we graag in frames, in schema’s. D66 en CDA vissen in dezelfde electorale vijver, ergens in het politieke midden. D66 is van het individu, het CDA van ‘samen’. Het CDA verbindt religie en politiek, D66 doet dat principieel niet. D66’ers willen geen religie in het publieke domein, CDA’ers verwijzen graag naar de joods-christelijke traditie.

Tot zover het schema. D66-minister Sigrid Kaag preekt tijdens een kerkdienst. Heeft het over vertrouwen, over wandelen met God. Heeft ervaren wat dat is: ze werd gedragen en wandelde niet alleen.

Het is heel menselijk, ze is openhartig en daarmee gaat het hele schema omver.

Een. Ze verbindt bijbelteksten met haar politieke agenda – met zorg, milieu, armoede. Dat is wat anders dan principiële afwijzing van een relatie tussen religie en politiek.

Twee. “Het is in de verbinding tussen mensen onderling waarin wij het meest zinvol zijn. De zoektocht naar de mens in de ander.” Dat gaat over ‘samen’, niet slechts over individualiteit.

Drie. Kaags preek staat op rijksoverheid.nl. Midden tussen verhalen over beleid, gaat het daar opeens over geloof. Dat lijkt op religie in het publieke domein.

Kaag overstijgt zo het traditionele beeld van D66. Is autonoom, past niet in schema’s. Is persoonlijk, je kunt je met haar identificeren. En: ze trekt de kernwaarden van het CDA naar zich toe. Die zijn dus veilig bij haar, kun je als gematigde, religieuze kiezer zomaar denken.

[Hans de Bruijn is bestuurskundige en debatspecialist. Wekelijks analyseert hij de sturende taal van politici]

Baudet met een compliment aan SP tijdens Kamerdebat Ceta-verdrag gisteren @tweedekamer

Tags

politiek

De heer Baudet (FvD):

Ik wilde de heer Alkaya even een compliment geven, want met deze punten slaat hij werkelijk de spijker op z’n kop.

Dit compliment is verklaarbaar vanuit de romantische nostalgie die beide partijen (SP en FvD) in hun wereldbeeld tentoonspreiden: Beiden hunkeren naar een romantisch verleden, de SP naar het verleden waarin het modern aangeklede socialisme van Jan Marijnissen nog furore kon maken binnen de moderne parlementaire geschiedenis in ons land, maar dat bleef steken na het terugtreden van Marijnissen door zijn ziekte. En na dit terugtreden zakte de parlementaire frisheid van het optreden van Marijnissen dat aan het charisma van hem te danken was, ook in vanwege de afwezigheid van charisma van achtereenvolgende opvolgers. Bij Baudet geldt die nostalgie ook, maar dan in politiek -ideologisch tegenovergestelde richting: romantisch conservatisme. Dat conservatisme bindt beide stromingen nu in de Tweede Kamer.

Dit was ook de eerste voorbode tijdens het debat dat aanleiding was voor het FD om vast te stellen dat het ging om botsende wereldbeelden in dit Ceta-verdrag. Daarover schreef ik gisteren al dat er tevens sprake is van oude onderhandelingstechnieken in beslotenheid van ambtelijke en regeringsfunctionarissen bij de opbouw en samenstelling van deze (en volgende) verdragstekst, die in de huidige wereld van transparantie en openheid die vandaag de dag verlangd wordt, niet meer mogelijk is. Ieder toekomstig verdrag(stekst) dat(die) vanuit die onderhandelingstechniek wordt ondernomen, is om politiek filosofische redenen gedoemd te verdwijnen vanwege de achterhaalde ambtelijke voorbereiding: technocratie. Daar kunnen de diplomaten niets aan doen want zij werken vanuit kabinetsinstructies. Maar deze diplomatieke ‘achterkamertjes’ zijn niet meer vol te houden in deze tijden van terechte hunkering naar en eisen van openbaarheid, want inmiddels ondeugdelijk en juist daarom voer voor populisten om juist die klassieke aanpak tot de grond toe af te breken. Hetgeen gisterenmiddag/avond ook gebeurde.

Zie ook: Botsing van wereldbeelden in stekelig debat over handelsverdrag Ceta. https://fd.nl/economie-politiek/1334434/botsing-van-wereldbeelden-in-stekelig-debat-over-handelsverdrag-ceta?utm_medium=social&utm_source=twitter&utm_campaign=SHR_ARTT_20200213&utm_content=economie-politiek  #FD #Handel #juiste-typering-wereldbeeldenbotsing

Uitkomst ‘dictatoriaal’? Wat een stupiditeit @vrij_nederland #politiekecultuur #etentje-rijpkema-rechtsfilosoof @ZihniÖzdil

Tags

politiek

In Nederland is het spel democratisch, maar de uitkomst niet (Column Zihni Özdil, Vrij Nederland, 25-1-20)

Ons beeld van Nederland als voorbeeld-democratie is dringend aan vervanging toe, schrijft Zihni Özdil. ‘Hoe noem je een land waar het politieke spel democratisch is, maar de uitkomsten dictatoriaal?’

Onlangs dineerde ik uitgebreid met rechtsfilosoof en Democratie-Fluisteraar des Vaderlands Bastiaan Rijpkema. Hij legde mij uit wat illiberal democracies (onvrije democratieën) zijn. Die term is in 1997 gemunt door de Amerikaanse journalist Fareed Zakaria. Inmiddels is het in de politieke wetenschappen een gangbaar begrip om landen te beschrijven met een regering, een parlement en oppositiepartijen, met verkiezingen, maar met weinig of geen vrijheid van meningsuiting, weinig of geen vrijheid van vergadering, nauwelijks of geen vrije pers. Landen als Turkije of Rusland zijn typische voorbeelden van illiberal democracies.

De auteur is historicus en heeft een uitleg van rechtsfilosoof Rijpkema gekregen over het relatief nieuwe begrip ‘illiberale’ democratie dat in feite een begrip is dat een innerlijke tegenstrijdigheid inhoudt aangezien met name communistische (China) en semi-communistische (Rusland) landen zijn met een éénpartijbestel waarbij oppositiepartijen tegengewerkt of verboden zijn. Dat zijn dus überhaupt geen democratische landen in de westerse betekenis van het woord. Waarom dan zo’n nieuw begrip in de politicologie ingevoerd? Je kunt het alleen als een trendmatige opvatting gebruiken en behandelen omdat het geen definitie kan zijn want een zinloos woord of begrip dat alleen door populisten in de mond wordt genomen. Het ontbreekt namelijk aan innerlijke consistentie vanwege die genoemde innerlijke tegenstrijdigheid. Dat woord mag dus niet in het formele jargon van de politicologie worden opgenomen.

Maar een historicus is gemiddeld – afhankelijk van het doorlopen van het historische curriculum waarin staatsrecht al dan niet is opgenomen – niet zo kritisch op een ander vakgebied dat hij in staat is om door te vragen. Ik ben dus benieuwd wat Rijpkema op mijn stelling voor antwoord heeft.

Verrek, dacht ik toen, dit is interessant. Meteen vroeg ik Rijpkema hoe we Nederland dan moeten noemen. Hoe bedoel je, vroeg hij. Ik keek hem expres heel ernstig aan en zei toen: ‘Laten we eerst eens samen alles op een rijtje zetten.’ Dat deden we.

VRIJE VERKIEZINGEN

Op alle internationale ranglijsten behoort het electorale systeem van Nederland tot de democratische top. Bijna geen enkel land kent vrijere en eerlijker verkiezingen. Ook de rechterlijke macht in Nederland – die medeverantwoordelijk is voor toezicht op vrije verkiezingen – is onafhankelijk.

Dit is een vreemde start van een vraag die duidelijk genoeg is: ‘Hoe moeten we Nederland noemen?’ Het antwoord luidt eenvoudig en duidelijk: ‘een democratische rechtstaat.’ Dan begin je niet met vrije verkiezingen, want als je dat formeel doet, dan kun je ook constateren dat waarnemers in dubieuze landen ook constateren dat er vrije verkiezingen, zoals in Rusland worden gehouden als er geen fraude van welke aard ook zijn gehouden. Bovendien had Rijpkema ook een verdere uitleg en toelichting kunnen geven: wat betekent een democratie en wat betekent een rechtsstaat? Dat was een logische start geweest vanuit de collegebanken, maar mogelijk niet tijdens een gezellig etentje.

VRIJHEID VAN MENINGSUITING

Ook op het gebied van vrijheid van meningsuiting is Nederland een topland in de wereld. Maar wel iets minder top dan wat betreft verkiezingen. Omdat we nog een paar juridische belemmeringen – zoals het verbod op ‘beledigen’ – hebben. Maar columnisten, journalisten, media en politici genieten een zeer hoge mate van vrijheid om de regering te bekritiseren. Zo wacht mij geen gevangenisstraf, marteling of doodseskader na publicatie van dit essay.

En uitgerekend hier wordt de noodzaak van mijn abstracte startpunt bevestigd qua juistheid ervan: als was uitgelegd wat democratie, apart van rechtsstaat – want twee losstaande, maar wel samenhangende begrippen – dan had nooit ‘het verbod op beledigen’ als ‘juridische belemmeringen’ genoemd mogen worden omdat daarmee burgers juist worden beschermd. Beledigen is in juridisch ‘primitieve’ samenlevingen aan de orde van de dag, maar een ontwikkelde en dus juridisch uitgekristalliseerde, geprononceerde beschaving kent het beledigingsverbod, al dan niet gedetailleerd uitgewerkt, zoals bij ons.

PARLEMENT

Nu begint de schoen te wringen. Ik heb zelf als Tweede Kamerlid gezien dat vrijwel alle Nederlandse parlementariërs keihard werken om vanuit hun perspectief Nederland beter te maken. Tegelijkertijd zijn de regels van het politieke spel problematisch. Zo kent ons land een uitzonderlijk hoge fractiediscipline. Het is hoogst ongebruikelijk dat een Kamerlid tegen de lijn van de fractie stemt. Als je dat wel (vaak) doet, word je als lastig gezien. Door je eigen fractievoorzitter, maar ook door de parlementaire pers. Waardoor de kans kleiner wordt dat je de volgende keer weer op de verkiezingslijst wordt gezet, ook al druist dat in tegen de grondwettelijke plicht dat Kamerleden ‘zonder last’ hun werk moeten doen.

Ook hier worden oppervlakkige formuleringen gebezigd door de auteur omdat hij geen rekening houdt met de handicap dat ons land a. met een klein grondgebied b. religieus uiterst pluriform land met in vroeger eeuwen bijna burgeroorlogen zoals in het heden nog steeds in Ierland, maar ten onzent de Hoekse en Kabeljauwse twisten of de rekkelijken en preciezen, vrijzinnigen en orthodoxen, etc. een garantie vormden voor moeizame politieke besluitvormingsprocessen, waarmee wij al vele eeuwen ervaring hebben opgedaan en vandaar ook ons roemruchte poldermodel dat dus effectief een burgeroorlog heeft voorkomen.

Dat poldermodel brengt óók nadelen mee zoals tergend langzame besluitvorming omdat alles, maar dan ook letterlijk alles overlegd moet worden en wederom vaak wéér in herhalingsronden. Maar dat heeft uiteindelijk toch een stabiel evenwichtspunt bereikt waarmee de vrede is gehandhaafd en ons ook roem heeft gebracht. Vandaar dat juist hieruit onze tolerantie en verdraagzaamheid zijn ontwikkeld, werkenderwijs. Kom daar in andere landen maar eens om.

Dat er noodzakelijkerwijs ‘regelingen’ en ‘ordeningen’ moesten worden aangebracht zoals fractiediscipline, geheime achterkamertjesoverleg en achterhouden van informatie wordt in dit uiterst pluriforme democratie pure noodzaak. Na deze toelichting mijnerzijds zou de auteur daar de logica van kunnen inzien.

Ons politieke bestel is – met in achtneming van eeuwenlange politieke strijd en bloedige veldslagen vanuit de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje waarvoor financiële fondsen bij elkaar gebracht/gesprokkeld moesten worden – stabiel en krachtig geworden, ook al bestaan er veel knelpunten en bestaan er doorlopende onvredegevoelens, ook bij mij overduidelijk aanwezig zoals ik (ook) principieel partijloos ben geworden uit onvrede over de partijpolitieke structuur van ons land: totaal archaïsch.

Zelfs wanneer de regering liegt, misleidt of informatie achterhoudt: moties van wantrouwen blijven kansloos.

De toegenomen politieke fragmentatie en partijpolitieke versplintering van de beide Kamers der Staten-Generaal maken het verschijnsel van vastgetimmerde regeerakkoorden alleen maar noodzakelijk omdat we anders in Italiaanse toestanden terechtkomen met om het jaar weer nieuwe verkiezingen. ‘Liegen’ en ‘misleiden’ is ook tot de overlevingsstrategieën gaan behoren want op ‘nieuwe’ verkiezingen zit niemand – op de oppositie na – te wachten. Het is de politieke cultuur die de echte boosdoener is, waardoor het electoraat ‘procesmatige’ dat niet meer kan volgen, noch begrijpen.

Voor Kamerleden van politieke partijen die aan het regeren zijn, levert dit een extra probleem op: het principe van dualisme – ‘de regering regeert, de Kamer controleert’ – kunnen ze niet meer naleven. De dagelijkse praktijk in het huidige Nederlandse parlement is dat altijd minimaal 76 zetels het beleid van de regering steunen. Zelfs wanneer de regering grote fouten maakt. Zelfs wanneer de regering liegt, misleidt of informatie achterhoudt: moties van wantrouwen blijven kansloos. Want de oppositie zal nooit 76 stemmen steun krijgen.

Ook het argument ‘populisme’ kan vanuit overlevingstactiek begrepen worden maar tot mijn spijt is het de auteur met zijn korte lidmaatschap van de Kamer niet gelukt om die ervaring op te doen die het hem mogelijk had moeten maken om die onzichtbare ‘onderlagen’ van het Nederlandse politiek toneel beter te leren kennen.

TRANSPARANTIE

Artikel 68 van de Grondwet luidt: ‘De ministers en de staatssecretarissen geven de Kamers elk afzonderlijk en in verenigde vergadering mondeling of schriftelijk de door een of meer leden verlangde inlichtingen waarvan het verstrekken niet in strijd is met het belang van de staat.’

Een transparante overheid is een van de pijlers van een vrije, open en democratische samenleving. Burgers hebben het recht om te weten hoe hun regering tot beleidsbesluiten komt. Media – specifiek de parlementaire pers – kunnen zo hun rol als kritische volger, onderzoeker en duider van de politiek vervullen. Toen ik als Tweede Kamerlid voor GroenLinks schriftelijke vragen stelde over de verengelsing in het hoger onderwijs, gaf minister Van Engelshoven (D66) antwoord. Tweede Kamerlid Harry van der Molen (CDA) bleek vrijwel identieke vragen te hebben gesteld, maar hij kreeg andere antwoorden.

Dat is geen incident. Ministeries geven zelfs op de meest basale informatievragen geen, onvolledig of tegenstrijdig antwoord aan de Tweede Kamer. Als Kamerlid moet je dan maar tijd hebben om door te blijven vragen tot je het juiste antwoord krijgt. Waar dit toe kan leiden, hebben we gezien in de recente toeslagenaffaire. Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) hebben jarenlang een loopgravenoorlog met Kamervragen moeten voeren voordat er überhaupt werd erkend dat de Belastingdienst de fout was ingegaan door onschuldige mensen als fraudeur te kenmerken. Ondertussen werden de levens van de slachtoffers van de Belastingdienst steeds verder verwoest.

Al deze opmerkingen die de auteur meent te moeten opvoeren om zijn vermeende gelijk te bewijzen en dat te bereiken, vallen evenals mijn voorgaande kritische kanttekeningen in het water omdat ze stuk voor stuk aanvechtbaar zijn. En zijn intrede als Kamerlid kan dus gekarakteriseerd worden zonder afdoende – lees: bewijsbare – voorbereiding vanuit zijn partij om een degelijk Kamerlidmaatschap mogelijk te maken; het werd kortom een soort van ‘god zegene de greep’-actie.

https://www.vn.nl/democratie-spel-uitkomst/?token=WFpPOWNJSWUzQ203Q0JrQnV2YzM4OGlZU29QcHdmT1Z3UlU2cjJGektvYz0

Bureaucratie neemt overal andere vormen aan en daarmee is Nederlandse chaos dus uniek maar wel overkomelijk, als Rekenkamer organisatorische problemen oplost in plaats van consultants @fd #toeslagen #bureaucratieoudestijl @tweedekamer

Tags

politiek

Stelling: Terugblikkend vanuit het verleden toen de eerst bewindsman in de persoon van staatssecretaris Weekers (belastingen, VVD) zijn aftreden aankondigde, valt op hoeveel er binnen de bureaucratie op alle fronten zoveel verkeerd is gelopen, en vooral door toedoen van ‘oude’ traditionele bestuurders zoals de toenmalige minister van Justitie Opstelten (VVD). En de cowboymentaliteit van zijn staatssecretaris Teeven met zijn ‘bonnetjesmentaliteit’. Wat valt hieruit- de doorlopende geschiedenis van falen van bewindslieden –  te leren, zonder in alle rapporten te duiken die door onderzoekscommissies zijn uitgebracht?

De lessen zijn dat de huidige overheidsbureaucratie probleemloos is ‘blijven doorgroeien’ vanwege ons politieke bestel waarin alles ‘zo besloten mogelijk’ wordt gehouden, want ‘wie niet weet, valt niets te verwijten’. Maar in dit opzicht levert Zweden een veel beter voorbeeld: Alle overheidsstukken zijn openbaar en worden ook digitaal bekend gemaakt en dus gepubliceerd. Dat is punt één.

Punt 2: Ons land is niet de enige (lid)staat die gepolariseerd is, want dat verschijnsel komt overal binnen de EU en ook elders in de wereld voor en dan nog in veel ernstiger mate dan bij ons. Maar die polarisatie levert ook een cultuurverschijnsel op dat iedereen zijn eigen gelijk proclameert en waarin iedereen elkaar het licht in de ogen niet gunt. Dat gaat het dus fout.

Wij zijn in dat verband letterlijk de ‘gekke henkie’ van de wereld geworden wat de ‘ogenschijnlijke’ degelijkheid van onze bureaucratie betreft. Maar aangezien iedere vorm van bureaucratie gewantrouwd moet worden vanwege de ideale beginselen daarvan die vanuit het verre ontstaansverleden zijn gebruikt , is dat wantrouwen in de loop der tijd extra gevoed door de ontstane polarisatie die aan alle idealen een einde maakte. Vandaar dat we nu in een ideologieloos – lees: ‘idealenloos – tijdperk leven waarin alleen nog pragmatisme een rol kan spelen.

Waar de bureaucratie gekenmerkt werd door kwaliteit, degelijkheid en onafhankelijkheid, is daar geen spoor ‘méér van herkenbaar en zijn de ambtenaren allemaal carrièrezoekers geworden met iedereen z’n eigen belangen en geheime agenda’s. Dat is in een sterk competitieve samenleving van de vrije markt als de onze ook onvermijdelijk, maar dat betekent ook dat de structuur van een Algemene Bestuursdienst niet meer aan de vereisten en bekwaamheden van vandaag de dag voldoet. En dat valt ook duidelijk uit onderstaande verslagtekst af te lezen.

Púnt 3, nadat de onbekwaamheid van onze ambtelijke diensten hierboven zijn vastgesteld, is dat het parlement én politieke partijen hierin een even zware verantwoordelijkheid hebben gedragen en dus mede schuldig zijn aan deze ontwikkeling. Dit vanwege de toevloed aan onervaren nieuwe parlementariërs die de Kamer in de afgelopen decennia zijn binnen komen waaien. Dat helpt niet om een gedegen en bekwaam parlement er garanderen, om het zo maar beschaafd te formuleren. Maar mijn afkeer aan deze Kamerleden is immens groot. Vanwege het oeverloze geleuter.

Om maar een voorbeeld uit onderstaande tekst eruit te lichten: de ‘blunder’ die Renske Leijten (SP) maakte was dat zij haar emoties niet onder bedwang kon houden – hoe gerechtvaardigd ze ook waren, maar die dienden via een andere uitlaatklep te uitgang te vinden: via de ratio en de juiste argumenten – en dat ondanks haar jarenlange ervaring in de Kamer.

Het parlementaire bedrijf is als controlerend bedrijf tegenover een overmatig gerationaliseerd ambtelijk apparaat, ook alleen gebaat van een goede rationele en vakbekwame uitrusting van haar eigen parlementariërs, de zittende Kamerleden. En in dit onderstaande verslag lees ik dat Farid Azarkan (Denk) een oud-ABD’er is, maar ondertussen wel de blunder maakt om de naam Wiebes te noemen, zoals ook door anderen genoemd. Waarom blunder?

Omdat namen nooit genoemd mogen worden zoals Rutte terecht aangaf, maar die namen ook zinloos zijn want het debat kan scherper in de anonimiteit van bewindsleden gevoerd worden. Ik weet dit omdat ik tijdens mijn studiejaren ook een verplicht bijvak bestuurskunde heb gevolgd – en nu onbekend met de huidige vakliteratuur – niet weet hoe het er in collegezalen toegaat. Maar aan het adres van Azarkan stel ik wel één ding vast: het is niet de schuld dat Wiebes mislukt is op Belastingen, maar vanwege de cultuur op die dienst die gekenmerkt werd/wordt door aparte koninkrijkjes die de belastinginspecteurs hebben opgebouwd. Uit kranten las ik hun wil wet was/is, en daarmee zal de politiek leiding het moeten doen, tenzij je beschikt over een ambtelijke top die die tegenmacht effectief kan weerstaan.

Dit is maar een voorbeeld va hoeveel er schort aan ‘heel veel zaken’ binnen de bestaande bureaucratie in ons land. Ik ben vanuit mijn basisopleiding als politicoloog ook gestart met een ambtelijke loopbaan, maar ontdekte al snel dat de werkelijke realiteit een heel ander was die ik in de collegebanken hoorde, en ook geen behoefte had om mijn ambities op dat vlak door te drukken, laat staan praktijken te bezigen als ‘hielenlikken’ en ‘ellebogen gebruiken’, kortom mezelf ‘weg te cijferen’. Ja en amen te knikken. En daarom kan ik nu als vrij man mijn bevindingen uit die jaren aan het scherm toevertrouwen. Ook van vier partijen lid geweest waar ik alleen maar carrièrejagers heb aangetroffen en vriendenpolitiek of stemmingsuitslagen op congressen organiseren en dus telefooncircuits. Dat was mijn wereld niet.

Terug naar Wiebes uit de mond van Azarkan. Mij is duidelijk geworden – omdat ik hem consequent heb gevolgd als minister van Economische Zaken en Milieu -, dat hij in de Kamer verbaal onverslaanbaar is en niet voor niets als briljant en geniaal brein wordt omschreven, en dat alleen al vanwege zijn ‘volmaakte geheugen’ als bijna algoritmisch functioneert en tijdens ieder Kamerdebat de woordvoerders de baas is. Voor mij een genot om naar te luisteren en zeker iemand die capabel genoeg is als toekomstig minister-president. Niemand is tegen hem opgewassen.

Mijn (onbewijsbare) conclusie is dat hij machteloos stond als invaller van Weekers, om daar op Belastingen orde op zaken te stellen, want hij is simpelweg geen bureaucraat, maar een verdwaalde academicus in de politiek. Die man is vanuit zijn briljante brein in staat om binnen een week tijd op een nieuw departement een Kamerdebat te voeren zonder ambtelijke stukken erbij; alsof hij bij het zien van alle documenten die hij aangeleverd krijgt direct alles in zijn geheugen kan opslaan en op ieder gewenst moment kan reproduceren. Onvoorstelbaar is dat. Maar ze bestaan.

Daarom is hij in mijn ogen een geboren kampioen bewindsman die wél degelijk past in de categorie van bewindspersoon thuishoort en waar hij ‘faalt’ is het de schuld van zijn ambtenaren die hem hebben onderschat en een spelletje met hem spelen (zoals zijn onbekendheid met de vertrekregeling van ambtenaren op zijn departement).

En daarmee hoop ik dat verwijt vanuit de Kamer te hebben rechtgezet. Waar een Opstelten en anderen nooit benoemd hadden mogen worden, daar dragen de politiek partijen en hun partijleiders (mede) schuld aan disfunctioneren. Het is die ambtelijke en bestuurscultuur die niet deugt.

Tot zover in eerste instantie. Wordt dus nog vervolgd. Dankzij FD-redacteur Jonker voelde ik me geïnspireerd om deze kanttekeningen te plaatsen. Ik plaats hieronder de gehele tekst aangezien ik bij iedere alinea een commentaar kan en moet plaatsen.

Ook Rutte staat met mond vol tanden in toeslagenaffaire (Ulko Jonker, Politiek/fd, 23-1-20)

In het kort:

• Minister-president Mark Rutte legde dinsdag verantwoording af in de Tweede Kamer voor blunders van de Belastingdienst.
• Rutte’s verweer dat hij, noch zijn regering, alles kon weten wat zich afspeelde bij de dienst, viel in slechte aarde bij de oppositie.

‘Er zijn van die onderwerpen die heel groot worden’, zei de man die zaken het liefst klein maakt dinsdagavond. Het neerhalen van MH17 is voor Mark Rutte de buitencategorie, met 298 doden van wie 196 Nederlanders. ‘Daar komt niets bij in de buurt’. Maar ‘Groningen’ en de toeslagenaffaire, ook bekend als ‘CAF-11’, staan voor hem op plek twee en drie in de rangorde van zaken die misgingen sinds hij dienstdoet als minister-president.

‘Rutte legde voor het eerst in de Tweede Kamer verantwoording af in de toeslagenaffaire. Hij is de enige bewindsman die ook in 2013-2014 het land bestuurde toen de ontsporing van de fraudejacht plaatsvond door het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) en de dienst Toeslagen van de Belastingdienst. Maar het drama zou nooit zo groot zijn geworden als de missers eerder waren herkend en erkend.

Had niet gemogen

‘Als dingen evident niet goed zijn, moet er een systeem zijn waarin dat veel sneller leidt tot de conclusie dat het zo niet kan’, stelde Rutte. ‘Dit had zo niet gemogen. Dat is de kern, en vandaar de excuses’.

Behalve veel deemoed over het ‘collectief falen’ leverde Ruttes deelname aan het debat knetterend gekijf op tussen hem en de twee parlementaire helden van de CAF-11 zaak, Renske Leijten van de SP en Pieter Omtzigt van het CDA.

Beiden vielen hem hard aan op de ondoorzichtige mechanismen die de kwestie zo lang verhulden. Omtzigt stelt al tweeënhalf jaar vragen en weet nog steeds niet hoe het zo fout kon gaan. Er zijn volgens hem 10.000 burgers ‘en misschien wel meer’ in de knel gekomen door besluiten van de overheid. Maar nergens valt terug te vinden waar en door wie dat besluit is genomen. ‘Wat is dit voor overheid?’, vroeg Omtzigt aan Rutte. ‘Ik vind het doodeng, nog enger dan wanneer er wél besluiten zouden liggen.’

Doe wat!

Rutte maakte het er niet beter op, toen hij zich in een tussenzin liet ontvallen dat de Kamer het niet allemaal kon weten wat er fout ging en de regering ook niet. Omtzigt somde op hoe vijf Hoge Colleges van Staat het kabinet vruchteloos maanden: doe wat! Op de vraag ‘hoe werken de verantwoordelijkheidslijnen dan in Nederland?’ antwoordde de premier: ‘ik weet het niet zeker, want daarnaar wordt ook onderzoek gedaan’.

Ruttes zwakke verweer gaf extra vuur aan Leijtens frontale aanval op zijn partijgenoten, die al die tijd directe verantwoordelijkheid droegen voor de Belastingdienst, twee staatssecretarissen (Frans Weekers en Eric Wiebes) en een directeur-generaal (Jaap Uijlenbroek).

Er knapte iets toen Leijten smaalde dat Uijlenbroek, die vorige week het veld ruimde bij een verandering in de topstructuur van de dienst, door Rutte de hemel was ingeprezen als de man die de Belastingdienst weer in goede banen zou leiden. ‘Dan zitten uw vingers tussen de deur’, wierp Leijten Rutte voor de voeten.

Ambtelijk Nederland bij vuilnis

Rutte verlegde verbeten zijn verdedigingslinie naar vertrouwd terrein. ‘Hoe ambtelijk Nederland hier langzamerhand collectief bij de vuilnisbak wordt gezet bevalt mij helemaal niet’. De premier zei te hechten aan de doctrine van zijn partijgenoot Henk Kamp. Die stelde dat er voor de Kamer maar twee mensen werken op een ministerie: de minister en de staatssecretaris. Zonder de Kampdoctrine zijn ambtenaren die zich niet kunnen verdedigen vogelvrij, wat het steeds lastiger maakt om goede mensen te krijgen.

Niet alleen Leijten, ook Ruttes partijgenoot Helma Lodders zette vraagtekens bij de ‘banencarroussel’ voor topambtenaren die zijn opgenomen in de Algemene Bestuursdienst (ABD). Dat is het elitecorps van de Rijksdienst, volgens Denk-Kamerlid Farid Azarkan (zelf ex-ABD) ‘de bekende glazen vloer waar je nooit doorheen zakt, altijd verzekerd van een mooie baan’. Veel oud-topambtenaren van de Belastingdienst vonden er een nieuw onderkomen.

Adviseur schept eigen baan

Ook ABD’er Rob Kerstens schuift door, naar de nieuwe post van directeur-generaal Toeslagen op het ministerie van Financiën. Dat is opvallend, omdat hij twee dagen voor zijn benoeming het advies afleverde waarin minister van Financiën Wopke Hoekstra werd aanbevolen om die functie in het leven te roepen, inclusief de bijbehorende taakomschrijving. ‘Iemand die een aanloop heeft kunnen nemen’, zei Hoekstra over Kerstens en diens overstap.

Hoe onafhankelijk was dat advies voor het opknippen van de aansturing van de Belastingdienst eigenlijk tot stand gekomen, vroeg GroenLinks-Kamerlid Bart Snels zich af. ‘Volstrekt onafhankelijk’, benadrukte Hoekstra. ‘Daarnaast hebben we gewoon aan de bovenkant behoefte aan evident gekwalificeerde zwaargewichten op het hoogste niveau’.

https://fd.nl/economie-politiek/1331845/ook-de-premier-staat-met-de-mond-vol-tanden-in-de-toeslagenaffaire

Prachtig overdenkingsmateriaal over ‘regeren door reageren’; ‘is daar iets mis mee?’ @fd #politiekefilosofie

Tags

politiek

Stelling: Ten Bos’ oog viel afgelopen weekend op het nieuwe werkwoord reageren in de betekenis van een ‘vorm’ van regeren, door te reageren op oppositionele vragen. Dus een tweede betekenis van reageren, zoals wij dat in het intermenselijke contact op anderen doen, maar dan nu in een nieuwe vorm van politiek bedrijven. Aardig gevonden van Ten Bos, die er zelfs theologie bijhaalt. Maar dan wordt het wel lastig, omdat je dan er iets metafysisch als god bijhaalt, kan de gewone lezer daar niets mee. Maar wat Ten Bos wel duidelijk maakt is dat het begrip en werkwoord ‘regeren’ opnieuw overdacht moet worden en dat past zeker in mijn idee van directe democratie die, als er eenmaal een goed en consistent concept is ontwikkeld, kan worden toegepast als de ideale – dus beter dan onze huidige – democratie, maar wel mét eisen die aan de bevolking gesteld moeten (kunnen) worden, want daarvan was in de recente ervaringen van referenda (vanaf 2005 sinds de EU-‘grondwet’) geen sprake.

De kern van deze column is de vraag wat een democratie precies is of behoort te zijn. En dus: wat aan onze eigen democratie mankeert of ontbreekt. Welnu, mijn stelling is dat democratie inhoudt dat alleen de mensen die de moeite nemen om zich op de hoogte – dus waarheidsvinding/feiten, in plaats van meningen – te stellen van alle politieke thema’s die op dat moment spelen, zich kunnen inschrijven om aan referenda deel te nemen, zoals in de VS en in Zwitserland grondwettelijk is geregeld. Maar dat land is met zijn traditionele mannenkiesrecht (vrouwen kregen daar pas eind 20^e eeuw datzelfde grondrecht) klein – overzichtelijk – genoeg wat bevolkingsomvang betreft om daar regelmatig referenda uit te schrijven en daarop regeringsbeleid vast te stellen.

En in de VS kun je – met geheel andere wettelijke voorschriften dan bij ons – alleen deelnemen aan algemene verkiezingen als je je hebt aangemeld of geregistreerd. Dat levert dus de garantie op dat je gemotiveerd ben om een – in beginsel – oordeelkundige keuzes te maken. Bij ons is dat mannen- en vrouwenkiesrecht een gewoon basisrecht geworden en dat betekent niet dat iedere stemgerechtigde even goed voorbereid op weg gaat naar het stemhokje. In tegendeel, velen hebben geen idee wat ze gaan stemmen en gaan eenmaal in het hokje zelf maar willekeurig ‘prikken’ op wie te stemmen. Ik formuleer dit grof omdat het een taboe is, want de volkswijsheid wil dat iedere democratische stemmingsuitslag ‘heilig’ is, en daarmee niet voor discussie vatbaar. Klinkklare onzin dus.

Vanwege onze Europese geschiedenis met koningshuizen en keizerskroningen die autocratisch konden regeren, is er – stap voor stap, eeuw na eeuw – een ontwikkeling ontstaan naar een ‘redelijk’ democratisch bestel te groeien en daarover hebben wij uiteindelijk – sinds de Middeleeuwen met zijn aristocratie – 4 eeuwen over gedaan om pas in de 19^e eeuw de basis te leggen voor wat in de 20^e eeuw als een volwaardige democratie mag worden bestempeld.

Maar dan op basis van representativiteit en de zwakte daarvan is dat de oude politieke aristocratie vervangen is door het huidige bestel van partijdemocratie en dat is – voor mijzelf persoonlijk – een valse vorm van democratie omdat niet-partijleden geen invloed kunnen uitoefenen. Bekend is dat maar een heel klein deel van de stemgerechtigde bevolking lid is van een politieke partij en dat betekent dat veel mensen zich niet gemotiveerd zijn/voelen om zich aan te melden of die politieke wereld maar waardeloos vinden. En geef ze eens ongelijk!

Daarom heb ik vorig jaar een ‘model digitale directe democratie’ ontwikkeld (zie onder categorie: DDD [i]) dat alle randvoorwaarden heeft genoemd om tot een beter democratisch bestel te komen dan we vandaag kennen. Ik geloof niet meer in een representatief bestel en vind het noodzakelijk dat – waanneer de tijd rijp is – een directe democratie als opvolgend bestel wordt ingevoerd.

Terug naar Ten Bos met zijn uitgangspunt om het begrip ‘regeren’ – dat vanuit het Latijn wordt geanalyseerd -, opnieuw onder de loep te nemen of op de snijtafel te leggen. Zoals al aangegeven haalt hij het theologische godsbegrip erbij, maar in onze seculiere wereld heeft dat geen zin. Ik voeg eraan toe dat in de klassieke oudheid koningen – en vervolgens koningshuizen – werden gekozen en geselecteerd op basis van een algemeen erkend niveau van bereikte levenswijsheid: bestuurders die als wijsgeren/staatslieden door het leven gingen. In feite als ‘verlichte burgers’ die zoveel levenswijsheid werden toegedicht, dat de bevolking ze als hun leiders konden erkennen en waarderen.

En dus helemaal niet via politiek gekonkel zoals we vandaag de dag de politiek kennen. Dat heeft dus met de klassieke metafoor democratie niets van doen. Politiek dient op basis van wijsheid gebaseerd te zijn. Vandaar dat de gemiddelde burger niets van de huidige partijendemocratie te maken wil hebben vanwege de alom aanwezige vormen van egotripperij. Daarom heb ik meer respect voor de thuisblijvers bij verkiezingen dan de mensen die vanuit hun partijlidmaatschap traditioneel komen opdraven. Daarom ben ik principieel partijloos in afwachting op een toekomst met dat bestel van de directe democratie. 

Ruttes reagering (Column René ten Bos, Opinie/fd, 21-11-19)

Ik las afgelopen weekend in de Volkskrant dat het huidige kabinet niet regeert, maar reageert. Leuke woordspeling, die ook nog eens tot nadenken stemt. Boze boeren, boze bouwvakkers, boze automobilisten, boze Zwarte Piet-voorstanders en boze Zwarte Piet-tegenstanders – boze burgers schijnen regeren onmogelijk te maken, maar reageren juist niet. Hoe erg is het eigenlijk als een regering reageert? Wat is er mis met een ‘reagering’?

Wat er mis is aan zo’n ‘reagering’ is dat (als) er geen visie achter schuilgaat, iedereen die ‘ratio’ of overzicht gaat zoeken aangezien al die beleidsstukken in elkaar gepast moeten worden. Omgekeerd: ieder beleidsdoel dat wél wordt voorafgegaan door een wezenlijke visie(inhoud) behoeft geen nadere toelichting en wordt dan gewoon door iedere burger begrepen.

‘God is een macht die eigenlijk geen macht wil zijn, want de macht ligt in het apparaat’

Weer zo’n god verpakt in menselijke gedachten, omdat de metafysische kracht daarvan voor geen mens grijpbaar of zichtbaar is. Wat er bedoeld wordt is natuurlijk dat iedere mens een grootse scheppingskracht/macht in zichzelf kan vinden en daarmee wijsheid kan etaleren, die bij de een helderder schijnt dan bij de ander.

Deze woordgrappen zouden aanleiding moeten zijn om weer een fundamentele discussie te gaan voeren over wat regeren zou moeten zijn. Die discussie is al heel oud en heeft wortels in de theologie. Van God werd vaak gezegd dat hij regeert, maar niet bestuurt. De oude Franse formule luidt als volgt: Le roi règne, mais il gouverne pas.[ii] De Duitse theoloog Erik Peterson (1890-1960) vergeleek in een commentaar op deze formule God met een marionettenspeler die, zelf onzichtbaar, het hele ambtelijke apparaat van poppen en poppetjes via zijn draden aanstuurt. In die zin is God een macht die eigenlijk geen macht wil zijn, want de macht ligt in het apparaat. De poppen besturen het land, niet God. God wil eigenlijk niets doen.[iii] Hij prefereert passiviteit boven activiteit. Voordeel van deze houding is dat God volstrekt immuun wordt: alles wat mis is in het land, wordt veroorzaakt door het apparaat en niet door de onzichtbare Baas zelf.

Peterson stelt dat dit idee over regeren het model werd van de monarchie. De koning regeert, maar laat het besturen over aan ministers. Er is dus een fundamenteel verschil tussen regnum en gubernatio: tussen regeren en besturen. Wat er in dit systeem dan nog overblijft van het regeren, is de grote vraag. Er is altijd een tendens die van regeren naar besturen gaat. De Duitse filosoof Carl Schmitt (1888-1985) vond daarom dat dit onderscheid het recept was voor al het liberale onheil dat Duitsland bedreigde, en dat maakte hem uiteindelijk tot fascist. Als je het besturen van het regeren aftrekt, zo redeneerde hij, blijft er niets over. En dat is precies waarom hij dacht dat liberalisme geen politiek kon zijn. Wat een land nodig heeft, aldus Schmitt, is een regering en niet een bestuur. Anders gezegd, een sterk leger is belangrijker dan een massa even zelfvoldane als verachtelijke consumenten.

Ik ben geen vriend van Schmitt, maar het is niet moeilijk om in te zien dat een reagerende regering alleen kan opereren in een soort machtsvacuüm dat men ooit aanduidde met het woord ‘interregnum’: een regeerloze periode tussen twee regeringen in. Mark Rutte sprak dus niet voor niets van de grootste crisis die hij als premier meemaakte.

[René ten Bos is hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Reageer via columnist@fd.nl.]

https://fd.nl/opinie/1324726/ruttes-reagering

[i] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2018/06/15/het-wordt-tijd-om-uit-te-leggen-waarom-het-stelsel-van-representatieve-democratie-vervangen-moet-worden-door-directe-digitale-democratie-dl1-tweedekamer-politiekehervormingen-staatsrecht/

[ii] Frappant is dat in het Latijn geen werkwoord ‘regeren’ voorkomt, maar via Google-translate uitkomt op ‘imperium’. Kortom heerschappij. Dus wordt het werkwoord ‘regeren’ omgezet in een zelfstandig naamwoord. Wel bestaat ‘regalis’, koninklijk, een koning eigen. Res publica: genus civitatis: monarchie. ‘Scriptum’: over een koning handelend; vorstelijk: een koning waardig. En met dit laatste wordt het grote contrast tussen klassieke en huidige wereld zichtbaar: kennen we vandaag koningen die zich met hun wijsheid waardig gedragen? Niet dus.

[iii] De metafysische god kijkt toe hoe de mens als een scheppingskiem met zijn eigen schepping, voortkomend uit die kiem – en dus het erfgoed – omgaat.

Ja, er bestaat een algemene ideologische leegte omdat geen partij in de afgelopen jaren het beginselprogram heeft bijgesteld @trouw #ideologie #gewijzigdeomstandigheden

Tags

politiek

Is er een ideologische leegte? (Sjoerd Mulder, Religie & Filosofie, Katern de Verdieping/Trouw, 16-8-19)

• CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt beklaagde zich onlangs over het feit dat veel politieke partijen hun idealen kwijt zijn. Maar is er iets mis met politiek pragmatisme?*

Als ik de auteur, vanwege deze laatste zin, goed begrijp maakt hij onderscheid tussen idealen/ideologieën tegenover pragmatisme, maar ik begrijp dat onderscheid niet aangezien pragmatisme ook als ideologie kan worden aangemerkt. En dat zal uit mijn kanttekeningen blijken.

‘Ooit was de Tweede Kamer bij uitstek de plaats waar partijen met conflicterende maatschappijvisies met elkaar in debat gingen. Dat is veranderd. Liever dan ideologische verschillen uit te vechten, werken sociaal-democraten, christen-democraten en liberalen zakelijk en pragmatisch samen. Neem het huidige kabinet: de VVD, het CDA, de ChristenUnie en D66 slagen er prima in samen te regeren, ondanks hun verschillende achtergrond.

Deze mening of opvatting dat de Tweede Kamer de plaats is waar conflicterende maatschappijvisies met elkaar in debat gingen, en dus nu niet meer, is in strijd met de feiten. Daarin is niets veranderd vergeleken met vroeger. Dat de huidige coalitiepartners zakelijk en pragmatisch met elkaar samenwerken, is door de omstandigheden van een versplinterd politiek toneel noodzakelijk geworden aangezien er anders geen meerderheidscoalitie gevormd kon worden. En ons land is klaarblijkelijk nog niet toe aan minderheidscoalities, zoals in Denemarken. Dat in de laatste zin van dit citaat gewag wordt gemaakt van partners die ‘er prima in slagen om samen te regeren, ondanks hun verschillende achtergrond’, wil nog helemaal niet zeggen dat er helemaal niet zwaar wordt geworsteld én gestreden om eigen punten binnen te halen aan de regeringstafel. Soms slaan de vonken ervan af, zo las ik eens. Deze passage stoelt dus niet op feiten.

‘In een recent interview in het Algemeen Dagblad beklaagde CDA’er Pieter Omtzigt zich over dit politieke pragmatisme. Volgens hem is de politiek haar idealen kwijt. Partijen zouden niet meer regeren op basis van een totaalvisie, maar enkel op basis van modellen die ze door neutrale planbureaus kunnen laten doorrekenen.

Omtzigt heeft gelijk dat idealen en ideologieën steeds meer op de achtergrond raken of zelfs verdwijnen in die zin dat er tijdens debatten niet aan gerefereerd wordt, maar dat hoeft geen probleem, laat staan ramp te zijn omdat het in wezen gaat om de inhoud van het betoog. Een ideologisch dan wel zakelijk of pragmatisch stempel die in de tekst wordt verwerkt, maakt in feite geen verschil. Als het betoog maar samenhangend en logisch is gecomponeerd en goed wordt uitgesproken (in rustig tempo. In plaats van gejaagd spreken wat te vaak voorkomt), met een duidelijk doel voor ogen, maar dan niet met oubollige frasen als ons ‘prachtige en schitterende land’, want dat slaat nergens op, al worden ze met de regelmaat van de klok door Rutte uitgesproken. Bij gebrek aan visionaire bevlogenheid vermoed ik. En in mijn beleving zijn de modellen van de planbureaus alleen nuttig om de consistentie van beleid te bevorderen.

Is dat terechte kritiek? Is dit pragmatisme het resultaat van een verwerpelijke ideologische leegte? Of moeten we blij zijn dat de tijd van de grote verhalen achter ons ligt? Terwijl de Kamer op reces is, buigt het Theologisch Elftal zich over deze vraag.

Mohamed Ajouaou, docent islamitische theologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, vindt het wel meevallen met die ideologische leegte. “De samenleving deelt juist heel veel idealen. Neem een begrip als democratische besluitvorming, dat is een belangrijk ideaal dat we met zijn allen realiseren. Of denk aan de rechtsstaat, het belang van rechtvaardigheid, een eerlijke verdeling van welvaart. Als deze belangrijke ethische idealen zo breed gedeeld worden, is er niets mis met pragmatische politiek.”

Hiermee ben ik het volledig eens.

Gerard de Korte, bisschop van Den Bosch, heeft ook geen moeite met pragmatisme. “Ik ben vorige week teruggekomen uit de VS. Daar zie je hoe wetgeving volstrekt geblokkeerd raakt als politieke partijen niet meer bereid zijn om compromissen te sluiten. Terwijl dat polderen hoort bij de Nederlandse verhoudingen. Het heeft ons het land opgeleverd dat Nederland nu is, waar we materieel en immaterieel best blij mee mogen zijn.”

Ook mee eens.

Ajouaou: “Ik herken wel dat de politiek niet meer op een conflict van idealen drijft. De grote botsende ideologieën zijn voorbij. Dat is niet alleen in de politiek zo, maar in de hele samenleving. We zijn allemaal pragmatischer geworden. Maar is dat erg? Als samenleving heb je niets aan een prachtig ideaal als dat voor grote groepen mensen verkeerd uitpakt. Rationele besluitvorming is beter dan emotionele besluitvorming. Dat kun je pragmatisch noemen, of praktisch, maar cijfers en planbureaus laten vooraf zien wat de consequentie van idealen is. Het lijkt mij verstandig om daar naar te luisteren.”

In mijn beleving is er geen sprake van de constatering dat botsende ideologieën verdwenen zijn, maar dat er minder nadruk wordt gelegd op (ouderwetse) ideologische formuleringen, die oubollig zouden kunnen overkomen. Maar als je de debatten scherp beluistert is er volgens mij niets veranderd aan ideologische toonzetting, maar alleen een meer eigentijdse formulering gebruikt.

En volgens mij is er al helemaal geen sprake van emotionele besluitvorming, want daarvan zou ik eerst voorbeelden van willen krijgen.

De Korte: “Toch raakt Pieter Omtzigt wel aan iets wezenlijks. Natuurlijk kun je nooit je idealen een-op-een in wetgeving omzetten, je moet bereid zijn om compromissen te sluiten. Maar nu zitten de partijen er al vanaf het begin pragmatisch in. De PvdA is niet de enige partij die in de jaren negentig haar ideologische veren heeft afgeschud. De VVD en het CDA hebben dat net zo gedaan. Daardoor is de politiek saai geworden en weinig bezield. Het zou mooi zijn als de spanning tussen ideaal en wetgeving wat scherper gevoeld wordt.

We zijn inderdaad een compromissenland of om in vaktermen te spreken een pacificatiedemocratie, en dat kent een heel lang verleden tot in de 16^eeeuw, maar dat er tegelijkertijd een ander verschijnsel, namelijk het verdwijnen van het zuilenstelsel een belangrijke rol speelt, is zo helder als wat. Daarmee zijn in mijn ogen ideologieën op de achtergrond gedrongen, met name omdat die bestaande beginselprogramma’s in de laatste decennia niet zijn aangepast, terwijl er met de mondialisering en het flitskapitalisme of migratiestromen alle reden toe was om de uitgangspunten van beleid aan te passen.

Het is mijn overtuiging dat idealen genoemd in de 19^e -eeuwse ideologieën, die grosso modo gebaseerd zijn op de Franse revolutionaire beginselen vrijheid, gelijkheid en broederschap, tegenover de christelijke leerstellingen als barmhartigheid en rentmeesterschap, nog voluit geldig zijn en niets aan innerlijke kracht verloren hebben, maar de huidige generatie politici heeft minder behoefte om die in te bouwen in hun denken.

“Ik wil hierover mild zijn, want ik besef dat je als politicus de samenwerking moet zoeken. Tegelijkertijd constateer ik wel dat de hele mooie teksten van bijvoorbeeld het wetenschappelijk instituut van het CDA in de dagelijkse politiek onvoldoende zichtbaar worden. Ik vraag me weleens af wat de Kamerfractie en de senaatsfractie met de analyses van hun eigen instituut doen. Dat hangt ook samen met de selectie van Kamerleden, heb ik sterk de indruk. Wordt wel gekeken in hoeverre ze politiek kunnen bedrijven vanuit de wortels?”

Je kunt van een bisschop verwachten dat deze uitspraak gedaan wordt, maar of het een verstandige bewoording is, is maar de vraag in het tijdsgewricht van een leeglopende kerk.

Ajouaou: “Ik ben niet zo allergisch voor het gebrek aan een ideologisch debat. Mensen willen vooral concreet weten wat de consequentie van bepaald beleid is voor hun buurt of wijk, en eerlijk gezegd vind ik dat ook wel begrijpelijk. Neem het klimaat: iedereen wil een goed klimaat, maar als dat betekent dat je er heel arm van wordt, of dat de lasten oneerlijk worden verdeeld, dan wordt het een andere zaak.

In deze laatste zin schuilt een voor velen onherkenbare wijsheid maar voor mij de spijker op z’n kop: als idealen geld kosten, dan steekt ‘gemakzucht’ snel de kop op, want als het (veel) geld kost spelen idealen of noodzakelijk en zwaar beleid (klimaatverdrag Parijs) geen rol meer. En dat verraadt het wezenlijke probleem van deze materialistische samenleving, namelijk de inhoudsloosheid of leegheid van deze beschaving. Daarmee wordt duidelijk dat een moderne ideologie gebaseerd op persoonlijk én collectief welzijn node gemist wordt. En daar zijn ook de kerken medeschuldig aan. Bisschop de Korte moet zich dus schamen, want zijn taakopvatting klopt niet: hij heeft zijn kudde niet kunnen leiden en dat straalt af op de politiek.

“Vroeger kwam de ideologie voorop, en dan keken we achteraf hoe het had uitgepakt. Nu kijken we eerst hoe het uitpakt, en vragen ons pas daarna af of we dat goed of slecht vinden. En het betekent niet dat er geen ethische of theologische idealen zijn: mensen willen ook nu barmhartigheid, eerlijkheid en rechtvaardigheid, om maar wat te noemen. Maar zeggen dat één ideologie of religie de oplossing is van alle problemen, dat gelooft toch niemand meer?”

Ajouaou brengt mij hiermee op een ander punt, te weten dat als je ideologie voorop stelt, je achteraf kunt bezien hoe het is uitgepakt. Voor mij wordt hiermee duidelijk dat in dit tweegesprek een factor over het hoofd wordt gezien, namelijk een regelmatige evaluatie van gevoerd beleid (binnen iedere politieke partij). Daarvan blijkt ook nergens sprake van te zijn en dat lijkt me kortzichtig want ook in het bedrijfsleven is het nuttig steeds te bezien wat er beter kan en of bedrijfsdoelen worden gehaald.

Maar de tweede conclusie is zonder meer dat de diepgang van politieke partijen verdwenen is, en dat kan mijns inziens worden verklaard aan de hand van de vercommercialisering van het verkiezingscircuit: allen de stemmen tellen en de rest is bijzaak. En niemand schijnt te beseffen dat ideologieën niets te maken hebben met autocratische regimes, zoals het communisme, om van duivelse praktijken van nazisme en fascisme maar te zwijgen, maar een revolutionaire lading in zichzelf dragen: eeuwige beginselen die nooit ongeldig kunnen raken, zoals de eerder genoemde drieslag vrijheid, gelijkheid en broederschap, want uit die uitgangspunten kunnen vele maatschappijopvattingen worden ontleend. Maar als partijleden – ik ben overigens partijloos want daarmee worden deze blogs mogelijk! – die beginselen in hun inherente waarde niet meer herkennen, dan houdt de beschaving op te bestaan. En het pragmatisme dat dan ontstaat is even leeg als iedere huidige ideologie. Tragisch maar waar.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/715/articles/953364/27/1

Proeve van een ‘ruwe’ prébeoordeling over de ideologie van vrijheid, gelijkheid en solidariteit anno tweede decennium 21^ste eeuw (seculiere ideologieën)

Vrijheid als economische vrijheid heeft geleid tot globalisering die alleen de macht van multinationals heeft versterkt en dus indirect – of uiteindelijk – tot een enorm groei van de kloof tussen arm en rijk en dat betekent het einde van onze beschaving omdat hebzucht de maat der dingen is geworden.

Vrijheid van meningsuiting is ook in de gevarenzone aanbeland omdat er geen onderscheid meer wordt gemaakt van feiten en meningen. Een feit wordt in dit verband gekenmerkt als een wetenschappelijk erkende definitie of geverifieerde opvatting bij meningsverschil in dezelfde wetenschappelijke discipline, zoals bijvoorbeeld veelvuldig voorkomt in de economisch wetenschap. Zoals bij monetaristen en Keynesianen.

Geestelijke vrijheid is via Twitter gevaarlijk terrein geworden vanwege de polarisatie die de maatschappij is gaan domineren of zelfs beheersen.

Sociale vrijheid heeft veel dwarsverbanden met broederschap ofwel solidariteit, maar ook die waarde is bijna verdwenen omdat het eigenbelang iedere vorm van algemeen belang heeft overvleugeld. Solidariteit bestaat dus nauwelijks meer en moet helemaal herzien of geherformuleerd worden.

Samenvattend: Onze maatschappij of samenleving is naar Amerikaans voorbeeld bikkel- of snoeihard geworden omdat iedereen kijkt naar eigen idolen en eigen belang en het onafhankelijk – en dus geen gebruik van kretologie – persoonlijke meningsvorming of zelfbewustzijn matig is gesteld als erkend wordt dat geestelijke onafhankelijkheid voor steeds minder mensen benut of gebruikt wordt. Het bestaat alleen nog in economische zin. Alles draait om winst- en omzetverhoging en dat betekent dat het economisme – in navolging van Klaver (GL) – doorslaggevend is geworden.

De vraag is ook of de nieuw ontdekte wereld van de algoritmen de vrijheid van beweging is gaan belemmeren of beïnvloeden. Kortom, een volgend vrijheidsitem is de vrijheid van eigen keuzebepaling en bewegingsvrijheid, die ogenschijnlijk onaangetast is, maar weet iedere burger zich te ontworstelen van de sensoren van de digitale apparaten, zoals met name smartphones?

Gelijkheid van rechten wordt in toenemende mate en bewijsbaar aangetast omdat onze algoritmen gestuurd worden door vooroordelen en oude achterhaalde databases.

Waarom geen non-seculiere ideologieën?

Omdat dat in de Nederlandse traditie moeilijk ligt en het hele politieke spectrum bestaat. Het CDA kan als traditionele confessionele fusiepartij als neoliberaal met iets andere accenten vergeleken bij de VVD worden beschouwd. Duidelijk is ook dat CU een soort wedergeboorte van de oude AR is geworden, een links-confessionele formatie; terwijl de SGP ronduit een orthodoxe gristijke partij is en dat ook zal blijven vanwege een ingebouwd conservatisme. Kortom, wat het ideologisch-politieke karakter van ons land kunnen de waarden vrijheid, gelijkheid en broederschap/rentmeesterschap/solidariteit als maatstaf worden genomen.

Waarom globalisering tot wanorde leidt en democratie onmogelijk maakt #politiekefilosofie @eu @EU_Commission

Tags

politiek

Als we Wikipedia’s omschrijving volgen: ‘Globalisering is een toenemend proces van economische, culturele en politieke integratie op mondiaal niveau. … Vanuit economisch oogpunt betekent globalisering dat steeds meer landen en regio’s deelnemen aan de internationale handel’, dan valt direct op dat:

1. hier de ‘halve’ waarheid wordt gesproken of eigenlijk alleen maar illusies worden geformuleerd. Waarom?
2. van een ‘toenemend proces van economische, culturele en politieke integratie op mondiaal niveau’ is immers geen sprake. Geen economische – of zelfs politieke – integratie op mondiaal niveau, aangezien het alleen maar om de cluster van multinationale megaondernemingen – zowel olie- & gasindustrie en voedselketens – gaat die niét alleen onderling in een moordende machtsstrijd gewikkeld zijn, maar óók de politiek bevelen – via ‘onderhandelingen’ hoe ze de juridische afspraken geregeld willen zien (‘rulings’), want het gaat iedere multinational er alleen maar om, om zich de wereldhegemonie toe te eigenen.

Zoals dat in de techwereld ook het geval is en de laatste jaren zichtbaar werd via de machtsstrijd om het kampioenschap digitalisering en ‘algoritmisering’ tussen de techgiganten op alfabetische volgorde Apple, Amazon, Facebook, Google en Microsoft, waarbij het louter en alleen gaat om de wereldmacht.

Dat daarbij het ‘primaat van de politiek’ en ‘democratie’ totaal verdwijnen –  en zelfs vernietigd worden is het logische gevolg omdat die mondiale macht niet verder kan groeien of worden opgebouwd als daar democratische beginselen roet in het eten gooien.

Genoemde techgiganten zijn dus op zichzelf al autonome imperia, maar dan 21^ste -eeuwse, in plaats van de ons welbekende keizerrijken (het Heilige Roomse Rijk) uit de Middeleeuwen. Samenvattend gaat het niet om welke ‘integratie’ dan ook – economisch, cultureel of politiek – maar om de wereldheerschappij, en vandaar dat China onder Xi via zijn ‘snelweg’ naar algoritmische heerschappij, daarbij geholpen door als éénpartijstaat te kunnen opereren en – mooi meegenomen – de afwezigheid van privacywetgeving die dus geen onderdeel zijn in de doelstellingen in zijn 5-jarenplannen. Xi kan dus optimaal profiteren van de ‘handicap’ van westerse landen – door hun belijdenis in democratische beginselen en liberale dogma’s – via de digitale dictatuur de economische wereldheerschappij naar zich toe te trekken. Er is geen sprake van een ‘level playing field’ ofwel gelijk speelveld. Heeft de regering, i.c. de Europese Commissie dat in de gaten?

3. dat door deze ontwikkeling op mondiaal vlak alle plaatselijke ideologische en regionale verschillen worden ‘weggeblazen’ kan niet meer genegeerd worden omdat de algoritmen nu al maar in de toekomst volledig zullen bepalen waar welke producten worden geproduceerd en dat inspraak van de plaatselijke bevolking over de wenselijkheid van nieuwe fabrieken en investeringen geen rol (meer) mogen spelen omdat hetzij de multinationals dat regelen, dan wel China, dat overal ter wereld wil investeren met als geheime juridische clausule dat als de betrokken partijen – genoemd worden Montenegro (geen EU-lid, wel Navo-partner wat dus toekomstige complicaties oplevert want de ‘vijand’ is als een Paard van Troje binnen Navo-gebied geïnfiltreerd), en Sri Lanka bestaande leningscontracten niet nagekomen kunnen worden, dat die leningen automatisch omgezet worden in aandelen van landsdelen, een voor ons onbekende juridische constructie, maar door Boekestijn, De Wijk en sinoloog Schulte Nordholt bekend gemaakt. De bekende Zijderoute maakt hiervan integraal onderdeel uit. (https://www.bnr.nl/podcast/boekestijn-en-de-wijk/10383468/zomer-special-de-chinese-machtsovername). Ik ga er gemakshalve vanuit dat deze genoemde feiten juist zijn, want de sprekers zijn dat als gevestigde academici BN’ers verplicht te doen.

Dit heeft tot gevolg dat de (nog) bestaande westerse politieke ideologieën geen enkele rol meer spelen in ons werelddeel, want tegen deze machtsovername door multinationals óf Xi is geen kruid opgewassen. En aangezien die ideologieën als het bij ons bekende viertal hoofdstromingen liberalisme, christendemocratie, sociaaldemocratie en de jongste loot het populisme mét anti-islamideologie, toch al volkomen legen hulzen waren geworden vanwege de intellectuele neergang van het westen – visievorming werd dáárom al onmogelijk gemaakt door die politieke dogma’s -, bestaat er nu in zowel de Angelsaksische als op het continentale gebied van de EU óók chaos, vanwege de allerwege gevoelde machteloosheid tegenover die westerse multinationals/neokoloniale Xi die – gezamenlijk – lak hebben aan iedere ideologische bevlogenheid, behalve dan de ‘verzilvering’ van de huidige wereldheerschappij zelf, waar ook ter wereld.

Het wordt dus de centrale uitdáging voor de EU om te gaan bewijzen dat de democratische beginselen het universele primaat behóren te zijn en dat daartoe het populisme onder Trump en geopolitieke machtswellust van Xi ondergeschikt moeten worden gemaakt. Dat is mogelijk gezien de onbalans zowel in de VS als in China die veel moeite hebben om de ‘vuile lucht’ aan te pakken en toch het klimaatakkoord van Parijs te negeren. De winst ligt op termijn daarom voor het oprapen aangezien een ‘volwassen’ – en van dat stadium zijn we nu nog ver verwijderd vanwege alle onenigheden intern – EU onoverwinnelijk zal blijken te zijn áls er ten minste een einde wordt gemaakt aan de huidige tegenstellingen (Visegrad en Noord/Zuid), het populisme intellectueel wordt verwerkt in een nieuw model van wereldvrede en -harmonie waarin dictatoriale verschijnselen die vanzelfsprekend onrechtmatig zijn, worden getransmuteerd naar intelligente oplossingen en conflictaanpak. Globalisering mag nooit het ‘bestel’ zijn van ‘ieder voor zich en consumentisme/welvaart voor ons allen’, maar van het universele beginsel dat iedere wereldburger – arm en rijk – het ‘recht op zijn aandeel’ krijgt, en daar lijkt het in onze huidige wereld niet op.

Deze tekst werd mede ingegeven door lezing van Paul Scheffers De vorm van vrijheid (2018) en de daarin genoemde Ferguson, Zakaria en Yasha Mounk (deze laatste ook genoemd door Boekestijn & De Wijk).

Het gaat nu en in de toekomst om de democratische beginselen van gelijke vrijheid, verdeling, plicht & verplichtingen, ‘goed’ in rationele zin, ‘het rechtvaardigheidsgevoel’ en ‘het goede van rechtvaardigheid’ (aldus John Rawls, Een theorie van rechtvaardigheid [Lemiscaat 2006] en de scherpe lezer en waarnemer zal in deze beginselen een nieuw element herkennen, te weten dat er gevoelsfactoren zoals ‘het rechtvaardigheidsgevoel’ en ‘het goede van rechtvaardigheid’ nu aanwezig zijn, en die in de 19^e en 20^e eeuw afwezig waren. Daarom is Rawls de sleutel tot de wereldvrede want met dit nieuwe aspect in ons denken is er een wederopstanding van het begrip visie mogelijk. En Rutte zal het nog meemaken dat dit begrip een vak apart is.