Vragenuur Tweede Kamer 050917 (middel tot levensbeëindiging)

Tags

politiek, PolitiekeFilofosie

Aan de orde is het mondelinge vragenuur, overeenkomstig artikel 136 van het Reglement van Orde.

Vragen Van der Staaij

Vragen van het lid Van der Staaij aan de minister van Veiligheid en Justitie over het bericht “Coöperatie laatste wil vindt middel voor levensbeëindiging”.

De heer Van der Staaij (SGP):

Mevrouw de Voorzitter. Het zal je maar gebeuren dat je als ouders ontdekt dat je 19-jarige zoon zelfmoord heeft gepleegd op zijn kamer dankzij 2 gram conserveringsmiddel, verkregen via Coöperatie Laatste Wil. Het zal je maar gebeuren dat je vriend omgekomen is onder vreemde omstandigheden. Iemand had stiekem 2 gram conserveringsmiddel in zijn koffie geroerd, gekregen via Coöperatie Laatste Wil.

De SGP vindt het een onverantwoord plan dat de coöperatie in de afgelopen weken lanceerde. Leden van die club krijgen na een halfjaar de naam ingefluisterd van een conserveringsmiddel dat kan worden gebruikt als dodelijk middel. Ook al gebruik je duizend keer de term “waardige dood”, wij zien dat als onwaardig en onverantwoord. En ook al zou je, anders dan de SGP wil, meer ruimte willen bieden voor hulp bij zelfdoding, dan nog is dit toch niet de weg? Alleen al het gevaar van misbruik is hier toch zonneklaar? Er is geen enkele toetsing van iemands psychische gesteldheid, er is geen enkele waarborg om te voorkomen dat het middel in verkeerde handen valt, er hoeft helemaal geen hulpverlener of wie dan ook aan te pas te komen en het kan dus ook worden gebruikt om een ander te vermoorden.

De SGP maakt zich bovendien grote zorgen over de effecten van deze plannen op psychisch zieke mensen die worstelen met suïcidale gedachten. Is dit ook geen ondermijning van het hele beleid om juist het aantal zelfmoorden omlaag te brengen? De coöperatie stelt trots dat dit middel legaal zou zijn. Wat is het oordeel van de minister hierover? Het is toch totaal iets anders om een middel voor conservering te gebruiken dan het als dodelijk middel te hanteren?

Wat gaat de minister doen om te voorkomen dat dit plan werkelijkheid wordt? Is hij op zijn minst bereid om de vrije verkrijgbaarheid van dit conserveringsmiddel als dodelijk middel tegen te gaan?

Is de minister tot slot bereid om te onderzoeken of de coöperatie zelf ook kan worden aangepakt naar aanleiding van deze onverantwoorde actie?

De voorzitter:

Het woord is aan de minister.

Minister Blok:

Voorzitter. De heer Van der Staaij gaat in op de bekendmaking die door Coöperatie Laatste Wil is gedaan over het beschikbaar zijn van een middel, gericht op zelfdoding. Zoals de heer Van der Staaij ongetwijfeld weet, is het beleid van de overheid erop gericht om zelfdoding zo veel mogelijk te voorkomen en mensen die zelfdoding overwegen daar ook van af te brengen. Daarvoor voeren we ook gerichte campagnes.

Het Wetboek van Strafrecht bepaalt dat degene die opzettelijk een ander bij zelfdoding behulpzaam is of hem daartoe de middelen verschaft, een strafbaar feit pleegt indien de zelfdoding ook daadwerkelijk volgt.

Nu gaan een aantal vragen van de heer Van der Staaij in op dit specifieke geval. Hij vraagt mij of de actie van Laatste Wil juist is, of ik daarop in ga grijpen en of ik een onderzoek ga doen naar deze coöperatie. Zoals de heer Van der Staaij weet, is het in een rechtsstaat niet de minister die beslist over vervolging, het is ook niet de minister die oordeelt. Het is het Openbaar Ministerie dat beslist over vervolging, dus ook in een geval als dit zal het Openbaar Ministerie de feiten moeten wegen en moeten beoordelen of het overgaat tot vervolging. Mocht het Openbaar Ministerie daartoe besluiten, dan is het aan de rechter om te beslissen of daar maatregelen op moeten volgen. Het wetgevende kader is helder. De individuele gevallen worden niet door de minister beoordeeld maar door het Openbaar Ministerie en de rechter.

De heer Van der Staaij (SGP):

Dank voor de reactie van de minister. Ik ben in ieder geval blij dat hij in het begin duidelijk stelde dat het beleid van de overheid erop gericht is om zelfdoding te voorkomen en zelfmoord tegen te gaan. Ook 113 Zelfmoordpreventie wordt in dit kader gesteund, die zich ook keerde tegen deze plannen. Maar ik vind dat de minister er vervolgens wel erg gemakkelijk aan voorbijgaat dat er nu ook wel een mening wordt gevraagd van de overheid of het legaal is. Want dat is wel de stelling. We hoeven niet altijd vervolging af te wachten om te zeggen dat we vinden dat het niet kan. Ik herinner mij ook discussies over motorbendes. Mag wat zij doen nu wel of niet? Dan zeggen we ook niet: dat is alleen aan de rechter en daar hebben we het verder niet over. Mijn vraag aan de minister is dan ook of hij een eigen oordeel erover heeft. Of zegt hij eigenlijk: ik weet niet of dit kan? Of: het is een heel duidelijk plan en we vertellen gewoon welk middel het is? Kan dit in de visie van de minister, zo is mijn simpele vraag.

Vreemd dat het ‘grondwettelijk geweten’ van de Tweede Kamer, hier toch vreemde opmerkingen plaatst. 1. Op de opmerking dat de ‘minister er vervolgens wel erg gemakkelijk aan voorbijgaat dat er nu ook wel een mening wordt gevraagd van de overheid of het legaal is’, is per definitie geen antwoord te geven omdat het nooit gaat om een minister die een mening heeft, maar om een minister die als onderdeel van het ‘college van ministers’ een collegiale verantwoordelijkheid heeft namens het kabinet en dus met één mond spreekt. Een minister met een eigen mening is dus on onbestaand iets in het staatsrecht. 2. Bepaalde zaken of handelingen die twijfels kunnen oproepen zoals motorbendes, zijn niet om die oorzaak strafbaar, maar om strafbare feiten die als delicten nauwkeurig in het wetboek staan vermeld. Alleen daarop kan een bepaalde vraag beantwoord worden. Kortom, de vraag sec of ‘Mag wat zij doen nu wel of niet? Dan zeggen we ook niet: dat is alleen aan de rechter en daar hebben we het verder niet over’, is een onzinnige stelling. Motorclubs kunnen nooit op voorhand verboden worden, want dat doe je met sportverenigingen ook niet. Het gaat erom wat de leden van die motorclub doen en dat weet Van der Staaij ook. Een heel vreemde start van dit Kamerlid aan het begin van het nieuwe parlementaire seizoen.

Dan mijn vervolgvraag. Als nu een bepaald conserveringsmiddel wordt aangekondigd dat een heel ander doel heeft en op deze manier misbruikt wordt ingezet, dan is het de vraag, ook als je je er niet strafrechtelijk over wilt uitlaten, of je dat zomaar lijdzaam wilt afwachten. Of zeg je dan: maar dat is niet de bedoeling en vanuit de bescherming van het leven hebben we er als overheid een taak in om op z’n minst te zeggen dat een middel dat voor conserveringsdoeleinden is bestemd, niet gebruikt kan gaan worden voor het doden van jezelf, zeker met alle risico’s van misbruik? Ik hoor dus toch heel graag een nadere reactie van de minister op deze vragen.

Dat soort maatschappelijke ontwikkelingen – er wordt op een zeker moment ontdekt dat een middel anders kan worden gebruikt dan waarvoor het geproduceerd wordt – is nier vooraf te voorzien of te voorspellen. En dus zit er iets krampachtigs in deze Kamervraag van het SGP-Kamerlid.

Minister Blok:

De heer Van der Staaij snijdt inderdaad een zeer belangrijk maatschappelijk gevoelig onderwerp aan, te weten zelfdoding en hulp bij zelfdoding. De waarborgen van de rechtsstaat zijn er juist voor om, wanneer we het over zeer gevoelige onderwerpen hebben waar we allemaal beelden bij hebben en meningen over hebben, de rechtsstaat op een zuivere manier te laten werken. De heer Van der Staaij vraagt mij wat ik van dit middel vind en wat ik van deze zaak vind. Het gaat om een individuele zaak. Het gaat om een specifiek middel. De minister van Veiligheid en Justitie is verantwoordelijk voor de wetgeving en voor een goede werking van het juridische systeem in Nederland maar niet voor de beoordeling in individuele zaken. Het Openbaar Ministerie in Nederland heeft alle instrumenten die nodig zijn om een individuele zaak als deze te beoordelen en zal dat ongetwijfeld ook doen wanneer het daar aanleiding voor ziet. Het Openbaar Ministerie weet dan zeer goed de weg naar de rechter te volgen. Maar het is niet aan de minister om in individuele zaken te oordelen.

De voorzitter:

Tot slot, mijnheer Van der Staaij.

De heer Van der Staaij (SGP):

Voorzitter, tot slot. Dat is de strafrechtelijke kant van de zaak, waarvan ik zo-even al heb gezegd dat ik dat te gemakkelijk vind. Maar dan het andere punt. Als er nu de bekendheid is dat op deze manier zo’n coöperatie de mensen gaat vertellen dat zo’n middeltje verkrijgbaar is, dan kan de minister toch niet blijven wegkijken en zeggen: we wachten wel af? Dan is er toch ook een overheidsverantwoordelijkheid om te zeggen: maar dat is niet de bedoeling, daar gaan we wat aan doen?

Minister Blok:

Ook dat vraagt heel grote precisie, in de zin van: dat is niet [?] aan de orde.[1] Dat vraagt in iedere specifieke zaak een heel scherp oordeel over wat er aan de orde is. Het Wetboek van Strafrecht geeft aan: hulp bij zelfdoding die leidt tot zelfdoding. Of dat in dit specifieke geval of een ander geval ook zo is, is niet aan de minister om te beoordelen maar aan het Openbaar Ministerie en de rechter.

De conclusie moet zijn dat parlementariër Van der Staaij hier de verkeerde vragen heeft gesteld omdat de minister er langs formeel juridische weg (of liever redenering) er gemakkelijk om heen kon praten. En ook terecht zo door de minister aangepakt en beantwoord, want anders ontstaat er een warboel in plaats van een discrete discussie. Dit gedeelte van het debat mag als leerstof worden aangeboden aan studenten in het (staats)recht.

De voorzitter:

Dank u wel, mijnheer Van der Staaij.

De heer Krol (50PLUS):

Mevrouw de voorzitter. Ik heb zelden meegemaakt dat het tijdens het mondelinge vragenuur zo stil in de zaal was als nu. En dat begrijp ik, want dit is een onderwerp dat zo diep ingrijpt. Ik begrijp ook dat de minister niet echt de antwoorden geeft op de vragen van collega Van der Staaij. Dit is zo belangrijk. Zouden we dit onderwerp in plaats van nu in een kwartiertje niet veel uitgebreider op een ander moment kunnen behandelen? Dit is namelijk iets waar heel veel Nederlanders mee zitten. Ik vind het dan eigenlijk niet netjes om dit nu in het vragenuurtje in vijftien minuten af te doen.

De vraag of dit thema, ‘dit onderwerp in plaats van nu in een kwartiertje niet veel uitgebreider op een ander moment kunnen behandelen’, zal weinig zin hebben want dient eerder door een bijeenkomst met OM’ers besproken te worden, omdat minister Blok precies heeft geantwoord, zoals het een minister betaamt om dat te doen, namelijk de juridisch juiste en zuivere aanpak te kiezen.  

De voorzitter:

Dit is een procedurele opmerking. Het is wel een onderwerp dat veel mensen bezighoudt en dat hoort ook in de Kamer te worden besproken.

Mevrouw Marijnissen (SP):

Mijn vraag ligt eigenlijk in het verlengde van het verhaal van de heer Van der Staaij maar gaat wat dieper in op het gegeven dat wanneer dit middel op de markt zou komen, er echt wel sprake is van een manier om zelfdoding te regisseren zonder dat er sprake is van tussenkomst van bijvoorbeeld een behandelend arts. Ik ben heel erg benieuwd hoe de bewindspersoon aankijkt tegen dat gegeven, zeker in de context dat dit zo’n gevoelig onderwerp is. Door de manier waarop dit middel verkrijgbaar zou zijn is er, hoe je het ook wendt of keert, toch enigszins sprake van normalisering. Acht de minister dit wenselijk zonder tussenkomst van in dit geval een psychiater of een psycholoog?

Minister Blok:

Ook mevrouw Marijnissen wijst op het belang en de gevoeligheid van het onderwerp. Vervolgens vraagt zij mij om een oordeel over dat middel. Welk middel? Zelfs dat weten we niet. We weten uit publicaties dat het mogelijk om een conserveermiddel zou gaan. Terwijl we het met elkaar eens zijn — daar heb ik geen verschil gehoord tussen de sprekers — dat het een belangrijk onderwerp is dat om een zorgvuldige behandeling vraagt, wordt aan mij als minister gevraagd om hier even een oordeel te vellen. Ik heb hier heel veel debatten mogen voeren over de rechtsstaat met mensen die daar zorgen over hebben. Bij zo’n belangrijk onderwerp kan het toch niet zo zijn dat mij wordt gevraagd om in het vragenuurtje even een oordeel te geven over een specifieke zaak?

Mevrouw Dik-Faber (ChristenUnie):

Ik ben het met iedereen eens dat dit een kwetsbaar en tegelijkertijd heel belangwekkend onderwerp is. Mijn vraag gaat over de procedure die moet worden doorlopen om het middel te verkrijgen. Ik heb begrepen dat je 18 jaar moet zijn en een halfjaar lid moet zijn van de coöperatie. De coöperatie verstrekt het middel dan zonder verdere toets en stelt zich er niet van op de hoogte wie het middel krijgt. Je moet ook afspraken maken met andere mensen, dus er is één persoon die het vraagt maar vervolgens zijn er ook weer afspraken in groepsverband. Dat kunnen tien mensen, twintig mensen zijn; we weten het niet. Kortom, de veiligheid van mensen is hier in het geding, of in ieder geval het veiligheidsgevoel van mensen en daarmee ook het veiligheidsgevoel in onze samenleving. Ik vraag de minister om dan niet met dit soort bureaucratische antwoorden te komen, maar om hier een reactie op te geven. Spreek vanuit uw hart, minister, want hier is aan de orde dat mensen echt hun gevoel van veiligheid gaan verliezen. We weten niet in welke handen dit terecht gaat komen …

Met deze laatste zinnen wordt de spanning besproken tussen het zakelijke en juridisch logische aanpak om een debat zuiver te houden en niet te vervallen in een overmaat aan emotionaliteit, waaraan een politiek debat ook ten ondergaat. Want daarvan is deze wereld en de media al vergeven.

De voorzitter:

Dank u wel, mevrouw Dik-Faber.

Minister Blok:

Mevrouw Dik-Faber doet zichzelf tekort door de minister van Veiligheid en Justitie te verwijten dat hij technocratische antwoorden geeft op het moment dat hij opkomt voor de werking van de rechtsstaat. Ook mevrouw Dik-Faber vraagt daarna wat de minister vindt van deze specifieke zaak, waarover ook mevrouw Dik-Faber het met mij eens moet zijn dat het in een rechtsstaat zo geregeld is dat dit aan het Openbaar Ministerie en de rechter is. Dat is geen technocratie; dit hebben we om heel goede redenen zo geregeld.

Volkomen juist geformuleerd.

Mevrouw Van Toorenburg (CDA):

Dan kijken de juristen weer mee. Ik ben op zich heel blij dat de minister aangeeft dat we niet met een korte klap een oplossing hiervoor hebben. We moeten het doorzien. Ik vraag de minister wel of hij datgene wat we in ons wetboek hebben, nader wil laten evalueren of laten bezien. Artikel 46 betreft de strafbare voorbereiding, maar dat gaat dan weer niet op bij artikel 2.94 waarmee dit strafbaar wordt gesteld. Wil de minister daarop een analyse loslaten en daarover rustig een brief schrijven aan de Kamer? Dan kunnen we ook voldoen aan het verzoek van de heer Krol om ervoor te zorgen dat we hierover kunnen debatteren. We moeten bekijken hoe we dit indien gewenst — het CDA vindt dat belangrijk — strafrechtelijk kunnen behandelen.

Minister Blok:

Ik waardeer op zich het zoeken naar een zorgvuldige procedure en daarmee het creëren van onderbouwing en ook rust in de discussie. Ik denk wel dat dit pas logisch is wanneer er meer bekend is over het middel en een eventuele vervolgingsbeslissing. Nogmaals, wij reageren allemaal op persberichten over een belangrijk onderwerp. Ik zeg graag toe dat er, zodra er meer bekend is over deze aspecten, een brief komt waarin beide wetsartikelen nog eens worden gewogen. Nu vind ik het echt te kort dag daarvoor.

De heer Bisschop (SGP):

Aan de debatten met de minister waaraan staatsrechtelijke elementen verbonden waren, bewaar ik uitstekende herinneringen. Ik heb altijd ook heel veel waardering gehad voor de wijze waarop de minister zich hierin positioneerde. Maar hier is toch iets meer aan de hand dan alleen de staatsrechtelijke dimensie. Maakt de minister zich, gezien de hele wijze waarop dit wordt gepresenteerd en de laagdrempelige verkrijgbaarheid die wordt voorgespiegeld, eigenlijk niet een beetje zorgen dat dit kwetsbare mensen in ongelooflijk gevaarlijke posities brengt? Vindt hij niet dat aantasting van de rechtsstaat hier op de loer ligt?

Minister Blok:

Allereerst dank ik de heer Bisschop natuurlijk voor zijn vriendelijke woorden. Zeker, ik kijk misschien niet per se met zorg, maar wel met grote concentratie naar de vraag: wat gebeurt hier en blijft dat binnen de randen van de rechtsstaat? Nogmaals: het gaat om een ongelofelijk belangrijk onderwerp, waar ieder van ons zijn gedachten bij heeft. Ik realiseer me hoe ongelofelijk belangrijk dit is. Ik realiseer me ook dat de instellingen van onze rechtsstaat, het Openbaar Ministerie als instelling die mogelijk criminele feiten onderzoekt en voor de rechter brengt en de rechter die daar onafhankelijk over oordeelt, volledig in staat zijn om op te treden als dat nodig is. Ze hebben daar in het verleden blijk van gegeven. Er zijn immers ook vele rechterlijke uitspraken rond dit soort vraagstukken. Ik weet dus dat de instellingen van onze rechtsstaat goed werken. Ik weet ook dat ons beeld incompleet is. We weten niet over welk middel het gaat. Er zijn wel aankondigingen gedaan, maar dat zijn krantenberichten. Juist daarom vind ik dat ik de instellingen van de rechtsstaat nu gewoon hun werk moet laten doen. Zoals ik net aan mevrouw Van Toorenburg al aangaf, ben ik, zodra wij wat meer weten over deze concrete casus, graag bereid om daar bij de Kamer op terug te komen.

De voorzitter:

Dank u wel.

https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/plenaire_verslagen/detail?vj=2016-2017&nr=98&version=2

 

[1] Wat zegt de minister hier precies?

Advertisements

‘Het gaat niet om meningen of ontboezemingen, maar waarheid of wijsheid’ @trouw #filosofischelftal #scheldkannonadestwitter

Tags

Politieke filosofie

Een beetje waarheid en wijsheid (Marc van Dijk, Kater de Verdieping/Trouw, 14 juli)

TERUGBLIK Na tien jaar neemt Marc van Dijk afscheid als schrijver van het Filosofisch Elftal. In een terugblik geeft hij een kijkje in de keuken. Wat maakt deze rubriek tot wat zij is?

# Columnisten gaan zichzelf op den duur herhalen, maar in de elftallen blijft de diversiteit van visies gegarandeerd. Omdat elke speler ooit gewisseld wordt (behalve tot nu toe Marli Huijer, zij maakt al vanaf aflevering 1 deel uit van het elftal), blijft het team altijd scherp. Elke aflevering zijn er subtiele of grote onderlinge verschillen van inzicht, zodat de lezer zelf tot denken wordt aangezet. Bovendien draait het elftal niet om meningen of ontboezemingen, maar waarheid of wijsheid, al is het maar een glimp. Zoals elftalspeler Paul van Tongeren me leerde: een filosofische vraag is een vraag naar betekenis. Wat betekent het als je vluchteling als ruilmiddel gaat gebruiken? Wat is het ideaal? Wat is een recht, en wat betekent ‘dood’, dat er een ‘recht op de dood’ zo kunnen bestaan? kun je op vakantie je moraal thuislaten? Definitieve waarheid of betekenis wordt misschien nooit gevonden, maar de zoektocht is meer dan de moeite waard.

Deze slotuitspraken van afscheidnemend redacteur Marc van Dijk,  dat het ‘niet om meningen of ontboezemingen, maar waarheid of wijsheid’, maakt ook dat we ons minder zorgen hoeven maken over de huidige ‘factfree’ media. Als er media bestaan waar geen behoefte bestaat aan feitencontrole, dan is dat een feit dat verder niet relevant is, want gedreven door een vercommercialiseerde maatschappij. Gezien de twitterstrijd van gisteren over een columnist van NRC, ‘Duk, Roos en Baudet: is het gekte of cynisme?’ https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/17/duk-roos-en-baudet-is-het-gekte-of-cynisme-12043410-a1566873 … via @nrc gaf ik als antwoord #cynismedanmaar, #bizarreontwikkeling en #raadsel of #vooruitgang?

Het is dus wel gekte, maar ongevaarlijke gekte aangezien je kunt weg-zappen of gewoon dat soort reacties verder niet lezen. De columnist had volledig gelijk, maar velen hebben lak aan het gelijk van de maatschappelijke en journalistieke logica.

Wel is sprake van cynisme, maar dat is een persoonseigenschap en dat valt iemand niet kwalijk te nemen. Alle drie mediageil en dat betekent ook dat het voor kennisgeving kan worden aangenomen. Je hoeft er verder niets mee. En sinds Wilders met zijn rabiate onzin in de Kamer is verschenen, mag ook Baudet zich onwetenschappelijk uitdrukken. Van een professioneel academicus verwacht je betrouwbare feiten en gegevens, maar als politicus heb je een andere rol. Niet voor niets is het aanzien van de politiek tot het nulpunt gedaald.

https://www.trouw.nl/cultuur/waarom-harry-mulisch-niet-goed-genoeg-was-voor-het-filosofisch-elftal~ae809216/

 

Een te conservatief jaarverslag van de Raad van State vraagt om een nieuwe aanpak van jaarverslagen @RaadvanState @fd #politiek @tweedekamer @WRRDenktank

Tags

PolitiekBestel, Politieke filosofie

Grenzen sluiten is niet van deze tijd (Ria Cats en Ulko Jonker, In het nieuws/fd, 7 april)

Interview Piet Hein Donner

‘Wens om altijd de eigen zin door te drijven berust op een illusie’ (fd Online)

Vicevoorzitter Piet Hein Donner van de Raad van State wil Europese samenwerking versterken

https://fd.nl/economie-politiek/1196020/grenzen-sluiten-en-kiezen-voor-autonomie-is-anachronistisch-model

Stelling: Dit onderstaande interview maakt niet alleen duidelijk waarom conservatieve antwoorden van vicevoorzitter Donner geen antwoord bieden – namens de Raad van State – op de veranderingen van deze tijd, maar biedt wel duidelijkheid hoe het belangrijkste adviesorgaan van de regering dat wel kan aanpakken om de publieke opinie in beweging te krijgen: met deze éénpagina interviewtekst zou iedere individuele wetenschapper gereageerd kunnen worden, dan wel een collectieve groep wetenschappers, zoals de WRR, omdat daar genoeg kennis en politieke ervaring gebundeld is om via eveneens een éénpagina groot weerwoord te reageren. Mijns inziens kan alleen zo van iedere belanghebbende en dus politiek bewuste burger of professionele waarnemer een leesbaar commentaar kunnen worden geleverd om de Raad van State van repliek te dienen.

# Hoewel het na jaren van crisis weer boven verwachting goed gaat, laat het jaar 2016 vooral een onbestemd gevoel van onrust achter. Dat constateert de Raad van State in zijn donderdag verschenen jaarverslag. Oorzaak zijn de grote ‘schokgolven’, zoals de verkiezing van president Donald Trump in de Verenigde Staten, de keuze voor een brexit in Groot-Brittannië en de nee-stem van Nederland in het referendum over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne.

De formulering ‘Oorzaak zijn de grote ‘schokgolven’ klinkt dreigend omdat de term schokgolf inherent dreigend is. Wat Donner bedoelt is objectiever want neutraler geformuleerd ‘publiekelijk schokkende ontwikkelingen, want voor de meerderheid van de bevolking ‘onverwacht’. Schokkend kan het worden als een politiek van de politiek onervaren Trump op niets uitloopt, de brexit een grote teleurstelling wordt voor de grote meerderheid van de Britse bevolking en het genoemde referendum over het associatieverdrag na een evaluatie van dat referendum een wanstaltige volksraadpleging blijkt te zijn geweest, wat op dit moment van schrijven nog bewezen moet worden.

# Volgens het belangrijkste adviesorgaan van kabinet en parlement wijzen deze ontwikkelingen op een hernieuwd vertrouwen in nationalisme en protectionisme. Ze kunnen zelfs een voorbode zijn van nog grotere ‘aardschokken’, die bestaande zekerheden aan het wankelen brengen. De internationale samenwerking en zelfs de democratische rechtsstaat zijn dan in het geding, waarschuwt de Raad van State.

Deze passage levert verwarring op vanwege ‘hernieuwd vertrouwen in nationalisme en protectionisme’, doordat er van vertrouwen geen sprake is, maar van ‘teruggrijpen’ op archaïsche begrippen als nationalisme en protectionisme; archaïsch omdat nationalisme niet in een groeiende internationalistische of globaliserende context wordt geplaatst, maar letterlijk het teruggrijpen op het verleden waarin nationalisme en natiestaat houvast boden aan de bevolking en waarbij van globalisering nog geen sprake was. Maar die tijd ligt voorgoed achter ons, als het om hoogontwikkelde welvaartsstaten of industriële continenten gaat, niet als het om achtergebleven gebieden gaat zoals bijvoorbeeld Zuid-Amerika of de grootste delen van Afrika.

Dat deze ontwikkelingen ‘zelfs een voorbode zijn van nog grotere ‘aardschokken’, die bestaande zekerheden aan het wankelen brengen’ wordt zo beschouwd een voorbarige opmerking aangezien de formulering ‘nog grotere ‘aardschokken’ nog niet aan de orde is, maar uitgaat van het vastgeroeste wereldbeeld van de geïnterviewde. De tegenovergestelde stelling – mijn opvatting – is dat het daarop niet per se hoeft uit te lopen: er bestaat ook nog de optie dat de politiek een visie gaat ontwikkelen op de genoemde drie ‘schokkende’ ontwikkelingen Trump, brexit en referendum-Oekraïne. Trump hoeft alleen te bewijzen dat hij de juiste presidentsleuze is geweest en al lijkt het daarop nog in geen velden of wegen, die kans is nog aanwezig. Ook de brexit zal ons waarschijnlijk nog verrassen met onverwachte effecten en niet te voorziene omstandigheden, maar niemand weet op dit moment hoe dit Britse besluit gaat lopen. En over het Oekraïne-referendum kan zelfs nu de veronderstelling worden onderzocht of er sprake was van een ‘nep- of fakenieuws’, ontwikkeld door de cyberspecialisten in het Kremlin.

# In een interview met het FD roept vicepresident Piet Hein Donner dan ook op de Nederlandse instituties en de samenleving tegen het licht te houden en de ‘schokbestendigheid’ te vergroten. De Europese samenwerking moet juist verder worden versterkt, omdat het sluiten van grenzen en het kiezen voor eigenbelang en autonomie een ‘anachronistisch model is.’

Niet alleen omdat een groeiend leger van EU-sceptici het oneens zal zijn dat er op ‘deze wijze’ Nederlandse instituties en de samenleving ‘tegen het licht’ gehouden moet worden, zal de Raad van State zelf eerst met betere argumenten moeten komen en niet alleen met de veronderstellingen die in dit interview worden uitgesproken. De vraag is namelijk of ons land – ondanks het groeiende maar veelkleurige nationalisme en sterk verdeelde oppositie – niet schokbestendig genoeg is en deze vergroot zal moeten worden. Deze uitgangspositie verraadt een conservatief denken, te weten dat het om een veronderstelling gaat dat de schokbestendigheid vergroot moet worden, terwijl dat helemaal niet bewezen is. Wat als er sprake is van een samenleving die zich in een versnellend tempo aan het ontwikkelen is en dus ‘exponentieel’ aan het groeien is  waarin alle onderdelen van deze samen-leving, om maar eens het begrip maatschappij op andere wijze te benadrukken, dat we met alle geledingen van onze samenleving gaan nadenken waarom er zoveel in beweging is zodat als gevolg veel verandert. En omdat het om nieuwe verschijnselen, nieuwe precedenten gaat, bestaan er geen voorbeelden vanuit het verleden waaraan houvast kan worden gevonden. Nieuwe verschijnselen betekenen nieuwe wereldbeelden en die moeten nog geformuleerd worden, ontwikkeld worden in een logisch en verklaringskader.

Ziet u geen lichtpuntjes? De recente Nederlandse verkiezingsuitslag bijvoorbeeld was niet zo radicaal.

# ‘Het is inderdaad niet het beeld geworden dat men er eerder op basis van peilingen van verwachtte. Maar het is niet zo dat we in Nederland de koers definitief hebben verlegd. De PVV is wel degelijk gegroeid en er zijn ook een aantal andere partijen bijgekomen die onrust en ongenoegen voeden. Het is verontrustend dat de regeringspartijen VVD en PvdA die als kabinet een niet geringe prestatie hebben neergezet, zo zijn afgestraft. Maar aan de andere kant is het wel bemoedigend dat een aantal middenpartijen is versterkt. Het totale beeld is dat van versnippering. Het gemiddelde aantal zetels per partij wordt steeds lager.’

Ook hier weer een exposé van conservatieve opvattingen omdat de democratie nu eenmaal zo werkt dat er andere partijen bijkomen en dat was niet gebeurd als de bestaande en gevestigde partijen tijdig hun visies en ideologieën hadden bijgesteld, aangepast aan de gewijzigde maatschappelijke omstandigheden, die de ‘gebruikelijke’ maatschappelijke evolutie genoemd mag worden. Als politieke partijen die ontwikkelingen en veranderingen niet kunnen bijhouden, is hun bestaansrecht in het geding.

Zolang ze er onderling samen uitkomen, is dat toch niet erg?

# ‘Het hangt samen met de Nederlandse volksaard. Het gezegde luidt: één Nederlander is een geloof, twee Nederlanders is een kerk en drie Nederlanders is een kerksplitsing. We behoren liever tot een minderheid die gelijk heeft, dan tot een meerderheid die verschillen overbrugt. Voor de Tweede Wereldoorlog hadden we ook al veel verschillende partijen in de Tweede Kamer. Daarom zijn we uiteindelijk van het districtenstelsel afgestapt. Dat die verbrokkeling nu weer plaatsvindt, hoeft geen probleem te zijn. Maar je ziet nu dat de afgelopen tien, twintig jaar steeds meer kiezers het gevoel hebben gekregen dat het systeem hen niet vertegenwoordigt of beschermt. Dus stemmen ze tegen het systeem: tegen de EU, onze voorwaarde voor welvaart, en tegen het gewicht dat wij aan de rechtsstaat hechten. Er komen haarscheuren in. Er dreigt veel meer verloren te gaan dan louter de welvaart.’

Het hoeft, zoals Donner zelf terecht aangeeft, ‘geen probleem te zijn’. Maar wat als die veronderstelling ondeugdelijk is, zoals uit de opvolgende zin impliciet duidelijk maakt: ‘tegen het systeem: tegen de EU, onze voorwaarde voor welvaart, en tegen het gewicht dat wij aan de rechtsstaat hechten. Er komen haarscheuren in. Er dreigt veel meer verloren te gaan dan louter de welvaart.’ Wat als de EU, ‘onze voorwaarde voor welvaart’, niet door iedereen gedeeld wordt, maar door een kleine maatschappelijke bovenlaag? Dat er als gevolg daarvan ook tegen het bijbehorende ‘instrument’ ofwel tegen het gewicht van de rechtsstaat wordt geageerd? Dat gevoel of die emotie onder een groeiend deel van de bevolking ontstaat als de rechtsstaat wordt gezien als een beschermingsconstructie van die welvaartsgenieters en dat de anderen – lage inkomens – daarvan automatisch uitgesloten zijn. Is de heer Donner zich bewust van de mogelijkheid dat een groeiend deel van de samenleving niet meer het gevoel heeft van samen-leven en samen-delen? Vandaar dat ik dat tussenstreepje al eerder accentueerde. Het begrip of waarde van rechtvaardigheid is teloorgegaan in onze samenleving en dat wreekt zich nu. Terecht wordt opgemerkt dat ‘de rechtsstaat er is om iedereen tot recht te laten komen’, terwijl ik hierin iets mis dat ik kort geleden zelf aan de @PvdA[1] schreef: ‘De rechtsstaat is er om iedereen tot zijn/haar recht te laten komen’; daartoe dient het recht en daartoe dienen de rechtsboeken en rechtsfilosofie. Daarvan is nu geen sprake en dat mogen alle instituties en instellingen zich aantrekken. Het gaat om alle burgers tot hun recht te laten komen, te laten ontplooien naar eigen talenten en mogelijkheden. En het laatste fundamentele debat over rechtvaardige inkomensverdeling stamt nog uit de tijd van Joop den Uyl: ‘spreiding van kennis, macht en inkomen.’

Waar ziet u die haarscheuren in het systeem?

# ‘Neem de landsverdediging. Wij hebben de afgelopen 25 jaar de mogelijkheid om zelf ons land te verdedigen afgebouwd. Dat hebben wij overgedragen aan de Navo. Het is onmogelijk dat zelf weer te organiseren met de huidige stand van de techniek. Het zou ook peperduur zijn. We moeten dus wel kiezen voor samenwerking en dat kan niet als je tegelijk de soevereiniteit, het recht om autonoom zelf te beslissen, ook wilt behouden. Stel nu dat Nederland wat wil qua defensie-inzet en de Duitse Bondsdag wil dat niet, dan gebeurt er niets. Dat kan niet. Net als dat freeridersgedrag: Nederland draagt nu te weinig bij aan de Navo, omdat het vertrouwt op de Amerikaanse hegemonie. Wij zijn voor onze veiligheid, welvaart en welzijn afhankelijk van anderen. Dan berust de wens om onder alle omstandigheden je eigen zin door te drijven, op een illusie.’

Dit is een pikante passage: ‘Wij hebben de afgelopen 25 jaar de mogelijkheid om zelf ons land te verdedigen afgebouwd’ door de dienstplicht ‘af te schaffen’ of beter ‘tijdelijk buiten werking te stellen’, want de Koude Oorlog was ‘een gepasseerd station’ na de val van de Berlijnse Muur en toen meende men dat (wereld)oorlogen tot het verleden behoorden omdat het communisme niet meer bestond. In onze huidige tijd ontdekken we dat het een misvatting was dat de val de muur een definitief einde betekende van machthebbers in het Kremlin. Maar ernstiger is dat Donner met geen woord rept over de ondertekening van de Verdragen van Maastricht en Amsterdam van de jaren ‘90, waarin we plechtig beloofden om de EMU-normen te gehoorzamen en te handhaven en dat daarin ook de bron ligt van de noodzakelijke bezuinigingen op alle overheidsuitgaven en dus ook van de krijgsmacht. Vanwege de logica die uit die verdragen voortvloeit en grondwettelijk ook gehoorzaamd moet worden omdat internationale verdragen uitdrukkelijk in onze grondwet genoemd worden als hogere wetgeving, ontkwamen we dus niet aan de afbraak van defensie, evengoed als de saneringen op alle overige semioverheidssectoren (onderwijs, zorg, sociale zekerheid). Hierop hadden de beide auteurs van dit interview gerust mogen – lees: moeten – doorvragen. Nu bieden de beide redacteuren van deze krant Donner de kans om weg te glippen, terwijl er een open doel-gelegenheid ontstond om in te schieten.

U pleit in dat kader ook voor versterking van de Europese samenwerking. Dat is tegenwoordig geen populair verhaal, ook niet bij uw eigen CDA.

# ‘Ik zit hier niet namens het CDA, alle partijen zijn mij als vicepresident van de Raad van State even lief. Los daarvan denk ik inderdaad niet dat het een goed idee is de eigen grenzen weer te sluiten. Alleen al vanwege de enorme kosten zijn we destijds met het Schengenverdrag begonnen en zijn de binnengrenzen opgeheven. De buitengrens werd toen nog bewaakt door de Russen ten tijde van de Sovjet-Unie. Na de val van de Berlijnse muur en het communisme is er wel degelijk gesproken over: hoe moet het nu met het bewaken van de buitengrenzen? Maar de lijn van de Tweede Kamer was toen nog dat we geen Fort Europa moesten worden. Het was destijds in Nederland totaal onbespreekbaar. Nu wordt de kwestie van grensbewaking weer opgepakt, maar helaas in samenhang met het nationale gevoel.’

Natuurlijk is het geen goed idee ‘is de eigen grenzen weer te sluiten’, aangezien het alleen om vluchtelingen gaat en de sluiting ons in de tijd zou terugbrengen. Daar schiet dus niemand iets mee op. Maar waarom geen creatiever oplossingen gedacht door al onze technische mogelijkheden te benutten via de overmaat van foto- en flitsapparatuur dat overal aanwezig is. Digitale herkenningstechnieken? Voor dat soort debatten lijkt de politiek bang te zijn omdat het brisant rechtse geluiden zijn, maar ingepast is een logisch en samenhangend verband met andere maatschappelijke thema’s vervalt de angst om in populismeangst verzeild te raken. Maar samenhangende visies zijn een bijna verloren Nederlands erfgoed; sla de Algemene Politiek Beschouwingen in jaren na de oorlog, ’50 en ’60 er maar op na en je zult je ogen niet geloven. Complete filosofieën werden er in die tijden gepresenteerd. De hedendaagse politiek is vergeleken bij die tijden armoe troef, zoals ook dit jaarverslag van de RvS.

Hoe is die trend van nationalisme te keren?

# ‘Dat is een van de niet geringe vragen waar de politiek voor staat: hoe gaan we recht doen aan het gevoel overstroomd te worden en onszelf en onze banen te verliezen door de globalisering? Dat zijn heel wezenlijke kwesties die vragen om een nieuw sociaal contract. En dan bedoel ik niet een schriftelijke afspraak, maar het ongeschreven gevoel dat iedereen belang heeft bij de gemeenschappelijke ordening. Wat dat betreft zijn de formatieonderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks, links en rechts, heel interessant. Als men tenminste kans ziet bij elkaar aansluiting te vinden over sociale bescherming, Europa en immigratie, en niet aan weerszijden blijft trekken aan een te kleine deken. Het moet geen kabinet-Balkenende IV worden, waar iedereen zich wilde profileren op eigen thema’s en er uiteindelijk weinig tot niets gebeurde. Dan krijg je straks weer een vlucht naar de flanken bij de volgende verkiezingen. VVD, CDA, D66 en GroenLinks moeten ook niet de onrust bezweren door het begrotingsoverschot uit te geven via de zorg en de sociale zekerheid. Dat zijn nu al de koekoeksjongeren die andere uitgaven, zoals veiligheid, dreigen op te slokken.’

Zoals ik in mijn blog van eergisteren[2] schreef zijn we in een nieuw politiek tijdperk terecht gekomen van de politiek van de compromissen, van het centrale compromis, dat alle bevolkingsdelen moet gaan verbinden, samenbrengen. De omstandigheden – er bestaan geen linkse en rechte blokken meer op ons politieke toneel – maakten deze verandering mogelijk en Rutte2 was dus een precedentwerking op een nieuwe politieke wetmatigheid dat links en rechts met elkaar moeten samenwerken om met verschillende meerderheden de Tweede en Eerste Kamer te komen tot deelakkoorden. Dat hangt samen met het wereldwijde fenomeen dat ‘verbinding’ en ‘samenwerking’ het nieuwe menselijke kenmerk wordt in plaats van ‘verdeeldheid’, ‘polarisatie’ en ‘dualiteit’. Vrede in plaats van de eeuwige oorlogen die de mensheid (en Europa!) tot een halve eeuw geleden permanent gekend heeft. De trend van deze tijd is dus dat de mondiale economie oorlogen (op grote schaal en geen clan-oorlogen in rurale gebieden) zinloos hebben gemaakt en dus ook tegen ons belang ingaan en dus niet meer zullen voorkomen. Alleen daarom moet er geen angst bestaan voor Russische invallen in de Baltische gebieden, want dat is alleen maar oude koudeoorlogsretoriek en dat geld kan beter besteed worden aan een efficiënte samenwerking van EU-lidstaatkrijgsmachten binnen Navo-verband. Dat Rusland onder Poetin nu constant een grote mond opzet kan afdoende worden verklaard door de bestaande interne ruzies binnen de EU, en dus antipropaganda van Russische kant om een aanstaande wereldmacht die de EU ‘kan’ worden, te ontmoedigen en zelfs ontkrachten. En wij laten dat ‘gebeuren’ door dombo’s die ‘we’ – lees: de politiek – veroorzaakt hebben door visieloosheid van de unie en ook nationaal.

U vreest ook voor de rechtsstaat. Waardoor wordt die bedreigd?

# ‘Ons maatschappelijk bestel berust op de aanname dat democratie en rechtsstaat onverbrekelijk verbonden zijn. Maar je ziet in andere landen, zoals Polen, Hongarije en Turkije, dat democratie en rechtsstaat juist uit elkaar gaan lopen. Met een beroep op de legitimiteit van de meerderheid worden recht en rechter terzijde geschoven. Maar in een rechtsstaat krijgen meerderheden niet altijd hun zin. De rechtsstaat is er om iedereen tot recht te laten komen. De rechten van minderheden en individuen worden er gerespecteerd en beschermd door een onafhankelijke rechter die de overheid een halt kan toeroepen.’

Ook hier slaat de spreker de plank mis, omdat a. democratie en rechtsstaat onderdelen zijn van de trias politica, maar het is aan de wijsheid van met name de politieke leiders om het juiste gebruik van hun leiderschap te maken en dat betekent het volk te ‘dienen’. En dat gebeurt niet meer, want dienen is wat anders dan machtspolitiek bedrijven. En met zijn verkeerde analyse treft ook Donner die blaam. Het is dus allemaal machtspolitiek geworden en dat bestel is gedoemd definitief ten onder te gaan want machtspolitiek leidde in vroeger tijden alleen tot echte oorlogen met duizenden slachtoffers. Die tijden liggen gelukkig achter ons.

Ten 2^e slaat de spreker de plank mis doordat b. de oude Oost-Europese staten geen generatielange ervaring met de democratie hebben opgebouwd zoals wij hier in het Westen, waarmee de extremen in het Oosten veel meer de vrije hand krijgen dan bij ons. De uitbreiding van de EU is kortom veel te snel gegaan en er bestaan natuurlijk geen afremmechanismen als er nieuwe regeringsleiders worden gekozen die doorslaan naar het andere uiterste, die wij niet voor mogelijk hielden. Het Westen heeft hierbij een structureel nadeel omdat er wel politieke scholing kan worden aangeboden, maar zolang er allerwege ‘dictatoriale’ persoonlijkheden opstaan (en verkozen worden) zoals Orban, staan wij machteloos want ingrijpen kunnen we niet. Ze zijn ‘immers’ democratisch gekozen… Maar niemand verhindert ons – EU-instellingen – om er een politiek agendapunt van te maken en dat zou vanuit het Europees Parlement geëntameerd kunnen en moeten worden, want dan doen ze tenminste nog iets zinnigs (lees mijn laatste blogs over Dijsselbloem).

We kampen dus met het probleem dat deze ‘nieuwe’ ontwikkelingen niet door de scheppers van de genoemde verdragen van Maastricht en Amsterdam voorzien konden worden en daarom ook niet protocollair is vastgelegd. Die weeffout moet dus aan de hand van de huidige spanningen binnen de EU tot een oplossing worden gebracht. Maar eens breekt de tijd aan dat zal blijken dat de EU met medewerking en inspraak van de bevolkingen van alle lidstaten een grootmacht – zonder een ‘superstaat’ in de vorm van een politieke unie – zal worden waar de wereld niet van terug heeft. De EU kan de eerste geslaagde confederatie – zonder ‘grondwet’ – ter wereld worden op de basis van de huidige EU en dat is dus een fundamenteel verschil ten opzichte van het begrip federatie (voor de goede verstaander).

Dit soort ontwikkelingen ziet u toch niet in Nederland?

# ‘Ook bij ons wordt de rechtvaardiging van de besluitvorming steeds meer gezocht in concrete resultaten en veranderingen. Men denkt niet al te lang na of het juridisch wel kan. Denk aan het besluit om telefoongegevens zo lang mogelijk te bewaren voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Dat doet afbreuk aan de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. En ook zien we hier dat de rechtsstaat steeds meer wordt geïdentificeerd met alleen de rechter. Maar de Tweede en Eerste Kamer zijn medewetgevers en ook zij moeten de belangen van minderheden en het algemeen belang zwaar meetellen. De rechtsstaat vereist een voortdurende inzet tegen machts- en krachtsverhoudingen die om voorrang strijden. Het is te makkelijk om recht, instituties en bestendige procedures te ridiculiseren of als verouderd weg te zetten. Zie bijvoorbeeld de discussie over het bestaansrecht van de Eerste Kamer. Er wordt dan als argument aangevoerd dat de senatoren niet direct zijn gekozen. Dat is een gevaarlijke gedachte. Het leidt tot besluitvorming die niet op ordening en verbinding van belangen en waarden op de lange termijn is gericht, maar op resultaten en de waan van de dag.’

Hier valt een en ander op te merken over het gestelde, met name aan het functioneren van Tweede en Eerste Kamer, maar dat bewaar ik voor een volgende gelegenheid (de staatscommissie voor het onderzoek naar de Eerste Kamer bijvoorbeeld, dat een bredere taakopvatting heeft meegekregen, zoals hieronder genoemd). Enne, het algemeen belang bestaat dus feitelijk niet omdat ieder Kamerlid zijn eigen verkiezingsprogramma staat te herhalen. Het partijbelang is dus feitelijk, maar heimelijk ‘opgeschaald’ naar algemeen belang, maar dat komt neer op misleiding van het electoraat. De toekomstige kabinetten bestaan bij de gratie van het algemene compromis, dat de eenheid en verbinding versterkt en tegenstellingen en polarisatie tegengaat. Dat is nieuw-denken, de nieuwe politiek.

Wat vindt u dan van de staatscommissie die nu het functioneren van ons parlement en democratie onderzoekt?

# ‘Als de commissie meer in brede zin kijkt naar ons bestel en hoe recht gedaan kan worden aan de steeds grotere groep burgers die erbij betrokken willen zijn, is dat uitermate nuttig. Ook op gemeentelijk niveau worstelt men bijvoorbeeld met de vraag hoe burgers beter bij de politieke besluitvorming betrokken kunnen worden. In dat kader worden er nu geregeld referenda gehouden, ook in het buitenland. Dat levert instabiele besluitvorming op. Neem de Britten, die in 1975 voor toetreding tot de EU stemden en er vorig jaar per referendum uit wilden. Die brexit is voor iederéén schadelijk. Een wezenlijk onderdeel van ons staatsbestel is continuïteit en een referendum is een eenmalig besluit van een meerderheid, die vervolgens niet verantwoordelijk is voor de gevolgen ervan. Het parlement of de gemeenteraad hebben hebben wel die verantwoordelijkheid voor een overkoepelende afweging van alle belangen. De vertegenwoordigende democratie verdraagt zich moeilijk met het ad-hockarakter van besluitvorming door referenda.’

Zoals eerder aangegeven, moet eerst in de praktijk bewezen worden dat de brexit (voor iedereen) schadelijk is. Ik vind het kwalijk dat deze veronderstellingen nu al zo ‘definitief’ worden uitgesproken en gepresenteerd. Zelfs de vicepresident van de Raad declasseert daarmee dat eerbiedwaardige instituut dat hij mag leiden. Aan toekomstige promovendi om deze stelling aan te tonen.

Is het dan onverstandig nog referenda houden?

‘Ik denk dat er betere methoden zijn om de burger te betrekken bij de politiek. Zo geven sommige gemeenten de inwoners al de regie — en het bijbehorende geld en de verantwoordelijkheid —- om hun wijk in te richten. Maar als je toch kiest voor referenda, moet je nadenken over wát je referendabel maakt. Het zou alleen moeten gebeuren bij kwesties met een sterk eenmalig karakter, over besluiten over incidentele keuzen die op zichzelf staan. Ze moeten ook geen consequenties hebben voor de wijze waarop we nu en in de toekomst samenleven, dus niet over verdragen of over wezenlijke elementen in de rechtsstaat. Wat er dan nog overblijft? Nou, of we vandaag wel of niet carnaval vieren bijvoorbeeld.’

Geïnterviewde houdt het nog helemaal niet voor mogelijk dat een referendumbestel ons huidige bestel van de representatie geheel zal vervangen. Dat tekent ook visieloosheid van de huidige generatie politiek bestuurders en klassieke regententypen, want de technische mogelijkheden bestaan al. Kortzichtigheid dus. Alle genoemde voorbeelden dienen als bewijs. Wij zijn opgescheept met een verkalkt archaïsch bestel.

[1] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2017/03/27/een-buitenstaander-reageert-op-de-stellingen-von-der-dunk-over-pvda-en-gl-dl-1-volkskrant-linksnl-herbronningpvda-vonderdunk-pvda/

Deel 1 en 2 dus.

[2] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2017/04/05/waarom-jeroen-dijsselbloem-als-eurogroepvoorzitter-het-onbewuste-maar-geheime-wapen-is-in-de-redding-van-de-eu-in-vergelijking-met-trumps-amerika-persoonlijkemening-systeemverandering-archaischpol/

‘Partijen zijn de ware zetelrovers’, zo wordt beweerd @volkskrant @geertenwaling #parlementairstelsel #grondwettelijkebepalingen @tweedekamer

Tags

directedemocratie, politiek, PolitiekeCultuur

Partijen zijn de ware zetelrovers (Geerten Waling, Opinie & Debat/de Volkskrant, 16 februari)

Met afsplitsing blijft het parlement gevrijwaard van een absolute dominantie van de politieke partijen.

# Lastig hè, die versplintering in de politiek? Het is inderdaad even wennen aan een stembiljet met 28 partijen, waarvan er minstens 14 een goede kans maken om in de Tweede Kamer te komen. De pessimist ziet hierin chaos en onbestuurbaarheid, maar de optimist ziet een gezonde concurrentiestrijd en een florerende democratie: er valt op 15 maart echt iets te kiezen.

Feit is dat politieke fracties, noch politieke partijen, in de Grondwet voorkomen. Niet vreemd aangezien onze Grondwet stamt uit de moderne startperiode (Thorbecke 1848) waarin er nog geen partijen bestonden. Maar inmiddels zijn de tijden immens veranderd en een hedendaags feit is dat de politieke partijen een vaststaand feit zijn en ons politieke bestel is gebaseerd op dat feit.

Feit anno 2017 is ook dat er 28 partijen op de kieslijsten voor over een maand voorkomen en dat betekent bij uitverkiezing tot de nieuwbakken Kamer zowel een stevige vergroting van partijfracties, alsmede een onvermijdelijke noodzaak tot vorming van veelpartijencoalities. Het wordt dus anders dan voorheen het geval was; inderdaad voer voor optimisten en pessimisten. Persoonlijk behoor ik tot de categorie die in deze verschijnselen een aftakeling van het huidige bestel ziet en dat er vanuit een groeiende chaos, die zich op alle maatschappelijke fronten voordoet, een aanstaande transformatie ziet ontstaan naar een nieuw maatschappelijk – en in onderhavige thema de politiek – bestel.

Het huidige populisme en het groeiende assertieve electoraat laten mijns inziens zien dat dit stelsel alleen nog technisch functioneert, maar geen draagvlak meer heeft. Er komt in mijn visie een model van directe democratie op digitale basis in de nabije toekomst.

Het grote toeval wil dat er geen chaos is ontstaan en ook geen onbestuurbaarheid, maar wel dankzij kunst- en vliegwerk van het huidige kabinet. Maar deze verschijnselen zijn geen tekenen van een gezonde concurrentiestrijd en florerende democratie. Daarvoor is de polarisatie en het sinds 2002 chronische populisme veel te groot. Dit leidt tot onbestuurbaarheid met minder gekunstelde en verbaal begenadigde politieke leiders. ik sta dus frontaal tegenover de auteur Waling.

# De Tweede Kamer zelf heeft afgelopen maanden vooral het vingertje geheven naar de fractieafsplitsingen, waarvan we deze kabinetsperiode acht gevallen hebben gezien, die hebben geleid tot zes nieuwe fracties en vier nieuwe lijsten op het stembiljet (VNL, Denk, de Vrijzinnige Partij en Nieuwe Wegen).

Volstrekt begrijpelijk dat in de bestaande praktijk van gevestigde partijen afvallers als afsplitsers als hinderlijk worden ervaren.

Zetelroof is een misvatting die nodig moet worden rechtgezet, aldus Waling

# De reactie van de Tweede Kamer was rancuneus. Zij wijzigde onlangs de parlementaire [Kamer]reglementen zodat afsplitsende Kamerleden in de toekomst worden afgestraft met een tweederangsstatus: zij krijgen geen fractiebudget meer en alleen nog zeer beperkte spreektijd. Een bedenkelijke stap. Dit jaar is het honderd jaar geleden dat het moderne partijstelsel werd verankerd in onze democratie, waarmee ook fractieafsplitsing mogelijk werd. En bijna even lang wordt in zo’n geval al geërgerd gesproken van ‘zetelroof’. Dat is een misvatting die nodig moet worden rechtgezet.

Hier wordt geformuleerd dat sprake is van ‘een misvatting die nodig moet worden rechtgezet’, maar bewijsleverende argumenten worden net geleverd. Er is alleen sprake van een stellingname. Het gaat om een strijd tussen enerzijds de formele en anderzijds materiële regelgeving en Kamerreglementen. Walings redenering komt neer op bewijsvoering uit het ongerijmde.

# Waar geroofd wordt, vallen slachtoffers. ‘Zetelroof’ suggereert dat het de politieke partij is die het slachtoffer wordt van een onrechtmatige daad, maar dat is een valse voorstelling van zaken. Het vrije, individuele mandaat van onze volksvertegenwoordigers is vastgelegd in artikelen 50 en 67 lid 3 van onze Grondwet, ongeacht de kieslijsten waarop zij staan en de fracties die zij eventueel willen verlaten.

Hier wordt voortgeborduurd op een verkeerde basisstellingname of uitgangspunt. En dat komt neer op ‘een valse voorstelling van zaken’, om de woorden van de auteur maar te citeren.

Beter zouden we ons gebruik van de term ‘zetelroof’ omdraaien

# Partijen daarentegen worden niet wettelijk erkend, maar toch schreeuwen zij moord en brand als zij een Kamerlid met zijn zetel zien vertrekken. Dit overkwam vrijwel alle 58 ‘zetelrovers’ die de Tweede Kamer in honderd jaar heeft voortgebracht. En hetzelfde geldt voor gemeenteraden en provinciale staten, waar het fenomeen zich ook frequent voordoet.

De Tweede Kamer is dus nooit zo alert geweest om zelf de Grondwettelijke bepalingen aan te passen aan de praktijk van de dag en dat valt het parlement te verwijten. Althans, naar mijn weten is er nooit een debat gevoerd over de aanpassing in deze zin van erkenning van het partijwezen. Mocht dat debat wel hebben plaatsgevonden, dan stel ik vast dat het is afgewezen.

# Beter zouden we ons gebruik van de term ‘zetelroof’ omdraaien. De partij moet niet langer als slachtoffer worden beschouwd, maar als dader. Partijbesturen, partijcongressen, bewindspersonen en fractieleiders hebben de hardnekkige neiging zich de zetels van hun volksvertegenwoordigers toe te eigenen en het individuele mandaat als partijmandaat te beschouwen. In de eerste plaats doen zij dat via afgedwongen fractiediscipline en partijloyaliteit, soms zelfs vastgelegd in contracten met Kamerleden, zoals bij de SP, waarin kandidaten beloven te zullen gehoorzamen aan de partijlijn en hun zetel te zullen afstaan in het geval van een conflict. Dat deze contracten juridisch geen waarde hebben – want het vrije mandaat prevaleert – houdt partijen niet tegen.

De redenering van Waling is mijns inziens bij een verkeerd uitgangspunt ingezet en hik blijft die route natuurlijk tot het einde volgen. Op de radio (gisteren) hoorde ik hem zeggen dat alles deskundigen het met hem eens zijn, ook onder politicologen, maar dan geldt dat zijn generatie. Voor mij geldt dus een ander standpunt.

#  Na afsplitsing kunnen de ‘dissidente’ Kamerleden rekenen op morele chantage, lastercampagnes en isolement door de oude fractie en andere fracties. Hiervan zijn voorbeelden te over: de eerste afsplitser, de katholiek Henri van Groenendael, werd in 1919 een ‘landverrader’ genoemd. In 1958 belasterde de communistenleider Paul de Groot vier afsplitsende CPN’ers met verzonnen verhalen over een fout oorlogsverleden. En meer recent was het VVD-fractieleider Halbe Zijlstra die de afgesplitste Johan Houwers kwalificeerde als ongewenste ‘fraudeur’. PvdA-voorzitter Hans Spekman schilderde de vertrekkende Jacques Monasch af als ‘laf’.

# Dergelijke drukmiddelen en vergeldingsacties zijn al honderd jaar gangbaar. En nu heeft de Tweede Kamer dus ook nog besloten afgesplitste Kamerleden het functioneren vrijwel onmogelijk te maken. Alles moet wijken voor het belang van de politieke partij. Dit wordt steeds problematischer, zeker nu de traditionele partijen hun leden, geld en vertrouwen goeddeels hebben verspeeld.

De auteur vergeet vast te stellen dat ‘dergelijke drukmiddelen en vergeldingsacties al honderd jaar gangbaar’ zijn, want in mijn visie een vaste politieke wetmatigheid van machtsvorming. Dat geldt voor alle gremia waar leiding wordt gegeven en bestuurd wordt. Politiek zal nooit in een ideaal bestel kunnen worden omgezet, zolang het gevecht gaat om het stemmenaantal in de Kamer. De enige mogelijkheid is om een burgerparlement (zonder partijen) in te stellen via een digitale en directe democratie, zoals op deze site al vaker gepropageerd wordt. Zoek bij categorieën  naar ‘directe democratie’ (de auteur heeft al eerder een tweet van mij ontvangen[1]).

# Wat kunnen we eraan doen? Bij elke mogelijke oplossing die we kunnen aandragen voor de dominantie van de partijmacht, doemt telkens hetzelfde probleem op: de kalkoen mag het kerstmenu bepalen. Elke structurele verandering moet door de ware [?] zetelrovers, de politieke partijen, worden doorgevoerd. Alleen zij hebben de macht om wetten en reglementen aan te passen. Om dit proces wat te bespoedigen, is het toe te juichen dat er voortdurend nieuwe partijen en bewegingen opstaan, die met de gevestigde partijen een zware concurrentiestrijd voeren om het mandaat van de kiezer.

In deze passage worden de politieke partijen tot ware zetelrovers gestempeld en dat is redelijk brutaal omdat de praktijk zelf wordt gevormd door die partijfracties. Als er in de periode waarover Waling de parlementaire geschiedenis beschrijft wel een geslaagde poging was geweest om de reglementen (en de Grondwet) was aangepast, dan had zijn hele betoog ongeldig geweest. Maar hoe stevig het fundament van politieke partijen ook was geweest – wij denken in termen van structurele noodzakelijkheid wat voorheen in de 2^e helft van de 19^e eeuw een emancipatie-instrument was – wij zitten gevangen in de gedachte dat wij ons moeten LATEN vertegenwoordigen en dat geldt voor ons tijdsgewricht niet meer. Wij kunnen digitaal als onafhankelijke burgers zelf onze eigen besluiten nemen, als via dat digitale forum een regering hebben gevormd op basis van persoonlijke visies van regeringsplannen. De beste plannen of de meest opvallende charismatische persoonlijkheden worden digitaal aangewezen tot bewindslieden die door de Digitale Derde Kamer worden gecontroleerd.

# Zo bezien zijn de versnippering en de vernieuwing van het partijlandschap gunstige ontwikkelingen die verkiezingen weer spannend maken en het debat goed zullen doen. Daarnaast kunnen we ons erop verheugen dat fractieafsplitsingen zich onverminderd zullen blijven voordoen, ongeacht de maatregelen die de Tweede Kamer ertegen probeert te nemen.

De huidige inbreng van afgesplitste groepen in de Tweede Kamer kan niet als winst worden beschouwd, zo is mijn oordeel.

# Verheugen ja, want met afsplitsing als uiterste noodgreep blijft het parlement gevrijwaard van een absolute dominantie van partijen en kan het vrije mandaat zijn heilzame, democratische werking behouden.

Mijn voorspelling is dat over 10 jaar geen politieke partijen meer bestaan en daarom ben ik al tijden bezig met de zgn. DDD. Dat is de weg naar de toekomst met een gezond politiek debat, dat nu niet bestaat. Ik ben daarom al bijna 10 jaar principieel partijloos en ik ben dus politiek blogger geworden.

[Van Geerten Waling verschijnt donderdag het boek Zetelroof – Fractiediscipline en afsplitsing in de Tweede Kamer, 1917-2017 bij uitgeverij Vantilt (Nijmegen).]

http://www.volkskrant.nl/opinie/partijen-zijn-de-ware-zetelrovers-niet-de-slachtoffers~a4463007/

[1] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2016/06/16/voor-de-politieke-partij-heeft-het-laatste-uur-geslagen-volkskrant-partijdemocratie-ariejankorteweg-tweedekamer-geertenwaling/

Samsom en het veronderstelde gelijk van Felix Rottenberg @vrij_nederland #pvda #gekleurdepolitiekejournalistiek

Tags

politiek, PvdA

Samsom en het gelijk van Felix Rottenberg (Max van Weezel in Vrij Nederland digitaal december 2016)

Vorig jaar kreeg Felix Rottenberg er door de PvdA flink van langs, nadat-ie in een interview met Vrij Nederland zijn voorkeur voor Asscher boven Samsom had uitgesproken. Maar hé: dit jaar krijgt hij van de PvdA gelijk.

Wat moest ik de afgelopen week vaak denken aan het interview dat Vrij Nederland in de zomer van 2015 had met Felix Rottenberg, op dat moment voorzitter van de kandidaatstellingscommissie van de PvdA. In een stemmige omgeving (de Burcht van Berlage, waar Henri Polak in het begin van de twintigste eeuw leidinggaf aan de vakbond van diamantbewerkers) pleitte Rottenberg voor een wisseling van de wacht in de top van zijn partij. Zijn analyse: de PvdA was in 2012 te snel met de VVD gaan regeren, zonder eerst de mogelijkheid te verkennen van gesprekken met een linkse partij als de SP. Het regeerakkoord van Rutte II bevatte bezuinigingen die moeilijk uit te leggen waren. De PvdA had de gemeenteraadsverkiezingen en de Provinciale Statenverkiezingen verloren en dat zou niet vanzelf goed komen. Rottenberg wilde om de tafel met GroenLinks en de SP. Hij prees Lodewijk Asscher die als minister van Sociale Zaken de waarden van de PvdA actief uitdroeg. Over Diederik Samsom zei de oud-partijvoorzitter: ‘Het is dapper dat hij deze coalitie overeind probeert te houden. Hij is een ecologisch bewogen man die zich zou kunnen ontwikkelen tot een geweldige minister van duurzaamheid in een volgend kabinet, zoals Sigmar Gabriel in Duitsland. Maar als fractieleider heeft hij weloverwogen het risico genomen een verdedigende rol te spelen in plaats van een aanvallende. Dan word je de bedrijfsleider van het kabinet.’

Wat betreft deze eerste alinea de volgende opmerkingen en kanttekeningen:

1. Je kunt inderdaad van mening zijn dat het kabinet VVD/PvdA te snel is gaan regeren, een tactische fout omdat de achterban van de kleinste coalitiepartij in opstand zou kunnen komen, zoals de VVD ook in opstand kwam tegenover de inkomensafhankelijke zorgpremies. Maar een strategisch juiste en moedig besluit omdat in de toekomst vanaf Rutte 2 alleen nog maar ‘willekeurige partijcombinatie aan het bewind komen als de formele meerderheid in de Kamer bereikt is. Niks linkse of rechtse combinaties, omdat een linkse meerderheid nooit meer zal ontstaan, en omdat dat ook het geval is met rechts dat zo gevarieerd op modieus =gebabbel dat daaruit nooit een coalitie uit geformeerd kan worden. Rottenberg valt daarentegen terug op het aloude recept van eerst de onmogelijkheden (SP) verkennen. Dat ‘aftastgedrag’ uit het verleden is vandaag-de-dag onmogelijk omdat er geen ruimte bestaat om te experimenteren. Rottenberg toont zich de achterhaalde want ouderwetse politicus. Daar heb ik me in 2015 ook publiekelijk met een blog tegen verzet.
2. Dat ‘Rutte II bevatte bezuinigingen die moeilijk uit te leggen waren’ mag in deze tijd geen argument meer zijn omdat iedere lidstaat gebonden is aan de EMU-normen en dat is zo’n opmerking gratuit. Rottenberg onwaardig zelfs. Iedere bezuiniging had probleem en spanningen opgeleverd en daarmee dient ieder verkiezingsprogramma voor 2017 rekening mee te houden. En als Rottenberg de enige optie van een evaluatie van die EMU-normen (3%-begrotingstekort en 60% staatsschuld) ter discussie te stellen in Brussel zelf (om bijvoorbeeld de 3% te wijzigen in 4%), heeft hij geen recht van spreken meer.
3. Samsom heeft een typisch eigentijdse aanpak gekozen door zo snel mogelijk met een zuivere meerderheid een coalitie te vormen, een type coalitie die vanaf heden een normaalmaal verschijnsel zal worden en daarmee was hij zijn tijd vooruit; zelfs versloeg hij een hele generatie politici in moed en visie en kreeg met een persoonlijke discipline voor elkaar dat het kabinet de rit zou uitzitten. Dat is een prestatie van wereldformaat. Hoezo Rottenberg kreeg gelijk, zoals in de titel wordt gesuggereerd?

Rottenberg kreeg ongenadig op zijn lazer van de Tweede Kamerfractie, het partijbestuur en een groot deel van de media. Hij zou met zijn uitspraken ‘het tapijt onder Samsom vandaan hebben getrokken’. De rel kostte de ‘koppensneller’ Rottenberg het voorzitterschap van de headhunt-commissie. Samsom was woedend, partijvoorzitter Spekman hield zijn voorganger een paar dagenlang de hand boven het hoofd maar liet hem uiteindelijk vallen. Asscher hield zich zorgvuldig op de vlakte: ‘Ik concentreer me op mijn werk’.

Leg de afscheidsbrief van Diederik Samsom aan de Tweede Kamer en het interview met Rottenberg naast elkaar en je ziet wat er is misgelopen in de PvdA. Samsom is terecht trots op de compromissen die hij met premier Rutte heeft gesloten: het begrotingstekort is als sneeuw voor de zon verdwenen en de werkloosheid daalt eindelijk. Dat de sociaaldemocraten alleen maar de bijwagen van de liberalen zijn geweest, berust op een misvatting: de inkomens werden genivelleerd, de topsalarissen in de (semi-)publieke sector werden beperkt, de flexibilisering van de arbeidsmarkt werd aan banden gelegd. Probleem is dat Samsom ervoor koos dat zo veel mogelijk achter de schermen te regelen. Op die manier probeerde hij coalitiepartner VVD voor gezichtsverlies te behoeden.

Dit laatste kan het geval zijn, maar is die stelling wel bewijsbaar? Daarvoor heb je feiten nodig die een buitenstaander niet bezit. Heeft Van Weezel die wel? De enige kritiek die op Samsom van toepassing is dat hij geen opinie’agenda’ heeft bepaald, zoals Bolkestein dat onder Paars 1 wel deed. Ik begrijp daarom niet dat ‘Samsom ervoor koos dat zo veel mogelijk achter de schermen te regelen’, en ‘De PvdA-leider hoefde niet zo nodig de krant te halen met zijn plannen’- zoals in de volgende alinea te lezen staat –  want daar had de VVD nooit bezwaar tegen kunnen hebben. Had Samsom geen copywriter kunnen inhuren om zo consequent het nieuws te halen; dat is toch een beproefde politieke stijl van de strategische regie voeren.

Typerend voor zijn stijl van politiek bedrijven is het interview dat hij in juli 2014 gaf aan VN-collega Thijs Broer. De PvdA-leider hoefde niet zo nodig de krant te halen met zijn plannen, zei hij. Nederland moest er in 2025 beter voorstaan, dat was zijn opdracht: ‘Alle andere dingen, ook het politieke gedoe, zijn bijzaak’. Was het electorale herstel van de PvdA ook ondergeschikt aan die missie, wilde Thijs van hem weten. Samsom: ‘Ja. We zijn bezig met iets groter dan wijzelf.’ Ook in zijn afscheidsbrief noemt hij ‘het eigen electoraal belang ondergeschikt aan het algemeen belang’. Zijn tragiek is dat hij dáárdoor voortijdig ten val is gekomen. Samsom onderschatte dat politiek óók theater is. Dat hij in het Torentje veel voor elkaar kreeg, ontging een groot deel van zijn achterban. Terwijl de bezuinigingen op de thuiszorg, de jeugdzorg en de sociale werkplaatsen wél iedereen opvielen. Daardoor kon zijn rivaal bij de lijsttrekker-verkiezingen, Lodewijk Asscher, tegen hem scoren met de opmerking: ‘Je hebt ons niet meegenomen’.

Dit is geen’ scoren’ meer, maar een partijgenoot de dolk in de rug steken. Samsom was zijn tijd ver vooruit, en Asscher moet het hebben van ordinaire politieke uitspraken, waar iedereen doodziek van wordt. In de kranten heb ik gelukkig ook kritiek op Asscher gelezen. Ik ben dus de enige niet.

Curieus genoeg krijgt Felix Rottenberg van de PvdA nu in bijna alles gelijk. De ‘waarden gedreven’ minister van Sociale Zaken voert de lijst aan. Het verkiezingsprogramma ‘Een verbonden samenleving’ legt de nadruk op ‘investeren in dat wat ons samenbrengt’, ‘de samenleving versterken’ en ‘nieuwe zekerheden bieden’. Op een inhoudelijk gesprek met GroenLinks en de SP rust geen taboe meer. Oud-partijleider Job Cohen sprak zich daarvoor uit in Met het Oog op Morgen, Lodewijk Asscher zelf in De Wereld Draait Door.

De persoonlijke conclusie van Van Weezel zegt voldoende als hij vaststelt dat ‘Felix Rottenberg van de PvdA nu in bijna alles gelijk heeft gekregen’. De journalist heeft ongelijk omdat een duidelijke  tunnelvisie hem in de  greep heeft gekregen. Geen onafhankelijk en positief kritische houding die van een journalist mag verwachten.

Zelfs de gedachte dat de ‘ecologisch bewogen man’ Samsom zich zou kunnen ontwikkelen tot een geweldige minister van duurzaamheid in een volgend kabinet, maakt school binnen de PvdA. Vorige week zondag organiseerde de Volkskrant in de Amsterdamse Rode Hoed een bijeenkomst met zes oud-fractievoorzitters. Ze waren het snel eens: Diederik Samsom moest voor de politiek behouden blijven maar wel in een andere rol. Jeroen Dijsselbloem, de minister van Financiën die samen met de vertrokken fractieleider bij de Rode Ingenieurs zat: ‘Ik heb me emotioneel en rationeel nog niet neergelegd bij zijn vertrek.’ De interviewers van de Volkskrant: ‘Zou hij geschikt zijn als minister voor Energie?’ Mariëtte Hamer, nu voorzitter van de Sociaal Economische Raad: ‘Dat zou mooi zijn!’

Samsom en Dijsselbloem zijn de enige politieke genieën op het vaderlandse toneel. Samsom komt ongetwijfeld terug, want dat kan gewoon niet missen. En de PvdA komt gewoon weer terug in de volgende regering – al is dat een 5- of meerpartijencoalitie – omdat Dijsselbloem niet gemist kan worden.

Het lijkt sprekend op de functie die Rottenberg voor Samsom in gedachten had.

Waarom al die stroop om de mond van Rottenberg, Van Weezel? Afstand houden s.v.p.

https://www.vn.nl/max-op-zaterdag-rottenberg-samsom/?token=bnRzWFZlYWx3WG9WeGRBNXhRYmQ4d0VGT1hXT1lHaFhmWWQ0TGNwTFZMST0

Waarom onze representatieve parlementaire democratie niet meer werkt en de ‘zweeppartijen’ het breekijzer zijn naar directe democratie @volkskrant #poliriek #anti-establishment #chaostheorie @tweedekamer @eerstekamer

Tags

PolitiekBestel, PolitiekeCultuur, PolitiekeFilofosie

Waarom Wilders wint (Column Derk Jan Eppink, Opinie & Debat/de Volkskrant, 7 december)

Na racisme-veroordeling werd het Vlaams Blok de grootste partij van Vlaanderen

# Deze ‘zweeppartij’ bepaalde de politieke agenda en veel van het 20-puntenplam werd uitgevoerd.

Eppink heeft vanochtend weer een leerzame column afgeleverd, waarmee veel denkwerk gedaan kan worden.

1. ‘Na racisme-veroordeling werd het Vlaams Blok de grootste partij van Vlaanderen’, maar is inmiddels gedecimeerd tot een tandeloos verschijnsel, want ongeacht de naamsverwisseling in Vlaams Belang wordt er weinig meer van vernomen. Dat is dus ook het toekomstperspectief van Wilders’ PVV. Het zijn inderdaad letterlijke ‘zweeppartijen’ (‘boos blank’: PVV/VNL, ‘boos links’: SP, ‘boze babyboomers’: 50+, ‘boze allochtonen’: DENK, zoals Eppink ze prachtig omschrijft) die het vermolmde partijenbestel en het stelsel van representatieve democratie ten grave dragen. Daarvoor in de plaats komt natuurlijk het stelsel van directe – digitale – democratie, zoals GeenPeil nu gaat proberen, ook zo’n zweeppartijtje. Maar deze ‘directe democratie’-formule heeft geen schijn van kans, aangezien de theoretische toekomstige Kamerleden van GeenPeil, die als ‘levende stemkastjes’ moeten gaan functioneren, zoals in de eerste ingezonden brief staat omschreven[1] in reactie op een redactioneel stuk van gisteren, 6 december Ten eerste, maar menselijke stemkastjes niet bestaan, laat staan volksvertegenwoordigers die zich laten vernederen als robotachtige ‘stemkastjes’. Daarvoor zijn (potentiële) politici teveel egotrippers en dat betekent dus een innerlijke paradox in deze gedachtegang van Geen Peil. Maar het zijn wel allemaal signalen om serieus te nemen omdat er noodzakelijkerwijs iets nieuws moet komen voor het bestel dat, zoals al aangegeven, ten grave wordt gedragen.
2. Omdat het Vlaams Belang en FN van Marine Le Pen (en ook Geert Wilders) hun maximale potentie als zweeppartijen hebben bereikt, is er geen reden voor paniek, en sterven die partijtjes automatisch uit. Maar het electoraat en dus de burger, moet zelf wel met realistische nieuwe alternatieven komen en dat is de directe democratie, maar anders dan GeenPeil zich dat voorstelt. Op deze site heb ik er al vaker over gefilosofeerd en voor mij dus geen nieuw en onbekend verschijnsel. Daarom de volgende samenvatting. De politieke partijen maken ruimer gebruik van internet en de digitale kanalen die erop mogelijk zijn. Iedere politiek bewuste burger schrijft zich in op een digitaal of virtueel forum of platform, om daarop per thema of strijdpunt zijn standpunt vast te leggen. Ik schrijf ‘politiek bewuste’ burger, omdat niet verwacht mag worden dat iedere stemgerechtigde belangstelling heeft voor politieke zaken. Daarom wordt er een ‘registratie’-drempel ingevoerd, om een scheiding mogelijk te maken tussen politiek bewuste en onbewuste burgers. De opkomstplicht werd in ons land immers ook afgeschaft omdat je burgers niet kon verplichten of dwingen om ter stembus te gaan (wat in België overigens nog steeds wel het geval is). Als nu op dit nationale internetforum (op MijnOverheid.nl bijvoorbeeld) alle politieke standpunten kenbaar worden gemaakt door de geregistreerde ingeschrevenen, kan van ieder deelnemer verwacht worden dat ze hun bewuste en weloverwogen standpunten bekend maken en op die basis ontstaat een gedegen meningsvorming en standpuntbepaling. Er ontstaat in feite een digitale Tweede Kamer, maar omdat de werkelijke Tweede (en Eerste) Kamer niet zomaar kan worden afgeschaft (want Grondwetswijziging noodzakelijk), ontstaat er op deze wijze een Digitale Derde Kamer, die alle besluiten van Tweede en Eerste Kamer kan controleren. Hoe kunnen we ons dat voorstellen? Er ontstaat een vorm van collectief besluitvormingsorgaan, waar deelnemende namen er niet toe doen bij de gewone besluitvorming dagelijkse besluitvorming die in de Tweede Kamer bij wetsvoorstellen of –wijzigingen aan de orde zijn, maar dezelfde stemmingen aldaar vinden óók plaats op de Digitale Derde Kamer. Daar krijgt iedere deelnemer de kans en de ruimte om voor een deadlinemoment een stem uit te brengen (‘voor of tegen’, in combinatie met een stemverklaring en dat is de bijbehorende motovatie ‘waarom voor of tegen’). Het kiescollege dat nu ook bestaat, bepaalt of er op deze Derde Kamer standpunten zijn aangedragen die in het fysieke debat in de Tweede Kamer niet benoemd werden of over het hoofd zijn gezien, en die argumenten worden dan bij een afwijkend besluit van de TK door- of liever terugverwezen naar diezelfde TK om alsnog hun eigen besluit te herzien. Mocht de TK door fractiediscipline of andere oorzaken niet van standpunt veranderen, dan wordt het besluit van de TK nietig verklaard en dient het debat en de stemming opnieuw te worden gehouden, met de aantekening dat vervolgens in tweede ronde de Derde Kamer de doorslag geeft. In dit model verdwijnt dan ook de Eerste Kamer – immers niet genoemd –, maar dat zou de Digitale Eerste Kamer kunnen worden, omdat er een juridische/staatsrechtelijke toetsing met blijven bestaan omdat alle wetsvoorstellen immers moeten voldoen aan de eisen van rechtsstatelijkheid, haalbaarheid, en toepasbaarheid, zoals dat nu ook het geval is, gecontroleerd door de Raad van State. Maar dat zijn in beginsel ambtenaren die het voorwerk doen voor de Raadsleden, die benoemd zijn en dus niet – direct – verkozen. Maar in mijn beeldvorming wordt de huidige Eerste Kamer overbodig want een replica van de Tweede Kamer. Maar toetsing aan de Grondwet moet blijven plaatsvinden en dat moet dus nog nader onderzocht worden welke formule daarvoor het beste is. Het meest logische is een nieuwe taakinvulling van de Eerste Kamer, die dan ook gecontroleerd wordt door de Derde Kamer. En dan is de cirkel rond, met in de verre toekomst (over 10 jaar bijvoorbeeld) het afschaffen van Tweede én Eerste Kamer als de Digitale Democratie goed blijkt te functioneren. Nog een slotopmerking over de vorming van de regering. Alle kandidaat-bewindslieden schrijven zich in voor een verkiezingscampagne die virtueel én fysiek plaatsvonden. Maar de verkiezingen zelf vinden virtueel plaats, waar met de huidige aantal ministeries een achttal ministers en dito staatssecretarissen worden verkozen (al of niet in partijverband; partijloze burgers kunnen zich dus ook als kandidaat aanmelden). In deze coalitievorming tellen dus geen partijen een rol, maar louter individuele burgers en dus individuele namen. Daarmee worden de burgers die gehecht zijn aan een partijlidmaatschap, gerespecteerd in hun wens en krijgen een evenwaardige plaats in het nieuwe politieke bestel waarin individuele burgers de norm worden. Het huidige partijenbestel is immers een 19^e-eeuws emancipatie-instrument en kan geen dwingend gremium meer zijn; daarmee wordt dat huidige knelpunt (inclusief fractiediscipline) ook opgeheven en opgelost.
3. Met dit betoog kan ik tot slot ook afstand nemen tot het opinieartikel van Geerten Waling van gisteren in de Volkskrant (O&D). De auteur is gepromoveerd historicus, maar mijn indruk van zijn theoretische beschouwing is dat hij de politieke praktijk vanuit partijen niet kent. Daarmee heeft zijn betoog naar mijn oordeel geen realistische basis om een functie te hebben in een verdere uitwerking van de huidige knelpunten.

[1] Levende stemkastjes (ingezonden brief Lennart Freud te Amsterdam, op dezelfde opiniepagina als Eppink).

‘Hier wordt een democratisch moment vermoord. Iedereen doet alsof er geen verschillen zijn tussen beide kandidaten’

Tags

politiek, PolitiekBestel, PolitiekeFilofosie, PvdA

Deze PvdA’er wilde niet hoog op de kieslijst. Nu schetst ze een nieuwe koers (Marc Chavannes, De Correspondent, 2 december)

https://decorrespondent.nl/5786/deze-pvdaer-wilde-niet-hoog-op-de-kieslijst-nu-schetst-ze-een-nieuwe-koers/422181547942-bf77eb4a

# ‘Hier wordt een democratisch moment vermoord. Iedereen doet alsof er geen verschillen zijn tussen beide kandidaten. Die zijn er wel. Die verschillen moeten worden benoemd in plaats van verhuld. Opdat er wat te kiezen valt en mensen inzien dat hun stem een verschil maakt voor de koers, opdat zo veel mogelijk mensen gaan stemmen.’

‘’Moeten worden benoemd’ en ‘opdat er wat te kiezen valt’ klinkt vrij dogmatisch. Dat geldt ook voor de slotzin: ‘verschil maakt voor de koers, opdat zo veel mogelijk mensen gaan stemmen’. Het zijn allemaal aannames, waarvan je je kunt afvragen of ze in deze tijd nog gelden. Voor mij gelden ze dus niet meer, zoals uit het vervolg zal bijken.

# De waardengedreven politiek die zij bepleitte, is de afgelopen regeringsjaren bepaald niet omhelsd door het kabinet. Monika Sie wil de coalitie die de PvdA in 2012 aanging met de VVD niet regelrecht een vergissing noemen. De verkiezingsuitslag was lastig. Er is gekozen voor stabiliteit.

Voor de politieke waarnemer die de ontwikkelingen vanaf het begin van het nieuwe millennium – dus vanaf de verkiezingsuitslag van 2002 en de moord op Fortuyn – in een conceptuele context probeert te bezien, zo luidt mijn stelling, is een waardengedreven politiek niet meer mogelijk vanwege de multipolaire samenleving waarin we terecht zijn gekomen: een steeds zwaarder gefragmenteerd politiek bestel. Je kunt hooguit je eigen politieke waarden zoveel mogelijk proberen aan te passen aan de wensen van de coalitiepartner, maar meer ook niet. Verklaring hiervoor is dat er geen bestaansgrond meer bestaat voor linkse of rechtse coalities. Toekomstige coalities worden meerpartijen- (minimaal 5 of 6 partijen) formaties die als winnaars uit de bus komen. Iedere andere formule gebaseerd op oude optelsommen van alle opeenvolgende alternatieven zijn nog minder waardengedreven dan Monika Sie zou wensen. Daarom was de overwinnaars coalitie Rutte/Samsom niet slechter dan een linkse poging die tot een minderheidscoalitie zou leiden. En daarom kan in tegenstelling tot Sie worden geconcludeerd dat de keuze voor stabiliteit de juiste was, zoals de succesvolle afronding van het huidige coalitie aantoont. Ook al is de PvdA in de peilingen gekelderd, maar dat had voorkomen kunnen worden als dezelfde PvdA een ‘Bolkestein-oppositie’ had gevoerd door regelmatig de publicitaire agenda te vullen in de dagbladen. Voor mij is het een raadsel waarom Samsom die taak niet op zich heeft genomen. Of zouden ‘scherpe’ teksten binnen de eigen achterban nog meer onvrede hebben opgeleverd? in dat geval lag de PvdA al in coma ondanks de wederopstanding van Samsom als lijsttrekker.

#  ‘Maar het is moeilijk in deze tijd te regeren met de liberalen. Hun politiek staat zo’n andere samenleving voor dan wat sociaaldemocraten wensen. Zij leggen de nadruk op individualisme daar waar binding nodig is. Op de markt terwijl economische groei ten dienste van de mensen nodig is.’

Het is voor de PvdA altijd moeilijk geweest om met de liberalen te regeren, en van dat concept van  erfvijanden moet eens worden afgestapt. Paars 1 heeft een voortreffelijke samenwerking laten zien, maar toen verkeerde de PvdA ook in een achteraf misplaatste euforie over het neoliberalisme: deregulering en liberalisering.

Komt er voor de PvdA nog wel een volgende keer na vier jaar regeren met de VVD en de massale uittocht van aanhangers volgens alle peilingen? Heeft de sociaaldemocratie nog wel een rol? Is er nog een achterban?

#  ‘De kiezers zijn bij de vorige kabinetsformatie niet meegenomen. De geloofwaardigheid van de PvdA zal in de aanstaande verkiezingen groter zijn naarmate je de kiezers ervan kunt overtuigen dat je alleen gaat regeren als er wat te regeren valt, zoals Jaap Burger dat zo mooi zei. De PvdA moet niet altijd burgemeester in oorlogstijd willen zijn, en zeggen: als wij niet hadden meegedaan, dan was het beleid nog rechtser geweest. Het lijkt me verstandig na de volgende verkiezingen eerst te onderzoeken of er meer gelijkgezinden zijn die samen de grote vraagstukken van deze tijd willen aanpakken.

Jaap Burger vertegenwoordigde in het huidige tijdsgewricht wel het oude bestel en daarom heeft het citeren van hem geen zin in deze tijd. En het ‘eerst te onderzoeken of er meer gelijkgezinden zijn die samen de grote vraagstukken van deze tijd willen aanpakken’, klinkt ook weer zo ouderwets, vanuit de periode van informateurs en een (duo)formateur. Dat kan Monika Sier toch niet menen, zo klassiek en ouderwets als dit klinkt!

https://decorrespondent.nl/5786/deze-pvdaer-wilde-niet-hoog-op-de-kieslijst-nu-schetst-ze-een-nieuwe-koers/422181547942-bf77eb4a

Raadgevend onding

Tags

PolitiekeFilofosie, referendum

Door: Ger Groot − 15/11/16, 13:21

© anp.  Premier Mark Rutte tijdens het Tweede Kamerdebat over de uitslag van het Oekraine-referendum.

column

# Regelmatig herinnert Dingeman, de strip die dagelijks is te lezen op pagina twee van Trouw, ons aan de tautologieën die momenteel doorgaan voor de hoogste democratische wijsheid. ‘Nee is nee’. ‘Brexit is Brexit’. Logisch gezien zijn het betekenisloze zinnen, maar hun bedoeling is duidelijk. Het volk heeft gesproken en de politiek moet doen wat het zegt.

De hele bevolking laten opdraven voor een stemming die uiteindelijk niet meer dan een meningspeiling is, is vragen om moeilijkheden

# Hoe gek dat kan uitpakken bleek twee weken geleden in Engeland. Het Britse parlement spreekt een danig woordje mee bij het besluit de EU te verlaten, zo besliste het Hooggerechtshof. Dat was zeer tegen de zin van premier Theresa May, die de regie over de uittredding in eigen hand wilde houden. En zo mogelijk nog méér tegen de zin van de populaire dagbladen, die weten dat het parlement helemaal niet zo happig is op een vertrek.

# ‘Volksverraders’ werden de rechters daarom genoemd. Vertrapt hadden zij de wil van het volk om met een Brexit de soevereine macht terug te brengen bij het Britse parlement. Dat ter wille van die soevereine macht datzelfde parlement volgens hen nu wél de zeggenschap over Brexit te ontnomen moest worden, was een ironie die hen ontging.

# Net als het Nederlandse referendum over het verdrag met Oekraïne was het Brexit-referendum louter raadgevend. Dat had Dingeman even over het hoofd gezien – al zal men hem onmiddellijk toegeven dat een raadgevend referendum een onding is.

Meningspeiling

# De hele bevolking laten opdraven voor een stemming die uiteindelijk niet meer dan een meningspeiling is, betekent vragen om moeilijkheden. Voor je het weet denken mensen dat ze bindend over iets beslissen. Dat ze dan roepen ze dat de democratie met de voeten getreden is wanneer de gegeven raad onder dankzegging in de la wordt gelegd is begrijpelijk genoeg. Maar ‘verraad’ is het niet. Democratie staat of valt met de wet, en de wet zegt: ‘raadgevend’ – of je het leuk vindt of niet.

Dit mogen GeenPeil en Forum voor Democratie in hun oren knopen.

# Spreekt daar wantrouwen jegens de kiezer uit? Waarschijnlijk wel – maar ook dat komt vaker voor dan Dingeman denkt. Zelfs in de Amerikaanse presidentsverkiezingen vind je het terug. Tussen het stemmende volk en de benoeming van de hoogste leider staat een kiescollege met een eigen verantwoordelijkheid. Ooit is het ingesteld omdat de wetgever zijn twijfels had over het democratisch inzicht van de burger – die nogal eens ver weg op een onherbergzame prairie zat. Mocht het met de stem van het volk fout lopen, dan waren er altijd nog kiesmannen om alles in goede banen te leiden.

# In ‘Hillary’-kringen gaan hier en daar stemmen op die vinden dat nu zo’n moment is aangebroken. Als het een beetje meezit, zou het kiescollege tóch nog het presidentschap kunnen toekennen aan de kandidaat die in de ‘popular vote’ de meeste stemmen kreeg. Ik zou het ze afraden, al blijft men er strikt genomen mee binnen de grenzen van de wet.

# Dat is niet zo bij de eis dat het Britse en Nederlandse parlement blindelings de stem des volks te volgen heeft. Daarom zouden de geachte afgevaardigden de moed moeten opbrengen om vast te houden aan de wet – en dus aan hun eigen verantwoordelijkheid. In Nederland boezemt het angstig gezwabber van parlement en regering daarbij weinig ontzag in. Op het Britse Lager- en Hogerhuis rust – niet voor het eerst – nu de verantwoordelijkheid om de eer van het parlementaire bestel te redden. En in één moeite door korte metten te maken met het raadgevend referendum.

De centrale vraag is of de Raad van State deze opvattingen ook in het advies aan de Kamer heeft opgenomen en gestuurd tijdens de behandeling van de Wet op het Raadgevend Referendum in 2014. Deze vraag zal moeten worden nagetrokken.

Overigens zou ik het raadgevend referendum geen onding willen noemen, maar –in samenhang met het correctief referendum – een thema dat nog nader onderzoek en uitwerking vereist en pas daarna in een nieuwe wet dient te worden gegoten. Zonder referenda redt de huidige democratie (representatief bestel) het in de toekomst niet.

http://www.trouw.nl/tr/nl/4328/Opinie/article/detail/4414403/2016/11/15/Raadgevend-onding.dhtml?m_i=HjcHbhV1yojB2N19PBYEo7TNssebf_xbFuqf7JAwaCN74UwrOjUlKs8r9_iwRdLLCMuyjtSNCw_HBEo4yijzgV9RQDxbQ&utm_source=TR+daily+20161116&utm_medium=email&utm_campaign=vragen%20om%20moeilijkheden.”&utm_userid=11ce6dfe-3dea-4d85-b7da-6df4af29c312

Moraal stelt duidelijke eisen en nodigt uit tot gesteggel daarover @nrc #moraal #ethiek

Tags

Ethiek&Moraal, PolitiekeFilofosie, waardennormen

oktober)

# Ene psychiater in de ene weekendkrant: „…we durven elkaar niet meer in de ogen te kijken…we zijn bang voor verveling, maar vooral voor de stilte …we vergeten die ander … als we niets doen gaat de boel naar de vaantjes …” Andere psychiater in de andere weekendkrant: „…we zijn heel behoudend en conservatief geworden…te bangelijk…ik wil graag over angst vertellen omdat ik het gevoel heb dat we verkeerd bezig zijn…”

# Ach. En ik was nog wel zo van plan geweest opgewekt aan het werk te gaan. Al dagen dacht ik over de uitgangspunten van de constructieve journalistiek, een vorm van nieuwsproductie die zich bewust is van de effecten van het nieuws. De effecten die een overvloed aan negatieve berichten heeft op de samenleving. Niet dat zo’n constructieve aanpak een vorm van wegkijken is, schrijft onderzoeker Maarten Corten hierover op de site van De Nieuwe Reporter. Het is geen naïeve ophemeling van het positieve, maar draait om een besef van maakbaarheid en om het zoeken naar alternatieven.

# Nu ik al jaren boektitels voorbij zie komen als Culture of Fear, Culture of Narcissism, Age of Greed, Borderline Times, denk ik dat ook sociologen en sociaal-psychiaters zich wel eens bewust mogen worden van de effecten die hun grote intellectuele greep op de maatschappij heeft. Herhaald bij het ontbijt te horen krijgen dat we allemaal verkeerd bezig zijn, heeft op mij niet het opmonterende effect dat de onderzoekers er misschien van verwachten.

# Overdonderd door een golf aan apocalyptische analyses moet ik me daarom even hernemen; na het ontbijt begin ik te rommelen door de moraal. Met die moraal is ook van alles mis, trouwens. De wereld verandert, ongelijkheid en armoede nemen toe, nieuwe technologie en chaos verzwakken het bestuur, en politiek links heeft op de daardoor ontstane vragen tot nu toe geen goed antwoord gevonden. Dat valt, schrijven de serieuzere commentatoren, de linkse politiek kwalijk te nemen als een moreel tekort. E.J. Dionne Jr., in The Washington Post: „This is not just a political mistake but also a moral failing.”

Deze typering van onze maatschappij: ‘De wereld verandert, ongelijkheid en armoede nemen toe, nieuwe technologie en chaos verzwakken het bestuur, en politiek links heeft op de daardoor ontstane vragen tot nu toe geen goed antwoord gevonden’, past geheel in mijn kritiek op het afgelopen weekend gepubliceerde tekst waarmee Monasch zijn kandidatuur voor het lijsttrekkerschap van de PvdA aankondigde.[1]

# Daar knappen we dan nog niet direct van op. Toch is er een verschil tussen de sociaal-psychologische vaststelling dat we niet deugen en de morele klachten daarover. Een morele klacht heeft een vitaliteit die ontbreekt in de gedachte dat we bang zijn voor de stilte en elkaars ogen: moraal stelt duidelijke eisen en nodigt uit tot gesteggel daarover. Een morele oproep aan linkse partijen om zich eindelijk eens het lot van de populistische kiezers aan te trekken is een constructieve aanpak, al was het maar omdat er gedoe van komt. En gedoe is een stuk beter dan gezeur.

# In mijn archief vind ik een stapeltje knipsels over moraal. Veel mensen beschouwen morele normen als een onwrikbaar dictaat. Alsof normen en waarden op een onbekende plek in Den Haag worden gefabriceerd door een managementgroep van rijksambtenaren, waarna ze top-down op de samenleving worden losgelaten. Van zo’n gedachte kun je natuurlijk behoorlijk balorig worden. Een zangeres bezingt in de krant daarom de verdienste van Kurt Cobain. „Kurt heeft me leren schoppen tegen normen en waarden. Weg ermee.”

Een kreet als ‘weg ermee’ is een zinloze, omdat een samenleving niet kan blijven functioneren zonder waarden en normen, vaste en door de grote meerderheid onderschreven maatschappelijke uitgangspunten en de bijbehorende gedragsregels. Maar de huidige postindustriële samenleving is geen Middeleeuwse en daarom zijn de huidige waarden en normen van een geheel andere orde dan die van de Middeleeuwen. Toch hebben beide eenzelfde functie in de samenleving, namelijk een richtinggevende en sturende, toen in (West- en centraal)Europa bepaald door de rk geestelijkheid, nu door het economisme en neoliberalisme, ofwel een puur materiële instelling. Beide samenlevingen hadden daarmee antagonistisch karakter. Dat is dus ook mogelijk met ethiek en moraal, met waarden en normen. Ze bewegen met de tijd mee en dat is maar goed ook, want anders ontstaat er een statische maatschappij, die stilstaat en waar geen evolutie en innovatie plaatsvindt.

# Een briefschrijver, juist heel blij met de vaste voorschriften, maakt bezwaar tegen heilige boeken als de Bijbel en de Koran. Die staan namelijk vol tegenstrijdige berichten en zijn dus vatbaar voor uitleg en interpretatie. „Het zijn grabbeltonnen die de algemeen menselijke moraal op losse schroeven zetten.” Wiebelige beeldspraak, waaruit wel valt op te maken dat de briefschrijver vastigheid wil.

Niet alleen een weibelige beeldspraak, maar ook een onjuist. De menselijke moraal kan niet op losse schroeven gezet worden; de moraal heeft zijn vaste waarde in een bepaald tijdsbestek, maar verandert en moet veranderen van het ene tijdsbestek/tijdsgewricht in het andere. Het is kortom nooit een constante, en het kan nooit met eeuwig geldige of absolute waarheid werken, want op aarde bestaat geen absolute waarheid.

# Een derde knipsel is een interview met het brein achter het boekhoudschandaal bij Enron. Moraal en leven hebben weinig raakvlakken, zegt het brein bij zijn vrijlating uit de gevangenis.[2] Het vak ethiek leren jullie dat zaken zwart of wit zijn.” Maar de verhoudingen, die zijn niet zo. In het echte leven draait alles om grijze gebieden, om achterdeurtjes, ambiguïteit en mazen in de wet. Dan heb je aan vaste normen en waarden niet veel.

Ook hier bij de laatste zin zijn kanttekeningen te plaatsen. Inderdaad draait alles om grijze gebieden, maar het is onjuist te stellen dat je dan niet veel hebt aan vaste normen en waarden. Het hangt er vanaf wat je onder vaste waarden en normen verstaat, want ik heb hierboven uitgelegd dat er geen vaste, in de zin van absolute waarden en normen bestaan, want ze worden haast onmerkbaar gewijzigd zoals ook de jurisprudentie en het rechtssysteem zich aanpast en wijzigt. En zoals gezegd was de Middeleeuwse rechtspraak onvergelijkbare met de huidige. Waarden levert een zeker houvast en kompas waarmee ieders levens richting kan worden gegeven en gedragsnormen zijn de daarbij passende handelingsmores, die je vanuit de opvoeding hebt meegekregen.

# Hoewel het mapje moraal dus beschouwt als een immobiel corpus, reageert men hier met schoppen, daar met voegen en verderop met liegen. En de ironie wil dat juist in deze dynamiek, in deze grabbelton van reacties, zich zoiets aftekent als een maatschappelijke moraal. Wie schopt, schopt niet voor niets, die schopt vanuit een kennelijk diep zittende normatieve overtuiging. Al dat sjacheren en hannesen en harrewarren draagt uiteindelijk met al zijn vitaliteit bij tot het vormen van iets algemeen menselijks.

# En zo, langzaam herstellend van de depressie waarin de psychiaters me hebben gedompeld, vind ik weer hoop in de weinig raakvlakken, zegt het brein bij zijn vrijlating uit de gevangenis. Moraal is rigide en statisch. „Bij het constructieve aanpak van het oneindige onderlinge gedoe.

Gelukkig past deze formulering in het verlengde van mijn kanttekeningen.

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/17/schoppen-vanuit-een-diepe-normatieve-overtuiging-4859699-a1527009

[1] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2016/10/16/in-plaats-van-te-schrijven-over-arrogant-links-schrijft-monasch-over-zichzelf-als-arrogant-politiek-analyst-nrc-pvda-eu-modernetijdenanderepolitiek/

[2] Hier wijkt de digitale tekst af van de papieren krant.

In plaats van te schrijven over arrogant links, schrijft Monasch over zichzelf als arrogant politiek analist @nrc @pvda @eu #modernetijdenanderepolitiek

Tags

Monasch, politiek, Politieke filosofie, PvdA

Arrogant links snapt kiezer niet (Jacques Monasch, Katern O&D/NRC, 15 oktober) Digitaal: 14 oktober 2016

Arbeiders heten nu laagopgeleiden, onze democratie werd opgeschaald tot Europese proporties en basisvoorzieningen als zorg en onderwijs zijn opgeslokt door molochs, schrijft kandidaat-lijsttrekker voor de PvdA Jacques Monasch. „Links heeft haar morele grenzen niet bewaakt.”

Hier wordt door kandidaat-lijsttrekker en partijleider Jacques Monasch gewag gemaakt van het Nederlandse ‘linkse blok dat haar morele grenzen niet heeft bewaakt’. Dat kan arrogant worden genoemd aangezien iedereen in de vorm van burgers, en alle partijen nu aan het worstelen zijn hoe met hun eigen beginselen en maatschappelijke uitgangspunten om te gaan in een wereld die sterk aan het veranderen is. Dat betekent dat ‘alles op de schop is gegaan’ en dat er met de ‘bestaande’ morele grenzen geen oplossingen te vinden zijn (omdat die ook aangepast moeten worden nieuwe tijdsomstandigheden), laat staan dat ze bewaakt kunnen worden. Monasch is dus blijven steken in zijn tijd. Deze stellingname zal hieronder in zijn eigen tekst verder worden toegelicht.

# Niet eerder stond links er in Nederland zo slecht voor. Waar zijn al die PvdA-kiezers gebleven? Waarom komt GroenLinks niet uit boven het niveau van eerdere leiders als Halsema of Rosenmöller? Waarom straalt de populaire gedachte van het Nationale Zorgfonds niet af op de SP? Gedrieën hebben ze een schamele veertig zetels in de peilingen. Met D66 erbij iets meer dan vijftig.

Dit verschijnsel doet zich overal in de westerse wereld voor en dus voor Nederland geen uitzondering. Een – ik spreek voor mezelf – verklaring zou kunnen zijn dat het bestaande partijenbestel dat in de 19^e-eeuw een emanciperende functie had, die nu als achterhaald kan worden beschouwd, omdat de meeste, zelfs overgrote deel van het electoraat, zich niet aangetrokken voelt tot de bestaande politieke partijen, en van de huidige nieuwkomers moet dat maar worden afgewacht. Dat ‘niet aangetrokken voelen’ blijkt immers blijkt uit de steeds meer slinkende ledenbestanden van al onze partijen. Een lidmaatschapspercentage van 2% van het electoraat kan als beschamend laag worden gekwalificeerd. Lidmaatschap betekent ook het bezoeken van congressen, waar de ene afdeling meer weet binnen te halen dan de andere en dat het dus erg frustrerend kan zijn als je vele stemmingen binnen dat congres verliest. Dan wordt gezegd dat dat de regels van de democratie zijn, maar daarmee is het probleem van ‘verweestheid’, zoals door Fortuyn als begrip is gemunt, niet verdwenen. Een verkiezingsuitslag zal sneller erkend worden dat iedere ‘aangemelde’ kiesgerechtigde burger zich via een internetforum zich over programmapunten of algemene thema’s zich kan uitspreken. Een vorm van directe, digitale democratie. Dat past veel beter in deze tijd, waarin netwerken effectiever zijn dan archaïsche politieke partijen. Dat element of die mogelijke evolutionaire ontwikkeling wordt door Monasch helemaal niet genoemd en daarmee is het plausibeler geworden dat Monasch zelf de tekenen des tijds niet heeft verstaan. Hij vergeet in ieder geval dat het hele politieke spectrum worstelt met de intense en complexe maatschappelijke wijzigingen die gaande zijn en waarop nog niemand een vinger kan leggen.

Naar de actuele politiek toe is het des te verrassender dat de huidige VVD/PvdA-coalitie, ondanks alle stormen die over ons land zijn gekomen in de vorm van achtereenvolgende crises, heeft stand gehouden en dat oorspronkelijke ‘erfvijanden’ goed en zakelijk hebben kunnen samenwerken. Een voorbeeld voor allen die vanuit de oude strategieën van coalitie versus oppositie hebben geprobeerd het kabinet moeilijk te maken. in deze tijd passen alleen zakelijke kabinetten (waarom niet via internet verkozen via digitale verkiezingen, aangezien ‘links’ en ‘rechts’ toch niet meer bestaan in de oude definities?), die met maximale openheid (daaraan schortte het nogal eens) en transparantie (onbekend begrip in ons politieke landschap) probleemoplossend kunnen werken. Waarom houdt Monasch geen rekening met dit soort factoren? Achterhaald denken dus door iemand die in de tijd is blijven steken.

# De reden voor de electorale neergang: dit links snapt het niet. Haar handelingen leiden tot het tegenovergestelde van wat ze voorstaat. In ruil voor de wil om te verbinden, ondermijnt ze de eigen normen en waarden op het gebied van solidariteit, de menselijke maat, vrijheid en gelijkheid voor man en vrouw. In plaats van kiezers te binden, vervreemdt ze zich van de traditionele achterban. Links heeft haar morele grenzen niet bewaakt en wordt nu met de gevolgen geconfronteerd: afbrokkelende vrijheid, gebrek aan solidariteit, verlies aan zeggenschap. Dit links is een electorale prooi geworden.

Wat een arrogantie: ‘dit links snapt het niet’. Alsof ‘rechts’ het wel begrijpt… daarvan is ook geenszins sprake. Maar deze uitlating gaat en impliciet vanuit dat Monasch het wel begrijpt, maar dat blijkt in het geheel niet uit zijn tekst. Het ‘tegenovergestelde’ dat door links volgens Monasch is bereikt, houdt mogelijk verband met de internationale, geglobaliseerde omstandigheden van dit moment, waarin de EU een noodzakelijke plek heeft (maar intern nog in de kinderschoenen staat en dus dringende hervorming nodig heeft), gelet op alle internationale verdragen die wereldwijd worden gesloten, waarop geen enkele politieke partij een antwoord heeft en daarmee is de grote boosdoener aangewezen: de politieke partijen in hun subfunctie[1] als vormingsinstituten, hebben hopeloos gefaald. Welke politieke partij heeft bijvoorbeeld – indien beginselpartij – zijn beginselen sinds de roerige jaren van en na 2002 (Fortuynrevolte) bijgesteld? Maar al eerder was de noodzaak ontstaan om die beginselen aan te passen, doordat in de jaren negentig het flitskapitalisme met de computerrevolutie (whizzkids in de bancaire wereld met hun supersonische computercapaciteit) de wereld compleet overhoop hebben gegooid, al was dat toen niet zichtbaar. Maar dat er fundamentele wijzigingen op gang kwamen was voor ingewijden duidelijk, maar zij zagen alleen hun eigen winstpotentieel stijgen en hielden dat dus voor zich. Zij zijn daarom medeverantwoordelijk – zo niet hoofdverantwoordelijk – voor de chaos waarin wij terecht zijn gekomen. En de politiek had zijn analytische verantwoordelijkheid – alleen op basis van de juiste geografische feiten, zoals de opkomende politieke geografie als nieuw academisch vak – niet op orde. Van de weersomstuit ging het verweesde volk alle kanten op en werden de politieke extreme flanken bevolkt. One-issue partijen, ofwel populisme, die geen enkele samenhang aanbrengen in de thema’s die in deze verwarrende wereld aan de orde zijn. De nieuwe ‘waan van de dag’.

# Even terug in de tijd, naar de reden waarom progressief-links ooit brede groepen kiezers aantrok. De beweging stond voor een brede welvaartsstaat, met hoogwaardige publieke voorzieningen. De beste garantie voor een beter leven, vonden ook de linkse kiezers. Fatsoenlijke arbeidsverhoudingen, goed onderwijs, uitstekende zorg, een veilige straat. En een school, ziekenhuis en politiebureau in de buurt. Je krijgt het in je eentje niet georganiseerd. Een stem op links was dus een logische keuze.

Hier wordt ook geen oorzaak aangegeven van bet feit dat progressief links eind jaren ’60 en ’70 brede groepen kiezers aantrok, want dat had direct te maken met de emancipatiebeweging die sinds Provo als breekijzer mogelijk werd. De studentenopstanden wereldwijd heeft de fundamentele doorbraak opgeleverd in de geslotenheid van de regentenbestuur dat toen overal bestond. Daarmee werd de politieke wereld ook opengebroken, met de nieuwe succesformules D’66 en Nieuw Links. Het nieuwe elan veroverde het Nederlandse politieke bestel.

Het centrale probleem van de laatste 20 jaar is echter dat de implicaties van het Verdrag van Maastricht met haar EMU-normen niet politiek benoemd konden worden vanwege de angst van de politieke elite uit die tijd dat de nationale bevolkingen en dus electoraten niet waren voorbereid op dat supranationale niveau en het moeilijk uit te leggen viel wat de winst van de EU, met als voorganger de EG, zou zijn vanwege de afstand van de burgers tegenover deze constructie, die zich nog moest gaan bewijzen in de praktijk. En tot schrik van iedereen, zowel burgers als politici, viel dat zwaar tegen, en zeker na 2007 de wereld werd getroffen door alle mogelijke vormen van crisis. Dat was de bedoeling niet van de EU, maar niemand binnen het partijwezen had in de gaten wat er zich mondiaal afspeelde. En met academische betogen moet je op een partijcongres – van welke partij dan ook – aan komen zetten. Het intellectuele denkvermogen binnen het partijwezen was de facto nihil. Daar breekt ons nu op. Daarom hebben de politieke partijen hun bestaansrecht verloren. Daarover rept Monasch met geen woord. Maar hij was ook zelf onderdeel van dat instituut politiek en zijn kritische reflectievermogen schoot blijkens deze tekst ook tekort.

Het tragische gedeelte uit deze passage volgt nog: ‘De beweging stond voor een brede welvaartsstaat, met hoogwaardige publieke voorzieningen. De beste garantie voor een beter leven, vonden ook de linkse kiezers. Fatsoenlijke arbeidsverhoudingen, goed onderwijs, uitstekende zorg, een veilige straat. En een school, ziekenhuis en politiebureau in de buurt. Je krijgt het in je eentje niet georganiseerd. Een stem op links was dus een logische keuze.’ Waarom tragisch?

Omdat al deze elementen die hier opgesomd staan, onderdeel vormen van de Rijksbegroting in de vorm van de quartaire sector. En dat blijkt sinds de EU en EMU-bepalingen dat er een heel andere begrotingsdynamiek is ontstaan – alleen zichtbaar voor ingewijden – waarvan de bevolking geen notie had. Hoezo de voorlichtingsfunctie van politieke partijen aan de bevolking? De feitelijke schok onder grote delen van de bevolking bestond uit de genormeerde 3%-tekortnorm op de rijksbegroting, die het noodzakelijk maakte dat de publieke sector zwaar moest inleveren, terwijl het bedrijfsleven geld bij de vleet kon scheppen en zeker bij de multinationals die met hun economische macht graag geziene ‘gasten’ werden in alle landen; in een wereld die wordt bepaald door lobby, manipulatie en winstbejag werden nationale regeringen uitgenodigd om hele gunstige belastingfaciliteiten aan te bieden. Lang leve het neoliberalisme en het flitskapitalisme, aangezien die multinationals bijna bancaire instellingen zijn geworden; in ieder geval twee handen op één buik. En de politieke partijen hadden niets door. Hierbij laat ik mijn reactie voor dit moment, omdat het anders een overvoerd karakter dreigt te krijgen en dat is niet de bedoeling. Maar dit debat wordt voortgezet en Monasch wordt nu met argusogen gevolgd.

# De huidige focus bij links ligt nu bij strafbaarstelling van illegaliteit, de Europese Unie, de multiculturele samenleving en windmolens. Daar loopt het electoraat niet warm voor. Het onbegrip hierover bij linkse politici is zo groot dat grote groepen kiezers worden afgedankt. De natuurlijke achterban snapt het niet. Arbeiders heten nu laagopgeleiden. De karakterschets die Hillary Clinton gaf van Trumps electoraat, klinkt ook hier bij progressief-links. In plaats van het ongenoegen serieus te nemen, zijn velen op links, politici, professoren en columnisten voorop, stuitend arrogant geworden. Het kan anders.

# De organisatie van de welvaartsstaat vraagt om scherpe grenzen. Om het niveau van de kwetsbare collectieve voorzieningen te handhaven, moeten we optreden tegen belastingontwijking van multinationals en beter nadenken voor we groepen immigranten toelaten. Leg de economische migratie aan banden. Waar de leiders van de SP, GroenLinks en de PvdA het ‘Wir schaffen das’ van Merkel moesten corrigeren, gingen ze mee in haar hallucinerende Willkommenskultur. Dat deed de samenleving sociaal, economisch en democratisch wankelen. De kater wordt duur betaald. We kunnen beter minder asielzoekers goed opvangen dan te veel kansloos aan hun lot overlaten.

# GroenLinks, D66 en de PvdA leven in de waan dat we de democratische organisatie van onze nationale samenleving almaar verder moeten opschalen in Europese verbanden. Of de burger zich daar thuis bij voelt, deert ze niet. Via de EU hebben we nu een mededingingswet, een aanbestedingswet en Europese richtlijnen. In plaats van de menselijke maat van het midden- en kleinbedrijf, concentreert de EU de macht bij grote bedrijven. De beschaafde Nederlandse arbeidsmarkt is door de EU verziekt. Links, inclusief vakbeweging, stond erbij en applaudisseerde. De economische ordening van de Europese Unie was in de woorden van Harvardfilosoof Michael Sandel belangrijker dan „de normen en waarden die een democratie stimuleren of uithollen”. Het einde is nog niet in zicht. Links pleit voor het kwijtschelden van Griekse schulden en het overnemen van begrotingstekorten in zuidelijke EU-landen. Dat heeft niets met solidariteit te maken, tenzij solidariteit gelijkstaat aan het belonen van wanprestaties van derden.

# Wie heeft het nog voor het zeggen in het publieke domein? Linkse partijen hebben samen met CDA en VVD de zeggenschap over onderwijs, politie en zorg al jaren geleden weggeven. Waarom moest het mbo zo uitdijen ten koste van de student? Waarom is de nationale politie niet in staat op tijd lokaal uit te rukken? Waarom is publieke zeggenschap het voorrecht geworden van grootverdienende directeur-bestuurders zonder dat zij aan democratische controle onderworpen zijn? Nogmaals Sandel: „We worden geconfronteerd met een wereld die geregeerd wordt door onpersoonlijke machtsverhoudingen die buiten ons begrip en onze controle liggen.” Hoogste tijd dat we de zeggenschap weer opeisen over zaken waar de burger belasting voor betaalt. Afbreken die molochs. Stel docenten, ouders, agenten, verpleegkundigen en hun patiënten weer centraal.

# Zelfs op het gebied van persoonlijke vrijheden, laat links het afweten. Hoofddoek en boerkini zijn een vorm van vrouwenonderdrukking, opgelegd door mannen en hun geloof. Kom op links, zeg dat gewoon, steun de emancipatie van de vrouw, ook nu! ‘Een lange arm’ uit het buitenland is ongewenst, staatsgevaarlijke individuen moeten weg.

# Ook op het gebied van Justitie en Defensie liet links het afweten. Terwijl de VVD wegens wanbeleid verbannen zou moeten worden van die ministeries, laat links het na die domeinen over te nemen.

# Juist een open samenleving moet grenzen stellen en handhaven, betoogt Paul Scheffer in De vrijheid van de grens. Het verwaarlozen ervan leidde tot uitholling van gezag en gedachtegoed bij linkse partijen. Je kunt niet verbinden zonder grenzen te stellen. Solidariteit met iedereen is uiteindelijk solidariteit met niemand. Het zou spijtig zijn als links er straks alleen nog is voor hoogopgeleide bestuurders, eurogelovigen en staatssocialisten. Helaas vormen zij het partijkader van links. Verandering van binnenuit kan daarom nog lang op zich laten wachten.

Dit is een voorpublicatie van De vijandige overname van de samenleving, een manifest dat Jacques Monasch in november publiceert. Hij meldde zich donderdag als kandidaat-lijsttrekker voor de PvdA. De parlementsverkiezingen zijn in maart 2017.

Jacques Monasch is sinds 2010 Tweede Kamerlid voor de PvdA en woordvoerder Economische Zaken, Havens, Luchtvaart en Cultuur van de fractie.

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/14/arrogant-links-snapt-kiezer-niet-4824917-a1526653

[1] Hiermee wordt bedoeld dat de primaire functie van politieke partijen is het redigeren van beginsel- en verkiezingsprogramma’s, het werven en opleiden van potentiële volksvertegenwoordigers en het opzetten van een organisatorisch kader om voorlichting te geven tijdens verkiezingscampagnes en de bevolking te informeren over de partijstandpunten op alle mogelijke politieke standpunten. Vanuit deze drietal hoofdfuncties kunnen tal van neven- of subfuncties bedacht en verwoord worden.